Ciemności kryją ziemię - Jerzy Andrzejewski (gdzie można czytać za darmo książki .TXT) 📖
Ciemności kryją ziemię — powieść Jerzego Andrzejewskiego, wydana w roku 1957. Osadzona w czasach hiszpańskiej inkwizycji, opisuje mechanizmy władzy, sprzeciwu wobec jej brutalnego i niemoralnego charakteru, a wreszcie — osadzania się i coraz sprawniejszego funkcjonowania jednostki w strukturach przemocy. Główny bohater, zakonnik Diego Manente, początkowo żarliwy przeciwnik stosowanych przez inkwizycję metod, zostaje przyjęty na sekretarza przez Tomasa Torquemadę, zwierzchnika tej złowrogiej instytucji. Podejmując tę decyzję, Torquemada okazuje się wnikliwym psychologiem, bowiem Diego, mimo początkowych wątpliwości, szybko przechodzi na stronę opresyjnego systemu.
Niezależnie od historycznego sztafażu, a nawet stylizacji na średniowieczną kronikę, Ciemności kryją ziemię to w istocie przypowieść o władzy i przemocy, nawet nie tyle uniwersalnej, ile tej najbliższej momentowi powstania książki — stalinowskiej.
- Autor: Jerzy Andrzejewski
- Epoka: Współczesność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ciemności kryją ziemię - Jerzy Andrzejewski (gdzie można czytać za darmo książki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jerzy Andrzejewski
Diego cofnął się w cień.
— Tak, ojcze.
— Pisz więc. My, Tomas Torquemada... nie, bez tytułów, nie pisz tytułów, to już niepotrzebne. Napisz po prostu, że z dniem dzisiejszym... którego dzisiaj mamy?
— Szesnastego września, ojcze.
— Że z dniem szesnastego września, roku...
— Tysiąc czterysta dziewięćdziesiątego ósmego.
— Roku tysiąc czterysta dziewięćdziesiątego ósmego Święta Inkwizycja zostaje rozwiązana. Znosimy Świętą Inkwizycję i przekreślamy ją, a tym samym odwołujemy wszystkie nasze nieprawości i zbrodnie, jakie w jej imieniu uczyniliśmy, ofiarom naszych działań przywracając wszystkie prawa i godności, z pomordowanych zdejmując infamię88. Procesy nasze i wyroki tracą swoją moc, jako fałszywe, podkreśl to, bo to jest szczególnie ważne. Więzienia będą otwarte i ludziom niesłusznie pozbawionym wolności musi być ona niezwłocznie przywrócona.
Diego upadł przed czcigodnym ojcem na kolana.
— Ojcze mój! — zawołał zdławionym głosem — błagam cię na wszystko, jesteś chory...
Torquemada zdawał się nie widzieć go, patrzył przed siebie.
— Spokój, mój synu. Pojmuję, że musisz zdawać sobie sprawę z ogromu odpowiedzialności, jaka będzie odtąd na tobie spoczywać, ale nie możesz się od niej uchylić. Pismo o zniesieniu Świętej Inkwizycji trzeba będzie rozesłać jeszcze dzisiaj. Będzie ono miało ważność dekretu. Poza tym musimy jak najszybciej opracować tezy, które by teoretycznie uzasadniły naszą decyzję. Jeżeli chcemy, aby kłamstwo nie zatruwało więcej ludzkich umysłów, musimy sami przestać kłamać. Trzeba powiedzieć pełną prawdę, choćby była ona trudna i bolesna. Nie możemy, mój synu, ulegać złudzeniom, iż tylko i wyłącznie w metodach sprawowania waszej władzy popełniliśmy błędy, a nawet przekroczyliśmy i podeptaliśmy wszelkie prawa ludzkie. Nie usuniemy gwałtu i przemocy, jeśli również nie usuniemy podstawowych zasad, które gwałt i przemoc zrodziły. Musimy zatem pójść do ludzi i otwarcie im powiedzieć, że zła jest wiara, która tak straszliwe spustoszenia mogła wyrządzić. Zła i fałszywa jest ta wiara i trzeba uczynić wszystko, aby nędza usunięta została nie powierzchownie, lecz wyrwana i zniszczona u samych swych korzeni. Nie będzie Królestwa Bożego na ziemi.
Diego klęczał z pochyloną głową, śmiertelnie blady, niezdolny słowa jednego z siebie wydobyć. Torquemada mówił dalej, wciąż tym samym dalekim i monotonnym głosem, wpatrzony w mrok w głębi celi:
— Tak więc dla uratowania ludzkości od całkowitej zagłady i aby uchronić ludzi od pogrążenia się na zawsze w odmęty niewoli, strachu, kłamstw i nienawiści, musimy zburzyć to wszystko, co w pogardzie dla człowieczeństwa i wśród złudnych urojeń zbudowaliśmy własnymi rękoma kosztem największych ludzkich nieszczęść i cierpień. Z pewnością zamęt wyniknie z tego niemały i ciężkie dnie nadejdą, tym niemniej, aby uratować się przed złem jeszcze większym, musimy szaleństwo naszej wiary nazwać szaleństwem, a jej fałsz fałszem. Trzeba się będzie, mój synu, nauczyć żyć bez Boga i bez Szatana.
— Ojcze! — krzyknął Diego.
— Tak, mój synu. Ich nie ma.
Diego przyczołgał się do kolan Torquemady i drżącymi rękoma chwycił jego dłonie.
— Ojcze, błagam cię, oprzytomnij... to ja, Diego... słyszysz mnie?
— Słyszę cię, przecież do ciebie mówię. Nie przerywaj jednak, niedługo zapadnie noc. Pamiętaj, musisz jeszcze napisać dekret o zniesieniu strachu. Od dzisiaj nie będzie strachu na ziemi. Wszystko zaczniemy od nowa, a właściwie ty, mój synu, zaczniesz. Jesteś młodziutki, żarliwy i czysty...
Padre Diego, już nie panując nad sobą, wyprostował się i uczepiwszy się oburącz futrzanego płaszcza, który okrywał czcigodnego ojca, targnął nim gwałtownie.
— Przestań, ojcze, słyszysz? Przestań, ja ci rozkazuję, słyszysz? Milcz!
Torquemada zwrócił ku niemu wzrok. Ujrzał wówczas twarz obcego człowieka, bladą i nadmiernie ogromną, zniekształconą strachem i złością. Na ustach poczuł gorący oddech. Rozumiejąc, że znalazł się w rękach nieznanego wroga, chciał wołać o pomoc, lecz zdołał tylko szepnąć:
— Diego!
Ten potrząsał starcem bełkocąc:
— Milcz, milcz, milcz...
Aż naraz89 znieruchomiał. Patrzył chwilę na poszarzałą twarz Torquemady i jego oczy szeroko rozwarte, lecz już szkliste i martwe. Bał się poruszyć, wreszcie puścił płaszcz, który kurczowo przytrzymywał zaciśniętymi palcami. Ciało czcigodnego ojca obsunęło się cokolwiek, pozostało jednak wyprostowane.
— Boże! — szepnął.
Wciąż klęczał, łzy spływały mu po policzkach. Jeszcze nie potrafił ani przyjąć, ani zrozumieć tego, co się stało. Gubił się wśród sprzecznych uczuć i myśli. Wreszcie podniósł się, stał jednak dalej przy zmarłym, osłabły i zdrętwiały, nie mogąc od niego oderwać oczu pełnych łez. Na koniec, nie bardzo świadomy tego, co chce uczynić, podniósł ciężką jak kamień rękę i z całej siły uderzył czcigodnego ojca w twarz.
grudzień 1955 — kwiecień 1957
1. Villa-Réal — dziś zapisywane jako Villareal, miasto we wschodniej Hiszpanii. [przypis edytorski]
2. Milicja Chrystusowa — łac. Militia Jesu Christi, zakon założony w roku 1209 w Langwedocji do walki z herezją albigensów. Po ich pokonaniu pod koniec XIII w. Milicja Chrystusowa połączyła się z Zakonem od Pokuty św. Dominika. [przypis edytorski]
3. fray (hiszp.) — brat. [przypis edytorski]
4. Torquemada, Tomas (1420–1498) — dominikanin, od 1483 generalny inkwizytor, sprawował także funkcje spowiednika i doradcy władców Hiszpanii: Izabeli I Kastylijskiej oraz Ferdynanda II Aragońskiego. [przypis edytorski]
5. quamadero — miejsce egzekucji dokonywanych przez Świętą Inkwizycję, wybudowane w Sewilli w roku 1481. [przypis edytorski]
6. Exurge Domine et iudica causam Tuam (łac.) — Powstań panie i osądź swoją sprawę. [przypis edytorski]
7. padre (hiszp.) — ojciec. [przypis edytorski]
8. marranosi — właśc. marranowie, hiszpańscy Żydzi nawróceni na katolicyzm, podejrzewani przez władze o praktykowanie swojej dawnej religii. [przypis edytorski]
9. Święte Officium — inna nazwa Inkwizycji (zapis polsko-łaciński). [przypis edytorski]
10. corregidor — wysoki urząd w dawnej Hiszpanii, łączący funkcje administracyjne i sądownicze. [przypis edytorski]
11. Magnificat — z łac. Magnificat anima mea Dominum (Wielbi dusza moja Pana) pieśń dziękczynna, oparta o słowa wypowiedziane przez Maryję po Zwiastowaniu według Łk 1, 46–55. [przypis edytorski]
12. Arbuez, Pedro (1440/42–1485) — inkwizytor, zabity przez przeciwników politycznych pochodzenia żydowskiego, uznany za świętego męczennika. [przypis edytorski]
13. sanbenito (hiszp.) — rodzaj stroju pokutnego. [przypis edytorski]
14. autodafé — akt publicznej pokuty osądzonego przez Świętą Inkwizycję; w znaczeniu potocznym: egzekucja przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
15. Viva el nombre de Jesus (hiszp.) — niech żyje imię Jezus. [przypis edytorski]
16. Viva la Virgen Santisima (hiszp.) — niech żyje Najświętsza Panna. [przypis edytorski]
17. Jutrznia — część Liturgii Godzin (tj. formy wspólnej, publicznej i powtarzanej o kilku porach dnia modlitwy) odmawiana o wschodzie słońca; nielogiczna zbitka „wieczorna Jutrznia” odnosi się prawdopodobnie do Nieszporów, analogicznej modlitwy o zachodzie słońca. [przypis edytorski]
18. Vincente Ferrier — Wincenty Ferreriusz (1350–1419), hiszpański dominikanin, wędrowny kaznodzieja, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
19. Pater Noster (łac.) — Ojcze nasz. [przypis edytorski]
20. naraz (daw.) — nagle. [przypis edytorski]
21. requiescere in pace (łac.) — odpoczywać w pokoju. [przypis edytorski]
22. requiescere in pace (łac.) — odpocząć w pokoju. [przypis edytorski]
23. hic et nunc (łac.) — tu i teraz. [przypis edytorski]
24. Toledo — miasto w Hiszpanii, stolica prowincji o tej samej nazwie. [przypis edytorski]
25. królestwo Aragonii — państwo, którego zjednoczenie z królestwem Kastylii dało początek Hiszpanii; istniało w latach 1035–1707, od 1469 w unii z Kastylią. [przypis edytorski]
26. Saragossa — miasto w płd.-wsch. Hiszpanii. [przypis edytorski]
27. bawić (daw.) — przebywać. [przypis edytorski]
28. Arbuez, Pedro (1440/42–1485) — inkwizytor, zabity przez przeciwników politycznych pochodzenia żydowskiego, uznany za świętego męczennika. [przypis edytorski]
29. Valladolid — miasto w Hiszpanii, obecnie stolica wspólnoty autonomicznej Kastylia i León. [przypis edytorski]
30. Ferdynand II Aragoński (1452–1516) — król Sycylii i Aragonii; jego małżeństwo z królową Izabelą I Kastylijską (1469) i wspólne rządy dały początek unii Kastylii z Aragonią (1479), w której efekcie powstało nowożytne Królestwo Hiszpanii; w 1492 zdobył Grenadę, stolicę ostatniego państwa muzułmańskiego na Płw. Pirenejskim; w latach 1501–1503 podbił Neapol. [przypis edytorski]
31. Izabela I (1451–1504) — określana przydomkiem Katolicka bądź Kastylijska, królowa Kastylii i Leonu; jej małżeństwo z Ferdynandem II Aragońskim dało początek unii personalnej, która doprowadziła do zjednoczenia Hiszpanii. [przypis edytorski]
32. Malaga — miasto w Hiszpanii, położone nad Morzem Śródziemnym. [przypis edytorski]
33. Valladolid — miasto w Hiszpanii, obecnie stolica wspólnoty autonomicznej Kastylia i León. [przypis edytorski]
34. Ebro — najdłuższa rzeka Hiszpanii, przepływająca przez północną część tego kraju. [przypis edytorski]
35. limpieza de sangre (hiszp.) — czystość krwi. [przypis edytorski]
36. maurytański — właśc. mauretański, odnoszący się do Maurów, które to słowo w średniowieczu oznaczało muzułmanów zamieszkujących Półwysep Iberyjski i północną Afrykę. [przypis edytorski]
37. Ferdynand II Aragoński (1452–1516) — król Sycylii i Aragonii; jego małżeństwo z królową Izabelą I Kastylijską (1469) i wspólne rządy dały początek unii Kastylii z Aragonią (1479), w której efekcie powstało nowożytne Królestwo Hiszpanii; w 1492 zdobył Grenadę, stolicę ostatniego państwa muzułmańskiego na Płw. Pirenejskim; w latach 1501–1503 podbił Neapol. [przypis edytorski]
38. Eleonora I (1425–1479) — regentka, a pod koniec życia królowa Nawarry. [przypis edytorski]
39. Exurge Domine et iudica causam Tuam (łac.) — Powstań panie i osądź swoją sprawę. [przypis edytorski]
40. autodafé — akt publicznej pokuty osądzonego przez Świętą Inkwizycję; w znaczeniu potocznym: egzekucja przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
41. żarnowiec — rodzaj roślin z rodziny bobowatych. [przypis edytorski]
42. in effigie (łac.) — w postaci obrazu; rodzaj symbolicznej kary wykonywanej zamiast kary rzeczywistej, polegającej np. na spaleniu bądź powieszeniu na szubienicy wizerunku osoby karanej. [przypis edytorski]
43. szkaplerz — wierzchnia część habitu mnisiego (płat materiału zakrywający piersi, ramiona i plecy, z otworem na głowę pośrodku); tu w drugim znaczeniu medaliku z Matką Boską, zastępującego szkaplerz sukienny. [przypis edytorski]
44. powodowany — tu: kierujący się. [przypis edytorski]
45. Ego te absolvo. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, amen (łac.) — Rozgrzeszam cię. W imię Ojca, i Syna, i Ducha świętego, amen. [przypis edytorski]
46. smagły — o ciemnej, oliwkowej cerze. [przypis edytorski]
47. Alfons VI Mężny (1040–1109) — władca hiszpańskich królestw Leonu, Kastylii i Galicji. [przypis edytorski]
48. refektarz — sala jadalna w klasztorze. [przypis edytorski]
49. nowicjat — początkowy, około dwuletni okres pobytu we wspólnocie zakonnej, poprzedzający złożenie ślubów wieczystych. [przypis edytorski]
50. hydra (mit. gr.) — potwór z wieloma głowami, odrastającymi po ścięciu, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]
51. familiant (z łac.) — domownik (tu: stanowisko w Świętej Inkwizycji). [przypis edytorski]
52. Estramadura — region w Hiszpanii, graniczący z Kastylią i Leonem; jego nazwa oznacza „tereny najdalsze”. [przypis edytorski]
53. tumult — tu: zamieszki. [przypis edytorski]
54. Święta Hermandada — służba administracyjno-poborowa zorganizowana przez Izabelę I Kastylijską na bazie istniejących wcześniej bractw miejskich. [przypis edytorski]
55. Ferdynand II Aragoński (1452–1516) — król Sycylii i Aragonii; jego małżeństwo z królową Izabelą I Kastylijską (1469) i wspólne rządy dały początek unii Kastylii z Aragonią (1479), w której efekcie powstało nowożytne Królestwo Hiszpanii; w 1492 zdobył Grenadę, stolicę ostatniego państwa muzułmańskiego na Płw. Pirenejskim; w latach 1501–1503 podbił Neapol. [przypis edytorski]
56. autodafé — akt publicznej pokuty osądzonego przez Świętą Inkwizycję; w znaczeniu potocznym: egzekucja przez spalenie na stosie. [przypis edytorski]
57. święty Dominik z Silos ( 1000–1072) — hiszp. mnich benedyktyński, reformator zakonu, święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
58. pątnik — pielgrzym. [przypis edytorski]
59. quamadero — miejsce egzekucji dokonywanych przez Świętą Inkwizycję, wybudowane w Sewilli w roku 1481. [przypis edytorski]
60. judaizanci — w początkowych wiekach istnienia Kościoła osoby domagające się od chrześcijan spełniania zasad religii żydowskiej; tu raczej w znaczeniu Żydów nawróconych na chrześcijaństwo, lecz zachowujących swoje zwyczaje i rytuały. [przypis edytorski]
61. Święta Hermandada — służba administracyjno-poborowa zorganizowana przez Izabelę I Kastylijską na bazie istniejących wcześniej bractw miejskich. [przypis edytorski]
62. Innocenty VIII — właśc. Giovanni Battista Cibo (1432–1492), papież od 1484; zatwierdził Tomasa Torquemadę na stanowisku Wielkiego Inkwizytora. [przypis edytorski]
63. Morillo, Miguel (ok. 1428–ok. 1491) — hiszpański dominikanin, inkwizytor. [przypis edytorski]
64. quamadero — miejsce egzekucji dokonywanych przez Świętą Inkwizycję, wybudowane w Sewilli w roku 1481. [przypis edytorski]
65. Święta Hermandada — służba administracyjno-poborowa zorganizowana przez Izabelę I Kastylijską na bazie istniejących wcześniej bractw miejskich. [przypis edytorski]
66.
Uwagi (0)