Darmowe ebooki » Rozprawa » Wybór mów - Demostenes (czytaj książki przez internet za darmo TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Wybór mów - Demostenes (czytaj książki przez internet za darmo TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Demostenes



1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ... 33
Idź do strony:
cała nasza polityka, że im jaśniej można udowodnić Filipowi naruszenie traktatu i spisek przeciw całej Grecji, tym trudniej doradzić, co należy czynić. 3. W czym powód? Nie słowem, ale czynem, Ateńczycy, poskramia się zaborców. Tymczasem, po pierwsze, my z obawy przed waszą niechęcią nie dajemy z mównicy takich rad ani nie stawiamy takich wniosków, ale rozwodzimy się nad zachowaniem się Filipa, jakie to oburzające i tym podobne. Następnie: wy, słuchacze, potraficie lepiej od Filipa wygłaszać sprawiedliwe mowy i rozumieć je z ust drugiego, ale zupełnie wam nie spieszy się przeszkodzić mu w obecnych knowaniach. 4. Tedy wynik jest — spodziewam się — konieczny i chyba naturalny. Obu stronom w tym lepiej powodzi się, w czym się każda z obu stron gorliwie ćwiczy, on w działaniu, wy w mówieniu. Jeżeli i teraz wystarcza wam mieć słuszność na słowa, prosta historia i rzecz nie wymaga fatygi. 5. Jeżeli zaś trzeba szukać środków naprawy i strzec się, by położenie nie zmieniało się w dalszym ciągu niespostrzeżenie na gorsze, by nie stanął przeciw nam ogrom niezwalczonej potęgi — trzeba skończyć z dotychczasowym sposobem obrad i zarówno mówcy wszyscy, jak i audytorium muszą ponad wygodę i przyjemność przełożyć dobro i ocalenie.

Motywy sojuszu Filipa z Tebami

6. Po pierwsze, Ateńczycy, zdumiewa mnie otucha ludzi, którzy widzą, do jakich rozmiarów urósł Filip i jakie obszary ogarnęła jego władza, a nie sądzą, by to groziło jakimkolwiek niebezpieczeństwem państwu i by w was godziły wszystkie zbrojenia. Chciałbym prosić was wszystkich, jak tu jesteście, byście wysłuchali pokrótce moich motywów, które mnie napełniają całkiem przeciwnymi oczekiwaniami i dla których uważam Filipa za wroga. O ile moje przewidywania okażą się lepsze, stosujcie się do mnie, o ile zapewnienia niezakłopotanych wyznawców Filipa, przychylcie się do nich. 7. Oto, Ateńczycy, są moje rachunki: co najpierw opanował Filip po traktacie? Pyle i aferę fokijską. No, a jak ją załatwił? Wolał iść na rękę Tebanom niż naszemu państwu242. A czemuż to? Bo robił swoje rachunki z myślą o zaborach i powszechnym podboju, a nie o pokoju i sprawiedliwości. 8. Trafnie spostrzegł, że naszemu państwu i naszej tradycji nie zaimponowałby niczym takim, co by je skłoniło do wydania mu dla osobistej korzyści na łup któregoś z reszty ludów greckich, ale że macie jakieś względy na sprawiedliwość, wzdrygacie się przed niesławą, jaka przylgnęła do tej afery i macie odpowiednie przewidywania na przyszłość, wskutek czego sprzeciwicie się ewentualnym jego intrygom na tym polu, tak samo, jak gdybyście byli wtedy z nim właśnie w wojnie. 9. Spodziewał się — jakoż243 i tak się stało — że Tebanie za własne korzyści zostawią mu resztę do rozporządzenia wedle woli i nie żeby mu bruździli w polityce i przeszkadzali, ale nawet wezmą na rozkaz udział w wyprawie. W tej samej nadziei zabiega teraz także koło Meseńczyków244 i Argiwów245. Jest to największa pochwała dla was, Ateńczycy, 10. bo z postępowania Filipa pokazuje się, że ma o was taką opinię: jedyni ze wszystkich nie zdradzicie za zysk sprawy ogólnogreckiej, nie sprzedacie sympatii dla Grecji za żadną łaskę ani korzyść. I słusznie powziął o was taką opinię, a przeciwną o Tebanach i Argiwach; brał pod rachubę nie tylko teraźniejszość, ale i przeszłość. 11. Dowiaduje się z pewnością o waszych przodkach246, że nie tylko nie znieśli propozycji, jaką przyniósł im w poselstwie Aleksander247, przodek dzisiejszych królów macedońskich, chociaż mogli pod berłem króla perskiego władać nad resztą Grecji, ale nawet woleli opuścić kraj i odważyli się na szalone ryzyko, a potem dokonali czynów, które wszyscy zawsze chcą głosić, ale nikt dotychczas nie potrafił godnie, dlatego i ja je pomijam (a dodam na usprawiedliwienie, że czyny owe przechodzą siłę wymowy); o przodkach Tebanów i Argiwów dowiaduje się, że jedni towarzyszyli najazdowi perskiemu, drudzy nie stawili mu oporu. 12. Wiedział, że oba ludy zadowolą się osobistą korzyścią, bez oglądania się na dobro całej Grecji. Spodziewał się, że was wybrać na przyjaciół mógłby tylko na zasadzie godziwości, popierając zaś ich stronę, znajdzie w nich popleczników własnej zachłanności. Dlatego i wtedy, i teraz woli ich niż was. Bo przecież więcej trójrzędowców u nich nie widzi niźli u was. Ani nie znalazł nowej jakiejś monarchii macedońskiej śródlądowej, a porzucił nadmorską i porty handlowe, ani nie zapomniał układów i obietnic, na podstawie których uzyskał pokój. 13. „Wiem to wszystko” — powie ktoś — „ale dalipan, nie z chciwości zrobił to wtedy Filip, ani nie wedle moich zarzutów, lecz ponieważ pretensje tebańskie były słuszniejsze od waszych”. Jeżeli jakiego, to właśnie takiego powodu nie wolno mu teraz podać; człowiek, który rozkazuje Spartanom248 zrzec się Meseny, jakżeżby wydanie wtedy Tebanom Orchomenos249 i Koronei250 mógł upozorować względami sprawiedliwości!

14. Uległ, dalibóg, przemocy (to tylko jedno zostaje) i wbrew własnemu zdaniu zgodził się, przyciśnięty z jednej strony przez konnicę tesalską251, z drugiej przez rycerstwo tebańskie. Pięknie. Wszak ci mówią, że czeka Teban podejrzenie Filipa i bają wkoło różni, że zamieni Elateję252 w twierdzę. 15. Może i czeka, ale się przewleka, jak wnioskuję, za to nie zwleka z pomocą dla Meseńczyków i Argiwów przeciw Spartanom, ale nawet dosyła im najemników, wysyła pieniądze i spodziewają się go z wielkim wojskiem. Dąży do zagłady istniejących wrogów Teb, to jest Spartan, a ratuje teraz Fokijczyków, których sam pierwej zgubił. 16. Któż by w to wierzył! Wedle mnie Filip nie sprzeciwiałby się ustawicznie wrogom Teban, gdyby teraz rzeczywiście odwrócił się od Teb, przypuściwszy nawet, że naprawdę początkowo postąpił wbrew swej woli przymuszony. Obecnym postępowaniem sam się zdradza, że i przedtem postąpił wedle własnego wyboru, cała zaś jego polityka demaskuje go — ale trzeba dobrze orientować się — jako politycznego wroga państwa na całej linii. 17. Poniekąd musi nawet wprost taką politykę uprawiać. Bo zastanówcie się. Chce panować, a w was jednych upatrzył współzawodników na tym polu253. Już od dawna dopuszcza się bezprawia i sam o tym wie najlepiej. Bezpieczeństwo całego jego państwa zawisło od utrzymania się przy grabieży waszych posiadłości. Wie, że dach we własnym domu zwaliłby mu się na głowę w razie wypuszczenia z rąk Amfipolis i Potidai. 18. Zarówno wie, że godzi na was, jak i wie, że wy spostrzegacie się. Nie odmawia wam zdrowego rozsądku, więc jest przekonany o waszej nienawiści; w furię wprawia go obawa, że wykorzystacie przeciw niemu pierwszą lepszą sposobność, o ile sam was nie uprzedzi. Dlatego czuwa i czyha, popiera przeciw naszemu państwu Teban i niektóre państwa peloponeskie, prowadzące podobną politykę. 19. Myśli, że chciwość każe im patrzeć przez palce na to, co się dzieje obecnie i że tępi z natury254 nie przewidzą dalszych następstw. Ale człowiek, który ma choć trochę rozsądku w głowie, ma przed oczyma wyraźne przykłady. Miałem sposobność przedstawić je Meseńczykom i Argiwom; będzie może lepiej, jeżeli przedłożę je i wam.

Mowa Demostenesa w Mesenie

20. „Jak myślicie — rzekłem — Meseńczycy? Mała pasja zbierała Olintyjczyków, jeżeli ktoś źle mówił o Filipie wtedy, kiedy odstępował im Antemunt255, o który dobijali się wszyscy dawniejsi królowie macedońscy i dawał im Potidaję po wyrzuceniu z niej osadników ateńskich, biorąc sam na siebie naszą nienawiść, a im oddając ziemię w używanie? Czy spodziewali się tego, co ich spotkało, uwierzyliby w to komu? 21. A jednak — rzekłem — krótkie tuczenie się cudzym mieniem przypłacili trwałą utratą własnego, napędzeni w bezwstydny sposób, nie tylko pobici na polu walki, ale i zdradzeni w domu i sprzedani. Zbytnie poufałości z monarchami nie wychodzą na zdrowie republikom256. 22. A Tesalowie? Myślicie — rzekłem — czy przyszło im wtedy na myśl, gdy Filip wypędzał z ich kraju tyranów, a innym razem dawał Nikaję257 i Magnezję, że dzisiaj będą mieli kraj rozbity na dziesięć kantonów? Albo że ten, który przywrócił im głos w Amfiktionii, wydrze im ich własne dochody? Nigdy w świecie! A jednak tak się stało, jak każdy o tym może przekonać się. 23. Patrzycie — rzekłem — na dary i obietnice Filipa, ale proście Boga, jeżeli macie naprawdę jaki rozum, abyście nie ujrzeli po niewczasie oszukańczych faktów jego krętackiej polityki. Są, dlaboga — rzekłem — różne wynalazki do obrony miast, jak wały, mury, rowy i tym podobne. 24. To wszystko jest dziełem rąk ludzkich i wymaga nakładów. Ale ludzie trzeźwo myślący mają z natury wspólny środek ochronny, w ogóle dobry i zbawienny, szczególnie zaś dla ludu przeciw tyranom. Cóż to jest? Nieufność. Tej pilnujcie i tej trzymajcie się. Z nią nic wam nie grozi. Czego pragniecie? — rzekłem. — Wolności. 25. Nie widzicie, że same tytuły Filipa są od niej jak najbardziej dalekie? Bo król i monarcha jest z natury wrogiem wolności i przeciwnikiem praw. Pilnujcież się, byście za cenę pokoju nie dostali despoty”.

Złowrogie analogie

26. Przytakiwali głośno moim słowom, wysłuchali wielu innych posłów, tak w mojej obecności, jak i potem. Mimo wszystko rwą się widocznie do przyjaźni z Filipem i do jego obietnic. Cóż w tym dziwnego, że Meseńczycy i niektóre ludy peloponeskie postąpią wbrew najlepszemu uznaniu, 27. jeżeli wy nawet nie spostrzeżecie się, jak wpadniecie przez zwlekanie z czynem w ostateczne — jak mi się zdaje — niebezpieczeństwa, chociaż sami rozumiecie i tłumaczy się wam, że Filip stara się was zizolować intrygami. Tak to chwilowa zabawa bardziej pociąga niż ewentualny pożytek. 28. Nad przyszłym kursem polityki zastanowicie się później między sobą, bo tego wymaga zdrowy rozsądek. Na razie wnoszę projekt odpowiedzi Filipowi.

Słówko dla zdrajców

Godziłoby się, Ateńczycy, zaprosić ówczesnych zwiastunów obietnic, które was nakłoniły do pokoju. 29. Ani sam nie podjąłbym się był nigdy poselstwa, ani wy byście z pewnością nie zaprzestali wojny, gdybyście spodziewali się takiej zapłaty od Filipa za uzyskanie pokoju258. Ale słowa Filipa wtedy różniły się znacznie od tego, co się dzisiaj dzieje. I proponowałbym jeszcze kogo innego zaprosić. Kogo? Kiedy już po zawarciu pokoju i po moim powrocie z powtórnego poselstwa weryfikacyjnego widziałem, że państwo pada ofiarą oszustwa, wtedy wręcz oświadczałem, zastrzegałem się, protestowałem przeciw wydawaniu na łup Filipowi Pyl lub Fokijczyków. 30. Ale znaleźli się wtedy tacy, którzy mówili, że ja naturalnie z abstynencji od trunków zrobiłem się tetrykiem259, ale Filip, jeżeli tylko znajdzie się po tej stronie przesmyku, wypełni wszystkie wasze marzenia, zamieni w twierdze Tespie260 i Plateje261, położy kres gwałtom tebańskim, przekopie262 własnym kosztem Chersonez i odda wam Eubeę i Oropos263 w zamian za Amfipolis. Z pewnością pamiętacie wszystkie słowa padłe tu z tej mównicy, chociaż nie miewacie szczególnej pamięci dla przestępców. 31. Szczytem niesławy jest, że na podstawie czystych obietnic uchwaliliście ważność pokoju nawet dla naszych potomków. Do tego stopnia daliście oszukać się. W jakimże to celu wnoszę teraz, ażeby ich zaprosić? Powiem, dalibóg, bez ogródek. 32. Nie będę z nimi ujadał się tu przed wami na równych prawach i nie nadarzę moim stałym przeciwnikom ponownej sposobności do brania łapówek od Filipa ani nie pozywam ich na próżne bajanie. Ale zdaje mi się, że polityka Filipa przyprawi nas jeszcze o większe kłopoty niż obecnie, 33. bo widzę rosnące niebezpieczeństwo i chciałbym się mylić, ale obawiam się, że jest już za blisko. Przyjdzie taka chwila, że już nie będziecie w stanie przypatrywać się obojętnie wypadkom i nie ja czy kto inny będziemy wam mówili, że to w was godzi, ale sami wszystko będziecie widzieli i poznacie jasno. Wtedy, spodziewam się, zdejmie was gniew i wściekłość. 31. Obawiam się, by ten gniew wasz nie dotknął polityków264 usiłujących właśnie naprawić część strat, wynikłych z celowego przemilczania przez przekupionych posłów. Zauważam na ogół, że niektórzy wywierają gniew nie na winnych, ale na tych, którzy nawiną się pod rękę. 35. Jak długo jeszcze niebezpieczeństwo wisi i kształtuje się i my jeszcze znosimy się ze sobą, chciałbym każdemu z was przypomnieć — chociaż wiecie o tym dokładnie — kto was namówił do wydania na łup Filipowi Fokidy i Pyl. Filip opanował je i stał się panem gościńca do Aten i na Peloponez. Wskutek tego nie radzicie teraz nad pretensjami waszymi ani nad sprawami zagranicznymi, ale powiatowymi i nadgraniczną wojną. Każdy odczuje boleśnie jej nadejście; początek jej sięga dnia zawarcia pokoju. 36. Nie byłoby miało państwo kłopotu, gdyby was wtedy nie oszukano. Chyba flotą nie dotarłby Filip do Attyki — musiałby pierwej zwyciężyć na morzu — ani marszem piechoty przez Pyle i Fokis, ale alboby wypełniał warunki i siedziałby spokojnie, przestrzegając pokoju, alboby miał od razu wojnę taką samą, jaka w nim obudziła pragnienie pokoju. 37. Wystarczy na teraz ogólna wzmianka; bogowie niech nas ochronią przed zaciekaniem się w szczegóły. Nie pragnąłbym ja kary śmierci, nawet najzasłużeńszej na któregokolwiek z nich, ze szkodą i niebezpieczeństwem dla ogółu.

VI. Trzecia mowa przeciw Filipowi (roku 342)

Odrętwienie społeczeństwa pod terrorem stronnictwa rozsądku

1. Wiele mów, Ateńczycy, wygłasza się niemal na każdym zgromadzeniu o gwałtach Filipa i na nas, i na reszcie od czasu traktatu. Niewątpliwie, zdaniem was wszystkich, zresztą tylko teoretycznym, należy słowem i czynem dążyć do ukarania Filipa i położenia kresu jego gwałtom. Tymczasem niedbalstwo polityczne doprowadziło do tego, że rezultat, choć prawdziwy, zakrawa na oszczerstwo: nie mogłoby być chyba gorzej niż obecnie, gdyby mówcy umówili się stawiać takie wnioski, a wy takie uchwalać, które by państwo zapędziły w ruinę. 2. Wiele

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ... 33
Idź do strony:

Darmowe książki «Wybór mów - Demostenes (czytaj książki przez internet za darmo TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz