Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Mamy przed sobą dzieło wielkiego gawędziarza, którym Mikołaj Rej niewątpliwie był. Zanim swoje opowieści zapisał, testował je zapewne na słuchaczach, pouczając ich i bawiąc. Widać to w jego stylu, w zdaniach łączących się w długie łańcuchy nieprzerwanych fraz, w nasyceniu pytaniami retorycznymi, ale też w szeregach wyliczeń, licznych powtórzeniach i zdrobnieniach: wszystko to miało przykuć uwagę odbiorców.
Żywot człowieka poczciwego, najobszerniejszy tekst spośród wchodzących w skład zbioru zatytułowanego Zwierciadło, to przykład renesansowej literatury parenetycznej, a wzorcem osobowym jest tu średnio zamożny szlachcic-ziemianin. Dzieło wydane na rok przed śmiercią autora, stanowi rodzaj testamentu Mikołaja Reja z Nagłowic; jest to zarazem testament promieniujący niezwykłym ciepłem, życzliwością do świata i ludzi oraz pogodą ducha.
Podział na trzy księgi pokrywa się z podziałem na trzy okresy życia ludzkiego: młodość, dojrzałość i starość. Wszystkie są potraktowane z uwagą, mającą na celu wskazanie drogi mądrości, umiaru, pobożności, ale i czerpania radości z życia we wszystkich jego odmianach i porach. Ze szczególną uwagą potraktowany został jednak końcowy okres życia ludzkiego: w ujęciu Reja starość to, metaforycznie rzecz ujmując, czas posilania się konfiturami z owoców tych drzew, które się własną ręką szczepiło za młodu. Droga człowieka poczciwego (tzn. godnego czci) prowadzi harmonijnie przez życie i pozwala równym krokiem przejść aż za jego kres, w zaświaty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Mikołaj Rej
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Mikołaj Rej
href="part17.xhtml#anchor-465">465. sprawnie (starop.) — słusznie. [przypis redakcyjny]
466. społku (starop.) — społeczeństwa. [przypis redakcyjny]
467. ni nacz (starop.) — na nic. [przypis redakcyjny]
468. Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.) — pol. Cyceron; najwybitniejszy mówca rzymski, filozof, polityk, pisarz; po upadku republiki, skazany na śmierć jako jeden z przywódców obozu republikańskiego, został zabity, a jego głowę i ręce przybito do mównicy na Forum Romanum. [przypis edytorski]
469. Sokrates (469–399 p.n.e.) — filozof grecki, nauczyciel Platona; stosował metodę żywego dialogu, dysputy jako sposób dochodzenia do prawdy; oskarżony o niewyznawanie bogów uznawanych przez państwo i demoralizację młodzieży, skazany na śmierć przez wypicie trucizny. [przypis edytorski]
470. Seneka, właśc. Lucjusz Anneusz Seneka Młodszy (ok. 4 p.n.e.–65 n.e.) — rzymski filozof stoicki, autor wielu tekstów moralistycznych, wychowawca Nerona; oskarżony o spisek przeciwko cesarzowi, na rozkaz Nerona popełnił samobójstwo, podcinając sobie żyły. [przypis edytorski]
471. Katylina, łac. Lucius Sergius Catilina (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, zrujnowany arystokrata rzymski, organizator spisku przeciw republice, który miał mu zapewnić władzę, odkrytego i udaremnionego przez Cycerona; skazany na śmierć, uciekł i stanął na czele oddanych mu wojsk złożonych z podobnych bankrutów, ostatecznie poległ w bitwie pod Pistorią. [przypis edytorski]
472. lepiej, iż ja ciebie utopię, niżlibyś ty mnie utopić miało — zdanie Arystypa, przytoczone przez Diogenesa Laertiosa (Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Arystyp z Cyreny 78), wygłoszone w innych okolicznościach: kiedy Arystyp zorientował się, że płynie na statku piratów; Rej pomylił autora źródła z autorem wypowiedzi. [przypis edytorski]
473. Aleksander mawiał: „Iżbych nie był Aleksandrem, niczym bych nie radszy był jako Diogenesem” — „Gdybym nie był Aleksandrem, nikim chętniej bym nie chciał być niż Diogenesem”; wypowiedź często przytaczana przez autorów starożytnych, łączona jednak z inną anegdotą: król stanął przed wylegującym się filozofem, przechwalając się swoją władzą i pytając, czy ma jakieś życzenie, na co Diogenes odpowiedział, że owszem: żeby się przesunął, bo zasłania mu słońce (por. np. Plutarch,Żywoty równoległe. Aleksander 14). [przypis edytorski]
474. Archezilaus, właśc. Archelaos I Macedoński (zm. 399 p.n.e.) — król Macedonii (od 413 p.n.e.) z rodu Argeadów, reformator administracji, armii i handlu; mecenas sztuki greckiej: gościł na swoim dworze wielkich poetów, dramatopisarzy, muzyków i malarzy; Sokrates odrzucił jego zaproszenie, przytoczoną anegdotę podaje Seneka, O dobrodziejstwach) 9. [przypis edytorski]
475. zasłoniwszy psiną oczy (starop.) — zaprzedawszy psu oczy, bez wstydu. [przypis redakcyjny]
476. daj dwie na łęk (starop.) — daj, co masz dać, a prędzej. [przypis redakcyjny]
477. cisioianus a. cyzjojanus — świątki, kalendarz świąteczny podług Knapiusza tłumaczenia. [przypis redakcyjny]
478. wiece (starop.) — [tu:] sądy. [przypis redakcyjny]
479. respondować (z łac.) — odpowiadać. [przypis redakcyjny]
480. bez kunsztu (starop.) — bez wybiegów. [przypis redakcyjny]
481. misterstwo (starop.) — trafność, najlepszy sposób. [przypis redakcyjny]
482. nierówno (starop.) — [tu:] niezgodno, więcej jak naznaczono. [przypis redakcyjny]
483. skowera (starop.) — prostak. [przypis redakcyjny]
484. da poborcą o ziemię — zaskarży i zwali poborcę. [przypis redakcyjny]
485. kraszszej (starop.) — [forma stopnia wyższego przym. r.ż.] lepszej, liczniejszej. [przypis redakcyjny]
486. wzajem ci się ty kobyłki czeszą (starop.) — jeden drugiego ochrania. [przypis redakcyjny]
487. mytnik (starop.) — cło pobierający. [przypis redakcyjny]
488. vix iustus salvabitur — zaledwie sprawiedliwy ocalony będzie, ledwie się święty wybiega [tj. wywinie się od czego, ujdzie cało przed czym]. [przypis redakcyjny]
489. obiesić (starop.) — powiesić. [przypis edytorski]
490. Piszą o Samnitoch, iż gdy jakiegoś urzędnika, co takież ludzi łupił, obiesić chcieli, tedy się do tego trefił on Ezop — mowa o Samijczykach, mieszkańcach greckiej wyspy Samos, u wybrzeży Azji Mniejszej; anegdota o okolicznościach opowiedzenia Samijczykom bajki o lisicy pochodzi od Arystotelesa (Retoryka II 20.6); samą bajkę przywołuje także Plutarch w Czy stary człowiek powinien zajmować się polityką? [przypis edytorski]
491. Ezop (VI w. p.n.e.) — półlegendarny grecki bajkopisarz, uważany za twórcę bajki zwierzęcej. [przypis edytorski]
492. fabuła — tu: bajka (łac. fabula). [przypis edytorski]
493. Dionizius, on okrutnik syrakuzański, gdy jechał przez rynek, zabiegła mu [drogę] baba i prosiła go, aby jej co dał — zmieniona anegdota z Waleriusza Maksymusa Czyny i powiedzenia godne pamięci VI 2.2, gdzie jednak kobieta nie nawiązała rozmowy ani o nic nie prosiła, lecz tyran Dionizjos, zaskoczony, że ona jedyna w mieście codziennie modli się o jego długie życie, zapytał ją o powód. [przypis edytorski]
494. Sed quis est et laudctbimus eum (łac.) — Lecz któż to jest? a pochwalimy go! [przypis redakcyjny]
495. Biada tobie, co łupisz, abowiem też ty pewnie złupion będziesz — por. Iz 33, 1. [przypis edytorski]
496. kęs mało (starop.) — cokolwiek, czas jakiś. [przypis redakcyjny]
497. iście (starop.) — zaiste. [przypis redakcyjny]
498. funt — tu: talent; por. przypowieść o talentach Mt 25, 15. [przypis edytorski]
499. komu da Pan ten funt, to jest godność poczciwą, nie każe go w ziemię zagrzebać, ani świece jasnej ciemnym naczyniem zakrywać — porównanie ewangeliczne: Mt 5, 15, Łk 11, 33. [przypis edytorski]
500. posuły (starop.) — podarunki na przekupienie sędziego. [przypis redakcyjny]
501. gdzieby pan każdy miał — król każdy powinien mieć. [przypis redakcyjny]
502. miłościwą panią zwać kogo — kasztelanową. [przypis redakcyjny]
503. iżby jedno ziemianki posiadała — jako urzędniczka [kasztelanowa] siadała wyżej niż inne obywatelki. [przypis redakcyjny]
504. prywaty (starop.) — widoki osobiste. [przypis redakcyjny]
505. wczasy (starop.) — dogodności. [przypis redakcyjny]
506. sacrosanctum (łac.) — świętość. [przypis redakcyjny]
507. przeźrzeniec boży (starop.) — przez Boga przejrzany [tj. przewidziany]. [przypis redakcyjny]
508. o wszytki (starop.) — o wszystkich. [przypis redakcyjny]
509. Oto już teraz królowie ziemscy uczcie się a zrozumiewajcie wolą Pańską (...) od obliczności swojej — por. Ps 2, 10–12. [przypis edytorski]
510. Póty, Salomonie, oko moje nad tym kościołem będzie (...) będą się dziwować świstając, co się tak dziwnego stało miejscu temu — streszczenie słów z 1 Krl 9, 3–8. [przypis edytorski]
511. Saul (ok. XI w. p.n.e.) — postać biblijna, pierwszy król Izraela, powołany przez proroka Samuela; w przeddzień decydującej bitwy z Filistynami odwiedził wróżbitkę; na jego żądanie wywołała ona ducha Samuela, który przepowiedział mu, że następnego dnia zginie; bitwa zakończyła się klęską Izraelitów, otoczony przez wrogów Saul rzucił się na miecz. [przypis edytorski]
512. zawiązać (starop.) — tu: streścić; zwięźle ująć w słowa. [przypis edytorski]
513. ty (starop.) — [forma B.lm] tych. [przypis redakcyjny]
514. Owa, jako krótko sam [Bóg] to zawiązać raczył, iż: „którzy mię wielbić będą, ty ja też wielbić będę; a którzy wzgardzą wolą moję, ci też u mnie będą wzgardzeni” — por. 1 Sam 2, 30. [przypis edytorski]
515. Jakochmy słyszeli o Heliaszu, o Mojżeszu, o Helizeuszu i o innych — Eliasz: biblijny prorok słynący z cudów, miał zostać za życia zabrany do nieba na ognistym wozie; Mojżesz: biblijny przywódca, prorok, który wykonując rozkazy Boga, wyprowadził Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Elizeusz: biblijny prorok słynący z cudów, uczeń Eliasza. [przypis edytorski]
516. kto mię uwielbi, ja go uwielbię; a kto mię będzie wyznawał przed ludźmi, iście go ja też wyznam przed Ojcem moim — Mt 10, 32. [przypis edytorski]
517. odnosi od niej — [tu:] oddala [się]. [przypis redakcyjny]
518. z nieobaczenia (starop.) — [z] nieuwagi. [przypis redakcyjny]
519. dla niesprawiedliwości będziecie zawiedzeni w niewolą i z królmi waszemi, dla niesprawiedliwości będą odmieniony królestwa wasze, a obcy narodowie posiędą ziemię waszę — luźne nawiązanie: por. Syr. 10, 3. [przypis edytorski]
520. Sodoma i Gomora — biblijne miasta nad Morzem Martwym, które z powodu grzechu i zepsucia zostały zniszczone przez Boga deszczem ognia i siarki (Rdz 18–19). [przypis edytorski]
521. głos wołania ludzi uciśnionych przyszedł aż do majestatu mojego, pójdę a dowiem się, co się to tam dzieje — por. Rdz 18, 20–21. [przypis edytorski]
522. czedł (starop.) — [3.os.lp cz.przesz.] czytał. [przypis redakcyjny]
523. wespołek (starop.) — nawzajem. [przypis redakcyjny]
524. zakon boży (starop.) — prawa przykazań boskich. [przypis redakcyjny]
525. za gardła wydawali (starop.) — na śmierć [wydawali]. [przypis redakcyjny]
526. Antygon — tu: Antygon III Doson (263–221 p.n.e.), król macedoński (od 229). [przypis edytorski]
527. mandat (starop.) — [tu:] rozkaz. [przypis redakcyjny]
528. dekret (starop.) — [tu:] wyrok [daw. forma lm: dekreta; dziś: dekrety; red. WL]. [przypis redakcyjny]
529. Agezylaus — tu: Agesilaos II (ok. 444–360 p.n.e.), król Sparty (od 398). [przypis edytorski]
530. Agezylaus, gdy go pytali, co jest potrzebniejszego królowi: moc czyli sprawiedliwość, powiedział, iż: „Gdyby była wszędy sprawiedliwość po świecie, nigdy by mocy nie było potrzeba, bo by już każdy tego zachował przy tym, co czyje jest” — Plutarch, Powiedzenia spartańskie. Agesilaos 62 (por. też: tegoż, Żywoty równoległe. Agesilaos 23 oraz Powiedzenia królów i wodzów. Agesilaos). [przypis edytorski]
531. Focjon (z łac.), właśc. Fokion zw. Dobrym (402–318 p.n.e.) — ateński wódz i polityk, uczeń Platona, słynny z uczciwości przywódca stronnictwa promacedońskiego, przeciwnik Demostenesa; skazany przez Ateńczyków za zdradę. [przypis edytorski]
532. Antypater (ok. 400–319 p.n.e.) — jeden z głównych dowódców Filipa II Macedońskiego i jego syna Aleksandra III Macedońskiego, ojciec Kassandra; mianowany dowódcą sił macedońskich w Europie podczas wyprawy Aleksandra przeciwko Persji, z pomocą Kraterosa pokonał w wojnie lamijskiej zbuntowane państwa greckie; w 321 podczas podziału władzy po śmierci Aleksandra otrzymał tytuł zarządcy państwa i opiekuna królów, tj. syna oraz przyrodniego brata zmarłego władcy. [przypis edytorski]
533. Focjon, on zacny pan, gdy siedział na sądzie (...) musisz na jednym przestać — Żywoty równoległe. Fokion 30 (por. też Plutarch, Żywoty równoległe. Agis 2 oraz Jak odróżnić pochlebcę od przyjaciela 23); w żadnym z tych źródeł nie ma jednak mowy o sądzeniu, ale ogólnie o zrobieniu czegoś, co byłoby sprzeczne z uczciwością. [przypis edytorski]
534. poćwiczyć się (starop.) — nauczyć [ćwiczyć]. [przypis redakcyjny]
535. Filip, wielki macedoński król (...) przeciwko prawdzie wymówki nie masz — por. Plutarch, Żywoty równoległe. Demetrios, gdzie bohaterem jest Demetrios I Poliorketes (337–283 p.n.e.) z dynastii Antygonidów, a nie Filip II (ojciec Aleksandra Wielkiego, wspominany tam w zdaniu poprzedzającym anegdotę, jako jego przeciwieństwo). [przypis edytorski]
536. zawiercić (starop.) — zakręcić. [przypis redakcyjny]
537. zawojek lisi — [tu:] podarunek. [przypis redakcyjny]
538. Miłujcie sprawiedliwość, co sądzicie ziemię — Mdr 1, 1. [przypis edytorski]
539. z nowu (starop.) — ponownie, na nowo, od nowa. [przypis edytorski]
540. ja i sprawiedliwości wasze, a nie tylko krzywdę z nowu posądzać będę — łac.: iustitias vestras iudicabo, napis umieszczany dawniej w Polsce w salach rozpraw sądowych, nawiązanie do Mdr 1, 1, Ez 7, 27, Ps 75, 3 i innych miejsc biblijnych mówiących o Bogu jako o sędzim. [przypis edytorski]
541. Bieda wam, co zowiecie dobre złym a złe dobrym — Iz 5, 20. [przypis edytorski]
542. A co mnie po pościech waszych, po ofiarach waszych, po wołoch, po baraniech waszych? — Iz 1, 11. [przypis edytorski]
543. wasza sprawiedliwość wzejdzie jako słońce przed oblicznością moją — por. Iz 58, 8. [przypis edytorski]
544. consulere et opponere se (łac.) — radzić i opierać się. [przypis redakcyjny]
545. sprośny (starop.) — szkodliwy albo hańbiący. [przypis redakcyjny]
546. A czym wielki Aleksander posiadł świat? Jedno miłością u poddanych swoich — Waleriusz Maksymus, Czyny i powiedzenia godne pamięci V 1.11 ext.1. [przypis edytorski]
547. karać kogo (starop.) — [tu:] strofować. [przypis redakcyjny]
548. co był uczynił Zopirus, on zacny rycerz, rozmiłowawszy się pana swojego Dariusa, (...) urznąwszy sobie gębę i nos uciekł do Babilończyków (...) — Herodot, Dzieje III 151; mowa o oblężeniu zbuntowanego Babilonu przez perskiego króla Dariusza I Wielkiego (ok. 550–486
Darmowe książki «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)