Prometeusz skowany - Ajschylos (darmowa biblioteka internetowa txt) 📖
W tragedii Prometeusz skowany Ajschylos koncentruje uwagę na tym momencie, w którym tytan poddawany jest karze za nieposłuszeństwo wobec Zeusa.
Za nieposłuszeństwo, które uczyniło go dobroczyńcą ludzi, Prometeusz zostaje przykuty do skały i wydany na żer sępowi. Przyjmuje wyrok z dumą i dokładnie opowiada swoje dokonania. Odrzuca propozycję ukorzenia się przed Zeusem, którą przynosi mu Hermes. Zeusowi, który uzyskał władzę, pokonując Kronosa, zuchwały buntownik przepowiada również kres panowania.
Tragedia, stanowiąca środkową (i jedyną zachowaną) część trylogii prometejskiej Ajschylosa jest przypowieścią o nowej władzy, którą zwykło cechować szczególne okrucieństwo, jako że w ten sposób władza ta umacnia się w sobie i demonstruje na zewnątrz swą sprawczość i siłę.
- Autor: Ajschylos
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Prometeusz skowany - Ajschylos (darmowa biblioteka internetowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ajschylos
83. wody meockie — tu: Morze Azowskie. [przypis edytorski]
84. ciesiołka — ciesielstwo; kunszt obróbki i budowy z drewna znany cieślom. [przypis edytorski]
85. kunszt pisma i pamięci sztukę, Muz wszystkich rodzicielkę (mit. gr.) — pamięć o sprawach ważnych oraz umiejętność jej utrwalenia i przekazania dzięki pismu stanowi źródło wszelkich sztuk; dlatego Muzy miały być córkami Mnemozyne, tj. Pamięci. [przypis edytorski]
86. by — tu: niby, jakby, tak jak. [przypis edytorski]
87. wzdyć (daw.) — wszakże, przecież. [przypis edytorski]
88. którem (...) wymyślił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: które wymyśliłem. [przypis edytorski]
89. maście — dziś popr. M.lm: maści. [przypis edytorski]
90. ni — tu: niby, niczym, tak jak. [przypis edytorski]
91. snować — tu: wysnuwać, wyprowadzać. [przypis edytorski]
92. ciemnie — tu: mroki, tajemnice. [przypis edytorski]
93. wszystkom to ustalił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wszystko to rozważyłem [przypis edytorski]
94. żertwienny — ofiarny, należący do zwierzęcia składanego w ofierze bogom; por. żertwa: ofiara. [przypis edytorski]
95. Mojra — jedna z trzech sióstr-prządek losu. [przypis edytorski]
96. Konieczność — tu: przeznaczenie. [przypis edytorski]
97. Mojr trójca (mit. gr.) — Mojry, trzy siostry, córki Zeusa i Temidy: Kloto, Lachesis i Atropos, boginie życia i śmierci, boginie losu, znające przyszłość i niepodlegające rozkazom bogów olimpijskich, kontrolujące przebieg i koniec życia ludzkiego; przedstawiane były jako prządki snujące i ucinające nić życia: Kloto, czyli „Prządka” nici życia, Lachesis, czyli „Udzielająca”, strzegąca wątku nici i przedłużająca go, oraz Atropos, czyli „Nieodwracalna”, przecinająca nić. [przypis edytorski]
98. Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu (por. np. mit o Orestesie); Erynie przedstawiano jako kobiece postacie ze skrzydłami i z wężami we włosach; swoje ofiary doprowadzały do szału, ścigając je i dręcząc nieustępliwie. [przypis edytorski]
99. docieki — neol. skrót od: dociekania; domysły. [przypis edytorski]
100. w tobie się li (...) święci — konstrukcja z partykułą li, tu: wzmacniającą znaczenie zaimka osobowego; inaczej: „w tobie tylko się święci”, „w tobie właśnie (...)” itp. [przypis edytorski]
101. Hezyjonę (...) brał za żonę (mit. gr.) — tytan Prometeusz związał się z okeanidą Klymene a. plejadą Kelajno (istnieją różne wersje mitu) i miał z nią syna Deukaliona; według jednej z odmian opowieści o Prometeuszu, Klymene była jego matką, zaś ojcem Japet. Natomiast imię Hezjony znane jest z mitu o Heraklesie: nie była ona jednak okeanidą, ale córką króla Troi, Laomedona (ojca Priama), który obiecał jej rękę oraz cudowne konie, dar Zeusa, śmiałkowi, który zabije potwora morskiego; kiedy jednak Herakles dokonał tego czynu, król nie dotrzymał słowa i nie dał herosowi przyrzeczonej nagrody; Herakles zemścił się za to po wykonaniu swych dwunastu prac: zdobył i zburzył Ilion, a wiarołomnego króla zabił strzałem z łuku. [przypis edytorski]
102. Io (mit. gr.) — nimfa, córka Melii (jednej z okeanid) i Inachosa (syna Okeanosa i Tetydy), boga rzeki o tej samej nazwie, płynącej w Argolidzie, najstarszego króla Argos. Io była kapłanką Hery w Argos; zakochał się w niej Zeus i, aby ukryć swój romans przed żoną Herą, otaczał całą okolicę chmurą (a. zbliżał się do Io pod postacią chmury). W jednej z wersji mitu zamienił swoją wybrankę w krowę, również w celu ukrycia swego związku z Io (Ioną) przed Herą; inna wersja podaje, że to zazdrosna Hera, dowiedziawszy się o niewierności Zeusa, przemieniła Io w krowę, a następnie zażądała od męża, aby ta właśnie krowa została jej poświęcona; bogini umieściła Io w swej świątyni i postawiła przy niej na straży stuokiego, wiecznie czuwającego olbrzyma Argosa. Zeus wykradł Io przy pomocy Hermesa, który uśpił Argosa grą na flecie (a. opowieściami), uciął mu głowę i uwolnił Io. Wówczas Hera zesłała na przemienioną w krowę Io szał (pod postacią gza, który ją dokuczliwie kąsał), który gnał ją po świecie. Ostatecznie Io dotarła do Egiptu, gdzie Zeus przywrócił jej ludzką postać. Wówczas urodziła syna (była w ciąży z Zeusem) Epafosa i poślubiła króla Egiptu, po którym jej syn odziedziczył tron. Io bywa też utożsamiana z boginią księżyca, będąc przedstawiana jako kobieta o rogach ze złota. [przypis edytorski]
103. Argos, syn ziemi (mit. gr.) — Argos, syn Gai, był olbrzymem o stu wiecznie czuwających oczach. Zazdrosna bogini Hera kazała mu strzec nimfy Io przemienionej w krowę, aby nie zbliżył się do niej Zeus; ten jednak wysłał Hermesa, który grą na flecie uśpił Argosa, następnie uciął głowę olbrzymowi i wykradł Io. Hera, litując się nad losem Argosa, przeniosła jego oczy na ogon poświęconego sobie ptaka, pawia. [przypis edytorski]
104. woskiem pozlepiana trzcina — fletnia; instrument pasterski w staroż. Grecji. [przypis edytorski]
105. rozdrożne drogi — rozstajne drogi. [przypis edytorski]
106. syn Kronosa — tu: Zeus. [przypis edytorski]
107. Inacha młoda córa — nimfa Io była córką Inachosa, boga rzeki argolskiej o tej samej nazwie. [przypis edytorski]
108. snadź (daw.) — widocznie, najwyraźniej, zapewne. [przypis edytorski]
109. przecz (daw.) — dlaczego, czemu. [przypis edytorski]
110. wszak to siostry twojego rodzica — jako bóg rzeczny Inachos, ojciec Io, był synem Okeanosa i Tetydy, a więc bratem Okeanid. [przypis edytorski]
111. czyż nie dobrze (...) pożalić się — zdanie eliptyczne z pominiętym orzeczeniem; inaczej: czyż nie jest dobrze (...). [przypis edytorski]
112. wraży — obcy, wrogi; nienawistny. [przypis edytorski]
113. Kiprydy rozkosz — rozkosz Afrodyty, bogini miłości (nosiła przydomek Kipryda, ponieważ szczególny kult oddawano jej na Cyprze). [przypis edytorski]
114. łąki lernejskie (mit. gr.) — dolina lernejska w Argolidzie; znana także z mitu o hydrze lernejskiej zgładzonej przez Heraklesa. [przypis edytorski]
115. do Pyto i Dodony słał (...) posły — tj. do wyroczni w Delfach, gdzie losy przepowiadała wieszczka Apollina Pytia, oraz do wyroczni w dębowym gaju poświęconym Zeusowi w Dodonie w Epirze. [przypis edytorski]
116. chcący (daw.) — forma imiesłowowa odpowiadająca dzisiejszemu imiesłowowi przysł. współczesnemu: chcąc. [przypis edytorski]
117. zyszcze (daw.) — dzisiejsza forma: zyska. [przypis edytorski]
118. na okrajach ziemi — na krańcach ziemi. [przypis edytorski]
119. ci — tu: partykuła wzmacniająca wymowę czasownika w zdaniu. [przypis edytorski]
120. Loksyjasz a. Loksias — przydomek Apollina delfickiego (od gr. loxos: ciemny, dwuznaczny). [przypis edytorski]
121. by — niby, jakby, tak jak. [przypis edytorski]
122. ci — tu: partykuła wzmacniająca wymowę czasownika w zdaniu. [przypis edytorski]
123. Odebrał (...) mu życie los niespodziewany — Argos, pasterz wołów, syn ziemi stuoki... [przypis edytorski]
124. boć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: bo przecież. [przypis edytorski]
125. kować (daw.) — dziś: kuć, wykuwać. [przypis edytorski]
126. wczas (daw.) — zawczasu; uprzednio, wcześniej. [przypis edytorski]
127. pędź (...) wzdłuż brzegu — wzdłuż wybrzeża Morza Czarnego, mijając kraj koczowniczych ludów scytyjskich. [przypis edytorski]
128. Chalybowie (...) kowale — Chalibowie, plemiona zamieszkujące tereny dzisiejszej płd.-wsch. Armenii (staroż. Anatolii), które znały sekret produkcji żelaza; gdy ok. 1200 r. p.n.e. ich państwo zostało rozbite przez Hetytów, Chalibowie opuścili swe siedziby i, wędrując po kontynencie, szerzyli wiedzę dotyczącą metalurgii i kowalstwa. [przypis edytorski]
129. śród Amazon mężowrogiej rzeszy — wśród Amazonek, na poły legendarnego plemienia walecznych kobiet, tu przedstawionego (przez epitet „mężowroga rzesza”) jako z zasady wrogiego mężczyznom. [przypis edytorski]
130. śród temiskirskich (...) pieleszy — Temiskira a. Temiskyra miała być stolicą państwa Amazonek. [przypis edytorski]
131. Termodont — trudna do przeprawy rzeka w Azji Mniejszej, nad którą miały zamieszkiwać Amazonki. [przypis edytorski]
132. Salmidessu opoka — znane było staroż. miasto Salmidessos w Tracji; tu ma być położone na skalistym wybrzeżu Morza Czarnego. [przypis edytorski]
133. Cieśnina Kimeryjska (łac. Bosporus Cimmerius) — dziś: Cieśnina Kerczeńska; płytki, wąski przesmyk między Płw. Kerczeńskim a Płw. Tamańskim, łączący Morze Azowskie z Morzem Czarnym; jego długość wynosi ok. 40 km, szerokość 15–4 km, przy głębokości od 13 do zaledwie 3 m. [przypis edytorski]
134. Meocka zatoka — Jezioro Meockie, tj. Morze Azowskie w terminologii staroż. Greków. [przypis edytorski]
135. Bosporu (...) nazwisko — nazwę cieśniny wywodzono błędnie od słów boos poros, oznaczających przeprawę krów (tj. nimfy Io przemienionej w krowę). [przypis edytorski]
136. rzuciwszy Europę — Cieśnina Kimeryjska (Bosporus Cimmerius) stanowiła w starożytności granicę Europy i Azji. [przypis edytorski]
137. azali (daw.) — czyż. [przypis edytorski]
138. ci — tu: partykuła wzmacniająca wymowę czasownika w zdaniu. [przypis edytorski]
139. li — partykuła użyta tu w funkcji wzmacniającej wymowę zdania; znaczenie: tylko, wyłącznie. [przypis edytorski]
140. miast — tu skrót od: zamiast. [przypis edytorski]
141. azali (daw.) — czyż. [przypis edytorski]
142. tegoć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
143. jednę (daw.) — dziś popr. forma B.lp: jedną. [przypis edytorski]
144. wężowłose (...) skrzydlate Gorgony (mit. gr.) — Gorgony były to trzy siostry-potwory: Steno, Euryale i Meduza, córki bóstw morskich Forkosa i Keto, przedstawiane ze skrzydłami, ostrymi kłami dzika, szponami drapieżnych ptaków oraz wężami zamiast włosów; ich spojrzenie obracało ludzi w kamień. [przypis edytorski]
145. gryf (mit. gr.) — istota o ciele lwa ze skrzydłami, głową i szponami orła; gryfy często pełniły rolę strażników skarbów (przede wszystkim złota). [przypis edytorski]
146. Arimaspowie — staroż. lud koczowniczy zamieszkujący obszary doliny górnego Obu i Irtysza oraz okolic Ałtaju; szczyt rozwoju kultury Arimaspów przypada na VI–V wiek p.n.e., utrzymujący z nimi kontakty Scytowie zwali ich „jednookimi” a. „kozłonogimi”. [przypis edytorski]
147. źródliska Heliosowe (mit. gr.) — ciepłe jezioro w Etiopii (tj. na płd. od Egiptu), w którym wypoczywać miały nocą konie z rydwanu boga Słońca, Heliosa. [przypis edytorski]
148. rzeka Ajtiops — w istocie część Nilu przepływająca przez Etiopię (Abisynię) i Sudan (w tym staroż. Nubię). [przypis edytorski]
149. wodogrzmot — wodospad. [przypis edytorski]
150. wzgórza Byblosu — miasto Byblos, położone na pagórkowatym wybrzeżu Morza Śródziemnego; zostało założone w epoce brązu przez Kananejczyków i nosiło nazwę Gubal, w źródłach egipskich nazywane Kebny, w epoce żelaza występowało jako Gebal w tekstach fenickich i jako Geval w Biblii hebrajskiej, w czasach wypraw krzyżowych zwane Gibelet, dziś: Dżubajl w Libanie (ok. 40 km od Bejrutu); przez fenickie Byblos importowano papirus do Grecji, stąd pochodzi gr. słowo biblos oznaczające papirus, papirusową księgę; taki sam jest źródłosłów nazwy Biblii jako zbioru ksiąg. [przypis edytorski]
151. święty Neilos — Nil, tu: jako bóstwo w mit. egipskiej. [przypis edytorski]
152. trójkątna ziemia Neilotis — Delta Nilu. [przypis edytorski]
153. tobie i twym dzieciom osiąść przeznaczono — Io, doszedłszy w swej tułaczce do Egiptu, miała odzyskać dawną postać, urodzić syna Epaphosa i zostać żoną króla egipskiego Telegona. [przypis edytorski]
154. wczas (daw.) — czas wolny, wypoczynek. [przypis edytorski]
155. równiny Molossy — Epir nad morzem Jońskim. [przypis edytorski]
156. święte wzgórza Dodony — Dodona, miejscowość w Epirze, u podnóża góry Tomaros, słynęła z najstarszej w staroż. Grecji wyroczni poświęconej Zeusowi, gdzie wróżono z szumu liści drzew w świętym gaju dębowym. [przypis edytorski]
157. zatoka wielka Rei — Morze Jońskie wraz z Adriatykiem; akwen poświęcony bogini Rei, żonie Kronosa. [przypis edytorski]
158. od tej pory kąt owej topieli nazwano Morzem Jońskim — nazwę Morza Jońskiego wywodzi się tu od imienia Io. [przypis edytorski]
159. Kanobos — nad Morzem Śródziemnym, na płn. krańcu Egiptu [przypis edytorski]
160. Za jego (...) dotknięciem (...) Epafos zrodzi — Io urodziła Zeusowi syna Epafosa, którego imię wywodzone jest się od czasownika epaphao: dotknąć. [przypis edytorski]
161. piąte pokolenie (...) pięćdziesiąt młodych dziewic niechcących małżeństwa — chodzi o córki Danaosa, Danaidy, które uciekając przed małżeństwem ze swymi braćmi stryjecznymi, synami Aigyptosa (brata Danaosa), przybyły z ojcem do Argos (a więc „porzuciły rozłogi” Egiptu). Wkrótce nadciągnęli za nimi synowie Aigyptosa, chcąc je zmusić do
Uwagi (0)