Kiwony - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (czytać książki online za darmo .txt) 📖
Cóż to takiego kiwon? To figurka, którą „jak tylko palcem dotknąć, to (…) głową kiwa i kiwa, bez końca”.
Cezary, stryj głównego bohatera, Józefa Domaszki, je uwielbia. Potakiwania wymaga również od bratanka, aspirującego filozofa i literata. W końcu sukces jest na wyciągnięcie ręki, wystarczy tylko trzymać się zasady: „zawsze w życiu stosować się do tego, co jest przyjęte i uznane przez szanowanych, poważnych i spokojnych ludzi” i pamiętać, że „sztuka życia nie polega na wyróżnianiu się, lecz na stosowaniu się do ogólnych form”.
Dziwnym trafem KIWON to także Komitet Intelektualnej Więzi Ogniska Niezależnych, nowy salon literacki, do którego przyłącza się Józef.
Powieść Kiwony po raz pierwszy ukazała się w odcinkach na ramach dziennika „ABC” w 1932, jednak na premierę książkową czekała… ponad 50 lat! Co ciekawe, przez ten czas nie straciła na aktualności. Słabostki, które Dołęga-Mostowicz wytyka społeczeństwu okresu międzywojennego, wydają się niepokojąco znajome.
- Autor: Tadeusz Dołęga-Mostowicz
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Kiwony - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (czytać książki online za darmo .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Tadeusz Dołęga-Mostowicz
Uśmiechnęła się doń blado i nieobowiązująco.
— Przepraszam pana, zdaje się, że ktoś przyszedł.
Wstała i wyszła, zostawiając go samego. Siedział potulnie, przypuszczając, że zaraz wróci, lecz minęło pięć minut, dziesięć... Gwar w przyległym pokoju umilkł i zaległa cisza.
Józef dyskretnie zajrzał tam: — nikogo nie było.
— Dziwny dom — powiedział półgłosem.
Przeszedł aż do przedpokoju. Spora liczba palt i kapeluszy przekonała go, że goście nie wynieśli się.
Po prostu zapomniano o nim!
— Też gościnność! — Był dotknięty i postanowił sobie, że więcej się tu nie pokaże.
Odszukał swój kapelusz i rękawiczki i właśnie w chwili, gdy zabrał się do otwierania wielce skomplikowanych zamków przy drzwiach wejściowych, usłyszał za sobą śmiech i szybki tupot.
Obejrzał się jeszcze bardziej zdziwiony i zobaczył biegnącą wprost na niego ładniutką pokojówkę:
— Mój Boże — zaszczebiotała wesoło — zapomnieliśmy o panu!
Mruknął coś niewyraźnego i cofnął z klamki rękę jak oparzony, gdyż ta dziewczyna położyła na niej swoją.
— Ale pan nie gniewa się? — mizdrzyła się doń z całą bezczelnością.
— Nie — bąknął — ale ja śpieszę...
Sięgnął do kieszeni, chcąc dać jej napiwek, lecz wygląd tej dziwnej pokojówki onieśmielał go i pobrzęczawszy drobnymi w kieszeni kamizelki, wyjął rękę. Ona stała tak blisko, że było to już wręcz nieprzyzwoite, a cofnąć się nie mógł, gdyż w ciasnej framudze drzwi nie było na to miejsca.
— Jak się to otwiera? — zapytał, czerwieniąc się.
— Wie pan — patrzyła mu z kokieterią w oczy — że pan mi się podoba.
— Bardzo mi przyjemnie, ale...
— Niech pan do nas przychodzi częściej.
— O... owszem, możliwe — powiedział, do reszty zdetonowany i pomyślał, że nie wróci tu za żadne skarby i że to jest okropne, gdy pokojówka wygląda jak panna z dobrego domu, a zachowuje się jak kokotka. Wprost nie wiadomo, co w takim wypadku czynić.
— A nie miał pan laski? — pytała, wciąż trzymając rękę na klamce.
— Nie.
— No to do widzenia... — pomału zaczęła otwierać drzwi — do widzenia. Podoba mi się pan i może pocałowałabym pana na pożegnanie, gdyby pan nie był taki nieśmiały.
Zaśmiał się nieszczerze.
— Mówię prawdę — zapewniła go — no, ale powetujemy to sobie innym razem. Do widzenia.
Uchyliła drzwi i skinęła mu główką z miną łaskawej księżniczki.
Domaszko był zły, ubawiony, zaintrygowany — w ogóle zdezorientowany. Cieszyło go tylko spotkanie z redaktorem Swojskim.
Przebrał się w smoking, przez chwilę myślał o zatelefonowaniu na Wilczą, lecz poniechał zamiaru i tylko polecił Piotrowi na wypadek telefonu powiedzieć, że jest na posiedzeniu.
Na dancingach w „Europejskim” bywał dawniej dość często. I teraz spotkał tu wielu znajomych z kółka mecenasostwa Neumanów.
Ich samych zobaczył z daleka, siedzących przy stoliku wraz z dwiema starszymi córkami. W tłumie tańczących dostrzegł Rosiczkę w objęciach rozbawionego i nieco spoconego sportowca, narzeczonego Nuny.
Pani Neumanowa przywitała go z najsłodszą uprzejmością.
Klima obojętnie, mecenas z hałaśliwą serdecznością, a Nuna ironicznie. Po kilku zdawkowych frazesach poprosił Klimę i tańczył sztywno, obejmując jej chudą, wymykającą się z rąk kibić.
Gdy orkiestra umilkła, zastali już Rosiczkę przy stole. Była widocznie zemocjonowana, lecz spokojnie podała mu rękę z krótkim:
— Dobry wieczór.
Znowu kilka zdań mecenasa i tego głupawego sportowca, kilka konwencjonalnych odpowiedzi i zagrała orkiestra.
Józef pochylił się przed Rosiczką:
— Pani pozwoli?
Wstała z takim wyrazem twarzy, jakby mu robiła łaskę i zaczęli tańczyć.
Szukał w myśli słów, od których należałoby zacząć i wreszcie wykrztusił:
— Gorąco tu.
A wobec jej milczenia dodał:
— Na korytarzu jest mniej duszno.
— Dobrze, przejdziemy tam — powiedziała tak, jakby ją o to prosił, i ruszyła do drzwi.
W korytarzu stanęła przy poręczy schodów i zapytała zimno:
— Cóż pan chciał mi powiedzieć?
— Ja? — zdziwił się, lecz przywoławszy siebie natychmiast do porządku, dodał: — Ja chciałem zaproponować pani, by nie... by przestała na mnie gniewać się...
— To wszystko? — rzuciła z wyniosłością śmieszną u tej smarkatej.
— No, nie. Chciałem zapytać, dlaczego pani, panno Rosiczo, zdaje się mieć do mnie żal? Przecież ja dla pani żywię serdeczną sympatię. Jeżeli zaś między nami były pewne nieporozumienia...
— To się ich w ten sposób nie załatwia — wybuchnęła, wpadając mu w słowo.
— No więc w jaki?
— W prosty, po męsku.
— Przecież mówię po prostu.
— Nie. Po prostu — to inaczej — przygryzła drżące usta.
— Niech mi pani powie jak, bo sam nie znam innego sposobu.
Spojrzała nań niemal z nienawiścią:
— Więc dobrze, powiem...
Widocznie nie mogła się zdobyć na to, gdyż gniotła w ręku wachlarz.
— Powiem — zdecydowała się — prawdziwy mężczyzna postawiłby kwestię tak: kocham panią i ożenię się z panią lub: kocham panią i chcę mieć cię za kochankę, albo: jest mi pani obojętna i proszę na mnie nie liczyć... Tak zrobiłby prawdziwy mężczyzna...
— To znaczy — uśmiechnął się Domaszko — że według pani mężczyzna powinien być gburem...
— Nie, nie — przerwała mu — ja już mam dość pańskich niedomówień. Proszę o wybranie jednego z trzech wariantów. Żądam tego. Mam prawo tego żądać.
— Panno Rosiczko... niech się pani nie denerwuje...
— Wcale się nie denerwuję! Żądam wyraźnej odpowiedzi. No!?
Strzepnął pyłek z rękawa, dotknął ręką krawata i powiedział:
— Więc... bardzo panią lubię i szanuję... życzę pani, proszę mi wierzyć, jak najlepiej, ale na mnie... hm... proszę nie liczyć.
— Dziękuję panu i do widzenia — skinęła mu głową i wolno poszła w kierunku sali.
Widział, że była blada jak płótno, należało ją też odprowadzić?...
Lecz oto zwróciła się doń z uśmiechem:
— Nie odmówi mi pan pewnej grzeczności?
— Ależ, panno Rosiczko! — zawołał z bolesnym wyrzutem.
— Może mi pan zechce oszczędzić min mojej rodziny. Dokończymy tańca i odprowadzi mnie pan do stołu. Wolałabym, by po naszym wyglądzie nie domyślano się treści naszej rozmowy.
Oczywiście, zgodził się z tym bez namysłu i gdy po umilknięciu walca znaleźli się przy stoliku mecenasostwa, naśladując Rosiczkę, przybrał wesoły i beztroski wyraz twarzy, do czego zresztą nie potrzebował specjalnie się przymuszać.
Z obowiązku zatańczył jeszcze z panną Nuną, po czym wymówiwszy się pilną pracą pożegnał towarzystwo i wrócił do domu z ulgą w sercu:
— Nareszcie skończyłem tę przykrą historię!
— Udzieli mi pan po prostu plenipotencji — mówił swoim pogodnym głosem redaktor Swojski — a mając ją w ręku, już wszystko wezmę na siebie. Oczywiście natychmiast po pańskim powrocie zwrócę ją panu.
— A udziały Piotrowicza? Jak pan sobie z tym da radę?
— Och, to już drobiazg. Posiadając mniejszość, jest on zupełnie bezsilny. Zresztą załatwi to adwokat. Widzę, jak bardzo panu dokucza ta historia, rzeczywiście niemiła. Tym chętniej wezmę się do jej zlikwidowania, że poczułem do pana prawdziwą sympatię, a chyba nie zacznę w oczach pańskich uchodzić za zarozumialca, gdy powiem, że mam również pewność pozyskania pańskiej.
— Już pan ją posiada — z kurtuazją skłonił się Domaszko — zastanawia mnie... hm... jeszcze jedno. Ja nie będę spotykał się z Piotrowiczem, ale jak ułożą się pańskie z nim stosunki? Przecież Piotrowicz bywa u pani Krotyszowej częstym gościem?
— Więc przestanie bywać — uśmiechnął się Swojski — zresztą może mi się uda nawet po tej rozprawie z nim utrzymać dobre stosunki. Mam, zdaje się, trochę szczęścia do ludzi. Jestem z wszystkimi w najlepszych stosunkach.
— Jak to? I nie ma pan wrogów?
— Ani jednego.
— Więc chociażby nieżyczliwych?
— Nie znam takich. Widzi pan, ja trzymam się zasady niewtrącania się do cudzych spraw, przyznawania wszystkim słuszności i załatwiania wszystkiego drogą wzajemnego porozumienia. Poza tym mam dość rozległe znajomości, dzięki czemu wielu osobom mam możliwość wyświadczyć od czasu do czasu drobną przysługę, ale tylko drobną.
— Dlaczego kładzie pan tak silny nacisk na to słowo?
— O, proszę pana — zaśmiał się przyjemnie Swojski — prawdopodobnie i pan to zauważył, że oddawanie bliźnim większych przysług wytwarza w nich psychikę dłużnika, a czego od dłużnika może się wierzyciel spodziewać oprócz nienawiści lub w najlepszym wypadku niechęci?
— Ma pan rację. Cieszę się też, że człowiek o tak spokojnych i zrównoważonych poglądach obejmie redakcję mego pisma. Nie wątpię, że zawsze potrafimy z panem się pogodzić.
— O, proszę pana, nie wyobrażam sobie, byśmy mogli znaleźć jakiekolwiek płaszczyzny tarć — zapewnił Swojski.
Szczegółowe omówienie sprawy przenieśli do cukierni, z której po godzinie wyszli obopólnie z wyników umowy zadowoleni.
Tegoż popołudnia Józef zadzwonił do redakcji i zawiadomił Piotrowicza o swoim wyjeździe tudzież o fakcie powierzenia zastępstwa panu Swojskiemu.
— Swojskiemu? — zdziwił się Piotrowicz — po cóż wam ten mydłek?
— Nie uważam pana Swojskiego za mydłka — zimno odpowiedział Domaszko — a wyjeżdżając, w dodatku na czas nieograniczony, muszę komuś, do kogo mam kompletne zaufanie, zostawić plenipotencję.
— Ach, mnie to ani ziębi, ani parzy. Jeden ciura mniej, jeden więcej — obojętnie wycedził Piotrowicz — byle mi tu do redakcji nie przyłaził.
— To już jest rzecz pana Swojskiego, nie moja — zaakcentował Józef — zatem do widzenia.
— Szczęśliwej podróży, a nie skręćcie po drodze karku — obojętnie rzucił Piotrowicz i odłożył słuchawkę.
— Poczekaj, idioto jeden — zaśmiał się Domaszko — ty tu na miejscu łatwiej kark skręcisz!
Walizki były już spakowane. Nazajutrz o ósmej z minutami odchodził ich pociąg.
Józefa trochę zdziwiła tak łatwa zgoda pani Szczerkowskiej na wyjazd siostrzenicy we dwoje z młodym mężczyzną, w dodatku przed oficjalnymi zaręczynami. Jednak musiał uznać słuszność tej zgody, w której mniej było liberalizmu, a więcej rozsądnego liczenia się z dzisiejszą obyczajowością, no i zaufania do niego samego.
Lusia już wczoraj zapowiedziała doktorowi Żurowi, że rezygnuje z posady. Zrobiła to na życzenie Józefa, który wolał, by nie była świadkiem przełomu w „Tygodniku”. W ogóle o zamierzonych zmianach nie napomknął jej ani słówkiem, obawiając się, że nie poczyta mu tego postępowania za dobre.
Wieczór, jak to już było w zwyczaju, spędzali razem w pokoju Lusi na długich i słodkich rozmowach. Jeżeli przerywało je czasem wejście pani Szczerkowskiej, dla żadnego z nich nie było to przykrością, gdyż oboje lubili ją bardzo.
I tego wieczoru, przynosząc im do spróbowania jakieś świeżo upieczone ciastka, przysiadła na chwilę:
— Ciastka te musicie zawieźć, moi państwo, cioci Jarzębowiczowej. Nie zapomnij, Lusiu, powiedzieć, że są twojej własnej roboty.
— Wujenka uczy mnie kłamstwa! Co pan na to, panie Józku!? — zawołała Lusia z udanym oburzeniem.
— Czyżby pani Jarzębowiczowa domagała się od wszystkich talentów kulinarnych? — zaciekawił się Józef.
— Lusia nie zna swojej ciotki — wyjaśniła pani Szczerkowska. — Była małą dziewczynką, gdy jeździła do Jarzębowa.
— A przecież to najwyżej dwadzieścia kilometrów od Terkacz — zauważył Józef.
— Tak, ale stosunki między ojcem Lusi a Jarzębowiczową nie należały do najserdeczniejszych... Nigdy nie zapomnę — zaśmiała się pani Szczerkowska — jak Maciej określał swoją siostrę...
— Jak tatuś określał? — zainteresowała się Lusia.
— Mówił, że jest to istota, która siedzi na kanapie, ma za złe i patrzy z punktu widzenia. Powiedzonko to stało się niezwykle popularne wśród naszych znajomych i to było jeszcze jednym powodem ochłodzenia uczuć rodzinnych między Terkaczami a Jarzębowem. Otóż ciotka Jarzębowiczowa słynie ze swych kulinarnych ambicji i uważa dzisiejsze panny za zmarnowane pokolenie, ponieważ nie znają się na kuchni.
— Muszę zatem wziąć na drogę Ćwierciakiewiczową63 — powiedziała wesoło Lusia.
— Lektura bardzo odpowiednia na podróż przedślubną — orzekła pani Szczerkowska i wyszła, zostawiając ich samych.
— Jakie to dziwne — odezwała się Lusia — że my będziemy małżeństwem.
— Dlaczego dziwne, panno Lusiu?
— No, czy mogłam przypuszczać, że zostanę żoną tego surowego pedagoga, który mnie dręczył algebrą...
— I którego dręczyłam docinkami — podpowiedział Józef. — Ach, żeby pani wiedziała, panno Lusiu, co za nieznośne dziecko było z pani.
— Za to teraz jestem istnym aniołem — złożyła ręce w małdrzyk.
— Archaniołkiem! — zawołał z entuzjazmem.
— Aha, à propos aniołków, jakże było u pani Krotyszowej?
— Ach — westchnął Józef.
— Dlaczego pan wzdycha. Czy wynudził się pan?
— Nie, to nie to.
— Zatem?
— To taki jakiś niezwykły dom.
— O, przecież uprzedzałam o tym pana.
— Dziwaczne obyczaje.
Opowiedział pokrótce przebieg swojej wizyty na Starym Mieście, oczywiście z pominięciem tak drastycznych szczegółów, jak wyznania pani Krotyszowej dotyczące Swojskiego i jak zachowanie się pokojówki.
— A potomków dużo tam było?
— Jakich potomków?
— Potomków wielkich ludzi. Pani Barbara słynie z tego, że w jej domu zbierają się potomkowie wszelkich znakomitości.
Zapomniała, że Józef jest potomkiem Słowackiego i mówiła z wyraźną ironią:
— Przyznam się, że nie rozumiem tego kolekcjonerstwa. To, że czyjś dziad czy pradziad był wielkim człowiekiem nie podnosi bynajmniej zalet wnuka.
Józef poczerwieniał:
— Tym razem było tylko dwóch potomków: potomek Skargi i potomek... Słowackiego.
Lusia zmieszała się. Jakże mogła nie pamiętać!
— Panie Józku — zaczęła go przepraszać — niechże się pan na mnie nie gniewa.
— Ależ ja bynajmniej.
— Ja wiem, że sprawiłam panu wielką przykrość!...
— Broń Boże — zapewniał.
— Ale przecież ja... ja nie dlatego pana kocham, że Słowacki był pańskim przodkiem, tylko kocham pana dla niego samego.
— O, panno Lusiu — rozczulił się
Uwagi (0)