Prometeusz skowany - Ajschylos (darmowa biblioteka internetowa txt) 📖

1. Prometeusz skowany (daw.) — dziś: Prometeusz skuty (łańcuchami, kajdanami itp.); chodzi o karę, jaką wg mit. gr. poniósł Prometeusz za swoją zuchwałość, pomaganie ludziom i wykradzenie ognia bogów z Olimpu. [przypis edytorski]

2. na okrajach — na krańcach. [przypis edytorski]

3. skityjski brzeg — Scytia; kraj zamieszkały od VII w. p.n.e. przez koczownicze ludy irańskie, rozciągający się na północ od wybrzeży Morza Czarnego i gór Kaukazu. [przypis edytorski]

4. rozkaz dan od ojca — rozkaz dany przez Zeusa: ojca bogów, w tym również Hefajstosa. [przypis edytorski]

5. płomień ognia, twoją chwałę drogą (mit. gr.) — Hefajstos jest bogiem ognia. [przypis edytorski]

6. winien ci jest bogom pokutę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą (wyrażającą nacisk na wymowę frazy) „ci”. [przypis edytorski]

7. Kratos, Bia (mit. gr.) — dzieci bogini-rzeki Styks i tytana Pallasa; pełnią funkcję bóstw-alegorii Siły i Przemocy; ich rodzeństwem byli: Zelos (bóg-alegoria Współzawodnictwa), Nike (bogini-alegoria Zwycięstwa). [przypis edytorski]

8. krewne (...) plemię (mit. gr.) — Hefajstos zwraca tymi słowami uwagę na fakt, że Prometeusz jest jego krewnym, mianowicie jako syn tytana Japeta (z okeanidą Klimene a. okeanidą Azją) oraz wnuk Uranosa i Gai; podobnie sam Zeus, ojciec Hefajstosa, był wnukiem Uranosa. [przypis edytorski]

9. wielkoduszny Temidy (...) synu (mit. gr.) — w istocie Prometeusz był synem tytana Japeta i okeanidy Klimene a. okeanidy Azji (bratem Atlasa i Epimeteusza, męża Pandory), tytanida Temida była siostrą ojca Prometeusza, a więc jego ciotką; Hefajstos, określając go jako „wielkodusznego”, docenia wartość umysłu i ducha Prometeusza. [przypis edytorski]

10. zbierać sprzęty — tu: zbierać plon. [przypis edytorski]

11. Każda nowa władza twarda jest i sroga (mit. gr.) — „nową władzą” nazwane są tu rządy bogów olimpijskich pod wodzą Zeusa; Hestia, Demeter, Hera, Hades, Posejdon i Zeus wystąpili przeciw władzy Kronosa (który pożerał swe dzieci spłodzone z Reą, obawiając się, że któreś z nich pozbawi go panowania, podobnie jak on swego ojca, Uranosa) i po dziesięcioletniej wojnie, w której wspierali ich cyklopi i hekatonchejrowie (sturęcy) wydobyci z Tartaru, wypędzili swego boga-ojca i podzielili się sferami rządów: Zeus objął swą władzą niebo i zwierzchnictwo nad innymi bogami, Hestia otoczyła opieką ognisko domowe, Demeter zajęła się urodzajem i płodnością ziemi, Hera została żoną Zeusa, boginią nieba i płodności, małżeństwa i macierzyństwa, Hades przejął rządy w krainie umarłych, a Posejdon stał się panem mórz. [przypis edytorski]

12. przecz (daw.) — dlaczego. [przypis edytorski]

13. przecz (daw.) — dlaczego; tu: czyż. [przypis edytorski]

14. przecz (daw.) — dlaczego, czemu. [przypis edytorski]

15. Ojciec — tu: Zeus; ojciec bogów, w tym Hefajstosa. [przypis edytorski]

16. przemysł (daw.) — umysł, spryt, inteligencja. [przypis edytorski]

17. baczże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: uważajże; skup się na tym, by... itp. [przypis edytorski]

18. srom (daw.) — wstyd, hańba. [przypis edytorski]

19. takimi więzy — daw. forma N.lm rzeczownika; dziś popr.: takimi więzami. [przypis edytorski]

20. nieśmiertelnych hufców młody wódz — nowy władca bogów, Zeus. [przypis edytorski]

21. płomienistegom ognia źródło skrył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: płomienistego ognia źródło skryłem. [przypis edytorski]

22. żywie (daw. forma) — żyje. [przypis edytorski]

23. zawieszon — daw. skrócona forma przym.; inaczej: zawieszony. [przypis edytorski]

24. pragnieli świadkiem być — konstrukcja z partykułą -li; inaczej: czyż pragnie być świadkiem. [przypis edytorski]

25. huf — hufiec, oddział; tu: orszak, korowód. [przypis edytorski]

26. srom (daw.) — wstyd, zawstydzenie; tu: nieśmiałość. [przypis edytorski]

27. Tetydy płodnej córy (...) (mit. gr.) — córki Okeanosa i bogini Tetydy (Tethys): Okeanidy. [przypis edytorski]

28. Okeana, co wszystkie ziemskie lądy (...) opasuje (mit. gr.) — wg staroż. gr. wizji budowy świata, wody Oceanu opływały dookoła płaską tarczę ziemi. [przypis edytorski]

29. jać — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

30. chybali — konstrukcja z partykułą -li; inaczej: chyba że. [przypis edytorski]

31. Uranowy ród — ród bogów (np. Kronosa) i tytanów jako potomków Uranosa; tych wszystkich ujarzmił zmyślnie Zeus jako władca nowego pokolenia bogów. [przypis edytorski]

32. okowy — daw. forma N.lm; dziś popr.: okowami (tj. kajdanami, łańcuchami). [przypis edytorski]

33. ci — tu: partykuła wzmacniająca wymowę czasownika w zdaniu. [przypis edytorski]

34. cześci — dziś popr. forma D.lp: czci. [przypis edytorski]

35. miodny — słodki (jak miód). [przypis edytorski]

36. jest ci — konstrukcja z partykułą wzmacniającą „ci”. [przypis edytorski]

37. wraży (daw.) — wrogi, obcy. [przypis edytorski]

38. opowiedzże — konstrukcja czasownikowa z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

39. ninie (daw.) — teraz. [przypis edytorski]

40. sromotny (daw.) — haniebny. [przypis edytorski]

41. zepchnion — daw. skrócona forma od: zepchnięty. [przypis edytorski]

42. dalej — następnie; w dalszej kolejności. [przypis edytorski]

43. Tytanów, Uranosa płód i matki-Ziemi — Tytani byli synami Uranosa i Gai, tj. Ziemi. [przypis edytorski]

44. sądzący — daw. forma imiesłowu; dziś: sądząc. [przypis edytorski]

45. macierz ma, Temis i Gaia (mit. gr.) — Temida była córką Gai; tu: obie zostały utożsamione. [przypis edytorski]

46. ci — tu: partykuła wzmacniająca. [przypis edytorski]

47. te władce — dziś popr.: tych władców. [przypis edytorski]

48. wszystkie sprzymierzeńce — dziś popr.: wszystkich sprzymierzeńców. [przypis edytorski]

49. ci — tu: partykuła wzmacniająca. [przypis edytorski]

50. między bogi — daw. forma N.lm; dziś popr.: między bogami. [przypis edytorski]

51. postawić się okoniem — sprzeciwić się, stawić opór. [przypis edytorski]

52. w Hadu — skrót od: w Hadesu. [przypis edytorski]

53. ci — tu: partykuła wzmacniająca wymowę zdania. [przypis edytorski]

54. srom (daw.) — hańba, wstyd. [przypis edytorski]

55. opoka — skała. [przypis edytorski]

56. jakiś na to środek znalazł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jaki na to środek znalazłeś. [przypis edytorski]

57. zaniechać — przestać; porzucić jakąś czynność. [przypis edytorski]

58. kto z kaźnią się rozminął — kto sam nie cierpi; kaźń: cierpienie, tortura. [przypis edytorski]

59. dola — los, przeznaczenie. [przypis edytorski]

60. jedna (...) łączy nas krew (mit. gr.) — Okeanos jest synem Uranosa i Gai, najstarszym z Tytanów. Za matkę Pro­meteusza uznaje się u Ajschylosa Temidę, która była siostrą Okeanosa: byłby więc on wujem Prometeusza. [przypis edytorski]

61. cześci — dziś popr. D.lp: czci (tj. szacunku). [przypis edytorski]

62. mrocznia — tu: mrok, ciemność (lm: te mrocznie). [przypis edytorski]

63. toń równoimienna — ocean (o tym samym „imieniu”, tj. nazwie, co jego władca, Okeanos). [przypis edytorski]

64. ziemię tę, w żelazo plenną — Scytia, słynąca z obfitości rudy żelaza oraz znajomości jej obróbki. [przypis edytorski]

65. jać widzę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; inaczej np. widzę ci ja (tj. naprawdę widzę, dobrze widzę). [przypis edytorski]

66. dobrzeć poradzę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; inaczej: dobrze ci poradzę; znaczenie: doprawdy dobrze poradzę. [przypis edytorski]

67. poznaj siebie — tu: zdaj sobie sprawę ze swego położenia i możliwości. [przypis edytorski]

68. będąć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

69. zapewneć wypowiadam — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

70. czelny — odważny, zuchwały. [przypis edytorski]

71. oścień — rodzaj narzędzia: spiczasty kij do popędzania bydła a. ostre widły na długim trzonku używane przy połowie ryb. [przypis edytorski]

72. odchodzę, pragnący się przekonać — daw. forma imiesłowu; dziś: odchodzę, pragnąc (...). [przypis edytorski]

73. przedsię (daw.) — przecież, wszak; jednak; nadal. [przypis edytorski]

74. srogie losy dotknęły mego brata, Atlanta (mit. gr.) — Atlant, właśc. Atlas, syn Japeta (a więc brat Prometeusza), stanął na czele Tytanów i podjął walkę przeciw Zeusowi; po zwycięstwie bogów olimpijskich został za karę obarczony dźwiganiem sklepienia niebieskiego nad ziemią. [przypis edytorski]

75. Tyfon (mit. gr.) — gigant o stu wężowych gło­wach, syn Tartaru i Gai; wystąpił przeciw władzy Zeusa, ten jednak raził go piorunem i przywalił Etną (tym tłumaczono wulkaniczną aktywność góry). [przypis edytorski]

76. w kilikijskiej niwy jaskiniach — tj. w górzystej Sycylii. [przypis edytorski]

77. nad zatoką — tu: nad Cieśniną Mesyńską, rozdzielającą wody Morza Tyrreńskiego i Morza Jońskiego oraz Sycylię od Kalabrii na płd. krańcu Płw. Apenińskiego. [przypis edytorski]

78. sykielijski — sycylijski. [przypis edytorski]

79. wraży — wrogi; tu: nienawistny; pełen wrogiego rozjątrzenia. [przypis edytorski]

80. stawa (daw.) — dziś popr. forma: staje. [przypis edytorski]

81. azyjskie (...) okraje — krańce Azji. [przypis edytorski]

82. dziewki pochopne do wojny (mit. gr.) — Amazonki, potomkinie boga Aresa i nimfy Harmonii; obszar zamieszkiwania tego na poły