Wola mocy - Friedrich Nietzsche (czytaj książki .txt) 📖
Wola mocy należy do najważniejszych pojęć dla filozofii Nietzschego, pojęć ewoluujących z czasem i niejednoznacznych.
Nad dziełem o tym tytule Friedrich Nietzsche pracował z przerwami wiele lat, jednak nigdy nie zostało ono ostatecznie ukończone. W Woli mocy jeden z najbardziej znanych i wpływowych myślicieli końca XIX w. śledzi przejawy nihilizmu, odnajdując je zarówno w chrześcijaństwie i buddyzmie, jak w sztuce i filozofii, oraz nawiązuje do frapujących go idei, takich jak wieczny powrót czy idea dionizyjska mająca zastąpić ideę krzyża. Jest to próba syntezy, zebrania swych przemyśleń w rodzaj systemu - zachowuje jednak charakterystyczną formę aforyzmów i fragmentów.
- Autor: Friedrich Nietzsche
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wola mocy - Friedrich Nietzsche (czytaj książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Friedrich Nietzsche
Zrozumiał on wielką potrzebę pogańskiego świata i z faktów dotyczących życia i śmierci Chrystusa uczynił zupełnie dowolny wybór; wszystko na nowo zaakcentował, wszędzie punkt ciężkości przełożył... unicestwił zasadniczo chrześcijanizm pierwotny...
Zamach na kapłanów i teologów zakończył się dzięki Pawłowi nowym kapłaństwem i teologią — stanem panującym,, a także kościołem.
Zamach na nadmierne purchawienie się „osoby” zakończył się wiarą w „osobę wieczną” (troską o„zbawienie wieczne”...), najparadoksalniejszą przesadą egoizmu osobowego.
Jest to humorystyka, humorystyka tragiczna. Paweł wzniósł znowu w wielkim stylu to właśnie, co Chrystus przez swe życie unicestwił. W końcu gdy kościół jest już gotów, daje on swoją sankcję nawet bytowi państwowemu.
130.Chrześcijanizm stał się czymś zasadniczo różnym od tego, czego chciał i co czynił jego założyciel. Jest to wielki antypogański ruch starożytności, sformułowany ze zużytkowaniem życia, nauki i „słów” założyciela chrześcijanizmu, ale w zupełnie dowolnej interpretacji według schematu potrzeb zasadniczo odmiennych: przełożony na mowę wszystkich już istniejących religii podziemnych.
Jest to pojawienie się i wystąpienie pesymizmu (podczas gdy Jezus chciał przynieść pokój i szczęście baranków): i mianowicie pesymizmu słabych, podległych, cierpiących, uciśnionych.
Ich wrogiem śmiertelnym jest: 1) moc w charakterze, umyśle i guście, „światowość”; 2) „szczęście” klasyczne, wytworna lekkomyślność i sceptyczność, twarda duma, ekscentryczna rozpusta i chłodne przestawanie mędrca na sobie samym, greckie wyrafinowanie w gestach, słowach i formie. Ich wrogiem śmiertelnym jest Rzymianin w równie wielkim stopniu jak Grek.
Usiłowanie antypogaństwa, by uzasadnić siebie filozoficznie i uczynić się możliwym: węch do dwuznacznych figur kultury starożytnej, przede wszystkim do Platona, tego anty-Greka i semity z instynktu... Również węch do stoicyzmu, który w istocie jest dziełem semitów („godność” jako surowość, prawo; cnota jako wielkość, odpowiedzialność przed samym sobą jako najwyższa władczość osobowa — to jest semickie. Stoik jest arabskim szeikiem, zawiniętym w greckie powijaki i pojęcia).
131.Żaden Bóg nie umarł za grzechy nasze; żadnego zbawienia przez wiarę; żadnego zmartwychwstania po śmierci — wszystko to są fałszerstwa właściwego chrześcijanizmu, za które trzeba zrobić odpowiedzialnym tego nieszczęsnego sprzekę. Życie wzorowe polega na miłości i pokorze; na otworzystości serca, nie wykluczającej nawet najniższego; na formalnym zrzeczeniu się chęci posiadania racji, na zrzeczeniu się obrony, zwycięstwa w znaczeniu tryumfu osobistego, na wierze w szczęśliwość tutaj na ziemi, mimo biedy, przeciwności i śmierci; na zgodności, na nieobecności gniewu, pogardy; nie chcieć być wynagrodzonym; nikomu się nie zobowiązywać; duchowno-najduchowsza bezpańskość; bardzo dumne życie, ukryte pod wolą, mającą na celu życie biedne i służące.
Gdy kościół pozwolił zabrać sobie całą chrześcijańską praktykę i usankcjonował osobliwie życie w państwie, ten rodzaj życia, który Chrystus zwalczał i potępił, musiał on sens chrześcijanizmu włożyć w cokolwiek innego: w wiarę w rzeczy niewiarogodne, w ceremoniał modlitw, uwielbiania, świąt itd. Pojęcia: „grzech”, „przebaczenie”, „kara”, „nagroda” — wszystkie te rzeczy mało znaczące i prawie wykluczone przez chrześcijanizm pierwotny, teraz wysuwa się na czoło.
Okropna mieszanina greckiej filozofii i judaizmu, ascetyzm, ustawiczne sądzenie i skazywanie; stopniowanie godności itd.
132.Do historii chrześcijanizmu. Ciągła zmiana środowiska: nauka chrześcijańska zmienia przez to wciąż swój ciężar... Popieranie ludzi małych i niskiej kondycji... Rozwijanie caritas... Typ „chrześcijanina” krok za krokiem przyjmuje znowu to, co pierwotnie negował (czego negacja stanowiła jego istotę). Chrześcijanin staje się obywatelem, żołnierzem, sądownikiem, robotnikiem, handlarzem, uczonym, teologiem, kapłanem, filozofem, rolnikiem, artystą, patriotą, politykiem, „księciem”... podejmuje na nowo wszystkie czynności, których się wyprzysiągł — (samoobronę, wydawanie wyroków sądowych, karanie, przysięganie, robienie różnicy między narodem a narodem, lekceważenie, gniewanie się...). Całe życie chrześcijanina jest w końcu akurat tym życiem, które Chrystus w swej nauce nakazywał porzucić...
Kościół równie dobrze należy do tryumfu tego, co jest antychrześcijańskie, jak i nowoczesne państwo, nowoczesny nacjonalizm...
133.Religia nihilistyczna powstała w starczo długotrwałym, przeżytym i znużonym narodzie, który wszystkie silne instynkty przeżył — przeniesiona krok za krokiem w inne środowiska, w końcu wchodząca do narodów młodych, które wcale jeszcze nie żyły — bardzo to dziwne! Szczęśliwość końca, szczęśliwość pasterzy, szczęśliwość wieczoru, głoszona z ambony barbarzyńcom, Germanom! Jakżeż zgermanizować, zbarbaryzować trzeba było wpierw to wszystko! Głoszona takim, którym się marzyła Walhalla: którzy wszelkie szczęście znajdowali w wojnie! Religia, unosząca się ponad narodami, wgłaszana w chaos, gdzie nawet narody jeszcze nie istniały.
Dwa wielkie ruchy nihilistyczne: a) buddyzm, b) chrześcijanizm. Ten ostatni teraz dopiero osiągnął w przybliżeniu te stany kultury, przy których może spełnić swoje przeznaczenie pierwotne — poziom, do którego należy — na którym może pokazać się czysty...
Nasza wyższość: żyjemy w epoce porównywania, możemy sprawdzać, jak jeszcze nigdy nie sprawdzano: jesteśmy samowiedzą historii w ogóle... Rozkoszujemy się inaczej, cierpimy inaczej: porównywanie niesłychanej wielorakości jest naszą najinstynktowniejszą czynnością... Rozumiemy wszystko, przeżywamy wszystko, nie mamy już żadnego wrogiego uczucia w sobie... Czy my sami źleśmy przy tym wyszli, nasza uprzedzająca i prawie pełna miłości ciekawość rzuca się, nie zważając na nic, na rzeczy najniebezpieczniejsze...
„Wszystko jest dobre” — z trudnością przychodzi nam zaprzeczać; cierpimy, jeśli stajemy się czasem tak nieinteligentnymi. Stawać przeciwko czemuś... W istocie my uczeni najlepiej wypełniamy dzisiaj naukę Chrystusa.
135.Christianismi et Buddhismi essentia. Wspólne: walka przeciwko uczuciom wrogim — uznanie tych uczuć za źródło zła. „Szczęście”: tylko jako wewnętrzne — obojętność na pozory i przepych szczęścia.
Buddyzm: chęć oderwania się od życia, filozoficzna jasność: wynikłe z wysokiego stopnia duchowości, spośród warstw wyższych.
Chrześcijańskość: chce w istocie tego samego (już „kościół żydowski” jest objawem dekadentyzmu życia) — ale, zgodnie z głęboką niekulturalnością nie ma świadomości tego, czego chce; trzyma się uporczywie „zbawienia” jako celu...
Najsilniejszych instynktów życia nie odczuwa się już jako rozkosznych, lecz raczej jako przyczyny cierpienia:
dla buddysty: o ile te instynkty są bodźcem do działania (a działanie uchodzi za przykrość...);
dla chrześcijanina: o ile dają one powód do wrogości i sprzeciwiania się (a być wrogiem, sprawiać ból uważane jest za przykrość, za zakłócenie „spokoju duszy”).
136.Nasza epoka jest w pewnym znaczeniu dojrzała (mianowicie décadent) tak jak dojrzałym był czas, w którym żył Budda... Dlatego możliwą jest chrześcijańskość bez niedorzecznych dogmatów...
Buddyzm, chrześcijańskość są religiami końca: poza kulturą, filozofią, sztuką, państwem.
137.Budda przeciwko „ukrzyżowanemu”. W ruchu nihilistycznym zawsze jeszcze godzi się ściśle odróżniać ruch chrześcijański od buddystycznego. Ruch buddystyczny oznacza piękny wieczór, skończoną łagodność i słodycz — jest to wdzięczność względem wszystkiego, co się ma poza sobą; licząc już i to, czego brak: gorycz, rozczarowanie, złość zatajoną; ostatecznie: wysoka miłość duchowa; wyrafinowanie filozoficznej sprzeczności jest poza nim, wypoczywa on sobie także i po niej: ale od niej zachowuje jeszcze duchową glorię i żarzenie się zachodzącego słońca. (Pochodzenie od kast najwyższych.) Ruch chrześcijański jest ruchem degenerescencji, powstałym z najrozmaitszych żywiołów, składających się z odpadków i ausszusów69: nie jest on wyrazem chylenia się jakiejś rasy do upadku; od samego początku jest on utworem, złożonym ze skupiających się i poszukujących się okazów chorobliwych... Dlatego nie jest on narodowy, nie jest uwarunkowany przez rasę: zwraca się do wydziedziczonych zewsząd; na dnie tkwi w nim złość zatajona przeciwko wszystkiemu, co jest udane i co panuje; potrzeba mu symbolu przedstawiającego przekleństwo rzucone na tych, którzy się udali i którzy panują... Jest on przeciwieństwem wszelkiego ruchu umysłowego, wszelkiej filozofii: bierze stronę idiotów i rzuca klątwę na rozum. Złość zatajona przeciwko zdolnym, uczonym, umysłowo niezależnym: odgaduje on w nich to, co jest udane, pańskie.
138.Jak wygląda przytakująca religia aryjska, płód klasy panującej: księga praw Manu70.
Jak wygląda przytakująca religia semicka, płód klasy panującej: księga praw Muhammeda, starsze części Starego Testamentu.
Jak wygląda przecząca religia semicka, płód klasy uciśnionej: Nowy Testament (według pojęć indyjsko-aryjskich: religia czandali71).
Jak wygląda przecząca religia aryjska, wyrosła wśród stanów panujących: buddyzm.
Jest to zupełnie w porządku, iż nie mamy żadnej religii aryjskich ras uciśnionych: albowiem to jest sprzeczność: rasa panów albo jest górą, albo znika.
139.Mówi się dzisiaj dużo o duchu semickim Nowego Testamentu: ale to, co się tak nazywa, jest li tylko kapłańskim — i w aryjskiej księdze praw najczystszej rasy, w Manu72, ten rodzaj „semityzmu”, tzn. duch kapłański jest gorszy niż gdziekolwiek.
Rozwój żydowskiego państwa kapłańskiego nie jest oryginalny: schemat poznali oni w Babilonie: schemat jest aryjski. Jeśli tenże później przy przewadze krwi germańskiej dominował w Europie, to było to zgodne z duchem rasy panującej: był to wielki atawizm. Germańskie średniowiecze zmierzało do przywrócenia aryjskiego ustroju kastowego.
Muhammedanizm73 nauczył się znowu od chrześcijanizmu: używania „tamtego świata” jako narzędzia kary.
Schemat niezmiennej społeczności, z kapłanami na czele: najstarszy wielki produkt kulturalny Azji w dziedzinie organizacji — musiał naturalnie pod każdym względem zniewalać do rozmyślania i naśladownictwa. Jeszcze i Platona: ale przede wszystkim Egipcjan.
140.A. W takim stopniu, w jakim chrześcijanizm dziś jeszcze okazuje się potrzebnym, człowiek jest jeszcze nieokiełznany i nieszczęsny...
B. Z innego punktu widzenia chrześcijanizm nie jest potrzebny, lecz w najwyższym stopniu szkodliwy, ale działa pociągająco i uwodzicielsko, ponieważ odpowiada chorobliwemu charakterowi całych warstw, całych typów teraźniejszej ludzkości... typy te oddają się swej skłonności, kiedy poddają się chrześcijańskim aspiracjom — décadents wszelkiego rodzaju.
Należy tutaj ściśle odróżniać między A. i B. W wypadku A. chrześcijanizm jest środkiem leczniczym, co najmniej środkiem ukrócenia (aby przezeń w pewnych okolicznościach uczynić chorym: co może być pożyteczne w celu przełamania nieokiełznaności i nieokrzesania). W wypadku B. chrześcijanizm jest symptomatem samej choroby, pomnaża décadence; tutaj przeciwdziała on wzmacniającemu systemowi traktowania, tutaj jest on instynktem chorego, zwracającym się przeciwko temu, co jest dla niego zbawienne.
141.Bóg stworzył człowieka szczęśliwym, bezczynnym, niewinnym i nieśmiertelnym: nasze życie rzeczywiste jest fałszywym, upadłym, grzesznym bytem, egzystencją za karę... Cierpienie, walkę, pracę, śmierć ocenia się jako zarzuty i znaki zapytania, skierowane przeciwko życiu, jako przeciwko czemuś nienaturalnemu, czemuś, co trwać nie powinno; przeciwko czemu potrzebuje się środków leczniczych — i ma się je!...
Począwszy od Adama aż do dziś ludzkość znajdowała się w stanie nienormalnym: Bóg sam ofiarował swego syna za winę Adama, by położyć kres temu stanowi nienormalnemu: naturalny charakter życia jest przekleństwem; Chrystus przywraca stan normalny temu, kto w niego wierzy: czyni go szczęśliwym, bezczynnym i niewinnym. Ale ziemia nie stała się płodną bez pracy; niewiasty nie rodzą dzieci bez bólu, choroby nie ustały; tym, którzy najmocniej wierzą, jest tutaj równie źle, jak i największym niedowiarkom. To jedno tylko, że człowiek jest uwolniony od śmierci i od grzechu — twierdzenia, które nie dopuszczają żadnej kontroli — kościół twierdził to tym pewniej. „Człowiek jest wolny od grzechu — nie przez swe czyny, nie przez rygorystyczną walkę ze swej strony, lecz przez akt zbawienia jest odkupiony — a więc jest doskonały, niewinny, rajski”...
Życie prawdziwe to tylko wiara (tzn. oszukiwanie samego siebie, obłęd). Całe zmagające się, walczące, rzeczywiste istnienie, pełne blasku i ciemni to tylko liche, fałszywe istnienie: być zeń wybawionym jest zadaniem.
„Człowiek niewinny, bezczynny, nieśmiertelny, szczęśliwy” — ten pomysł „najwyższego pragnienia” należy przede wszystkim skrytykować. Dlaczego wina, praca, śmierć, cierpienie (i, po chrześcijańsku mówiąc, poznanie...) sprzeciwiają się najwyższemu pragnieniu? — Zgniłe pojęcia chrześcijańskie: „zbawienie”, „niewinność”, „nieśmiertelność”.
142.Człowiek wyższy różni się od człowieka niższego pod względem nieustraszoności i wyzywania nieszczęścia: jest to oznaką cofania się, gdy eudajmonistyczne miary wartości zaczyna uważać za najwyższe (oznaką fizjologicznego znużenia, zubożenia woli). Chrześcijanizm ze swoją perspektywą „zbawienia” jest typowym sposobem myślenia cierpiącego i zubożałego typu człowieka: siła w pełni chce tworzyć, cierpieć, zginąć: dla niej chrześcijańskie zbawienie mistyków jest złą muzyką, a gesty hieratyczne są czymś przykrym.
143.Przywróciliśmy znowu do pierwotnego stanu ideał chrześcijański: pozostaje teraz oznaczyć jego wartość:
1) Jakich wartości zaprzecza? Co zawiera ideał przeciwny? — Dumę, patos dystansu, wielką odpowiedzialność, junactwo, wspaniałą zwierzęcość, wojenne i zdobywcze instynkty, ubóstwianie namiętności, zemsty, podstępu, gniewu, rozkoszy zmysłowej, przygód, poznania; zaprzecza się ideału wytwornego: piękności, mądrości, mocy, wspaniałości i niebezpieczeństwa typu „człowiek”: człowieka stawiającego cele, człowieka „przyszłości” (tutaj chrześcijańskość okazuje się ostatecznym wnioskiem judaizmu).
2) Czy da się on zrealizować? — Tak, ale uwarunkowany przez klimat, podobnie jak ideał indyjski. W obu brak pracy. Odrywa on jednostkę od narodu, państwa, wspólności kultury, podlegania sądownictwu, odrzuca on kształcenie, wiedzę, wychowanie zmierzające do przyswojenia dobrych manier, zarobkowanie, handel... odrywa on wszystko, co stanowi pożytek i wartość człowieka — odłącza go przez jakąś idiosynkrazję74 uczucia. Jest on niepolityczny i antynarodowy, ani zaczepny, ani obronny — możliwy tylko w obrębie najtrwalej uporządkowanego życia państwowego i społecznego, które tym świętym pasożytom pozwala krzewić się kosztem ogółu...
Uwagi (0)