Joyzella - Maurice Maeterlinck (biblioteka darmowa online txt) 📖
Otoczony przez tajemniczą mgłę statek uderza o podwodne skały przy nieznanych brzegach. Tonącą piękną Joyzellę ratuje stary czarnoksiężnik Merlin, który mieszka na wyspie razem ze służącym mu, niewidzialnym dla innych duchem, Ariellą. Jakiś czas później dziwna burza sprawia, że na wyspę trafia Lanceor. Joyzella i Lanceor zakochują się w sobie… Czy to nasuwa na myśl Burzę Szekspira? Nic dziwnego: inspiracją dla autora Joyzelli była sztuka angielskiego dramaturga. Maurice Maeterlinck ograniczył w swoim utworze liczbę postaci, pominął elementy groteskowe i komediowe, snując przypominającą sen historię wielkiej miłości wystawionej na trudne próby.
Uhonorowany literacką Nagrodą Nobla za „utwory dramatyczne wyróżniające się bogactwem wyobraźni i poetycką fantazją”, autor rozpoczyna sztukę od ukazania Merlina zwracającego się do śpiącej Arielli:
„Śpisz, moja młoda wróżko, uległa i pojętna, a twoje włosy rozwiane jak błękitna para, niewidzialne ludziom, mieszają się z promieniami księżyca, z zapachami nocy, ze światłem gwiazd, z pękającymi różami i przypominają nam, że wszystko się łączy ze sobą, że nic nie dzieli nas od wszystkiego, co istnieje, i że myśl nasza nie wie, gdzie się zaczyna światło, do którego dążymy, i gdzie się kończy ciemność, od której uchodzimy…”
- Autor: Maurice Maeterlinck
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Joyzella - Maurice Maeterlinck (biblioteka darmowa online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Maurice Maeterlinck
Teraz i tutaj... Robię ostatni krok... Aż do tej chwili, której czas teraz już nie może zatrzymać, a w której ma się stać rzecz niezgładzona, aż do tych małych drzwiczek, które się zamknęły nad dwojgiem przeznaczeń, wiedziałam, wiedziałam wszystko, co należy uczynić... Ach, rozmyślałam długo, długo i sądziłam sprawiedliwie... Było tylko to, nie było nic innego; było to pewne, słuszne, nieuchronne... Ale teraz wszystko się zmienia i wszystko zapomniałam. Są inne siły, inne głosy i sama jedna stoję przeciw temu wszystkiemu, co szepcze w tę noc niepewną... Sprawiedliwości, gdzie jesteś? Sprawiedliwości, co mam czynić?... Ja to działam, boś ty tego chciała... Tyś mnie natchnęła, tyś mnie przekonała... Tam, przed chwilą jeszcze, pod promieniami tysiąca gwiazd, oświetlających te drzwi, na które wskazywałaś, by umocnić mą duszę... Nie było wtedy żadnych wątpliwości: pewność zupełna wszystkiego, co oddycha, wszystkiego, co drga, wszystkiego, co kocha i ma prawo do miłości, opromieniała me serce... Ale w obliczu samego czynu ty sama się cofasz, zaprzeczasz swym prawom, ty mnie opuszczasz!... Ach, czuję się zbyt samotna, jak ślepa niewolnica oddana siłom niewiadomym.... Pójdę, nie patrząc... Na nic nie baczę i podniosę obłąkane oczy na łoże dopiero wówczas, kiedy...
Teraz, los sam powie: „tak”...
On śpi... Co to jest?... Nie przewidziałam tego... Wszystko, wyjąwszy to... Mam jeszcze czekać? O, chciałabym zaczekać... Śpi głęboko... Więc nie chciał wcale... Ale gdyby nie spał, nie mogłabym tego zrobić... Rozbroiłby mnie, opanował... Więc to prawda: los, sprawiedliwy, szczęsny los daje mi go tak... Szukałam znaku?... Ale oto jest znak!... Czego jeszcze potrzebuję?... A przecież jeżeli śpi, to nie wiem... Może poczuł litość nade mną, może się wyrzekł wszystkiego, może by powiedział: „odejdź”. Nie był bez duszy, a chwilami przemawiał jak ojciec... Ach, gdyby czuwał, gdyby stał, wyciągnąwszy ku mnie ramiona z gestem... Wtedy, wtedy byłabym silna i zwyciężyłabym... Ale człowiek uśpiony... To kruszy nienawiść... A potem nie wiadomo... I zmienić ten sen chwilowy, który lada słowo może rozwiać, w sen, którego żadna siła ludzka ani nadludzka nie przerwie... O, chciałabym przynajmniej choć jedno słowo przebaczenia... Ale nie, jestem zbyt bojaźliwa!... To trwoga mnie okłamuje... Nie przyszłam tu, by rozważać jeszcze... Nie ma wątpliwości po tym, co on zrobił i co powiedział... Słucham tylko swego głosu, głosu mego przeznaczenia, które chce, bym nas zbawiła... Tym gorzej, jeżeli się mylę... Mam rację! Mam rację!... Ty, lampo moja, zgaśnij; widziałam to, co trzeba widzieć...
Teraz twoja kolej... O, gdybyś mógł wykonać to, czego pragnie myśl moja, aby ta śmierć, co błyska na końcu tego ostrza, nie była prawdziwą śmiercią, nieodwołalną śmiercią... Ale wystarczy... Już czas... Słowo — czyn. Uderzam!
Dobrze!... Joyzella jest wielka, Joyzella tryumfuje... Zwyciężyła los, słuchając miłości; to ciebie, moje dziecię, wybrało przeznaczenie...
JOYZELLANie, nie, nie!... Nie mogłam!... Ach, jeśli brak mi serca, to przecież mam odwagę... I jeżeli nie mam już siły, to mam całe życie i nigdy, nigdy, póki mi tchu wystarczy...
MERLINSpójrz na mnie, Joyzello!... Zwracam siłę ramieniu, które podniosłaś w obronie miłości... Pozostawiam mu broń, która chciała mnie uderzyć, i słusznie uderzyć... Aż do tego gestu wszystko było nieokreślone, teraz wszystko jest jasne, wszystko promienne i pewne... Spójrz na mnie, Joyzello, i nie lękaj się moich ust... Szukają one twego czoła, aby wreszcie złożyć na nim pocałunek, jaki składa ojciec na czole swej córki...
JOYZELLACóż to znaczy — i co ty chcesz powiedzieć? Nie rozumiem... Tak, widzę teraz w twych oczach, że zdajesz się mnie kochać, jak się kocha dziecko... Więc się omyliłam, a właśnie miałam zamiar?...
MERLINNie, miałaś słuszność. Nie byłabyś tą, której miłość wymaga, gdybyś nie uczyniła tego, coś zamierzała uczynić.
JOYZELLANic już nie wiem, śnię... Ale ponieważ nie jest to rzecz wstrętna, poddaję się snowi...
MERLINTak, to prawda, moja Joyzello, zwlekam z moją radością, z twoim szczęśliwym zdumieniem, śledzę twe oczy, które mi się zdają tak piękne w niepokoju: pragną się wyślizgnąć mej uwadze, a już patrzą pełne zaufania. Już nie wiedzą, gdzie złożyć skrzydła, jak ptaki morskie zabłąkane z dala od brzegu... Bo i ja przyjmuję udział w szczęściu, jakie ci ofiaruję... Nie będę miał innego... Ale bądź spokojna, razem zaczniemy zgłębiać tajniki przeznaczenia, a gdy Lanceor...
JOYZELLAGdzie on jest?
MERLINAch, imię to cię budzi, a oto brzeg ukazuje się oczom zabłąkanym w przestrzeni... Słuchaj, ja już go słyszę... Serce twoje mimowiednie ostrzegło go, żeś go kochała aż do szczytu, poza który miłość przejść nie może... On śpieszy, on już jest...
Ojcze! Ona jest moja!...
MERLINSynu, ona tryumfuje. Przeznaczenie ci ją daje...
LANCEORAch, jakże to przeczuwałem i jakże byłem tego pewny!... Joyzello, moja Joyzello!... Nie pytam, co mogłaś uczynić dla rozbrojenia losu... Jeszcze nie wiem, ale wiemy wszystko z góry, gdy się ktoś kocha tak jak my — i już witam nową prawdę, jaka objawić się musiała temu, który dotknął twego serca... Ach, ojcze, mój ojcze, mówiłem ci o tym dawno!... Ale ona nie rozumie, dlaczego cię całuję... To prawda, to za prędko... Zbliż się, Joyzello, abym was oboje mógł złączyć w jednym uścisku... Mamy przed sobą wroga, co nas kocha; zmuszony był zadawać nam udręczenia; a ten drogi nieprzyjaciel — to był mój własny ojciec, o którym sądziłem, że zginął, mój ojciec obecny tutaj, odnaleziony powtórnie i który czeka tylko na uśmiech, aby cię też pocałować... O nie oddalaj się, nie patrz na mnie tym wzrokiem, w którym już czuć wyrzuty... Nic nie ukryłem przed tobą... Wiem to od niedawna, od dziś wieczora, od chwili, gdym się z tobą rozstał — i od chwili, gdym się o tym dowiedział, musiałem cię unikać, aby się nie zdradzić, gdyż całe nasze szczęście zależało, zdaje się, od tej ostatniej tajemnicy; a gdy się tajemnicę składa w miłości, to jakby ukrywano zapaloną lampę w kryształowym naczyniu... Poznałabyś wszystko, choćby tylko z moich oczu, z moich ust, z mego cienia... A nie mogłem ci ujawniać swego szczęścia... Musiałaś go nie znać aż do najwyższej próby... Musiałaś wykonać jakąś rzecz niewykonalną... Jaką, nie wiem; ale na próżno się uśmiechałem, musiałem ustąpić, musiałem czekać i rachować cierpliwie minuty owej godziny, która tak dzieliła dwa niecierpliwe upojenia... Ale teraz przybiegam, słucham, chcę wiedzieć... Mów, mów, słucham!...
JOYZELLAPonieważ jesteś szczęśliwy i ja też jestem szczęśliwa... Nic więcej nie wiem... Zaledwie, że się obudziłam ze snów okropnych i niezrozumiałych...
MERLINTak, moja biedna Joyzello, sen był okropny; ale oto leży on powalony, a próba minęła, budując podstawy szczęścia, któremu nic już nie grozi, prócz tej nieprzyjaciółki, co grozi wszystkim ludziom...
LANCEORAle jakaż wreszcie była ta straszliwa próba?...
MERLINJoyzella ci to opowie w pierwszych pocałunkach, wolnych od wszelkiego niepokoju, które wymienicie po tym zwycięstwie. Odsłonią one daleko lepiej niż moje biedne słowo to, co się w tej próbie zdaje nieprzebaczalne... Była to próba niebezpieczna i prawie nie do przezwyciężenia... Joyzella mogła wybrać drogę rozmaitą... Mogła ustąpić, mogła poświęcić się sama, poświęcić swoją miłość, mogła oddać się rozpaczy, alboż ja wiem? Nie byłaby wtedy Joyzellą tą oczekiwaną... Był to tylko szlak wykreślony przez przeznaczenie: weszła na tę ścieżkę, kroczyła po niej aż do końca i zbawiła ci życie, zbawiając swą miłość...
JOYZELLAWięc jest nakazane, aby miłość wymierzała ciosy i zabijała wszystko, co stoi na jej drodze?...
MERLINNie, Joyzello, nie wiem... Nie róbmy praw z kilku szczątków, zebranych w nocy, która otacza nasze myśli... Ale ta, która powinna była uczynić to, co ty chciałaś uczynić, była tą, którą los przeznaczył dla mego syna... Było więc zapisane dla ciebie, dla ciebie jednej tylko — i może dla tych, które ci są trochę podobne, że one mają prawo do miłości, jaką im wskazuje przeznaczenie i że ta miłość przeważy wszystko, co jest niesprawiedliwe... Nie sądzę cię zupełnie: los cię zatwierdza, ale jestem szczęśliwy, że wybrał ciebie spośród kobiet.
JOYZELLAOjcze mój! Drżę jeszcze, patrząc na tę broń, która jedną chwilę... Wybacz mi, mój ojcze, ja już cię kochałam...
MERLINTeraz proszę cię, abyś wyciągnęła do mnie rękę przebaczenia...
JOYZELLANie, nie, to nie zimne ręce przebaczenia... To ręce, które pieszczą, uwielbiają, dziękują... Rozumiem teraz, dlaczego pomimo nienawiści nie mogłam cię nienawidzić! To, coś ty uczynił, było trudniejsze niż wszystko, co ja uczyniłam, bo to było okrutne; a gdy teraz myślę o tym wszystkim, co się stało, widzę, że to ty, ty, mój ojcze, zniosłeś próbę najcięższą i najgodniejszą...
MERLINNie, najgodniejszą nie była żadna z tych, które mogłaś widzieć... Będzie ona tajemnicą tego serca, które cię kocha i które w sobie łączy was, a które od was obojga, moje dzieci, żąda, abyście dla zmiany tej głębokiej tajemnicy w szczęście — dali mu chwilę swej radości i może pocałunek nieco dłuższy od tych, jakie się daje zazwyczaj po drodze starcom odchodzącym...
LANCEOROjcze mój!...
JOYZELLAI mój także!...
ARIELLANikt mnie nie widzi, nikt nie pamięta, aby mi też dać dział miłości, wyrwanej moimi niewidzialnymi rękami ze skąpych rąk czasu...
MERLINWidzę cię, Ariello; kochasz nas wszystkich troje, ale ku Joyzelli wyrywa się pocałunek gorętszy od tych, jakie my jej dać możemy... Możesz ją ucałować; próba skończona również i w moim starym sercu... Jeszcze chwila, a będziemy daleko od niej i daleko od wszystkiej miłości...
Co mówisz, mój ojcze, z kim mówisz?... Zdaje się, że kwiaty jakieś, których zerwać nie mogę, musnęły moje czoło i pieszczą me usta...
MERLINNie odpychaj tych kwiatów... One są smutne i czyste. Moja biedna Ariella rozsypuje je koło ciebie; to moja córka niewidzialna, dobra wróżka tej wyspy, istota, która was odkryła i czuwała nad wami... Chciała po raz ostatni wmieszać się do waszej wielkiej miłości i prosi o cząstkę, tak dyskretną jak ona, tego szczęścia, jakie się jej należy...
JOYZELLAGdzież ona jest?... Widzę przy sobie tylko ciebie i Lanceora...
MERLINA czy sądzisz, moja córko, że widzimy wszystko, co żyje w naszym życiu głębokim?... Bądź więc życzliwa i dobra dla biednej Arielli... Daje ci pocałunek pożegnania, zanim odejdzie, by wraz ze mną zniknąć tam, gdzie los pragnie, aby się zamknęło moje przeznaczenie...
LANCEORAby zniknąć wraz z tobą?... Ojcze mój, ja nie wiem...
MERLINNie pytajmy tych, którzy nie mają już nic do powiedzenia... Teraz wszystko się ustanawia... Dzięki nieznanym bogom zgotowałem szczęście dwóm sercom, które mi były najdroższe; ale nie mogę nic więcej, ani wy nie możecie nic dla mego szczęścia. Idę ku swemu przeznaczeniu, idę, milcząc, aby nie zasmucić tej uśmiechniętej godziny, która do was należy... Wiem, co mnie czeka, a jednak idę...
JOYZELLANie, nie, nie! Mój ojcze, ty nie odejdziesz!... Jesteśmy przy tobie, a jeżeli jakieś niebezpieczeństwo, którego widzieć nie możemy, grozi twej starości, postaramy się przynajmniej osłabić jego grozę... Gdy troje ludzi się kocha, nieszczęście, które zawisło nad jednym z nich, zmienia się w ciężar miłości, dźwigany wesoło...
MERLINNiestety, moja Joyzello, wszystko to byłoby bezcelowe... Obyż chcieli bogowie zsyłać na ludzi tylko klęski dobroczynne, jak były wasze!... Ale nie wszystkie wole tajemne są tak jasne, tak dobre... Na próżno jednak mówimy o tym, co zapisane... Jestem tu jeszcze z wami, w ramionach tych, co mnie kochają... Dzień mojej niedoli to jeszcze nie dzień dzisiejszy... Radujmy się tą godziną w słodkim smutku, jaki następuje po wielkich radościach, i wsłuchujmy się, jak upływają i mijają jedna po drugiej minuty miłości w tym bladym promieniu światła nocnego, w którym nasze uściski jeszcze bardziej nas uszczęśliwiają... Reszta nie należy jeszcze do ludzi...
Uwagi (0)