Hrabia Monte Christo - Aleksander Dumas (ojciec) (biblioteka szkolna online .txt) 📖

Widzieliśmy, z jaką łatwością Eugenii i Luizie udało się przygotować wszystko do drogi i uciec. Nie dziwota: każdy był tak zajęty własnymi sprawami, że nie był w stanie interesować się sprawami innych.

Zostawimy na chwilę bankiera, przerażonego wizją bankructwa, niech sobie oblicza w pocie czoła długie kolumny cyfr składających się na jego pasywa. Udamy się za baronową, która lekko ogłuszona po ostatnim ciosie, jak zwykle pojechała po radę do pana Lucjana Debray.

Baronowa bardzo liczyła na ten mariaż, aby uwolnić się wreszcie od opieki nad córką, która zważywszy na charakter Eugenii, nie była zbyt łatwa.

Według niepisanych zasad, jakie podtrzymują więzy rodzinnej hierarchii, matka musi stanowić dla córki niepodważalny ideał mądrości i wzór do naśladowania.

A pani Danglars bardzo obawiała się bystrego umysłu Eugenii i rad udzielanych jej przez pannę d’Armilly. Dostrzegła wzgardliwe spojrzenia, jakie Eugenia słała panu Debray; wskazywały one, że Eugenia zna dobrze tajemnicę jej miłosnych i finansowych relacji z sekretarzem ministra. Po bliższym i głębszym zbadaniu sprawy okazałoby się jednak, że panna Danglars nie znosi Debray’a nie dlatego, że sieje on zamęt i zgorszenie, ale dlatego, że widzi w nim jednego z tych dwunogów, które Diogenes wahał się nazywać ludźmi, a Platon określał mianem dwunożnych nieopierzonych zwierząt.

Pani Danglars patrzyła na to z własnego punktu widzenia, który nie pozwalał jej widzieć rzeczy oczyma innych; a zatem, pani Danglars żałowała, że małżeństwo Eugenii nie doszło do skutku, nie dlatego, że związek ten miał być stosowny i miał zapewnić córce szczęście, ale dlatego, że uzyskałaby upragnioną niezależność.

Udała się więc spiesznie do pana Debray, który podobnie jak cały elegancki świat Paryża, był świadkiem podpisywania intercyzy, a gdy wybuchł publiczny skandal, czmychnął prędziutko do klubu i właśnie tam rozprawiał w towarzystwie kilku przyjaciół o tym, co się wydarzyło. A zresztą, tego wieczoru rozmawiało o tym trzy czwarte tej rozplotkowanej mieściny, którą zwykło się nazywać stolicą świata.

W chwili gdy pani Danglars, w czerni, z twarzą ukrytą za gęstą woalką, wchodziła po schodach prowadzących do mieszkania Debray’a mimo zapewnień odźwiernego, iż pana nie ma w domu, Debray odpierał argumenty jednego z przyjaciół, który próbował mu udowodnić, że po tak okropnym skandalu, jako przyjaciel domu powinien poślubić pannę Danglars wraz z jej dwoma milionami.

Debray bronił się jak człowiek, który w rzeczywistości tylko czeka, by go przekonano; myśl ta bowiem już dawno świtała mu w głowie. Znał jednak wyniosły i nieugięty charakter Eugenii i od czasu do czasu bronił się nieco gwałtowniej, mówiąc, że związek taki jest absolutnie niemożliwy, chociaż owa niemoralna myśl cały czas tkwiła w jego duszy, niczym Szatan wiecznie przyczajony za krzyżem. Ale myśli tego rodzaju hołubią czasem w sobie i najuczciwsi ludzie.

Karty, herbata, zajmująca rozmowa — a jak widzimy, dyskutowano o niezwykle palących kwestiach — trwały do pierwszej nad ranem.

Pani Danglars tymczasem, wprowadzona przez lokaja, zawoalowana i drżąca czekała w małym zielonym saloniku pomiędzy dwoma koszami kwiatów, które sama tego ranka wysłała Debray’owi, i które on — trzeba to przyznać — własnoręcznie ustawił, poprawił i oberwał zeschłe listki ze starannością, która w jakimś stopniu wynagradzała nieszczęsnej kobiecie jego nieobecność.

Dwadzieścia minut przed północą pani Danglars, znużona daremnym czekaniem, wsiadła do dorożki i kazała się odwieźć do domu. Kobiety z wyższych klas mają jedną wspólną cechę łączącą je z gryzetkami, do których uśmiechnęło się szczęście w miłości — rzadko wracają do domu po północy.

Baronowa weszła do domu z taką samą ostrożnością, z jaką Eugenia go opuszczała. Ze ściśniętym sercem wspięła się cicho po schodach do swojego apartamentu, który sąsiadował, jak pamiętamy, z pokojami panny Eugenii. Panicznie lękała się jakichkolwiek komentarzy. Biedna kobieta niezłomnie wierzyła — i w tym przynajmniej zasługiwała na szacunek — w niewinność córki i w jej przywiązanie do domu rodzinnego.

Wróciwszy do siebie, stanęła pod drzwiami Eugenii, chwilę nasłuchiwała, czy nie dochodził zza nich jakiś szmer; spróbowała nacisnąć klamkę, ale drzwi były zamknięte od wewnątrz. Pani Danglars uznała, że po ciężkich przeżyciach minionego wieczoru Eugenia położyła się do łóżka i zasnęła. Zawołała pokojówkę i spytała o córkę.

— Panna Eugenia — odpowiedziała pokojówka — wróciła z panną d’Armilly do swojego apartamentu, wypiły razem herbatę, a potem odprawiły mnie, mówiąc, że nie będą mnie już potrzebować.

Od tego czasu pokojówka nie wychodziła z oficyny i jak wszyscy była pewna, że obie panienki są w swoich pokojach.

Pani Danglars położyła się także, niczego nie podejrzewając, ale już spokojniejsza o córkę. Nie mogła jednak oderwać myśli od fatalnego wydarzenia. W miarę jak jej myśli stawały się coraz bardziej klarowne, rozmiary całego zdarzenia nabierały coraz większych i bardziej przerażających kształtów. Nie była to już zwykła awantura, ale publiczny skandal, i nie był już wstyd, ale hańba.

Baronowa mimo woli przypomniała sobie, jak była bezlitosna dla biednej Mercedes, którą spotkało niedawno tak wielkie nieszczęście.

— Eugenia jest zgubiona — rzekła do siebie — a my razem z nią. Ta afera ściągnęła na nas hańbę, bo w naszej sferze śmieszność to jątrząca się, krwawiąca rana, której nie da się wyleczyć.

— Co za szczęście — szepnęła — że Bóg obdarzył ją tym dziwnym charakterem, który nieraz przyprawiał mnie o ból głowy. — Wzniosła dziękczynne spojrzenie ku niebu, gdzie tajemnicza Opatrzność z wyprzedzeniem układa wszystkie wypadki, i czasem ze słabości lub wady czyni podstawę pod szczęście.

Potem jej myśli uleciały w przestrzeń i zatrzymały się na Cavalcantim, niczym ptak, który zawisa w locie nad przepaścią.

Andrea był nędznikiem, złodziejem, mordercą, a jednak posiadał maniery świadczące o pewnym wychowaniu, o ile nie odebrał nawet pełnej edukacji; Andrea wszedł do tego świata, chlubiąc się ogromnym majątkiem, protegowany przez szanowanych ludzi.

Jak można wybrnąć z tego labiryntu? Do kogo się udać, by wyjść z tak okropnego położenia? Debray, do którego udała się w pierwszym odruchu — jak każda kobieta, która szuka rady i pocieszenia u mężczyzny, którego kocha, choć ten często ją gubi — Debray mógł jej tylko doradzić. Musiała więc zwrócić się do kogoś potężniejszego.

Przyszedł jej na myśl pan de Villefort.

To pan de Villefort kazał aresztować Cavalcantiego; to pan de Villefort bezlitośnie wprowadził do jej domu ten cały zamęt, jakby byli dla niego kimś zupełnie obcym.

Ale nie. Jeśli się zastanowić, prokurator nie jest człowiekiem bezlitosnym, jest tylko niewolnikiem swoich obowiązków; ale to zarazem lojalny i wierny przyjaciel, który choć brutalnie, ale pewną ręką uderzył skalpelem tam, gdzie istniało zepsucie. Nie był to kat, ale zręczny chirurg, który chciał ocalić dom Danglarsów od niesławy — bo przecież ten młody przestępca, przedstawiany przez nich już jako zięć, zhańbiłby ich na pewno.

Skoro pan de Villefort, przyjaciel rodziny, postąpił w taki właśnie sposób, może to tylko znaczyć, że nie wiedział on nic o oszustwach Andrei. Tłumacząc tak sobie zachowanie Villeforta, baronowa uznała, że działał na ich korzyść.

Ale w tym miejscu jego prokuratorska zawziętość powinna się zatrzymać. Baronowa postanowiła, że nazajutrz pójdzie do niego i wyjedna, by nie tyle uchybił swym powinnościom urzędnika, lecz aby okazał przynajmniej trochę pobłażliwości.

Powoła się na przeszłość, przywoła wszystkie wspomnienia, będzie go zaklinać w imię tamtych grzesznych, ale przecież szczęśliwych czasów. Pan de Villefort zatuszuje całą sprawę albo przynajmniej pozwoli Cavalcantiemu uciec, a do tego wystarczy tylko, by na chwilę odwrócił oczy! I wyda wyrok zaoczny: nie na zbrodniarza, tylko na jego cień.

I dopiero wtedy, uspokojona, zasnęła.

Nazajutrz o dziewiątej wstała i nie zadzwoniwszy nawet na pokojówkę, ubrała się sama z taką samą prostotą jak wczoraj, zeszła po schodach i poszła pieszo aż na ulicę Provence. Tam wsiadła do dorożki i kazała się zawieźć do domu pana de Villefort.

Już od miesiąca ów przeklęty dom przedstawiał okropny widok. Przypominał raczej szpital, w którym ogłoszono dżumę. Niektóre części domu dokładnie pozamykano zarówno od zewnątrz, jak i od wewnątrz. Zamknięte okiennice otwierano tylko na chwilę, by wpuścić trochę świeżego powietrza; pojawiała się wtedy w oknie wylękniona twarz lokaja, po czym okno zatrzaskiwało się z hukiem, jak płyta grobowa opada nad zmarłym. Sąsiedzi szeptali między sobą:

— Czy dziś znowu wyniosą trumnę z domu prokuratora?

Panią Danglars przejął dreszcz na ten posępny widok. Wysiadła z dorożki, na nogach miękkich jak z waty podeszła do zamkniętych drzwi i zadzwoniła.

Dzwonek odezwał się dopiero za trzecim razem. Jego żałobny dźwięk zdawał się wtórować ogólnemu smutkowi. Odźwierny uchylił drzwi, zostawiając tylko wąską szparę.

Dostrzegł kobietę elegancką, kobietę z towarzystwa — a jednak nie otworzył szerzej drzwi.

— No, otwierajcie! — zniecierpliwiła się baronowa.

— Ale muszę najpierw wiedzieć, kim łaskawa pani jest.

— Kim jestem? Przecież znacie mnie dobrze!

— My już nikogo nie znamy.

— Chyba postradaliście zmysły? — zawołała baronowa.

— Kto panią przysyła?

— Och! Tego już za wiele!

— Niech mi jaśnie pani wybaczy, ale taki mamy rozkaz. Pani godność?

— Baronowa Danglars. Widzieliście mnie przecież ze dwadzieścia razy.

— Bardzo możliwe, proszę jaśnie pani. W jakiej sprawie pani przychodzi?

— Co za człowiek! Poskarżę się panu de Villefort, że ma niegrzeczną służbę.

— Niech mi pani daruje, ale to nie jest niegrzeczność, tylko ostrożność. Nikomu nie wolno tu wchodzić bez wiedzy pana lekarza d’Avrigny albo pana prokuratora.

— A ja mam właśnie sprawę do pana prokuratora.

— Czy to pilna sprawa?

— Jak widzicie, musi być pilna, skoro jeszcze tu sterczę! Ale dość tego, oto mój bilet wizytowy, zanieś go swojemu panu.

— Zechce pani zaczekać, dopóki nie wrócę.

— Dobrze, zaczekam.

Odźwierny zamknął drzwi i zostawił panią Danglars na ulicy.

Pani Danglars nie czekała jednak długo; po chwili drzwi otwarły się nieco szerzej, wpuszczając ją do środka, po czym natychmiast zamknęły się za nią.

Na dziedzińcu odźwierny, nie spuszczając oka z drzwi, wyjął z kieszeni świstawkę i zagwizdał.

Na ganku pojawił się lokaj pana de Villefort.

— Niech pani raczy wybaczyć temu poczciwcowi — rzekł lokaj do baronowej. — Ale takie odebrał rozkazy i pan de Villefort kazał mi powiedzieć, że odźwierny nie mógł postąpić inaczej.

Na dziedzińcu baronowa zobaczyła dostawcę, który został wpuszczony po zastosowaniu takich samych środków ostrożności, a teraz dokładnie sprawdzano jego towar.

Baronowa weszła na ganek, głęboko poruszona tym wszechogarniającym smutkiem, jaki panował w całym tym domu. Lokaj, nie spuszczając jej z oczu ani na chwilę, zaprowadził ją do gabinetu prokuratora.

Choć pani Danglars była bardzo przejęta celem swojej wizyty, rozmowę zaczęła od skarg na niegodny sposób, w jaki została potraktowana.

Ale Villefort podniósł pochyloną pod brzemieniem cierpienia głowę i spojrzał na nią z tak smutnym uśmiechem, że przerwała w pół słowa.

— Proszę wybaczyć moim służącym takie zachowanie. Są wystraszeni, a ja nie mogę mieć im tego za złe. Podejrzewani, sami stali się podejrzliwi.

Pani Danglars już nie raz słyszała o trwodze, jaka opanowała służbę prokuratora, nigdy nie uwierzyłaby w nią jednak, gdyby nie zobaczyła na własne oczy, jakie może ona przybrać rozmiary.

— A więc także pan jest nieszczęśliwy? — zapytała.

— Tak, proszę pani! — odpowiedział dygnitarz.

— I współczuje mi pan?

— Współczuję pani szczerze.

— I wie pan, co mnie tu sprowadza?

— Chcesz pani zapewne porozmawiać o tym, co państwa spotkało?

— Tak, och, to straszne nieszczęście.

— Raczej niepowodzenie.

— Niepowodzenie! — zawołała baronowa.

— Niestety, droga pani — odpowiedział prokurator z niezmąconym spokojem — ostatnio nieszczęściem nazywam tylko sprawy, których nie da się odwrócić.

— I pan sądzi, że