Joyzella - Maurice Maeterlinck (biblioteka darmowa online txt) 📖
Otoczony przez tajemniczą mgłę statek uderza o podwodne skały przy nieznanych brzegach. Tonącą piękną Joyzellę ratuje stary czarnoksiężnik Merlin, który mieszka na wyspie razem ze służącym mu, niewidzialnym dla innych duchem, Ariellą. Jakiś czas później dziwna burza sprawia, że na wyspę trafia Lanceor. Joyzella i Lanceor zakochują się w sobie… Czy to nasuwa na myśl Burzę Szekspira? Nic dziwnego: inspiracją dla autora Joyzelli była sztuka angielskiego dramaturga. Maurice Maeterlinck ograniczył w swoim utworze liczbę postaci, pominął elementy groteskowe i komediowe, snując przypominającą sen historię wielkiej miłości wystawionej na trudne próby.
Uhonorowany literacką Nagrodą Nobla za „utwory dramatyczne wyróżniające się bogactwem wyobraźni i poetycką fantazją”, autor rozpoczyna sztukę od ukazania Merlina zwracającego się do śpiącej Arielli:
„Śpisz, moja młoda wróżko, uległa i pojętna, a twoje włosy rozwiane jak błękitna para, niewidzialne ludziom, mieszają się z promieniami księżyca, z zapachami nocy, ze światłem gwiazd, z pękającymi różami i przypominają nam, że wszystko się łączy ze sobą, że nic nie dzieli nas od wszystkiego, co istnieje, i że myśl nasza nie wie, gdzie się zaczyna światło, do którego dążymy, i gdzie się kończy ciemność, od której uchodzimy…”
- Autor: Maurice Maeterlinck
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Joyzella - Maurice Maeterlinck (biblioteka darmowa online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Maurice Maeterlinck
Śpi. Tchnienia ogrodu milkną dokoła niej, aby słyszeć jej tchnienie, i tylko słowik, powiernik nocy, która go kąpie w swych srebrzystych promieniach, sen jej kołysze... Jakże jest piękna i spokojna!... i jak zdaje się czysta i tysiąc razy czystsza od tej wody, co z lodowisk spłynąwszy, tryska tam w alabastrze i szemrze pod bladymi liśćmi... Jej jasne warkocze rozlewają się jak fala nieruchomego światła i księżyc nie wie już, czyje jest złoto, zmieszane z lazurem, przez który się prześlizgują promienie... Zamknęła jasne swe oczy, a jednak światło, spadające z gwiazd, z drżeniem podnosi jej rozmodlone powieki, aby znaleźć pod nimi ostatnie wspomnienie pięknego dnia, którego już nie ma... Usta jej są kwiatem wilgotnym, co oddycha, a lilie oblały kroplami rosy jej nagie ramiona, aby dać jej część pereł, jakich noc udziela w milczeniu, w imię nieba, otwartego na skarby świata... Ach, Joyzello, Joyzello! Jam jest tylko widziadłem zabłąkanym w nocy, bardziej zabłąkanym niż ty, pomimo mego jasnowidzenia, i bliższym grobu, gdzie szczęście zamiera... Nie należę do siebie, słucham swego mistrza, nic ci nie mogę dać, oprócz jednego niewidzialnego pocałunku, który cię zbudzić nie może i który nawet nie jest mój... Ale cię kocham, kocham, jak mniej szczęśliwa siostra kocha tę, którą miłość wybrała przed nią... Kocham cię, otaczam cię kołem wszystkich potęg niewypowiedzianych w modlitwach człowieka — i chciałabym, aby mój pan spotkał był5 ciebie wcześniej, zanim przeznaczenie, które mu wydziera tę godzinę nieporównaną, zapisało straszną przyszłość pełną łez, co go czeka i mnie z nim... Rozlewam swą tkliwość bezsilną i wzruszoną nad twoim snem tak spokojnym... Oto jedyny pocałunek, który dać ci mogę... Ach, czemuż ten, którego jestem tylko cieniem nieświadomym i uległym, nie przybywa tu sam, aby cię pocałować w usta, które mnie nęcą, jak wszystko, co jest piękne, nęci tajemnicę.
Lanceorze!...
ARIELLAJeszcze jeden pocałunek... Ostatni, jak się pije u źródła zakazanego przez aniołów, co strzegą tajemnic czasu i przestrzeni, u brzegu którego już się nigdy nie usiądzie.
JOYZELLACzy to ty, Lanceorze?... Niechaj twe usta słodkie będą tchnieniom zorzy... Upadam pod ciężarem kwiatów sypiących się z raju...
ARIELLAWierna we śnie i stała w marzeniu!... Demony nocy nie wykradną nic z miłości, która wypełnia przeszłość i przyszłość serca... Ach, panie mój i ojcze! To na nią czekała na próżno twoja nadzieja jedyna, aby odwrócić los, który grozi twej starości.... O panie, jeżeli chcesz, jest jeszcze czas.... Szczęście twoje tuż, chwytaj je żwawo... Waha się ono, niepewne, między tobą a twoim synem... Jednego ruchu dość, aby je zatrzymać przy nas... Zbliż się!... Ona jest twoja... Pójdź, pójdź! Wzywam cię. Wiem, że mam słuszność i człowiek sam nie powinien zrzekać się życia i sam siebie gubić dla zbawienia tych, których kocha...
MERLINAriello!
Dla ciebie mówię, a mój głos to twój głos... Mówię w imieniu twego serca, które kocha głęboko, a nie śmie tego wyznać. Musiałeś spotkać w zapisanej chwili tę kobietę uśpioną, aby uniknąć tej, co twą starość zatruje...
MERLINOdejdź, za późno już...
ARIELLANie, nie za późno... To jedyna chwila... Przeznaczenie twe zależy od gestu, jaki uczynisz...
MERLINOdejdź! Nie kuś mnie! Albo cię wtrącę do twej bezsilnej ciemności... Wyciągnąłem cię stamtąd nie po to, byś mnie w błąd wprowadzała, lecz byś mi otwierała oczy.
ARIELLANie błądzi się, gdy się jest posłusznym instynktowi, który sam jeden tylko zbawia ludzi... Pomyśl o strasznych dniach, jakie ci gotuje Viviana6, którą musisz kochać, jeżeli tej kochać nie będziesz...
MERLINViviana? Czy to w tym życiu czy na innym świecie imię to brzmi w tajni mego serca jak imię obłędu, rozpaczy i hańby?
ARIELLANie, w tym życiu, w jedynym, jakie posiadasz... To imię wróżki, co w Broceliandzie7, dokąd cię przeznaczenie prowadzi, czeka, abyś zawitał i abyś starość swą złamał... O mistrzu, widzę ją!... Uważaj, ona się zbliża, by opanować twoje serce... Z chwilą, gdy miłość tak czysta, tak zbawcza utraci swe prawa, jej miłość wypełznie z mroku... Mistrzu, błagam cię!... Oczy moje już liczą jej fortele, ona cię otacza ramionami, kłamiącymi miłość; zabiera ci potęgę, rozum, mądrość; porywa ci na koniec tajemnicę twej siły i jak pijany starzec upadasz na ziemię... Wtedy ona cię obdziera, szydzi z ciebie, podnosi się i zamyka nad nami jaskinię śmierci, która się już nigdy nie otworzy...
MERLINWięc to nieuniknione?...
ARIELLATy wiesz o tym, jak i ja. Nic mnie nie może omylić, gdy idzie o ciebie... Mistrzu, błagam cię: dla ciebie i dla siebie, która tak kocham światłość, a tracę ją wraz z tobą... Godzina nieodwołalna!... Wybierz, wybierz życie!... Ponieważ ono jeszcze ku nam się przychyla, to znaczy, że do nas jeszcze należy i że ty masz do niego prawo...
MERLINOdejdź, to bezcelowe... Zresztą ta by mnie nie kochała...
ARIELLADość, że ty ją kochasz, aby tylko ten, którego ona kocha, nie stał więcej między wami. Oto co czytam w dwoistej przyszłości.
MERLINIdź, wiem o wszystkim... Więc było zapisane, że kochając to dziecię, mógłbym się uratować... Lecz ona nie jest dla mnie, a moja godzina minęła... Oto godzina tych, co przychodzą i spotkali się, jak tego pragnął czas i życie... Odejdź, odejdź, mówię ci...
Zrzekam się swego działu — i dla ciebie, synu mój, kończę próbę...
Ach, moja czysta Joyzello!... Ty też cierpisz i jeszcze będziesz cierpiała, ponieważ we łzach ukrywa się twe przeznaczenie; ale cóż znaczą cierpienia prowadzące do miłości?... Za najokrutniejsze z tych błogosławionych cierpień oddałbym wszystkie radości, jakich doznałem w moim biednym żywocie...
Ariella mówiła prawdę. Dość jednego ruchu, abym cofnął wstecz godziny i dni i tak się wyzwolił od przeraźliwego końca, który los mi przygotowuje... Tak, ale ten ruch niweczy tego, którego kocham bardziej niż samego siebie, tego, którego lata wybrały dla miłości, jakiej ja oczekiwałem... Ach, gdy się tak trzyma w ręku szczęście własne i szczęście drugiego człowieka! kiedy trzeba zdeptać jedno, aby drugie żyć mogło, wtedy się czuje, jak głębokie korzenie wiążą nas z tą ziemią, na której cierpimy, wtedy to życie wydaje okrzyk nadludzki, donośnie upominając się o swoje prawa... Ale wtedy należy też słuchać drugiego głosu, co w nas przemawia, a który nie mówi nam nic pewnego i nic wyraźnego, w którym nie ma żadnej obietnicy, a który jest tylko szmerem cichym, świętszym niżeli te bezładne wrzaski życia... Lanceorze i Joyzello, kochajcie się, kochajcie mnie, bo ja was kochałem... Słaby jestem i kruchy, i stworzony dla szczęścia tak jak inni ludzie, i nie bez oporu zrzekam się swego działu... Kochajcie się, moje dzieci, jak słucham cichego szmeru głosu, który nie ma mi nic do powiedzenia, ale który sam tylko ma słuszność.
Lanceorze!...
MERLINTak, to ja... Noc mnie tu ściągnęła do ciebie... Budzę cię nowym pocałunkiem, abyś na nowo znalazła...
JOYZELLAKim jesteś?
MERLINWiesz dobrze, Joyzello, i miłość to powiedzieć musi...
JOYZELLAAch, nie dotykaj mnie albo wezwę na pomoc Śmierć, aby zakończyła to straszne widzenie... Jakieś mary nieznane opętały mnie tej nocy, ale oto widziadło najnędzniejsze, najpodlejsze, najokropniejsze ze wszystkich, jakie mi zesłał cień... Jeszcze nie wierzę w nie... Chcę się przebudzić, oczy sobie przecieram, wyrywam się... Ach, nie zbliżaj się do mnie!... Precz!... Idź, idź ode mnie! Budzisz we mnie wstręt...
MERLINSpójrz na mnie, Joyzello!... Nie rozumiem cię. Zapewne jeszcze sen ci miesza pojęcia...
JOYZELLAGdzie on jest?...
MERLINZbudź się, Joyzello...
JOYZELLAGdzie on? Coś z nim zrobił?...
MERLINJest on tym wszystkim, czym ja jestem, i jeżeli oczy twe błądzą...
JOYZELLAA więc nie wiesz, że ja go noszę tu w tych oczach, co ciebie widzą i porównują to, czym on jest, z tym, czym ty jesteś?... Ale nie wiedziałeś, czym on jest w moim sercu, że go tak udajesz... Ty obok niego, ty w tym ubraniu i w tej postaci, ach, to jakby śmierć chciała udawać życie... Ale choćby było dwadzieścia tysięcy podobnych do niego, gdyby on jeden tylko nie był podobny do samego siebie z dnia wczorajszego, pominęłabym dwadzieścia tysięcy widziadeł i poszłabym wprost do tego jedynego człowieka, który nie jest snem wśród innych snów! Och, nie próbuj kryć się w cieniu... Cofasz się za późno. Odkryłam cię i wiem, kim jesteś. Znam twoje czarodziejstwa i jakżebym się śmiała, gdybym nie czuła trwogi, żeś uzurpował tę postać tak drogą i tak niemożliwą do poznania — za pomocą sztuk złośliwych — i żeś mu zadał jakieś wielkie cierpienia... Cóżeś mi zrobił!... Gdzie on jest?... Dowiem się... Nie odejdziesz bez wyjaśnienia...
Jestem sama, słaba... Ale chcę, chcę... Dowiem się, dowiem!...
MERLINZanadto cię kocham, Joyzello, aby cokolwiek złego mu uczynić, dopóki będziesz go kochać... Niechaj się więc nie lęka niczego... I ty się mnie nie lękaj. Nie jestem tu, aby wyzyskać cień i serce twe opanować. Miałem inny cel... Słuchaj, Joyzello, nie rywal lub nieszczęśliwy kochanek; przewidujący, niespokojny ojciec mówi do ciebie... Zanim przyszedł ten, co cię zdobył tak, jak nigdy na świecie człowiek nie zdobył kobiety, marzyłem, wyznaję, o szczęściu, którego próżno czekać na schyłku lat... Dziś zrzekam się tego marzenia, ze smutkiem, ale w dobrej wierze... Wiem, jak kochasz biedną, nieświadomą istotę, którą złośliwy przypadek postawił na twej drodze... i nie wątp, mówię ci teraz bez nienawiści i bez zazdrości, choć nie bez trwogi, gdy myślę o strasznych dniach, jakie ci on gotuje... Dlatego się uparłem, że cię muszę oświecić co do niego, choćby to miało ci się nie podobać... Nie mam żadnej innej troski, tylko chciałbym odwrócić tę nieszczęsną miłość, w której czekają cię same rozczarowania i łzy... Nie spodziewam się niczego dla siebie... Nie żądam, abyś mnie kochała zamiast niego... Dostatecznie mi wykazałaś, że to niemożliwe... Życzę sobie tylko, abyś go więcej nie kochała... To wszystko, o co błagam los; a los tej nocy wysłuchał mych błagań...
JOYZELLAJak to?...
MERLINPróba jest surowa i smutna. Chciałbym ci jej oszczędzić... Ale wiesz, że są nieszczęścia zbawienne, przed którymi hańbą jest uciekać... Dość jednego ruchu, aby zburzyć świat... Małe odwrócenie szyi, która jeszcze się pochyla tak spokojnie, jedno spojrzenie tych oczu zbyt ufnych i zbyt niewinnych zniweczy wobec mnie rzecz najpiękniejszą, jaka budzi miłość w sercu kobiecym... A jednak to konieczne. Sprawiedliwie jest i dobrze, aby dziś rozpadła się ona we łzach, które może nie będą niezatarte, ponieważ później płynęłyby w cierpieniach, których nic nie pocieszy!...
JOYZELLACo chcesz powiedzieć?...
MERLINŻe w tej samej chwili, kiedy wszystko, co w twoim sercu jest nietknięte i prawdziwe, żarliwe i czyste, kiedy wszystkie przejrzyste moce twej duszy, wierność, prawość, niewinność twojej krwi dziewiczej unoszą się ku temu, którego wybrałaś, aby uczynić zeń najczystszego, najszczęśliwszego człowieka — on tam, za nami, o dwa kroki od tej ławki, w cieniu tych liści, które sądzi nieprzeniknionymi dla oka, on leży tam w objęciach kobiety, z którą parę dni temu, jak to sama widziałaś, kalał już tę cudowną miłość, jaką mu dałaś...
JOYZELLANie.
MERLINDlaczego mówisz: nie, nawet nie patrząc na mnie?
JOYZELLABo on to ja sama...
MERLINNie chcę, abyś wierzyła mym słowom. Proszę tylko, abyś odwróciła głowę...
JOYZELLANie.
MERLINCzy słyszysz szmer ich pomieszanych głosów i śpiew pocałunków, odpowiadających pocałunkom?...
JOYZELLANie.
MERLINNie podnoś głosu, aby przerwać zbrodnię, której nie chcesz widzieć... Nie usłyszą cię, słuchają tylko swych ust... Ale odwróć się, Joyzello, błagam cię!... Chodzi o twoje życie i o szczęście, do którego masz prawo... Nie odpychaj prawdy, która sama idzie ku tobie i która cię wybawi, jeżeli będziesz miała odwagę ją przyjąć. Ona już nie wróci, chyba po to, abyś płakała kiedyś po niewczasie... Ale patrz, patrz... Możesz nawet nie odwracać głowy... Gwiazda twoja jest łaskawa i wcale nie znużona... Nie zamykaj oczu, ona ci je sama roztwiera... Patrz!... Cień ich ramion, wydłużony przez księżyc, pełza pod arkadą, ukrywając resztę ciała... Otwórz oczy! Patrz!... Cień ten urąga ci i aż do twych ust się doczołga...
JOYZELLANie!
Rozumiem cię, Joyzello... Nie przede mną wyrzekać się będziesz szczątków swej miłości... Pozostawiam cię sobie samej, wobec swego obowiązku, wobec swego przeznaczenia... Podobne poświęcenia nie chcą mieć świadków i wymagają milczenia... Oto jest prawda: tchórzostwem byłoby uciekać przed nią. Potrafisz stanąć z nią oko w oko, gdy będziesz sama... Czas jeszcze... Podziwiam cię, Joyzello... Twoje
Uwagi (0)