Wybór mów - Demostenes (czytaj książki przez internet za darmo TXT) 📖
Wybór słynnych mów politycznych największego mówcy greckiego.
Największą sławę przyniosły Demostenesowi Filipiki, czyli mowy przeciwko macedońskiemu królowi Filipowi II, prowadzącemu zaborczą politykę zagrażającą niezawisłości Grecji. Na okres pomiędzy pierwszą a drugą Filipiką przypadają trzy Mowy olintyjskie, nakłaniające Ateńczyków do natychmiastowej pomocy Olintowi, miastu na półwyspie Chalkidyjskim, zagrożonemu przez Filipa. Zbiór dopełnia mowa O wieńcu, zawierająca podsumowanie patriotycznej działalności Demostenesa.
Mowy Demostenesa odznaczają się prostotą i naturalnością języka oraz starannym rozplanowaniem. Umiejętnie łączy w nich patos i emocje z rzeczowymi argumentami oraz praktycznymi propozycjami. Zwraca uwagę przede wszystkim jasność i logika wywodu, wzmacniana umiejętnym stosowaniem rozmaitych figur retorycznych.
- Autor: Demostenes
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wybór mów - Demostenes (czytaj książki przez internet za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Demostenes
Regulamin, nie oskarżyciel, przepisuje porządek wywodów
1. Na początku, Ateńczycy, zasyłam modły do wszystkich bogów i bogiń314, ażeby do tej rozprawy natchnęli was taką życzliwością dla mnie, jaką ja stale mam dla państwa i dla was wszystkich; następnie proszę bogów, ażeby wam poddali myśl najbardziej odpowiadającą waszemu interesowi, sumieniu i honorowi, by nie przeciwnik przepisywał wam sposób słuchania mnie315 (byłoby to okrutne), 2. ale prawa i przysięga; a w przysiędze, prócz wszystkich innych zastrzeżeń, napisano: wysłuchać jednakowo obu stron, to znaczy nie tylko o niczym nie przesądzać z góry i nie tylko okazać równą życzliwość, ale także pozwolić obu stronom na taki porządek obrony, jaki sobie strona obmyśliła i wybrała.
Oskarżony musi z konieczności wychwalać się
3. Z wielu powodów, ale głównie z dwóch, i to ważnych, stanowisko Ajschinesa w tym procesie jest korzystniejsze od mego. Po pierwsze nierówne są stawki: niepozyskanie waszej życzliwości odbije się na mnie nierównie ciężej niż na nim nieprzeprowadzenie dowodu, lecz mnie grozi... — nie chcę u wstępu mowy szerzyć posępnych nastrojów — a tego nic nie kosztuje zabawa w oskarżyciela. Po wtóre wszyscy ludzie są skłonni z natury słuchać wyzwisk i oskarżeń, a krzywią się na samochwalcę. 4. W tym wypadku popularność jest po jego stronie, mnie pozostaje niebezpieczeństwo narażenia się po prostu wszystkim. Albo będę wystrzegał się wzmianek o mej działalności i wywołam podejrzenie, że nie potrafię oczyścić się z zarzutów, albo obieram za punkt wyjścia mój dorobek polityczny, a wtedy nie uniknę mówienia o sobie. Będę starał się ograniczać. Do czego mnie zmusi sam przedmiot, tego winę ponosi oskarżyciel.
Prawo nakazuje wysłuchać i przeciwnej strony
5. Chyba jesteście, Ateńczycy, wszyscy zgodni w rozumieniu, że proces tyczy równie Ktezyfonta, jak i mnie, jako niemniej interesowanego. Ze wszystkich strat najboleśniejszą byłaby utrata waszej przychylności, zwłaszcza za sprawą osobistego nieprzyjaciela, tak jak zdobycie waszej przychylności będzie największym szczęściem. 6. O nie toczy się obecna rozprawa; dlatego usilnie upraszam was wszystkich, jak tu jesteście, o sprawiedliwe wysłuchanie mojej obrony na zarzuty, w myśl praw, które pierwszy ich autor, Solon316, z życzliwości dla ludu nie tylko uznał za stosowne spisać dla dodania im powagi, ale zażądał także zaprzysiężenia ich przez sędziów; nie zdaje mi się, żeby wam Solon nie dowierzał; 7. on nie widział możności przyjścia do słowa dla oskarżonego w obliczu zarzutów i oszczerstw, którymi oskarżyciel uprzedza na niekorzyść podsądnego umysły sędziów. Taka możliwość zachodzi jedynie, jeżeli każdy sędzia będzie lękał się uchybić czci boskiej, bez uprzedzenia przyjmie do wiadomości zastrzeżenia późniejszego mówcy, a użyczywszy bezstronnego posłuchania obu stronom, rozstrzygnie o wszystkim.
Rachunek z całego życia
8. Jedno widzę: mam tu dzisiaj zdawać sprawę z całego mego życia prywatnego i z całej mojej działalności politycznej; dlatego powtórnie chcę bogów wezwać na świadków i zanoszę w obliczu waszym modły do nich, ażeby przede wszystkim towarzyszyła mi z waszej strony życzliwość, jaką ja stale żywię dla państwa i dla was wszystkich, a dalej, by podyktowali wam wyrok, jaki wspomoże państwo i zjedna mu zaszczytną sławę, a podniesie pobożność wśród obywateli317.
Taktyka przeciwnika zmusza mówcę do dygresji
9. Gdyby Ajschines w swym przemówieniu nie wyszedł poza akt oskarżenia, i ja bym zaczął obronę od przedwstępnej uchwały. Tymczasem połowę mowy poświęcił na postronne wywody, i to przeważnie kłamstwa; stąd widzę się zmuszony i czuję się w prawie powiedzieć najpierw o tym kilka słów, ażeby nikogo z was te postronne wywody nie usposobiły niechętnie dla moich zastrzeżeń przeciwko samemu przedmiotowi skargi.
Egzamin polityczny wyprzedzi obronę życia prywatnego
10. Patrzcie, jaką prostą i słuszną odpowiedź dam na obelgi i potwarze, jakimi obrzucił moje życie prywatne. Żyłem wśród was; jeżeli jego zarzuty pokrywają się z waszymi spostrzeżeniami o mnie, nawet do głosu mnie nie przypuśćcie, choćby cała moja działalność polityczna zasługiwała na największe pochwały, ale powstańcie do potępiającego wyroku na mnie318; jeżeli zaś wiecie, żem o wiele lepszy odeń i z lepszych, i nie pośledniejszy — by nikogo nie dotknąć — od jakiegokolwiek przedstawiciela średniego stanu319, tak ja sam, jak i moja rodzina, nie wierzcie mu tedy i co do reszty (bo oczywiście zmyślił wszystko jednakowo), mnie zaś darzcie i nadal tą samą życzliwością, jaką zawsze dotychczas okazywaliście mi w wielu uprzednich procesach. 11. Przewrotna dusza z ciebie, Ajschinesie, aleś to pomyślał całkiem naiwnie, że ja dam spokój mojej działalności politycznej, a zajmę się twoimi wyzwiskami. No, ja tego nie zrobię — jeszczem nie taki tuman; ale zbadam twoje kłamstwa i oszczerstwa miotane na moją politykę, a potem dopiero, wedle woli obecnych, dotknę brukowej hecy, jaką urządziłeś na mnie w całej pełni swego temperamentu.
Hurtowy proces przeciw przygodnemu wnioskodawcy
12. Zarzutów o przewinienia jest wiele; za niektóre z tych przewinień przewidują prawa najcięższe kary. Tendencja procesu wskazuje na intrygę osobistego wroga, która obok innych objawów wyraża się w zuchwałych wyzwiskach i lżeniu. Gdyby istotnie zarzuty postawione miały być prawdziwe, państwo nie jest w stanie ani w przybliżeniu wymierzyć sobie sprawiedliwości. 13. Nie ma, dalibóg, Ateńczycy, zwyczaju w państwie ani nie odpowiada słuszności, ażeby przez intrygę i zazdrość wydzierać komu prawo do wystąpienia i przemawiania przed władzą ludową. Trzeba było przy każdym wykroczeniu przeciw państwu, na którym mnie wyłapał — a wydeklamował ich tu ponurą liczbę — zastosować kary przewidziane prawem, oddając mnie pod sąd drogą doniesienia karnego, jeżeli mnie przydybał na zbrodni kryminalnej, a drogą skargi o bezprawie, jeżeli widział, że wnosiłem ustawy przeciwne prawu. Byłby chyba pozwał mnie, gdyby spodziewał się przeprowadzić dowód, skoro może skarżyć Ktezyfonta z mojej przyczyny. 14. Jeżeli widział którekolwiek z przestępstw, jakie zarzuca mi teraz potwarczo, albo choćby inne jakie, toć są prawa na wszystko i kary, sądy i surowe wyroki na usługi wszystkich; dopiero wtedy zgadzałoby się oskarżenie z postępowaniem jego320, kiedy byłoby jasne, że tak postąpił i użył przeciw mnie tych środków. 15. Tymczasem wyminął równą drogę słuszności i wymknął się przed bezpośrednim dowodem, a po upływie takiego czasu zasypuje mnie zarzutami, kpinami i wyzwiskami. Komediant! Mnie oskarża, tego zaskarża, cały proces stoi pod znakiem jego osobistej nienawiści do mnie, ale nigdzie nie rozprawia się ze mną otwarcie321, tylko drugiego chce ograniczyć w prawach obywatelskich322. 16. Przecież w rzędzie wielu innych zastrzeżeń, jakie dadzą poczynić się w obronie Ktezyfonta, można bardzo słusznie, Ateńczycy, umieścić uwagę, że godziło się nam samym między sobą dociekać naszych nieprzyjaźni, a nie szukać sposobu pokrzywdzenia drugiego poza szrankami naszego turnieju. Jest to bezprawie w najwyższym stopniu.
Rzut oka na kampanię polityczną
17. Dotychczasowe wywody wykazują niesłuszność i brak jakiejkolwiek realnej podstawy we wszystkich zarzutach bez różnicy323. Pragnę je zbadać jeden za drugim, a w szczególności kłamstwa jego, wymierzone przeciwko mnie, na temat pokoju i poselstwa; do tego celu obiorę drogę porównania jego działalności politycznej do spółki z Filokratesem — z moją. Trzeba, Ateńczycy, przypomnieć ówczesne stosunki, byście mieli historyczny wgląd w szczegóły.
Osamotnione Ateny skłaniają się do pokoju z Filipem
18. Z wybuchem wojny fokijskiej — a wybuchnęła nie z mojej winy, bo wtedy jeszcze nie uczestniczyłem w życiu politycznym324 — panowała u nas (ażeby od tego zacząć) taka orientacja: pragnęliście ocalenia Fokidy, chociaż nie pochwalaliście ich postępowania, natomiast z przyjemnością widzielibyście Teby w ostatecznej niedoli; gniew wasz nie był pozbawiony słuszności, bo zwycięstwo leuktryjskie zatraciło w nich całkowicie poczucie miary. Dalej, cały Peloponez kotłował się od zatargów i ani wrogowie Sparty nie mieli siły jej zniszczyć, ani dawniejsi pupilowie jej325 nie mogli utrzymać się przy władzy po miastach. Jakiś ogólny zamęt i rozterka ogarnęły i tych, i wszystkich innych. 19. Widział to Filip — było dosyć widoczne — przy pomocy zdrajców, których miał na żołdzie w każdym kraju, szczuł wszystkich między sobą i bełtał w chaosie. Tak na cudzych grzechach i obłędzie rósł na zgubę wszystkich. Było widoczne dla wszystkich, że butni podówczas, a dziś nieszczęśliwi Tebanie326 czuli coraz to dolegliwiej brzemię wojny327 i pojmowali z wolna, że w końcu będą zmuszeni uciec się do was; wtenczas Filip wam ofiarował pokój, a im pomoc, z obawy przed porozumieniem między oboma miastami328. 20. Poszliście wtedy niemal dobrowolnie na lep oszukańczej polityki Filipa: ale co ułatwiło Filipowi złapanie was w potrzask? Oto niegodziwość, czy ignorancja — czy jedno i drugie — reszty Greków, którzy nie pomagali wam ani pieniędzmi, ani kontyngentami, ani żadnym zgoła aparatem wojennym, chociaż w obronie wspólnych interesów toczyliście wojnę nieprzerwaną i długą. W słusznym oburzeniu329 zgodziliście się łatwo na propozycje Filipa.
Preliminarze pokojowe
Z tych przyczyn, nie przeze mnie, jak oczernia Ajschines330, przyszły do skutku preliminaria pokojowe. Uczciwe badanie wykaże źródło obecnego położenia w bezprawiach i sprzedajności tych ludzi, jakie ujawniły się w toku rokowań pokojowych. 21. W obronie prawdy przejdę to wszystko szczegółowo. Przypuściwszy nawet, żeby w preliminariach331 okazało się jakieś przekroczenie, chyba ja z nim nie mam nic wspólnego, bo pierwszy wniosek i wzmiankę o pokoju wypowiedział aktor Aristodemos332; następcą, formalnym wnioskodawcą i najemnikiem Filipa do tego interesu był do spółki z Aristodemosem Hagnuzyjczyk333 Filokrates, twój wspólnik Ajschinesie, nie mój, choćbyś pękł, kłamco334; wniosek zaś popierali — z jakiegokolwiek powodu, bo pomijam to na razie — Eubulos i Kefizofon; mnie tam nigdzie nie znajdziesz. Tak w świetle prawdy wyglądają preliminarze; 22. nie przeszkadza to Ajschinesowi twierdzić z odwagą krańcowego bezwstydu, jakobym ja nie tylko był winien pokoju, ale ponadto przeszkodził państwu zawrzeć go wraz ze wspólnym związkiem greckim. Słuchaj ty... nie wiem, jakie imię byłoby dla ciebie stosowne — kiedyżeś to ty oburzył się, widząc — boś był przy tym — jak ja pozbawiałem państwo takiej gratki i takiego przymierza, nad jakim rozwodzisz się obecnie? Kiedyżeś to ty wystąpił z tej trybuny publicznie z oskarżeniami, które dzisiaj miotasz? 23. Wszak ci nic innego nie pozostawało, jak krzyczeć, protestować przed Bogiem i ludźmi, zrobić tutaj doniesienie, jeżeli ja — najmita Filipa — rozbiłem związek z Grekami. Nigdy tego nie uczyniłeś, nikt takiego głosu od ciebie nie słyszał, do żadnego z państw greckich nie wysłano poselstwa, znano wszystkich usposobienie od dawna, słowa rzetelnego o tym Ajschines nie powiedział. 24. W dodatku w kłamstwach swoich rzuca najgorsze oszczerstwo na państwo; jeżeli wyście równocześnie wzywali Greków do wojny, a sami posłowali do Filipa w sprawie pokoju, to postępowaliście jak Eurybatos335, nie jak państwo i nie jak ludzie z honorem. Ale nie tak jest, nie tak; bo i na cóż byście wtedy po nich posyłali? Z zaproszeniem do pokoju? Ależ wszyscy go mieli! Do wojny? Ależ sami radziliście o pokoju! Pokazuje się więc, że nie byłem ani autorem, ani winnym preliminarzy pokojowych i w żadnym z reszty jego kłamstw na mnie nie ma naocznie ziarna prawdy.
Demostenes nagli do ratyfikacji
25. Znowu porównajcie kierunki polityczne nas obydwu po zawarciu pokoju przez państwo, a będziecie wiedzieli, kto szedł na rękę Filipowi, a kto działał politycznie na korzyść państwa. Będąc wtedy członkiem Rady336, postawiłem wniosek, aby poselstwo co prędzej odpłynęło do miejsca pobytu Filipa — które mu wskażą — i odebrało przysięgę ratyfikacyjną. Ale mój wniosek nie przekonał tych panów. 26. O co szło, Ateńczycy? Wyjaśnię. W interesie Filipa leżało, aby jak najwięcej czasu upłynęło do ratyfikacji; w waszym, aby jak najmniej. Dlaczego? Bo wy rozpuściliście całe pogotowie wojenne, nie żeby od dnia podpisania traktatu, ale od dnia pierwszej nadziei pokoju, Filip zaś wtedy bardziej niż kiedykolwiek przykładał się do operacji wojennych, w słusznej, jak się okazało, nadziei, że zatrzyma w całości na stałe, ile tylko uda mu się zająć z posiadłości państwa przed ratyfikacją, bo nikt o to nie zerwie pokoju. 27. W tym to przewidywaniu, Ateńczycy, stawiałem ów wniosek, ażeby płynąć do miejsca pobytu Filipa i co prędzej odebrać przysięgę ratyfikacyjną; pragnąłem, by w chwili ratyfikacji znajdowały się jeszcze w rękach Traków, waszych sprzymierzeńców, twierdze ośmieszone337 przed chwilą przez tego pana: Serrion, Myrtenon i Ergiske; pragnąłem, by Filip nie opanował tych punktów strategicznych i nie owładnął Tracją, a położywszy w ten sposób rękę na stosach pieniędzy338 i rezerwuarach ludzkich, nie obrał jej za wygodną podstawę do dalszych operacji — byłyby one ostatnie. 28. Tego wniosku mojego Ajschines nie wspomniał ani nie odczytał, ale oczernia mnie, że uznałem za potrzebne dać posłuchanie poselstwu Filipa! Wszak byłem członkiem Rady! Jakżeż miałem wotować339? Żeby nie dać posłuchania poselstwu, które umyślnie przybyło na konferencję? Żeby zakazać dzierżawcy340 teatru dawać im lożę w teatrze? Bez mego wniosku byliby i tak na przedstawieniu, ale na galerii. Drobnostek miałem pilnować w polityce, a sprzedać najżywotniejsze interesy państwa, jak panowie ci? Och, nigdy!
Ajschines kunktator
30. Taki ja postawiłem wniosek z myślą o interesach państwa, nie Filipa; ale mało to obchodziło moich czcigodnych panów posłów; trzy całe miesiące siedzieli sobie w Macedonii, aż do powrotu Filipa po podboju całej Tracji, chociaż mogli w ciągu dziesięciu dni, a może nawet trzech lub czterech, przybyć do Hellespontu i uratować twierdze przez dokonanie ratyfikacji jeszcze przed ich zdobyciem; w waszej obecności nie byłby czepiał się ich albo nie bylibyśmy dopuścili do ratyfikacji; przepadłby mu
Uwagi (0)