Nowa Kolchida - Wacław Gąsiorowski (jak można czytać książki w internecie .txt) 📖

1. Nowa Kolchida na stal przekuwająca wątłe mięśnie współczesnych Argonautów — nawiązanie do mit. gr.; do Kolchidy (krainy Aja) została zorganizowana wyprawa pod wodzą Jazona na statku Argo, którego załogę stanowiło 52 tzw. Argonautów (wśród których znaleźli się liczni bohaterowie, m.in. Herakles, Orfeusz, Tezeusz i in.); celem wyprawy było zdobycie złotego runa, czyli skóry skrzydlatego, złotego barana Chrysomallosa powieszonej na dębie w gaju Aresa i pilnowanej przez smoka; Kolchidę umiejscawiano nad Morzem Czarnym, na terenach dzisiejszej Gruzji. [przypis edytorski]

2. pierwsze zatargi o herbatę i tabakę z londyńską administracją — konflikt między władzą centralną w Anglii a koloniami w Ameryce Północnej narastał przez dłuższy czas, a jego tło stanowiło ograniczanie rozwoju gospodarczego kolonii poprzez akty prawne zakazujące np. uprawy niektórych produktów oraz nakładające wysokie cła na towary, dla których kolonie miały stanowić jedynie rynek zbytu; dla kolonii amerykańskich wprowadzono opłatę stemplową od aktów urzędowych, przesyłek i druków, a cłem obłożono m.in. herbatę, po czym w 1773 r. parlament angielski uchwalił ustawę o herbacie (Tea Act) zezwalający Kampanii Wschodnio-indyjskiej na bezpośredni handel herbatą z pominięciem kupców amerykańskich i brytyjskich. Taka polityka doprowadziła do buntu kolonii, której pierwszym spektakularnym aktem było zatopienie całego transportu herbaty indyjskiej w porcie w Bostonie (wydarzenie znane jako „bostońska herbatka”), co dało początek wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych (1775–1783). [przypis edytorski]

3. mila angielska — [miara długości równa] 1,6 kilometra. [przypis redakcyjny]

4. stopnie Fahrenheita — punkt wrzenia wody u Fahrenheita [wynosi] +212°C; punkt topliwości lodu, a więc 0° Celsjusza [wynosi] + 32° Fahrenheita. [przypis redakcyjny]

5. balotowanie a. balotaż — głosowanie na dwóch kandydatów, którzy w pierwszej turze uzyskali najwięcej głosów, ale nie zdobyli wymaganej większości; daw. tajne głosowanie za pomocą kartek a. białych i czarnych gałek. [przypis edytorski]

6. nawa (daw.) — statek, okręt. [przypis edytorski]

7. vice versa (łac.) — na wzajem. [przypis edytorski]

8. wakans — wakat; wolne stanowisko do obsadzenia. [przypis edytorski]

9. Mussolini, Benito Amilcare Andrea (1883–1945) — wł. polityk i dziennikarz, gł. założyciel i przywódca ruchu faszystowskiego; premier Włoch w l. 1922–1943, później do 1945 przywódca Włoskiej Republiki Socjalnej (tzw. Republika Salò); w 1943 r. został odsunięty od władzy, utworzył satelickie względem Niemiec, marionetkowe państwo z rządem rezydującym w płn. Włoszech w Salò; Mussolini sprawował tam władzę z pomocą szerzących terror jednostek Guardia Nazionale Repubblicana i Czarnych Brygad; schwytany przez komunistycznych partyzantów w 1945 r. i rozstrzelany. [przypis edytorski]

10. Kemal Pasza właśc. Mustafa Kemal zw. Atatürk (1881–1938) — turecki polityk, wojskowy, mąż stanu, współtwórca i pierwszy prezydent Republiki Turcji od 1923 do śmierci w 1938 r. [przypis edytorski]

11. podczas — tu: tymczasem, w tym czasie. [przypis edytorski]

12. penaty (mit. rzym.) — bóstwa opiekuńcze domu, domowych zapasów, rodziny; czasem też całego państwa; również: lary i penaty. [przypis edytorski]

13. gorze (daw.) — biada; nieszczęście; tu: nie wolno, nie należy (pod groźbą ściągnięcia nieszczęścia). [przypis edytorski]

14. wig — członek stronnictwa politycznego wigów, opozycyjnego wobec absolutystycznych rządów Stuartów w Anglii; stronnictwo to istniało w ang. parlamencie od lat 80 XVII w., a w XIX w. przekształciło się w Partię Liberalną. [przypis edytorski]

15. torys — członek konserwatywnego stronnictwa politycznego torysów, przeciwstawiającego się ograniczaniu władzy królewskiej oraz broniącego interesów ziemiaństwa i kościoła katolickiego w Anglii; stronnictwo nosiło początkowo nazwę Abhorrers, tj. oburzonych, było opozycyjne wobec dążeń wigów; w 1834 r. przekształciło się w Partię Konserwatywną. [przypis edytorski]

16. Lincoln, Abraham (1809–1865) — szesnasty prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki (1861–1864), kandydował z ramienia Partii Republikańskiej, następnie wybrany na drugą kadencję, jednak 15 kwietnia 1865 r. zginął z ręki zamachowca, Johna Wilkesa Bootha; czas prezydentury Lincolna wypełniły wydarzenia wojny secesyjnej. [przypis edytorski]

17. Wojna Cywilna (ang. American Civil War) — wojna, która toczyła się w latach 1861–1865 w Stanach Zjednoczonych Ameryki w wyniku secesji części skonfederowanych stanów na południu kraju (tzw. Konfederacja a. Południe), które wystąpiły z Unii a stanami północnymi (tzw. Unia a. Północ); inaczej: wojna secesyjna; wojnę rozpoczęło ostrzelanie przez konfederatów Fortu Sumter w zatoce Charleston w Karolinie Południowej, do którego doszło 12 kwietnia 1861 r., zaś zakończyła kapitulacja konfederatów 26 maja 1865 r. Jedną z najważniejszych zdobyczy wojny, która pochłonęła ponad 600 tys. ofiar, było zniesienie niewolnictwa aktem wydanym przez prezydenta Lincolna 22 września 1862 r. (Proklamacja Emancypacji) oraz wprowadzenie 13. poprawki do konstytucji Stanów Zjednoczonych, dotyczącej zniesienia niewolnictwa i robót przymusowych, a uchwalonej przez Kongres 31 stycznia 1865 r. [przypis edytorski]

18. respective (łac.) — względnie. [przypis edytorski]

19. sromać się (daw.) — wstydzić się. [przypis edytorski]

20. omasta (reg.) — tłuszcz dodawany do potraw, np. masło a. smalec, którym smaruje się chleb. [przypis edytorski]

21. czyli (daw.) — tu: konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy też, czy aby. [przypis edytorski]

22. graft (ang.) — łapówka. [przypis edytorski]

23. chmyz (daw.) — lekceważące określenie kogoś małego, niepozornego. [przypis edytorski]

24. kauzyperdstwo — działalność kauzyperdy, tj. (daw.) kiepskiego prawnika, złego, niedouczonego i nieumiejętnego w swym zawodzie adwokata, sędziego itp. [przypis edytorski]

25. gorze (daw.) — biada; nieszczęście; tu: nie wolno, nie należy (pod groźbą ściągnięcia nieszczęścia). [przypis edytorski]

26. matuzalowy — od imienia Matuzala (a. Matuzalema), biblijnego patriarchy, dziada Noego; wg Księgi Rodzaju miał żyć 969 lat. [przypis edytorski]

27. popełnił był (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: popełnił wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

28. wilegiatura (daw.) — wypoczynek na wsi, związany zwykle z dłuższym pobytem. [przypis edytorski]

29. persekutywny (z łac., z ang.) — służący szykanowaniu, nękaniu. [przypis edytorski]

30. adherent — stronnik, poplecznik, sprzymierzeniec. [przypis edytorski]

31. squire (ang.) — właściciel ziemski; tu: obywatel. [przypis edytorski]

32. pożywać (daw.) — tu: korzystać z czegoś; zażywać. [przypis edytorski]

33. pozawczorajszy (daw.) — przedwczorajszy. [przypis edytorski]

34. żeć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: że przecież. [przypis edytorski]

35. habeas corpus — ustawa ang. z 1679 r., wydana za rządów króla Karola II i zakazująca organom państwa aresztowania obywatela bez prawomocnego, potwierdzonego pieczęcią zezwolenia sądu. [przypis edytorski]

36. podotąd — jak dotąd; dotąd; dotychczas. [przypis edytorski]

37. powolność (daw.) — tu: uległość, ugodowość. [przypis edytorski]

38. juści (daw., gw.) — tak, owszem (potwierdzenie). [przypis edytorski]

39. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

40. city job (ang.) — praca na rzecz miasta; zatrudnienie przez władze miejskie. [przypis edytorski]

41. wyprowadzać się — tu: wywodzić się. [przypis edytorski]

42. był (...) zjechał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zjechał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

43. powolność (daw.) — tu: uległość, ugodowość. [przypis edytorski]

44. kędy (daw., gw.) — gdzie. [przypis edytorski]

45. wszędy (daw.) — wszędzie. [przypis edytorski]

46. zawarty (daw.) — zamknięty. [przypis edytorski]

47. pryczer (z ang. preacher) — ksiądz, kaznodzieja, proboszcz. [przypis edytorski]

48. Abbott, Robert Segenstake (1870–1940) — prawnik, redaktor i wydawca afroamerykański, potomek wyzwoleńców; w 1905 r. ufundował tygodnik „The Chicago Defender”, które osiągnęło największy zasięg ze wszystkich czasopism będących w posiadaniu czarnoskórych obywateli Stanów Zjednoczonych; Abbott był również organizatorem w 1929 r. pierwszej parady i pikniku Bud Billiken, największej w Stanach parady Afroamerykanów, odbywającej się dotąd corocznie w drugą sobotę sierpnia w Chicago, Illinois. [przypis edytorski]

49. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

50. kędy (daw., gw.) — gdzie. [przypis edytorski]

51. był zdołał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zdołał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

52. aliaż — daw. stop (metali); połączenie różnorodnych pojęć, właściwości, stylów itp. [przypis edytorski]

53. zbogacony — dziś: wzbogacony. [przypis edytorski]

54. stanowiący — tu: ustanawiający. [przypis edytorski]

55. sromać się (daw.) — wstydzić się. [przypis edytorski]

56. poglądać (daw.) — spoglądać, popatrywać. [przypis edytorski]

57. Verein (niem.) — towarzystwo, związek, bractwo. [przypis edytorski]

58. Ford, Henry (1863–1947) — inżynier i przemysłowiec amer., założyciel Ford Motor Company (1903) w Detroit. [przypis edytorski]

59. był rozsyłał (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: rozsyłał wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

60. wielka wojna — I wojna światowa (1914–1918). [przypis edytorski]

61. ajrysz (ang. Irish) — Irlandczyk. [przypis edytorski]

62. iść w paragon (daw.) — porównywać się. [przypis edytorski]

63. ślimaczyć się — wlec się; wolno postępować. [przypis edytorski]

64. okręt Mayflower — okręt, na którym w okolice dzisiejszego nadmorskiego Plymouth (Massachusetts) przybyli 20 listopada 1620 r. purytanie, protestanccy uchodźcy na tle religijnym z Anglii, w liczbie 102 osób, którym towarzyszyło 30 członków załogi statku. [przypis edytorski]

65. świątynia — tu: wyznanie, religia. [przypis edytorski]

66. joke (ang.) — żart, dowcip. [przypis edytorski]

67. bożnica — tu: synagoga. [przypis edytorski]

68. ex officio (łac.) — z urzędu; urzędowo, na mocy praw przysługujących danemu urzędowi. [przypis edytorski]

69. obocześnie (daw.) — jednocześnie. [przypis edytorski]

70. czasu (daw.) — podczas, w czasie. [przypis edytorski]

71. podniesienie — najuroczystszy moment katolickiej mszy św., w którym odprawiający obrzęd kapłan podnosi opłatek mający uobecniać ciało Chrystusa. [przypis edytorski]

72. przystojny (daw.) — tu: właściwy, odpowiedni, jak przystoi (o zachowaniu). [przypis edytorski]

73. banda (z ang. band) — tu: zespół. [przypis edytorski]

74. far niente (wł.) — nicnierobienie; nieróbstwo. [przypis edytorski]

75. sabat — tu: sobota; również: dzień świąteczny w judaizmie. [przypis edytorski]

76. osławiony — tu (niepopr.): sławny, otoczony sławą. [przypis edytorski]

77. respective (łac.) — względnie. [przypis edytorski]

78. konsystorz (z łac. consistorium: zgromadzenie) — daw. określenie kurii biskupiej zbierającej się, aby rozstrzygać sprawy administracyjno-sądownicze dotyczące kościoła katolickiego w danej diecezji (tj. terytorium podległego danemu biskupowi). [przypis edytorski]

79. anglez (daw.) — tu: długi surdut. [przypis edytorski]

80. tonsura — wygolone kółko na czubku głowy na znak przynależności do