Wyzwolenie - Stanisław Wyspiański (życzenia dla biblioteki .txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Wyzwolenie to dramat Stanisława Wyspiańskiego, który został wydany w 1903 roku. Akcja utworu dzieje się na deskach krakowskiego teatru.

Za namową Muzy, główny bohater — Konrad, wymyśla przedstawienie teatralne na temat Polski. W spektaklu ukazuje, jednocześnie krytykując, mi.in. sytuację państwa, społeczeństwo czy stronnictwa i ideologie.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Stanisław Wyspiański
Epoka: Modernizm
Rodzaj: Dramat

Czytasz książkę online - «Wyzwolenie - Stanisław Wyspiański (życzenia dla biblioteki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański

Idź do strony:

było ciało.

Wchodzą więc naprzód wszyscy tłumnie,

Konrada otoczywszy chórem;

gdziekolwiek chciałby pójść i stąpić,

zastąpią jemu drogę murem.

Kiedy kurtyna się odsłania,

razem z nim wszyscy tłumnie wchodzą,

a on je mową swą przegania,

gdy drogę jemu chórem grodzą.

KONRAD

Warchoły, to wy! — Wy, co liżecie obcych wrogów podłoże, czołgacie się u obcych rządów i całujecie najeźdźcom łapy, uznając w nich prawowitych wam królów. Wy hołota, którzy nie czuliście dumy nigdy, chyba wobec biedy i nędzy, której nieszczęście potrącaliście sytym brzuchem bezczelników i pięścią sługi. Wy lokaje i fagasy cudzego pyszalstwa, którzy wyciągacie dłoń chciwą po pieniądze, — po łupież50 pieniężną, zdartą z tej ziemi, której złoto i miód należy jej samej i nie wolno ich grabić. Warchoły, to wy, co się nie czujecie Polską i żywym poddaństwa i niewoli protestem. Wy sługi! Drżyjcie, bo wy będziecie nasze sługi i wy będziecie psy, zaprzęgnięte do naszego rydwanu i zginiecie! I pokryje waszą podłość NIEPAMIĘĆ!

I w czeluść ciemną maski żenie51,

te przepadają (w noc je grąży52).

Gdy sądzi, że jest sam na scenie,

już jedna koło niego krąży:

MASKA 1

Więc czujesz jakoweś parcie w sobie...

KONRAD

Tak...

MASKA 1

I pożądanie...

KONRAD

...Tak.

MASKA 1

Więc czujesz w sobie jakoweś parcie i pożądanie, i pragnienie.

KONRAD

...!

MASKA 1

I że to jest żądza swobody.

KONRAD

...Nie... Swobodę mam.

MASKA 1

— ?

KONRAD

Ilekroć pierś podniosę,

nie czuję żadnych kłamstw,

które by pierś tłoczyły. —

Powietrze w pierś napływa —

I niczego nie widzę na dalekiej drodze

od moich ócz po skłon tych oto gór...

Myśl moja, która het ku morzu goni, posłuszna

woli mojej do mnie wraca.

Ledwo, że larwa53 gdzieś przepadła,

inna się już na scenę wkradła.

KONRAD

Tędy prowadzi mnie poczucie słuszności i żądza sprawiedliwości, może niedościgniona, którą trzeba okupić krwią i prawie zawsze krwią, ale to żądza słuszności, a nie inna.

MASKA 2

Łudzisz się. Nie ma żadnego poczucia słuszności w przekonaniach i nie potrzeba nowej klasyfikacji przekonań, skoro ja się podejmuję każdego zmieścić w starym kalendarzu.

KONRAD

— Rozumiem.

MASKA 2

Nie rozumiesz, — ale to nie przeszkadza, abyś mówił. Nie rozumiesz. Albo ty jesteś demokratą, ludowcem i tym podobnym, albo socjalistą i tak dalej, i tak dalej?

KONRAD

Na przykład ty jesteś arystokratą?

MASKA 2

Nie —

KONRAD

Nie? — Więc nie. Rozumiem. A tymi innymi, to jest demokratą czy ludowcem także nie; socjalistą i tak dalej oczywiście nie, społecznikiem też nie?

MASKA 2

Nie.

KONRAD

Rozumiem, że mnie tylko raczysz oceniać.

MASKA 2

Ja umiem stać wyżej.

KONRAD

MASKA 2

Umysł mój uchyla się od małostkowości i szybuje tam, gdzie ty nie sięgasz twoim umysłem.

KONRAD

MASKA 2

Nauka i sztuka patrzenia, sztuka życia i zrozumienie życia.

KONRAD

Tak wiele!? I cóż tam w tym Olimpie spokoju mówią o Polsce?

MASKA 2

KONRAD

Ty budzisz we mnie zupełnie nowe kombinacje odruchów. Nie przyszło mi jeszcze nigdy do myśli, żeby trzasnąć w pysk Jowisza.

MASKA 2

Budzę ja! I kogóż to obudziłem?...

KONRAD

Oto tego, który wskazuje palcem hołotę!

MASKA 2

!? — —

KONRAD

Wy chcecie żyć i nie ma podłości, której byście do ręki nie wzięli i nie przyswoili sercu. Wy chcecie żyć i już trawicie błoto i brud, i już was nie zadusza zgnilizna i jad; ale jadem i zgnilizną nazywacie wiew świeży od pól i łąk i lasów. Wy chcecie żyć i plwać na wszystką rękę, która was i podłość waszą odsłania.

MASKA 2

! — —

KONRAD

Która was odgaduje!! Kłamcy!!!

Zaledwie maska ta gdzieś znika,

już nowa za nim się pomyka.

KONRAD

Nienawidzimy się wzajem i w tym nie ma nic dziwnego.

MASKA 3

Wiem, iż w tobie nienawiść jest.

KONRAD

Nie mów ze współczuciem. Jestem z mojej nienawiści dumny.

MASKA 3

? — —

KONRAD

Tylko nienawiść jedna zdoła...

MASKA 3

? — —

KONRAD

Nienawiść jest potężniejsza niż miłość.

MASKA 3

? — —

KONRAD

Na nienawiść trzeba się zdobyć!

MASKA 3

Zdobyć?!

KONRAD

Zdobyć!

MASKA 3

— Zdobyć!

KONRAD

Nienawidzimy się wzajem i to nie jest nasze najgorsze złe. Niemal to jest nasze najlepsze.

MASKA 3

— ?

KONRAD

Cóż za obraz, gdyby wszystko co jest, działo się w imię miłości.

MASKA 3

— A!

KONRAD

MASKA 3

Ależ hasło wszechmiłości...

KONRAD

Ha?

MASKA 3

...Które objąć może najdalsze kręgi.

KONRAD

To jest kłamstwo, którego powtórzenie nie sprawia trudności nikomu.

MASKA 3

KONRAD

Miłość, ta wszechmiłość jest kłamstwem.

MASKA 3

KONRAD

No przecież to jasne, że my nie myślimy w tej chwili o Amorach.

MASKA 3

KONRAD

Chciałbyś to, co mówię, określić....

MASKA 3

Jako optymistyczne pojęcie nienawiści.

KONRAD

Otóż mam optymistyczne pojęcie nienawiści.

MASKA 3

Definicja się nadała.

KONRAD

Wszystko, co myślę, jest definicją...

MASKA 3

KONRAD

Ostatecznym określeniem i wszystko, co myślę, zależy...?

MASKA 3

Zależy...

KONRAD

Ode mnie!!

Zaledwo ta pod scenę wpada,

a nowa już ku niemu gada:

MASKA 4

Wyczerpuje się twoja sztuka i wyczerpuje się twoja myśl.

KONRAD

Nie. Widzę tylko coraz szerzej i obejmuję coraz szersze kręgi rzeczy, które widzę i słyszę. Zaś gaśnie wszystko, co utrzymywało się pustym dźwiękiem i farbą.

MASKA 4

Gaśnie sztuka. Przemaga życie.

KONRAD

Nie. Rozwija się sztuka.

MASKA 4

A życie?

KONRAD

Życie dla mnie nie istnieje.

MASKA 4

KONRAD

Tak samo, jak nie istnieje dla nikogo jako rzecz, która by nie była sztuką i wysokim artyzmem.

MASKA 4

— ?

KONRAD

Ale logiki, tego co jest, dojrzeć; logikę tę przejrzeć jest trudno.

MASKA 4

A tak.

KONRAD

Przeglądać jej nie potrzeba!

MASKA 4

KONRAD

Nie wolno.

MASKA 4

KONRAD

A bramy wszystkie na ścieżaj otwiera tutaj sztuka.

MASKA 4

Artystom.

KONRAD

Wszystkim. Artystami są wszyscy. I ci, co o tym wiedzą i ci, co o tym nie wiedzą zgoła o sobie.

MASKA 4

Któż to wszystko ułożył?

KONRAD

Cóż ci do tego!?

MASKA 4

KONRAD

Cóż ci do tego, kto zapalił słońca i dał nienawiść narodom, kto gasi tysiące gwiazd i wznieca gwiazd tysiące; kto wpędził w ruchy świat; kto stróżem naszych dusz, rzeźbiarzem naszych ciał; kto może nam zabrać wszystko, co dał.

MASKA 4

Bóg.

KONRAD

Nie będziesz wzywał nadaremno.

MASKA 4

Przykazania?!

KONRAD

Nie będziesz wzywał imienia Polski nadaremno!

Zaledwie ta ze sceny schodzi,

już nowa drogę mu zagrodzi.

MASKA 5

Niekoniecznie musi się zwyciężyć tu; można zwyciężyć tam.

KONRAD

Tam —? !

MASKA 5

Można zwyciężyć tam, kędy54 nie sięgnie żadna dłoń, żadna żelazna ręka; gdzie walczą i zwyciężają miecze, których nie udźwignie żadna człowiecza władność, ani zręczność żadna człowiecza nie dopomoże.

KONRAD

Tam?!

MASKA 5

Tam.

KONRAD

Gdzie?

MASKA 5

Tam.

KONRAD

Człowiek myślący tak górnie jest grzybem społeczeństwa, w którym raczy przebywać. Czyli lepiej, gdybyś przebywał...

MASKA 5

— ?

KONRAD

Tam.

MASKA 5

Nie ja sam znaczę sobie czas, ani nikt kresu mi nie wskaże. To są niewiadome.

KONRAD

Nie tylko nie widzisz kresu sobie, ale wszak prawda, że i początek twój jest tobie tajemnicą.

MASKA 5

Ile że Genezis wszelka jest tajemnicą, a taką jest i Genezis z ducha.

KONRAD

I jedyną drogą dla rozwoju tych tajemnic jest...

MASKA 5

Jest według ciebie...

KONRAD

Milczenie. —

Boleję nad tym, że w ogóle myślisz.

MASKA 5

I że myśli mojej pod korzec schować nie można.

KONRAD

Czynisz to zresztą z myślą innych.

MASKA 5

Zwłaszcza z niedorzeczną myślą cudzą.

KONRAD

To pięknie. Ale to jest uzurpowanie prawa. Skąd masz prawo?

MASKA 5

W Polsce jak kto chce.

KONRAD

O ile się to stosuje do tego, czego chcesz ty.

MASKA 5

Przyznajesz mi, że chcę.

KONRAD

Wcale nie. Jest to tylko wola literacka, cenzura myśli cudzej, właściwa przyzwyczajeniom dziennikarza.

MASKA 5

Którym nie jestem

KONRAD

Jest to zatem tego pokroju talent.

MASKA 5

KONRAD

Nie twórczy.

MASKA 5

KONRAD

Tworzący ten las pnączów, przez który przedrzeć się nie może gromada podróżników; — tworzący tę oczeretów gąszcz i gęsty szuwar na stawiskach, kędy nocą świecą fosforycznie nenufary, wonią duszące i irysy wątłe się chwieją.

MASKA 5

Piękne.

KONRAD

A kędy pada żabi skrzek i wieczorami żabi rozbrzmiewa rechot.

MASKA 5

To wszystko wiem.

KONRAD

To wszystko jest i poza tobą, i poza mną, bo to są rzeczy, które są i dla których niczyich oczu nie potrzeba.

MASKA 5

KONRAD

A powtarzanie ich z nudów i sycenie się nimi z nudów...

MASKA 5

No... no...

KONRAD

Nie tworzy nic.

MASKA 5

KONRAD

A! — Myśleć nad Polską i Słowiańszczyzną i snuć ją w mgłach oparnych z łąk i w złotym tęczy łęku,

snuć ją z tych mgieł oparnych z łąk,

złotego tęczy łęku,

z pól o smutnawym wdzięku,

w znaczącym załamaniu rąk

i spojrzeń głębi...

O tak, tak, tak, tak...

MASKA 5

Oto jest to wszystko, czegoś jeszcze nie pogłębił.

KONRAD

Oto jest to wszystko, co my na razie umiemy.

MASKA 5

A to jest wszystko.

KONRAD

To jest NIC!!!

Ledwo przepadła u węgara55,

już nowa wchodzi znów maszkara:

MASKA 6

A gdziekolwiek pójdziesz, pójdzie za tobą naród twój. Czyli56 będziesz go wiódł przez orne pola, czyli57 po stokach wzgórz, czyli w gór zapadliska i skał pustosze58.

KONRAD

— Pójdą...

MASKA 6

Czyli59 powiedziesz je ku świątyniom...

KONRAD

A tak, ku świątyniom.

MASKA 6

Poczynasz myśleć.

KONRAD

Pójdą, gdziekolwiek je powiodę i będą ze mną razem, za moim walczący Słowem, którego używać będą wszędy.

MASKA 6

Będzie to gromada jakaś czy gmina?

KONRAD

Będzie to: KOŚCIÓŁ WOJUJĄCY.

MASKA 6

A ty ich powiedziesz.

KONRAD

Ku świątyni. Wejdziemy w progi gmachu, po wstopniach60 wysokich i staniemy przy kolumnach. A nad naszymi głowami wysoki strop sklepiony, umalowany błękitem i posiany srebrem gwiazd.

MASKA 6

Kościół żywych.

KONRAD

Kościół umarłych.

MASKA 6

KONRAD

A którykolwiek wnijdzie61 tam i stanie pomiędzy nami jako pomiędzy swoimi, ten wyzuty już będzie ze wstrętów życia, oczyszczony ze zapędów złych i każących ducha, i będzie bratem mnie i braci mojej.

MASKA 6

KONRAD

A na dzień onego wielkiego święta, które będzie świętem narodu, otworzę zawory sklepów62 podziemnych i zejdziemy po schodach, wiodących w lochy, ku rozległym piwnicom, kędy leżą prochy wielkich w narodzie, w kamiennych i złocistych zamknione skrzyniach.

MASKA 6

Królewskie groby.

KONRAD

Na dzień wielkiego święta, które będzie świętem narodu, zejdziemy ku grobom królewskim.

MASKA 6

KONRAD

A kiedy dusze nasze dojrzeją jako kłosy dostałe63 lecie, jako owoce sadu pielęgnowanego...

MASKA 6

!!!...

KONRAD

Tedy zamkną się za nami zawory sklepień podziemu.

MASKA 6

Pomrzecie!

KONRAD

Wyzwoleni!!

Ledwo zanikła gdzieś za ścianą,

już nowa z miną jest udaną64:

MASKA 7

Przede wszystkim trzeba tu odróżnić, co jest twoją myślą, a co moją.

KONRAD

A zdaje mi się, że to jest najważniejsze, co tu jest moją myślą, a co twoją.

MASKA 7

W sprawach tej miary, co ta, wszelki bieg i rozwój myśli jest pierwszorzędnej wagi.

KONRAD

Przypisujesz sobie zatem pierwszorzędną wagę.

MASKA 7

Naszej rozmowie.

KONRAD

Ja właśnie tyle tylko chcę dowieść, że sprawy te są poza nami i mimo nas są i że nasze myślenie nad nimi...

MASKA 7

No co...?

KONRAD

Nie ma żadnej wartości.

MASKA 7

Więc i twoje.

KONRAD

Więc i moje.

MASKA 7

A więc cóż! —?

KONRAD

Że jest konstrukcja artystyczna,

Idź do strony:

Darmowe książki «Wyzwolenie - Stanisław Wyspiański (życzenia dla biblioteki .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz