Hrabia Monte Christo - Aleksander Dumas (ojciec) (biblioteka szkolna online .txt) 📖

Więc to naprawdę księżniczka?

— Tak. Z jednego z najbardziej szacownych rodów w swoim kraju.

— Tak też podejrzewałem. Ale jakim sposobem tak wielka księżniczka stała się niewolnicą?

— Wojna, przypadek, kochany wicehrabio, kaprys losu...

— A jej nazwisko jest tajemnicą?

— Dla wszystkich tak, ale nie dla pana, drogi Albercie — mojego przyjaciela, jeżeli tylko przyrzeknie mi pan, że będzie milczał.

— Daję słowo honoru.

— Czy zna pan historię Paszy z Janiny?

— Alego Tebelina? Oczywiście, to u niego na służbie mój ojciec zrobił majątek.

— A prawda. Zapomniałem o tym.

— Co więc wspólnego ma Hayde z Alim Tebelinem?

— Po prostu jest jego córką.

— I jest pana niewolnicą? Jak to?

— A tak, do licha! Pewnego dnia kupiłem ją w Konstantynopolu, gdy przechodziłem przez tamtejszy targ.

— To niezwykłe! Z panem, drogi hrabio, przeżywa się ciągły sen na jawie. Proszę i mnie teraz posłuchać, ale być może... będzie to z mojej strony nietaktowna prośba.

— Proszę mówić.

— Otóż, skoro pan z nią wychodzi i bywa w Operze... To niech mnie pan hrabia przedstawi swojej księżniczce.

— Chętnie, ale mam dwa warunki.

— Z góry się na nie zgadzam.

— Po pierwsze: nie powie pan nigdy nikomu, że przedstawiłem ją panu.

— Oczywiście! — Morcerf podniósł rękę — przysięgam.

— Po drugie: nie powie jej pan, że pana ojciec służył u jej ojca.

— Przysięgam.

— A więc dobrze. Niech pan jednak pamięta o tych dwóch przysięgach.

— Och! — obruszył się Albert.

— Dobrze, dobrze. Wiem, że jest pan człowiekiem honoru.

Hrabia uderzył znowu w dzwonek; pojawił się Ali.

— Powiedz Hayde, że wypiję u niej kawę i daj jej do zrozumienia, że pytam, czy mogę jej przedstawić jednego z moich przyjaciół.

Ali skłonił się i wyszedł.

— Jeszcze jedno, drogi Albercie, proszę jej nie zadawać żadnych pytań. Jeżeli będzie pan chciał się czegoś dowiedzieć, proszę zapytać najpierw mnie, a ja powtórzę pytanie.

— Zgoda.

Ali pojawił się po raz trzeci i odsunął portierę na znak, że hrabia i Albert mogą wejść.

Albert poprawił ręką włosy i podkręcił wąsa; hrabia wziął kapelusz, włożył rękawiczki i poprowadził Alberta do apartamentu, którego niczym strażnik strzegł Ali, a broniły go trzy francuskie pokojówki dowodzone przez Myrto.

Hayde czekała w pokoju, który służył za salon. Otwarła ze zdumienia oczy, ponieważ Monte Christo po raz pierwszy przyprowadził do niej obcego mężczyznę.

Siedziała po turecku w rogu sofy, niczym ptaszek w gnieździe uwitym z najkosztowniejszych jedwabnych tkanin wschodnich, haftowanych złotem. Przy niej leżał instrument, z którego jeszcze przed chwilą rozchodziły się dźwięki.

Była zachwycająca.

Na widok hrabiego powstała i powitała go z uśmiechem córki i kochanki zarazem. Monte Christo podszedł do niej i podał jej rękę, do której jak zwykle przylgnęła ustami.

Albert przystanął we drzwiach, oszołomiony tą niezwykłą pięknością, tak odmienną od naszych, że nikt we Francji nie może mieć o niej żadnego wyobrażenia.

— Kogo mi przyprowadzasz? — zapytała po nowogrecku dziewczyna. — Brata, przyjaciela, zwykłego znajomego czy wroga?

— Przyjaciela — rzekł Monte Christo w tym samym języku.

— Kto to?

— Wicehrabia Albert, ten sam, którego w Rzymie wyswobodziłem z rąk bandytów.

— Jakim językiem mam się do niego zwracać?

Monte Christo zwrócił się do Alberta.

— Czy mówi pan językiem nowogreckim? — zapytał młodzieńca.

— Niestety nie! — zmartwił się Albert. — Nie znam też starożytnej greki; ani Homer, ani Platon nie mieli nigdy bardziej nędznego ucznia, powiedziałbym nawet bardziej niewdzięcznego, ode mnie.

— A więc — rzekła Hayde, dowodząc, że zrozumiała zarówno pytanie hrabiego, jak i odpowiedź Alberta — będę mówiła po francusku lub po włosku, jeśli tylko, mój panie, chcesz, abym mówiła.

Monte Christo zastanowił się chwilę.

— Mów po włosku — rzekł.

A zwracając się do Alberta:

— Wielka szkoda, że nie zna pan ani współczesnego, ani starożytnego greckiego, bo Hayde prześlicznie mówi tymi dwoma językami; biedaczka będzie zmuszona mówić z panem po włosku, dlatego może wyrobi pan sobie o niej fałszywe wyobrażenie.

I dał znak Hayde.

— Bądź pozdrowiony, przyjacielu, który przychodzisz z moim panem i władcą — rzekła dziewczyna najczystszą mową toskańską z łagodnym akcentem rzymskim, co uczyniło z języka Dantego mowę tak dźwięczną jak mowa Homera. — Ali! Podaj kawę i fajki.

Hayde skinęła na Alberta, aby się zbliżył, Ali tymczasem odszedł, by spełnić rozkazy swej młodej pani.

Monte Christo wskazał Albertowi dwa składane krzesełka, które przysunęli do małego okrągłego stolika. Pełno było na nim kwiatów, rysunków i nut, a pośród tego wszystkiego leżało nargile.

Ali wrócił z kawą i fajkami; do tych pokojów Baptyście nie wolno było wchodzić.

Albert nie przyjął fajki, którą podał mu Nubijczyk.

— Ależ proszę, niech pan zapali — rzekł Monte Christo. — Hayde jest wychowana prawie jak paryżanka; nie lubi cygar hawańskich ze względu na ich nieprzyjemną woń, ale tytoń wschodni ma piękny zapach, sam pan wie.

Filiżanki z kawą już czekały; cukiernicę podano tylko Albertowi. Monte Christo i Hayde pili napar na sposób arabski — bez cukru.

Hayde wyciągnęła rękę i końcami swoich drobnych, różowych i smukłych palców wzięła filiżankę z japońskiej porcelany, podniosła ją do ust rozkoszując się naiwnie kawą, jak dzieci, gdy jedzą lub piją coś, co szczególnie lubią.

W tej samej chwili weszły dwie służące z tacami pełnymi lodów i sorbetów, stawiając je na dwóch niskich, przeznaczonych do tego stoliczkach.

— Mój drogi gospodarzu i pani, signora — odezwał się Albert po włosku. — Proszę mi wybaczyć moje zdumienie; jestem całkiem oszołomiony, ale to chyba naturalne, przecież znajduję tu Wschód i to Wschód prawdziwy, nie taki, jaki widziałem, ale o jakim marzyłem. I znajduję go tu, w sercu Paryża! Przed chwilą słyszałem turkot omnibusów i brzęk dzwoneczków sprzedawców lemoniady. O signora! Dlaczego nie znam greckiego! Rozmowa z panią byłaby dopełnieniem baśniowej atmosfery tego wieczoru, którego nigdy nie zapomnę!

— Mówię na tyle dobrze po włosku, że mogę z panem rozmawiać — rzekła Hayde — a skoro tak bardzo lubi pan Wschód, dołożę wszelkich starań, by odnalazł pan go tutaj.

— O czym mogę z nią mówić? — zapytał Albert szeptem hrabiego.

— O czym pan tylko zechce; o jej kraju, o jej młodości, wspomnieniach, a jeśli pan woli, o Rzymie, Neapolu lub Florencji.

— Och nie! — odparł Albert. — Jaki sens miałaby rozmowa z Greczynką na tematy poruszane zwykle z paryżankami. Będziemy rozmawiać o Wschodzie, jeśli pan pozwoli.

— Doskonale, kochany panie Albercie, będzie to dla niej najprzyjemniejsza rozmowa.

Albert zwrócił się do Hayde.

— W jakim wieku opuściła pani Grecję?

— Miałam wtedy pięć lat — odpowiedziała Hayde.

— Pamięta pani jeszcze swoją ojczyznę? — zapytał Albert.

— Gdy zamykam oczy, oglądam wszystko, co kiedyś widziałam. Mamy dwa rodzaje wzroku: wzrok ciała i wzrok duszy. To, co wzrok ciała może nieraz zapomnieć, wzrok duszy zachowa na zawsze w pamięci.

— Jakie jest pani najwcześniejsze wspomnienie?

— Ledwie umiałam chodzić; moja matka, na imię jej było Vasiliki, Vasiliki znaczy królewska — dodała dziewczyna, unosząc głowę — brała mnie za rękę i szłyśmy obie, z przysłoniętymi twarzami, włożywszy całe nasze złoto do sakiewek, prosić o jałmużnę dla więźniów. Mówiłyśmy wtedy: „Ten, co ubogim daje, Wiecznemu daje”. Gdy już napełniła się nasza sakwa, wracałyśmy do pałacu i nie mówiąc nic ojcu, odsyłałyśmy wszystkie pieniądze, które zebrałyśmy jako ubogie kobiety, mnichom, oni zaś rozdzielali je między więźniów.

— Ile miała pani wtedy lat?

— Trzy — odpowiedziała Hayde.

— Hrabio — szepnął Morcerf do Monte Christa. — Czy pozwoli pan, aby signora opowiedziała nam coś ze swojego życia? Zabronił mi pan wspominać o moim ojcu, ale, być może, ona sama coś o nim opowie; nie wyobraża pan sobie, jaki byłbym szczęśliwy, gdybym usłyszał jego imię z tak pięknych ust.

Monte Christo odwrócił się ku Hayde i podnosząc brwi, dał jej znak, aby z uwagą zastosowała się do polecenia, które usłyszy, po czym rzekł po grecku:

— Opowiedz nam o losach swojego ojca, ale ani słowa o zdrajcy i samej zdradzie.

Hayde westchnęła głęboko, a jej jasne czoło zachmurzyło się.

— Co jej pan powiedział? — szepnął Morcerf.

— Jeszcze raz jej powtórzyłem, że jest pan naszym przyjacielem i że nie musi nic przed panem ukrywać.

— A zatem — powiedział Albert — pani pierwszym wspomnieniem są te wyprawy dla wsparcia więźniów? Czy coś jeszcze pani pamięta?

— Co jeszcze? Otóż widzę siebie w cieniu sykomorów, nad jeziorem, a pośród listowia prześwituje drżące zwierciadło wody; mój ojciec siedzi na poduszkach pod najstarszym i najgęstszym z drzew, ja, słabe dziecię jeszcze, a moja matka leży u stóp ojca. Bawiłam się jego siwą brodą opadającą na piersi, albo kindżałem o rękojeści wysadzanej diamentami, który trzymał za pasem; od czasu do czasu podchodził jakiś Albańczyk i mówił coś ojcu, na co ja wcale nie zwracałam uwagi, a ojciec odpowiadał na to zawsze tym samym tonem: „zabij!”. Albo: „daruj życie!”.

— To dziwne, słyszeć podobne rzeczy, jakie do tej pory słyszałem tylko w teatrze, z ust tak młodej osoby i móc powiedzieć sobie: to nie fikcja. Jakże po tych poetyckich i cudownych dziejach czuje się pani we Francji?

— Zdaje mi się, że to piękny kraj — rzekła Hayde. — Widzę jednak Francję taką, jaką jest, bo patrzę na nią oczami kobiety; mój kraj zaś przeciwnie, widziałam go tylko oczami dziecka, zawsze więc jest zasnuty mgłą świetlistą lub mroczną, stosownie do tego, jak moje wspomnienia go przedstawiają: jako miłą ojczystą ziemię czy jako miejsce gorzkich cierpień.

— Jest pani tak młoda — rzekł Albert, nieświadomie wpadając w banał — jak to możliwe, że tyle pani wycierpiała?

— Dusza ludzka jest sumą pierwszych wspomnień, a z wyjątkiem tych, które już panu opowiedziałam, wszystkie inne wspomnienia z mojej młodości są smutne.

— Niech pani opowiada, signora — rzekł Albert. — Przysięgam, że będę pani słuchać z niewysłowioną przyjemnością.

Hayde uśmiechnęła się smutno.

— Miałam cztery lata, gdy pewnego wieczoru matka mnie obudziła. Byłyśmy w zamku, w Janinie; matka podniosła mnie z poduszek, na których spałam, a gdy otworzyłam oczy, spostrzegłam, że jest zalana łzami. Wzięła mnie bez słowa. Widząc, że płacze, ja również się rozpłakałam.

— Cicho, moje dziecię! — rzekła.

Nieraz, kapryśna jak każde dziecko, pomimo gróźb i pocieszeń nie przestawałam płakać; teraz jednak w głosie mojej matki było tyle strachu, że natychmiast ucichłam.

Szybko wyniosła mnie stamtąd. Schodziłyśmy po szerokich schodach; przed nami szły służące matki, niosąc kufry, sakwy, woreczki ze złotem, szaty i kosztowności. Za służącymi szło dwudziestu strażników uzbrojonych w długie strzelby i pistolety, a ubranych w stroje, jakie znacie i we Francji, od kiedy Grecja odzyskała niepodległość.

— Proszę mi wierzyć, było coś złowieszczego — dodała Hayde, potrząsając głową i blednąc na samo wspomnienie — w tym długim szeregu niewolnic i służących, zaspanych jeszcze, jak mi się zdawało, bo sama nie byłam dobrze rozbudzona.

Na schodach kołysały się olbrzymie cienie sosnowych pochodni, wprawiając w ruch wysokie sklepienia.

— Prędzej — zawołał głos z głębi galerii.

Na dźwięk tego głosu wszyscy pochylili się, jak kłosy pochylają się do ziemi, ulegając sile wiatru.

I ja zadrżałam. Był to głos mojego ojca

Ojciec szedł ostatni. Odziany we wspaniałe szaty, z karabinem w ręku, darowanym mu przez waszego cesarza, wsparty na ramieniu swojego faworyta — Selima. Poganiał nas przed sobą jak pasterz zatrwożoną trzodę.

— Mój ojciec — tu Hayde podniosła głowę — znany był w całej Europie jako Ali Tebelin, pasza Janiny, przed którym drżała cała Turcja.

Alberta, nie wiedzieć czemu, przeszedł dreszcz, na dźwięk tych słów wypowiedzianych tonem osobliwie wyniosłym i godnym; wydawało mu się, że oczy dziewczyny rozbłysły czymś posępnym i strasznym, gdy podobna do Pytii odprawiającej czary, przywołała wspomnienie tego krwawego władcy, którego straszna śmierć sprawiła, że stał się olbrzymem w oczach współczesnej Europy.

— Wkrótce — rzekła następnie Hayde — pochód zatrzymał się; zeszliśmy już ze schodów nad brzeg jakiegoś jeziora. Matka tuliła mnie do drżących piersi, za nami zobaczyłam mojego ojca, jak rzucał dookoła niespokojne spojrzenia. Przed nami rozciągały się cztery marmurowe stopnie, a w dole kołysała się łódka. Z brzegu widzieliśmy majaczącą na wodzie pośrodku jeziora jakąś czarną masę; był to pałacyk, do którego mieliśmy dotrzeć. Wydawał mi się bardzo oddalony, zapewne z powodu ciemności. Zeszliśmy do łodzi. Pamiętam, że zanurzane w wodzie wiosła nie wydawały najmniejszego szelestu, nachyliłam się, aby je zobaczyć i spostrzegłam, że były poobwijane tkaninami. Na łódce nie było nikogo oprócz wioślarzy, służebnych, mojego ojca, matki, Selima i mnie.

Wierni ojcu żołnierze, palikarowie, pozostali na brzegu jeziora, klęcząc na ostatnim stopniu, a na wypadek pogoni, z trzech wyższych utworzyli sobie szaniec.

Łódź nasza leciała jak wiatr.

— Dlaczego łódka płynie tak prędko? — zapytałam matki.

— Cicho, moje dziecię — rzekła. — My uciekamy.

Nie rozumiałam tego. Dlaczego mój ojciec uciekał? On, tak potężny, on, przed którym uciekali zawsze inni, on, którego dewizą było: „Nienawidzą mnie, więc się mnie boją!”.

Rzeczywiście, była to ucieczka na jezioro, zamierzona przez mojego ojca. Powiedział mi później, że garnizon zamku w Janinie znużony długą służbą...

W tym miejscu Hayde utkwiła wymowne spojrzenie na twarzy Monte Christa, który odtąd nie spuszczał jej już z oczu. Dziewczyna mówiła więc dalej powoli, jak ktoś, kto zmyśla lub pomija pewne zdarzenia.

— Mówiła pani — podjął Albert, który z nadzwyczajną uwagą słuchał tego opowiadania — że garnizon z Janiny znużony długą służbą...

— Rozpoczął układy z seraskierem Kurszydem, wysłanym przez sułtana w celu pojmania mojego ojca; to wtedy mój ojciec postanowił uciec, wysyłając przedtem do sułtana francuskiego oficera, którego darzył bezgranicznym zaufaniem. Miejsce ucieczki przygotowane było już od dawna; nazywał je karaphygion, co znaczy