Marta - Eliza Orzeszkowa (biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Marta stanowi typowy przykład pozytywistycznej powieści tendencyjnej. Zbyt typowy jak na gust dzisiejszy — ze szkodą dla wagi podejmowanej przez Orzeszkową tematyki obecności kobiet na rynku pracy i w życiu społecznym.
Oczywiście wiele się zmieniło, odkąd Marta została po raz pierwszy opublikowana w 1873 roku na łamach „Tygodnika Mód i Powieści”. W naszym kręgu kulturowym edukacja dziewczynek nie różni się merytorycznie od tej przeznaczonej dla chłopców: ma służyć im w życiu zawodowym, a nie jedynie w salonie dla uprzyjemnienia spotkań towarzyskich. Kobiety studiują na wyższych uczelniach i mają prawa wyborcze, również bierne. Jeśli do którejś przyczepi się na ulicy znany podrywacz i będzie miał kaprys jej towarzyszyć, nie poderwie to jej reputacji… raczej nie, przynajmniej w większych miejscowościach.
Wszystko to są jednak stosunkowo nowe zdobycze cywilizacyjne, uzyskiwane sukcesywnie, przy wtórze komentarzy raz kpiących, innym razem oburzonych. Ciągle jeszcze wizja kobiety jako przywódczyni państwa, szczególnie dużego, światowego mocarstwa, jest rewolucyjna, a dla wielu nie do przyjęcia. Ciągle też za te same kwalifikacje kobiety dostają mniejszą płacę od mężczyzn, a kobieta samodzielnie wychowująca dziecko nie jest traktowana jak głowa rodziny, choć nią jest w istocie. Przede wszystkim jednak silna pozostaje tendencja postrzegania tych czasów, które ukazuje powieść Orzeszkowej, jako czasów idyllicznych, kiedy kobieta pozostawała oddana tylko kręgowi domowych obowiązków, otoczona szarmanckim zainteresowaniem oraz opieką mężczyzn i to jej w zupełności wystarczało, uszczęśliwiało, jako „naturalne” jej położenie.
Warto tej idylli przyjrzeć się bliżej, wybaczając autorce przerysowania i perswazyjny ton. Był on potrzebny wówczas, żeby nadać impet ruchowi emancypacyjnemu: dlatego Marta przyniosła Orzeszkowej potężny sukces w kraju i za granicą, uczyniła ją też adresatką listownych zwierzeń, próśb o rady i podziękowań od wielu kobiet z różnych warstw społecznych, w różnym wieku i z różnych stron.
- Autor: Eliza Orzeszkowa
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Marta - Eliza Orzeszkowa (biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Eliza Orzeszkowa
35. Chut, je vous en prie, madmoiselle Delphine! — Sza, proszę panią, panno Delfino. [przypis edytorski]
36. Eh bien! Mame! — A więc, pani. [przypis edytorski]
37. bon jour, madame (fr.) — dzień dobry pani. [przypis edytorski]
38. sąż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy są, czyż są. [przypis edytorski]
39. uśmiechnione (daw.) — dziś popr. forma: uśmiechnięte. [przypis edytorski]
40. upłyniony (daw.) — ubiegły, miniony, przeszły; ten, który upłynął. [przypis edytorski]
41. egzercycje — ćwiczenia. [przypis edytorski]
42. fi donc! c’est mauvais genre (fr.) — ależ, to w złym guście. [przypis edytorski]
43. l’imparfait du subjonctif (fr.) — czas przeszły niedokonany trybu łączącego (tryb łączący, subjonctif, nie istnieje w jęz. pol.; w przeciwieństwie do trybu oznajmującego, przedstawiającego rzeczywistość obiektywną, tryb łączący wyraża subiektywny stosunek mówiącego do rzeczywistości i używany jest po czasownikach wyrażających wolę, rozkaz, prośbę, żal, strach itp.). [przypis edytorski]
44. du passé défini de l’indicatif (fr.) — z formy czasu przeszłego trybu oznajmującego. [przypis edytorski]
45. bateau (fr.) — statek. [przypis edytorski]
46. podobno — tu: prawdopodobnie, najwyraźniej. [przypis edytorski]
47. chrestomatia (z gr.) — wybór tekstów różnych autorów przeznaczony do celów edukacyjnych; wypisy. [przypis edytorski]
48. uporny (daw.) — dziś popr.: uporczywy. [przypis edytorski]
49. melszpejs a. melszpejz — znana m.in. w kuchni niem. i lit. słodka zapiekanka owocowa przygotowywana na mleku, z dodatkiem mąki, masła i jaj. [przypis edytorski]
50. podobno (daw.) — tu: prawdopodobnie. [przypis edytorski]
51. beau malheur ma foi (fr.) — a niech mnie, co za pech. [przypis edytorski]
52. mogłożby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy mogłoby, czyżby mogło. [przypis edytorski]
53. mamże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mam. [przypis edytorski]
54. by (daw.) — tu w znaczeniu: choćby. [przypis edytorski]
55. orzucać — obrzucać. [przypis edytorski]
56. stawić — tu: przeciwstawiać. [przypis edytorski]
57. łamać się — tu: walczyć z kimś a. czymś. [przypis edytorski]
58. znać — tu: widocznie. [przypis edytorski]
59. podobno (daw.) — prawdopodobnie. [przypis edytorski]
60. nie sposób — nie można, nie ma sposobu, nie ma jak. [przypis edytorski]
61. gutaperczany — gumowy, zrobiony z gutaperki (substancji pochodzenia naturalnego, nieco mniej elastycznej niż kauczuk). [przypis edytorski]
62. perpendykularny — pionowy. [przypis edytorski]
63. gotowam (...) pójść — konstrukcja skrócona od: gotowa jestem pójść. [przypis edytorski]
64. antrepryza — przedsiębiorstwo, interes, biznes. [przypis edytorski]
65. znajdujeszże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy znajdujesz, czy uważasz. [przypis edytorski]
66. lubo (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]
67. jesteśże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy jesteś. [przypis edytorski]
68. możeszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy możesz. [przypis edytorski]
69. rozuzdany — dziś: wyuzdany a. rozpasany. [przypis edytorski]
70. miałyżby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy miałyby. [przypis edytorski]
71. nie sposób — nie można, nie ma sposobu, nie ma jak. [przypis edytorski]
72. niepodobna — nie można; niemożliwe jest. [przypis edytorski]
73. z wyraźnymi kształty — dziś popr. N.lm: (...) kształtami. [przypis edytorski]
74. samaś (...) mówiła — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: sama mówiłaś. [przypis edytorski]
75. niezadowolniony (daw.) — tu: niezaspokojony. [przypis edytorski]
76. onieczulony — znieczulony, pozbawiony czucia. [przypis edytorski]
77. upornie — dziś popr.: uporczywie. [przypis edytorski]
78. budowa — tu: budowla. [przypis edytorski]
79. promieńmi — dziś popr. forma N.lm: promieniami. [przypis edytorski]
80. dlaczegóż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
81. byłażby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy byłaby, czyżby była. [przypis edytorski]
82. zadowolniony (daw. forma) — tu: zaspokojony. [przypis edytorski]
83. miałażby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy miałaby, czyż miałaby. [przypis edytorski]
84. nie byłoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie było, czyż nie było. [przypis edytorski]
85. rówienny — równoletni; rówieśnik. [przypis edytorski]
86. znać — tu: widocznie. [przypis edytorski]
87. drżącymi usty — dziś popr. forma N.lm: (...) ustami. [przypis edytorski]
88. orzucić — obrzucić. [przypis edytorski]
89. do przeniesienia (daw.) — tu: do wytrzymania. [przypis edytorski]
90. mogęż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy mogę. [przypis edytorski]
91. Bischoff, Theodor Ludwig Wilhelm von (1807–1882) — lekarz i biolog niem., wykładowca anatomii patologicznej na uniwersytecie w Heidelbergu (1835–1843), profesor anatomii i fizjologii na uniwersytetach w Giessen (1843–1855) oraz w Monachium, gdzie w 1854 r. objął katedrę w tej dziedzinie; od 1843 r. członek Niemieckiej Akademii Nauk; prowadził badania rozwoju embrionalnego ssaków, a także pomiary czaszki i mózgu; jego najpowszechniej znaną pracą było Das Studium und die Ausübung der Medicin durch Frauen (1872), w którym dowodził na podstawie ważenia mózgów mężczyzn i kobiet, że te ostatnie nie są anatomicznie zdolne do podjęcia studiów wyższych. [przypis edytorski]
92. onieczulony — znieczulony, pozbawiony czucia. [przypis edytorski]
93. Kaźmirowski pałac — Pałac Kazimierzowski, dziś również jeden z budynków Uniwersytetu Warszawskiego przy Krakowskim Przedmieściu, usytuowany w głębi kampusu, za dawną Biblioteką Uniwersytecką; siedziba rektoratu. [przypis edytorski]
94. czegóżem (...) warta — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że-; wyrażenie skrócone od: czegóż jestem warta. [przypis edytorski]
95. vivre c’est souffrir (fr.) — żyć znaczy cierpieć; życie to cierpienie. [przypis edytorski]
96. upornie — dziś popr.: uporczywie. [przypis edytorski]
97. obezsilnić — odebrać siły. [przypis edytorski]
98. tyżeś to — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy to ty. [przypis edytorski]
99. znać — tu: widocznie. [przypis edytorski]
100. orzucić — obrzucić. [przypis edytorski]
101. Ça ne tire pas à consequence (fr.) — to nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji. [przypis edytorski]
102. możeś miała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może miałaś. [przypis edytorski]
103. upornie — dziś popr.: uporczywie. [przypis edytorski]
104. mię (daw.) — nieużywana już forma skrócona zaimka występująca daw. w pozycji nieakcentowanej; dziś tylko: mnie (podobne pary tworzą: cię, ciebie; się, siebie). [przypis edytorski]
105. w stronę — tu: w bok. [przypis edytorski]
106. macież — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy macie. [przypis edytorski]
107. Źle, o, źle się bawicie, wam to zabawa, nam idzie o życie — nawiązanie do bajki Józefa Ignacego Krasickiego Dzieci i żaby, w której chłopców rzucających w żaby kamieniami dla zabawy jedna z nich powstrzymuje słowami „Chłopcy, przestańcie, bo się źle bawicie! Dla was to jest igraszką, nam idzie o życie”. [przypis edytorski]
108. tous les genres sont bons, hors le genre vieux et laid (fr.) — wszystkie odmiany są dobre, poza odmianą starych i brzydkich. [przypis edytorski]
109. jaż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ja, czyż ja. [przypis edytorski]
110. możemyż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy możemy. [przypis edytorski]
111. nie sposób — nie można, nie ma sposobu, nie ma jak. [przypis edytorski]
112. subiekcja (daw.) — kłopot, problem, trud. [przypis edytorski]
113. zniemożenie — bezsilność. [przypis edytorski]
114. jakam ja — skrócone od: jaka jestem. [przypis edytorski]
115. więź — tu: wiązka. [przypis edytorski]
116. mógłże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mógł. [przypis edytorski]
117. chciałżeby — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy chciałby. [przypis edytorski]
118. kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]
119. pudowy — ważący pud; pud: daw. ros. jednostka wagi, równa 16,38 kg. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/orzeszkowa-marta/
Tekst opracowany na podstawie: Eliza Orzeszkowa, Marta, Książka i Wiedza, Warszawa 1949.
Wydawca:
Uwagi (0)