Wyzwolenie - Stanisław Wyspiański (życzenia dla biblioteki .txt) 📖
Wyzwolenie to dramat Stanisława Wyspiańskiego, który został wydany w 1903 roku. Akcja utworu dzieje się na deskach krakowskiego teatru.
Za namową Muzy, główny bohater — Konrad, wymyśla przedstawienie teatralne na temat Polski. W spektaklu ukazuje, jednocześnie krytykując, mi.in. sytuację państwa, społeczeństwo czy stronnictwa i ideologie.
- Autor: Stanisław Wyspiański
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Wyzwolenie - Stanisław Wyspiański (życzenia dla biblioteki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański
Przyzwyczaiłeś się wszystko kłaść na jedną kartę.
KONRADGdybym kładł!
MASKA 16No więc...
KONRADA czego ty chcesz po mnie?! Gry?
MASKA 16Odwagi.
KONRADA ty?
MASKA 16Ot widzisz, odwołujesz się wciąż do mnie. Gdzież ta samoistność?
KONRADA ty się wciąż zwracasz do mnie; nawet ci się o samoistności nie śni.
MASKA 16A tobie się śni o samoistności. Ja zaś ją w tobie widzę z daleka.
KONRADA ja —?
MASKA 16A ty jesteś, przez którego płynie strumień piękności...
KONRADAha! Tak. Strumień ma płynąć z mego serca, czysta krew. — Jeno krew żeby była czysta... A wy z niej pijcie.
MASKA 16Jacy «wy»?
KONRADWszystko to, co nie jest mną.
MASKA 16Możesz to uważać za swoje przeznaczenie.
KONRADPrzeznaczenie. Już się z nim zetknąłem i — — nie wiem nic.
MASKA 16Nie chcesz wiedzieć.
KONRADNie chcę wiedzieć.
MASKA 16No to zrozum, że inni tak samo: nie chcą wiedzieć tej odrobiny, tego trochę, co wiedzieć mogą i czego się domyślają, bo —
KONRADBo...
MASKA 16Bo się boją.
KONRADCzego?
MASKA 16Zrozumienia.
KONRADWięc zrozumienie jest najstraszniejszym — —
MASKA 16Nie. Ale jest początkiem lęku... O tym wiesz.
KONRADO tym wiem.
MASKA 16I już nigdy spokoju...
KONRADI już nigdy spokoju.
MASKA 16Więc jesteśmy sobie mniej więcej równi.
KONRADWięc sądzę, skłonny jestem sądzić, że obaj jesteśmy: mniej więcej.
MASKA 16Gotów jestem poniżyć siebie, byle poniżyć innych.
KONRADWięc jednak przypuszczasz, że na pewnej wyżynie stoję.
MASKA 16O ile nie stajesz na tej, którą ci budują.
KONRADWięc i nie to. — Ale znów wracam do mego sposobu myślenia: że istnieje bezwzględna klasyfikacja poza tą moją i poza tą innych i że ta jest sama ze się.
MASKA 16Z ducha?
KONRADZ ducha! I że każdy czuje lub kiedyś wymiarkuje: jaki duchem jest i skrzydła rozwinie, jeśli skrzydła poczuje, i wzleci, jeśli mu się wznosić wolno, i uleci, gdy mu to znaczono.
MASKA 16Aha. Orle loty. A cóż to ma być? Czy tylko retoryka i tylko literatura?
KONRADSztuka.
MASKA 16Czy tylko sztuka?
KONRADCóż może być innego?
MASKA 16A z tego widzę: żeś tylko artysta.
KONRADA! z tego nareszcie widzisz, żem artysta.
MASKA 16Aha.
KONRADAha. Więc znów różnica między nami.
MASKA 16Przepaść!
KONRADPrzepaść. —
MASKA 16Któryż z nas zechce skoczyć —?
KONRADDlaczego? Po co?
MASKA 16Bo przepaść, przed którą się stoi, ciągnie!
KONRADChimera?!
MASKA 16Chimera.
KONRADA to ty jesteś chimera. I już teraz cię rozumiem, rozumiem. Ty jesteś tym duchem-pegazem, który nosisz mego ducha ponad przepaściami, — poprzez ugory, puszcze, lasy.
MASKA 16Albo prościej...
KONRADAlbo prościej:
MASKA 16Ja dla ciebie nie istnieję wcale, o ile nie wynajdziesz na mnie figury i pozy artystycznej.
KONRADDźwigam cię.
MASKA 16Przystrajasz mnie. Wdziewasz na mnie larwę marmuru, larwę sztuki, — jaką chcesz i mnie dusisz, mnie dławisz, zabijasz.
KONRADWięc jesteś niczym.
MASKA 16Nie jestem tak łatwo uchwytny.
KONRADOtośmy równi.
MASKA 16A teraz skwapliwie wyciągasz ku mnie rękę, gdy się otaczam tajemniczością. Bo tę tajemnicę chcesz ze mnie wyciągnąć.
KONRADMasz ją. Miej i idź z nią lub zostań. Uznam ją i będę ją szanował. Zgadnę ją sam, jeśli jest. A że jest, o tym wiem mimo ciebie, — z logiki założenia, z logiki artyzmu. I teraz oto uważ, że odkryłem tobie część rzeczy, którym nie przypatrywałeś się wprzód.
MASKA 16No tak. — Ale to znaczy...
KONRADCo?
MASKA 16Myślenie.
KONRADDla mnie myślenie jest powietrzem.
MASKA 16Do lotu!
KONRADDo lotu!
MASKA 16Więc ty duch lotny.
KONRADA jakież to kajdany?
KONRADDUSZA
Co mnie obchodzi przede wszystkim mój naród? Co mnie obchodzi jego historia i jego plotki? Tak plotki. Bo ostatecznie wszystko, co wam daje wasza poezja jest plotką, z którą się nie walczy. Poezje uważają u was jako półprawdy, jako rzecz, w którą się nie wierzy, której się nie ufa, na której się nie polega. Poezja zaś jest artyzmem. Zaś artyzm ma swoją logikę i nieodwołalność i jest całą prawdą, jeśli jest. Inna zaś prawda jest niepotrzebną.
MASKA 17Odbiegasz, od czegoś zaczął.
KONRADNie odbiegam od niczego, zwłaszcza od tego, com zaczął, jeśli myśl moją snuję logicznie właśnie z tego, com zaczynał.
MASKA 17Mówiłeś o narodzie.
KONRADNie obchodzi mnie nic wasz naród, bo ten wasz naród nie jest waszym narodem. Zgoda wasza i zgodność wasza jest już dla was niedościgłą, więc stąd uznajecie ją tak skwapliwie w tej waszej poezji. Na co wam zgoda potrzebna? Jedynie niezgoda z was co jeszcze wytwarza, z was, którzy jesteście niczym, niczym, niczym.
MASKA 17To przykre.
KONRADTo tylko przykre? To śmierć dla inteligentnego człowieka! A dla was to tylko przykre. Powinniście mnie zabić, zabić. A wy westchniecie, że to przykre.
MASKA 17Zabijasz się sam.
KONRADZabijam się sam. Ale i to wszystko będzie za późno. Świadomość przyszła już wprzódy, — wprzódy. A kto mi ją odbierze?!
MASKA 17Nie ja.
KONRADNie ty. — Nikt. Świadomość ta jest artystyczna, logiczna w swoim artyzmie i nieodwołalna. Jest sama ze siebie. Ja ją tylko odkrywam. Ja tylko ją poznaję, tę, co jest, ją: TAJEMNICĘ. Ją niezgadnioną, ją wielką.
MASKA 17Kto to ma do siebie brać?
KONRADKto? Nikt. Najlepiej nikt. A przede wszystkim niech nie bierze ten, kto się nie poczuwa do niczego i jest spokojny.
MASKA 17Takich nie ma.
KONRADA właśnie, że takich nie ma. Wszyscy są czujący, czujący, wiedzący. Już ich widzę, już ich znam. Wszyscy są przewidujący, zgadują, poznali, pogłębili duszę narodową i już ją wzięli dla siebie, już ona ich i dla nich. Niech żyje partia.
MASKA 17Dopiero mówiłeś przeciw partii.
KONRADA cóż ty myślisz, że ja nie jestem partią?
MASKA 17A więc reprezentujesz ją sam jeden.
KONRADNie — i tak.
MASKA 17I to nazywasz logiczne.
KONRADNastępstwo rzeczy jest logiczne, — i to jest ode mnie niezależne. Ja je odkrywam. Ja je tropię. I nieraz jasno widzę. I wtedy przerażam się jego bezwzględnością artystyczną: pięknem, które równocześnie czuję. — A ci, co za tym idą, co ją tworzą, ci nie widzą nic dalej.
MASKA 17Tak ci się zdaje.
KONRADA właśnie dlatego, że myślą, że tak mnie się zdaje.
MASKA 17No więc komuż?
KONRADMnie się zdaje...? Nie mnie, nie mnie. Ale tak jest, tak jest poza mną i poza wami, — że to są naukowe pewniki, to co w artyzmie i poezji odkrywam. A naukowe pewniki wszak dla was są istotne? — — Że mniejsza o to, czym jestem ja i co się ze mną stanie lub z moimi dziełami, ale że ten mój każdy krok, to jest krok ku...
MASKA 17Śmierci?!!
KONRAD................. Tak.
Co jakie parę staj68 lat... co wiek, co... zjawia się człowiek, który nie może znieść tego, co jest.
MASKA 18Czego?
KONRADNiewoli.
MASKA 18Niewoli narodu.
KONRADNie. — Niewoli narodowości.
MASKA 18Co?!
KONRADNiewoli narodowości. Wy chcecie ze mnie uczynić niewolnika.
MASKA 18Czego?
KONRADPatriotyzmu.
MASKA 18Ha!?
KONRADDlaczego wy macie poczucie niewoli i poddania, i uległości, a ja nie?
Dlaczego wy czujecie się poddani i w jarzmie, a ja nie?
Czy wy nie macie duszy?
MASKA 18Ha!?
KONRADCzy wy nie macie duszy? Nie wiecie, co to jest dusza, siła, która jest tym, czym chce i nie jest tym, czym nie chce. Dusza, która jest nieśmiertelna i pochodzi od Boga, a wy mówicie, że ją znacie i zatracacie jej boskość, zatrzymując ambicją, a Jej nie macie. Nią nie jesteście. Bo mieć ją i nie być nią: to nielogiczne. Wy śpicie. Jesteście podobni ludziom, co śpią: ludziom, których duch błądzi, a tylko ciało ciepłem dycha. Wy śpicie.
MASKA 18A na cóż mamy się budzić? do czego?
KONRADPrawda. Po cóż się macie budzić? Wy jesteście ciałem, które dycha, które wdycha powietrze i wchłania napoje i jadło; ciałem, które płodzi i rozwija się, i gnije. Tu wasz kres. Wy nie zdolni więcej. Cóż wy byście więcej mieli czynić? Czy czynić, czy działać, czy chcieć, czy tworzyć —? Do tworzenia trzeba artyzmu. Artyzm nie może być utylitarny, bo jest niezależny od waszego bytu. Rzecz nie do osiągnięcia dla was. Więc śpijcie.
MASKA 18Tymczasem widzę, że zasypiasz przede wszystkim ty. Bo to, co ty mówisz, to jest senność, to jest spanie, ale to śpisz ty.
KONRADA wy?
MASKA 18My nie jesteśmy obowiązani do niczego, bo my nie jesteśmy artyści.
KONRADCo jakiś czas zsyła Bóg człowieka jasnowidzącego.
MASKA 18No to mów, co widzisz —?
KONRAD...Poczekaj, poczekaj, poczekaj. — To musi mieć formę artystyczną... ha... tak... tak... — formę nieodwołalną, artystyczną, formę niedwołalnego piękna, przed którym nie ostoi się nic, która jak młot walić będzie i przed którym wszystko polęże69.
MASKA 18Uderz w ten ton.
KONRADCicho — Już słyszę głos. Tym wołaniem, tym czynem zwyciężę. Uderzyćże w ten dzwon?
MASKA 18Uderz we wielki dzwon.
KONRADZatem sztuka. Wysoki artyzm sztuki. Tragedia! Najszczytniejsza sztuka ma mówić i swoje: DRAMATIS PERSONAE70 wyprowadzić.
Ma więc wyjść polska Antygona i polski Edyp i mają żegnać słońce i żegnać światło, pozdrowienie śląc mu od ust klnących.
I żądać ma Antygona, aby jej było wolno grześć brata, i żalić się jego wczesnej śmierci, i uczcić mlekiem i miodem, jak przystało czcić umarłych, i ma swego mimo straże dokonać.
MASKA 18I ma swego dokonać.
KONRADI ma wyjść Edyp i bluźnić Bogu, że go dosiągł i że go pchnął w nędzę, i że dał mu świetność, i że dał mu nędzy świadomość, która mu była Śmiercią.
MASKA 18Świadomość, która mu była Śmiercią.
KONRADAlboż my nie mamy tego samego? I tego Edypa, i tej Antygony? Nie jesteśmyż my tą siłą ducha onych przejęci?
MASKA 18A więc wracasz do narodu.
KONRADWracam do nieśmiertelności.
MASKA 18Tak?! —?!
KONRADNieśmiertelność czuję...
MASKA 18To już raz było powiedziane.
KONRADMoże, — tak — wiem. Tejże chwili już wiem, ale dla was znów to jest przypomnienie i już znów myśl się dla was gubi, bo nie widzicie myśli, ale człowieka. Tak jest, dotąd nie widzicie myśli mojej, tylko mnie, a nie o mnie chodzi. Przeszkodziłeś mi.
MASKA 18Przeszkodziłem, ale to nie ja.
KONRADTo ty. Bo do tych, którzy powtarzają cudze, należysz ty, nie ja, który cudze przeżywam.
MASKA 18Jakże to przeżyć takie słowo jak: nieśmiertelność.
KONRADTo go nie powtarzaj!
MASKA 18Kiedy to piękne i to jest prawie tyle trochę piękna, które naprawdę powtarzać lubię.
KONRADAdje!
MASKA 18W każdym razie przyznasz, żem ci mocno dopomógł odpowiedziami do rozumowania.
KONRADSzedłem ja, nie ty.
MASKA 18I ja właśnie li tylko tego chcę, żebyś ty szedł nie ja.
KONRADAle ty nie wiesz, gdzie ja idę.
MASKA 18Bo to mnie nie obchodzi.
KONRADA?!
MASKA 18A tak, bo to mnie nie obchodzi, gdzie ty idziesz? Mnie obchodzi: gdzie idzie naród. Mnie nie obchodzi, gdzie ja idę. Ja się nad tym nie namyślam i nie zastanawiam: co jest osią działania myślowego
Uwagi (0)