Hrabia Monte Christo - Aleksander Dumas (ojciec) (biblioteka szkolna online .txt) 📖
Jedna z najsławniejszych powieści awanturniczych, malownicza opowieść o zdradzie i zemście; o człowieku, który postanowił wcielić się w rolę fatum.
Aleksander Dumas (ojciec) publikował Hrabiego Monte Christo w latach 1844–1845 w dzienniku „Journal des Débats”. Nic dziwnego, że powieść zawiera wszelkie niezbędne elementy romantyzmu - w wersji „pop”. Znajdziemy tu lochy, zbrodnie, trupy, tajemnice, wielką miłość, ideę napoleońską, orientalizm, a przede wszystkim wybitną jednostkę o potędze niemal boskiej, walczącą heroicznie z całym światem i własnym losem. Śladem epoki są też wątki fabularne dotyczące walki stronnictw bonapartystowskiego i rojalistycznego, a także szybkiego bogacenia się oraz przemieszczania się jednostek pomiędzy klasami społecznymi dzięki karierze wojskowej, operacjom na giełdzie lub inwestycjom w przemysł.
- Autor: Aleksander Dumas (ojciec)
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Hrabia Monte Christo - Aleksander Dumas (ojciec) (biblioteka szkolna online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Aleksander Dumas (ojciec)
Uczyniwszy to, zdziwił się bardzo, ujrzawszy wielu swoich znajomych, należących do organizacji, której istnienia się nie domyślał.
Zapytano go o przychylność dla sprawy; odpowiedział, iż listy z Elby powinny go wystarczająco rekomendować...
Franz przerwał lekturę.
— Mój ojciec był rojalistą — rzekł. — Niepotrzebnie pytali go o przekonania, były wiadome wszystkim.
— Dlatego też byliśmy w takiej przyjaźni z pańskim ojcem — rzekł Villefort. — Podobne przekonania łatwo zbliżają ludzi.
— Czytaj dalej — mówiło oko starca.
Franz powrócił do czytania:
Prezes jął naciskać, aby generał wyraźniej wyjawił swoje poglądy; jednak pan de Quesnel odpowiedział, iż chce naprzód wiedzieć, czego od niego chcą.
Powiedziano więc generałowi, iż klub otrzymał list z Elby, w którym polecano go członkom klubu jako człowieka, na którego mogą liczyć.
Osobny paragraf listu mówił także o spodziewanym powrocie z Elby. Więcej szczegółów miał zawierać drugi list, przywieziony na statku „Faraon” należącym do niejakiego pana Morrela, armatora z Marsylii; kapitan statku był duszą i ciałem oddany cesarzowi.
W czasie lektury tego listu generał, na którego — jak sądziliśmy — można było liczyć jak na brata, wyraźnie okazywał niezadowolenie, a nawet odrazę.
Gdy zakończono odczytywanie listu, stał nadal, milcząc, ze zmarszczonymi brwiami.
— I co więc pan generał powie na ten list? — zapytał prezes.
— Nie po to dopiero co przysięgałem królowi Ludwikowi XVIII, abym miał łamać słowo dla eks-cesarza.
Odpowiedź była tak jasna, że nie można już było wątpić, jakie poglądy wyznaje generał.
— Generale — rzekł prezes — nie znamy żadnego Ludwika XVIII ani eks-cesarza. Jest tylko jeden cesarz i król wygnany zdradą i podstępem dziesięć miesięcy temu z Francji, nad którą nadal sprawuje władzę.
— Wybaczcie, panowie — odparł generał — być może nie istnieje dla panów Ludwik XVIII, ale dla mnie istnieje. Z jego rąk przyjąłem tytuł barona i szlify generała-kwatermistrza, i nigdy nie zapomnę, że oba te tytuły zawdzięczam jego szczęśliwemu powrotowi do Francji.
— Panie — odezwał się surowo prezes, powstając z miejsca — niech pan uważa na to, co mówi. Pańskie słowa dają wyraźnie do zrozumienia, że na Elbie popełniono błąd, licząc na pana i w ten sposób nas samych w błąd wprowadzono! Powierzyliśmy panu pewne informacje, jako człowiekowi godnemu zaufania. Okazuje się, że byliśmy w błędzie. Tytuł i stopień wiążą pana z rządem, który my mamy zamiar obalić. Nie zmuszamy pana bynajmniej, abyś nam udzielił pomocy, nie wciągamy tu nikogo wbrew jego woli, ale będziemy naciskać, byś postąpił jak człowiek honoru, choćby to nawet sprzeciwiało się pana poglądom.
— Mówi pan, że byłby człowiekiem honoru ten, kto znając wasz spisek, nie wydałby go! A ja mówię, że taki człowiek byłby waszym wspólnikiem. Widzicie panowie, że jestem szczerszy od was...
— O, mój ojcze! — zawołał Franz. — Teraz rozumiem, czemu cię zamordowali!
Valentine mimo woli spojrzała na Franza; w tym synowskim uniesieniu młody człowiek był naprawdę piękny.
Villefort przechadzał się wzdłuż i wszerz po pokoju, stale za Franzem.
Noirtier, spokojny, surowy, pełen godności śledził wzrokiem wyraz twarzy każdego z obecnych.
Franz zaczął znów czytać.
— Na to spotkanie pana zaprosiliśmy — rzekł prezes — a nie przywieźliśmy gwałtem. Zapytaliśmy, czy pozwolisz sobie zawiązać oczy, zgodziłeś się. Przystając na nasze dwie propozycje, wiedziałeś pan aż nadto, że nie pracujemy nad umocnieniem władzy Ludwika XVIII — przecież wtedy nie mielibyśmy powodu kryć się tak przed policją. Byłoby to zbyt wygodne przywdziać maskę, aby poznać naszą tajemnicę, a potem zrzucić ją, aby zgubić tych, którzy panu zaufali. O nie, mój panie, musisz pan nam wyraźnie powiedzieć, czy jesteś za królem, który w tej chwili rządzi z przypadku, czy też za Jego Cesarską Mością.
— Jestem rojalistą — oświadczył generał. — Przysięgałem Ludwikowi XVIII i nie złamię danego słowa.
Po tych słowach zebrani zaszemrali, a spojrzenia, jakie wymieniali, mówiły, iż mają zamiar dać odczuć panu d’Epinay, że pożałuje tych nieopatrznych słów.
Prezes wstał znowu i uciszył salę.
— Jesteś pan na tyle rozsądnym i poważnym człowiekiem — rzekł — że możesz przewidzieć, jakie konsekwencje może pociągnąć dla obu stron ta sytuacja, przeto sama pańska szczerość zmusza nas do postawienia panu warunków: przysięgnij na honor, że nie wyjawisz nic z tego, coś tu usłyszał.
Generał położył rękę na szpadzie i rzekł:
— Kiedy mówicie o honorze, przekonajcie mnie najpierw, że znacie jego zasady i nie zmuszajcie mnie do tego gwałtem!
— A ty, panie — zareplikował prezes ze spokojem groźniejszym niż gniew generała — radzę ci, nie dotykaj szpady.
Generał rozejrzał się wokół, a w jego oczach widać było narastający niepokój.
Jednak jeszcze nie uległ, przeciwnie — przygotował wszystkie siły do walki:
— Nie przysięgnę.
— A więc zginiesz — odparł spokojnie prezes.
Pan d’Epinay pobladł, raz jeszcze się rozejrzał; wielu zaczynało szeptać i szukać pod płaszczem broni.
— Generale — rzekł prezes — proszę się uspokoić, znajdujesz się pomiędzy ludźmi honoru; zrobimy wszystko, aby cię przekonać, zanim zostaniemy przywiedzeni do ostateczności; ale sam pan powiedziałeś — znajdujesz się wśród spiskowców, posiadłeś naszą tajemnicę i musisz dochować sekretu.
Po tych słowach nastąpiło znaczące milczenie, ale generał nie odpowiadał — i prezes rzekł do odźwiernych:
— Proszę zamknąć drzwi.
I znowu nastała grobowa cisza.
Natenczas generał postąpił naprzód i przezwyciężając się z trudem, rzekł:
— Mam syna, muszę o nim myśleć, gdy mnie otaczają mordercy.
— Generale — rzekł z godnością prezes — jeden człowiek ma zawsze prawo znieważać pięćdziesięciu; jest to przywilej słabości. Źle jednak czyni ten, gdy tego przywileju nadużywa. Generale, zastosuj się do mej rady, przysięgnij i nie znieważaj nas.
Generał poskromiony wyższością prezesa wahał się przez chwilę, a w końcu, zbliżywszy się do stołu prezydialnego, zapytał:
— Jakaż ma być rota przysięgi?
— Taka: „Przysięgam na honor, iż nigdy nikomu nie wyznam tego, com widział i słyszał dnia 5 lutego 1815 roku pomiędzy dziewiątą i dziesiątą wieczór; oświadczam, że zasłużę na śmierć, jeśli złamię przysięgę”.
Generałem zawładnęło tak wielkie oburzenie, że na chwilę zatamowało mu głos; na koniec, przezwyciężając widoczny wstręt, wymówił słowa przysięgi, ale tak cicho, iż zaledwo można było dosłyszeć; wielu obecnych zażądało, aby powtórzył przysięgę głośniej i wyraźniej; tak też się stało.
— Teraz chciałbym stąd wyjść — rzekł generał. — Jestem już wolny?
Prezes powstał, wyznaczył trzech członków klubu, aby mu towarzyszyli i wsiadł z generałem do powozu, zawiązawszy mu wpierw oczy.
W liczbie tych ludzi był także i ten, który tu generała przywiózł.
Inni członkowie rozeszli się w milczeniu.
— Gdzie mamy pana wysadzić? — spytał prezes.
— Gdziekolwiek, bylebym jak najszybciej pozbył się waszego towarzystwa — odpowiedział pan d’Epinay.
— Zastanów się pan, co mówisz — rzekł doń wtedy prezes — bo już nie jesteś na zebraniu i masz do czynienia z ludźmi prywatnymi; nie znieważaj ich, jeśli nie chcesz odpowiadać za zniewagę.
Jednak pan d’Epinay nie chciał przyjąć do wiadomości tej rady i odparł:
— Jesteś pan taki odważny w powozie, jak i na zebraniu, bo jest was czterech na jednego.
Prezes kazał zatrzymać powóz.
Było to na quai des Ormes, tuż przy miejscu, gdzie do rzeki prowadzą schody.
— Dlaczego kazał pan się tu zatrzymać? — spytał generał d’Epinay:
— Ponieważ mnie pan znieważyłeś — odparł prezes — i nie pojadę dalej, póki nie otrzymam od pana satysfakcji.
— O, to tak mam zostać zamordowany! — rzekł generał, wzruszając ramionami.
— Ani słowa więcej, mój panie — odparł prezes — jeśli nie chcesz, abym cię uważał za człowieka takiego, o jakim mówiłeś, to jest za tchórza, który ze swojej słabości robi sobie tarczę. Jesteś pan sam jeden, a więc będziesz miał do czynienia tylko z jednym przeciwnikiem; masz szpadę u boku, a ja mam szpadę schowaną w tej lasce; brak ci świadków, a więc wybierz sobie jednego z tych panów. A teraz, jeśli chcesz, możesz odsłonić oczy.
Generał natychmiast zerwał opaskę z oczu.
— Dowiem się w końcu — rzekł — z kim mam do czynienia.
Otwarto drzwiczki powozu i czterej mężczyźni wysiedli.
Franz przerwał raz jeszcze lekturę i otarł zimny pot z czoła.
Był to widok poruszający do żywego: syn, blady i drżący, czytający na głos o nieznanych sobie dotąd szczegółach śmierci własnego ojca.
Valentine złożyła ręce jak do modlitwy.
Noirtier patrzył na syna z wyrazem najwyższej pogardy i dumy.
Franz czytał dalej.
Było to, jakeśmy już powiedzieli, 5 lutego. Od trzech dni panował sześciostopniowy mróz i schody obmarzły lodem; generał był wysoki i tęgi, toteż prezes odsunął się, aby generał miał, schodząc, dostęp do poręczy.
Dwaj świadkowie szli za nimi. Noc była ciemna, brzeg rzeki pokrywał śnieg i lód, woda Sekwany płynęła ciemna, głęboka, unosząc na powierzchni kry lodu. Jeden ze świadków poszedł po latarnię na barkę z węglem; przy tym świetle obejrzano broń. Szpada prezesa, którą nosił w lasce, krótsza była o pięć cali od szpady przeciwnika i nie miała gardy. Generał d’Epinay przedłożył propozycję, aby o broń losowali, ale prezes odpowiedział, że skoro to on wyzwał, każdy powinien stanąć do walki z własną bronią.
Świadkowie oponowali, ale prezes nakazał im milczenie.
Postawiono latarnię na ziemi; przeciwnicy stanęli naprzeciwko siebie i walka się zaczęła.
Szpady migotały w świetle latarni jak dwie błyskawice, walczących zaś ledwie można było dojrzeć, tak gęste zalegały ciemności. Generał d’Epinay uchodził w armii za jednego z lepszych szermierzy. Został jednak tak gwałtownie zaatakowany, że musiał uskoczyć — a wówczas zachwiał się i upadł. Świadkowie myśleli, że nie żyje, przeciwnik jednak, wiedząc, iż go nawet nie dotknął, podał mu rękę i pomógł się podnieść. Okoliczność ta, zamiast ułagodzić, rozzłościła jeszcze bardziej generała, tak że natychmiast natarł na przeciwnika. Przeciwnik nie ustąpił ani kroku. Parował uderzenia i generał po trzykroć ponawiał atak i po trzykroć musiał się cofnąć.
Za trzecim razem upadł znowu.
Pomyślano, że się znów pośliznął, że zaś leżał ciągle bez ruchu, świadkowie chcieli mu pomóc wstać; ale jeden z nich, obejmując go wpół, uczuł pod ręką ciepłą wilgoć.
Była to krew.
Generał, który na chwilę stracił przytomność, odzyskał zmysły.
— Aha! — odezwał się. — Poszczuli na mnie jakiegoś zawadiakę, jakiegoś fechmistrza pułkowego.
Prezes nie odpowiedział nic, tylko zbliżył się do świadka, który trzymał latarnię i odwijając rękaw, pokazał rękę dwa razy pchniętą szpadą, potem rozpiął surdut i kamizelkę i pokazał zranioną pierś.
Jednak ani nie jęknął.
Generał d’Epinay ledwie już oddychał i po pięciu minutach skonał.
Franz odczytał te ostatnie słowa tak zduszonym głosem, że trudno było je dosłyszeć. Zatrzymał się, przeciągnął ręką po oczach, jakby chciał rozpędzić jakiś cień.
Po chwili jednak milczenia czytał dalej.
Prezes schował szpadę do laski i wszedł na schody, a ślady krwi znaczyły na śniegu każdy jego krok. Nie zdążył jeszcze dotrzeć na górę, gdy usłyszał głuchy plusk. Świadkowie, przekonawszy się, iż generał rzeczywiście nie żyje, wrzucili jego ciało do wody. Generał więc zginął w uczciwym pojedynku, nie zaś skutkiem zasadzki, jakby można utrzymywać.
Na potwierdzenie prawdziwości faktów podpisujemy niniejszy protokół, aby żaden z uczestników tego dramatu nie został kiedyś oskarżony o umyślne zabójstwo lub o niedochowanie praw honoru.
Podpisani:
Beauregard, Duchampy, Lecharpal
Franz zakończył tak okropną dla syna lekturę. Valentine, blada ze wzruszenia, otarła łzy. Villefort, kuląc się drżący w kącie i usiłując zapobiec burzy, patrzył błagającym wzrokiem na nieugiętego starca.
— Jeżeli znasz pan tę straszną historię w najdrobniejszych szczegółach — odezwał się Franz do Noirtiera — jeżeli kazałeś, aby poświadczyli ją podpisami wiarygodni świadkowie, jeżeli wreszcie, jak mi się zdaje, jest mi pan przychylny, chociaż dotąd ta przychylność sprawiła mi tylko ból, nie odmawiaj mi tej jedynej pociechy i wyjaw mi nazwisko owego prezesa. Niech poznam w końcu tego, co zabił mi ojca.
Villefort zaczął szukać klamki u drzwi, po omacku, jakby mu się robiło ciemno przed oczyma.
Valentine, odgadując, jaka będzie odpowiedź starca — nieraz widziała na jego przedramieniu dwie blizny — cofnęła się nagle o krok.
— Na litość boską! — zawołał Franz, zwracając się do narzeczonej. — Proszę się za mną wstawić, niechże dowiem się, kto mnie uczynił sierotą, gdy miałem zaledwie dwa lata!
Valentine stała milcząca, bez ruchu.
— O, proszę się uspokoić — wtrącił się Villefort. — Nie przedłużaj jeszcze tej dramatycznej sceny. Nazwisk nie podano rozmyślnie. Mój ojciec sam nie wie, kim był ów prezes, a gdyby go nawet znał, nie potrafiłby panu tego powiedzieć, bo imion własnych nie ma przecież w słowniku.
— O, ja nieszczęśliwy! — wykrzyknął Franz. — To była nadzieja, która dodawała mi sił, aby dobrnąć do końca tego dokumentu, nadzieja, że poznam przynajmniej nazwisko tego, który zabił mi ojca! O, na litość boską! — zwrócił się do Noirtiera. — Na litość, uczyń wszystko, co jesteś w stanie... błagam pana... proszę mi jakoś spróbować przekazać to nazwisko...
— Dobrze — dał znak Noirtier.
— O, pannno Valentine! — zawołał Franz. — Dziadek pani dał znak, że mi wyjawi, kto to był... proszę mi pomóc...
Noirtier spojrzał na słownik.
Franz z nerwowym drżeniem porwał słownik i jął wymieniać głoski alfabetu.
Starzec dał znak przy literze J.
Valentine zasłoniła dłońmi twarz.
Palec Franza niedługo wędrował po karcie słownika.
Zatrzymał się przy wyrazie ja.
— Tak — dał znak starzec.
— Pan?! — zawołał Franz i włosy powstały mu na głowie. — Pan, panie Noirtier, zabił mi ojca?!
— Tak —
Uwagi (0)