Pierwsze kroki - Honoré de Balzac (czytanie po polsku .txt) 📖

nie przelazł przez drzwi — odparł Schinner. — Wchodzę tedy — dodał — i czuję dwie ręce, które ujmują moje ręce. Nie mówię nic, bo te ręce gładkie jak skórka cebuli, nakazywały mi milczenie! Ktoś szepce mi w ucho po wenecku: „Śpi!”. Po czym, skorośmy się upewnili, że nikt nie może nas spotkać, idziemy z Zeną na wały na przechadzkę, ale w towarzystwie — tak, moi państwo — starej duenny, brzydkiej jak nieboskie stworzenie, która nas nie opuszczała niby nasz cień. Nie było sposobu skłonić pani piraciny, aby się rozstała z tą bestią. Nazajutrz rano zaczynamy na nowo; chciałem odprawić starą, Zena nie chce. Ponieważ moja luba mówiła po grecku, a ja po wenecku, nie mogliśmy się porozumieć; toteż rozstaliśmy się źle. Powiadam sobie, zmieniając bieliznę: „Z pewnością za najbliższym razem nie będzie starej i pogodzimy się każde w swoim rodzinnym języku...”. I otóż stara mnie ocaliła! Zaraz zobaczycie jak. Było tak pięknie, że, aby nie budzić podejrzeń, wybrałem się na pejzaże, po naszym pogodzeniu, oczywiście. Nawałęsawszy się do syta po wałach, idę sobie spokojnie z rękami w kieszeniach i widzę ulicę zapchaną ludźmi. Tłum!... Ba! Jak na jaką egzekucję. Ten tłum rzuca się na mnie. Aresztują mnie, wiążą, prowadzą i oddają pod straż policji. Nie! Wy nie wiecie, i życzę wam, abyście się nie dowiedzieli nigdy, co to jest uchodzić za mordercę w oczach rozwścieczonego tłumu, który rzuca na was kamieniami, który wyje za wami przez całą pryncypalną ulicę małego miasteczka, który was ściga, żądając waszej śmierci!... Ha! Wszystkie oczy są jak płomienie, wszystkie usta zieją przekleństwem, i te żagwie płonącej nienawiści odcinają się na tle straszliwego krzyku: „Na śmierć! Śmierć mordercy!”... który z daleka dochodzi niby akompaniament basu...

— Więc oni krzyczeli po francusku, ci Dalmatyńcy? — spytał hrabia Schinnera. — Pan nam opowiada tę scenę tak, jakby się panu zdarzyła wczoraj50.

Schinner urwał zmieszany.

— Ruchawka przemawia wszędzie tym samym językiem — rzekł głęboki znawca ludzi Mistigris.

— Wreszcie — podjął Schinner — kiedy się znalazłem w tamecznym sądzie, przed obliczem miejscowych sędziów, dowiaduję się, że przeklęty korsarz zginął otruty przez Zenę. Byłbym rad w tej chwili móc zmienić bieliznę. Słowo honoru, nie wiedziałem nic o tym melodramacie. Zdaje się, że Greczynka dodawała opium (tyle tam rośnie maku w tym kraju!) do grogu swego pirata, aby mu ukraść chwilkę swobody i móc iść na przechadzkę; otóż poprzedniego dnia nieszczęśliwa kobieta pomyliła dawkę. Olbrzymi majątek przeklętego pirata był przyczyną całego nieszczęścia biednej Zeny; ale wytłumaczyła rzeczy tak po prostu, że, na zeznanie starej, wypuszczono mnie natychmiast na wolność, z zaleceniem mera i austriackiego komisarza policji, abym się udał do Rzymu. Zena, która ustąpiła znaczną część bogactw Uskoka spadkobiercom i sędziom, wyszła cało, jedynie kosztem dwóch lat klasztoru, gdzie siedzi jeszcze. Pojadę robić jej portret, bo za kilka lat wszystko pójdzie w niepamięć. Oto jakie głupstwa popełnia się w osiemnastu latach.

— I pan mnie zostawił bez grosza w locandzie w Wenecji — rzekł Mistigris. — Pojechałem z Wenecji do Rzymu szukać pana, smarując po drodze portrety po pięć franków sztuka, a i tych mi nie płacono: ale to moje najpiękniejsze czasy!

— Wyobrażacie sobie myśli, jakie mnie oblegały w dalmackim więzieniu, bez żadnych znajomości, mającego stawać przed dalmackimi Austriakami, pod grozą, że mi utną głowę za to, żem się przeszedł dwa razy na spacer z kobietą, która się uparła trzymać cały czas przy sobie odźwierną. To los! — wykrzyknął Schinner.

— Jak to — rzekł naiwnie Oskar — to się panu naprawdę zdarzyło?

— Dlaczego nie miałoby się zdarzyć panu, skoro zdarzyło się już raz, w czasie francuskiej okupacji w Ilirii, jednemu z naszych najurodziwszych oficerów artylerii? — rzekł filuternie hrabia.

— I pan uwierzył artylerzyście? — odrzekł również filuternie Mistigris.

— I to wszystko? — spytał Oskar.

— Cóż pan chce — odparł Mistigris — nie może przecież panu powiedzieć, że mu ucięto głowę.

— Proszę pana, czy są fermy w tym kraju? — spytał ojciec Léger. — Jak tam stoi uprawa?

— Hodują maraskino — rzekł Mistigris — roślinę, która rośnie do wysokości gęby i która wydaje likier tej nazwy.

— A! — rzekł ojciec Léger.

— Byłem tam tylko trzy dni w mieście, a dwa tygodnie w więzieniu, nie widziałem nic, nawet pól, gdzie się hoduje maraskino — odparł Schinner.

— Kpią sobie z pana — rzekł Jerzy do ojca Léger — maraskino przychodzi w skrzyniach.

Wehikuł stoczył się w tej chwili z bystrego wzgórza Saint-Brice, aby dobić do gospody, znajdującej się w tym miasteczku, gdzie Pietrek zatrzymał się blisko godzinę, aby pozwolić wydychać koniom, dać im owsa i napoić je. Było mniej więcej wpół do drugiej.

— A! To ojciec Léger — wykrzyknął oberżysta w chwili, gdy wehikuł zatrzymał się przed bramą. — Jecie śniadanie?

— Codziennie raz — odparł gruby rolnik — przetrącimy coś.

— Niech nam pan da ekstra-śniadanko — rzekł Jerzy, trzymając laskę na ramieniu wojskowym ruchem, który oczarował Oskara.

Oskar wściekał się z zazdrości, kiedy ujrzał, jak młody furfant51 wydobył z bocznej kieszeni wykwintne słomkowe etui, wyjął zeń cygaro i palił w progu, w oczekiwaniu śniadania.

— Pali pan? — rzekł Jerzy do Oskara.

— Czasami — odparł eks-gimnazista, wypinając szczupłą pierś i przybierając zuchowatą minę.

Jerzy podał otwarte etui Oskarowi i Schinnerowi.

— Bagatela! — rzekł wielki malarz. — Cygara na pół franka!

— To reszta z tego, co przywiozłem z Hiszpanii. Je pan śniadanie?

— Nie — rzekł artysta — czekają na mnie w zamku. Zresztą jadłem już coś przed wyjazdem.

— A pan? — rzekł Jerzy do Oskara.

— Jestem po śniadaniu.

Oskar byłby dał dziesięć lat życia, aby mieć buty i sztruple u spodni. I kichał, i kaszlał, i pluł, i łykał dym z cygara, krzywiąc się rozpaczliwie.

— Pan nie umie palić — rzekł Schinner — niech pan patrzy.

Schinner, z nieruchomą twarzą, wciągnął dym i wypuścił go nosem bez zmrużenia oka. Wciągnął jeszcze raz, zatrzymał dym w gardle, wyjął cygaro z ust i wypuścił z wdziękiem dym.

— Oto, młodzieńcze — rzekł wielki malarz.

— A oto, młodzieńcze, inny sposób — rzekł Jerzy, naśladując Schinnera, ale połykając cały dym i nie wypuszczając nic.

„I moi rodzice myślą, że mi dali wychowanie” — myślał biedny Oskar, starając się palić z wdziękiem.

Uczuł tak silne mdłości, że dał sobie chętnie zabrać cygaro Mistigrisowi, który rzekł, paląc z widoczną przyjemnością:

— Szanowny pan nie ma zaraźliwych chorób?

Oskar chciałby być dość silny, aby wyszturchać Mistigrisa.

— Jak to — rzekł, wskazując pułkownika Jerzego — osiem franków wino i placuszki, dwa franki cygara, a śniadanie będzie go kosztowało...

— Co najmniej dziesięć franków — odparł Mistigris — ale cóż! Ziarnko do ziarnka.

— A ba, ojcze Léger, wypijemy sobie buteleczkę Bordeaux — rzekł Jerzy do rolnika.

— Śniadanie będzie go kosztowało dwadzieścia franków! — wykrzyknął Oskar. — To już trzydzieści kilka franków.

Zmiażdżony poczuciem własnej nicości, Oskar usiadł na słupku kamiennym przy bramie i utonął w dumaniach, nie uważając, że w tej pozycji podciągnięte spodnie odsłaniają podrabiane skarpetki, arcydzieło matczyne.

— Jesteśmy bracia po skarpetkach — rzekł Mistigris unosząc nieco spodni i pokazując podobny obraz: skarpetki syjamskie.

Koncept ten sprowadził uśmiech na twarz pana de Sérisy, który stał z założonymi rękami w bramie za pasażerami. Mimo wszystkich niedorzeczności tych młokosów, poważny mąż stanu zazdrościł im ich błędów, podobały mu się ich przechwałki, podziwiał żywość ich konceptów.

— No i cóż, dostaniecie, ojcze, Moulineaux, bo pojechaliście po talary do Paryża — rzekł oberżysta do ojca Léger, któremu pokazał właśnie w stajni konika na sprzedaż. — To byłby dobry kawał, gdybyście wycięli taką sztukę parowi Francji, ministrowi, hrabiemu de Sérisy.

Stary polityk nie zdradził się najlżejszym drgnieniem, odwrócił się tylko, aby się przyjrzeć oberżyście.

— Ugotowany jest — odparł z cicha ojciec Léger.

— Cieszy mnie to, dalibóg; lubię jak się szlachcicom dobierają do skóry. Gdyby wam było trzeba bodaj dwudziestu tysięcy franków, pożyczyłbym wam; ale Franciszek, konduktor Touchardów, powiadał mi, że pana Margueron zaproszono na dziś do hrabiego na obiad do Presles.

— Taki był zamiar jego ekscelencji, ale my też mamy głowę nie od parady — odparł ojciec Léger.

— Hrabia da posadę młodemu Margueron, a pan nie masz posad do rozdania! — rzekł oberżysta.

— Nie; ale jeżeli hrabia ma za sobą ministrów, ja mam króla Ludwika XVIII — rzekł ojciec Léger do ucha oberżysty — i czterdzieści tysięcy jego portretów dane poczciwemu Moreau pozwolą mi kupić Moulineaux za dwieście sześćdziesiąt tysięcy franków gotówką, wcześniej od pana de Sérisy, który będzie bardzo rad odkupić folwark za trzysta sześćdziesiąt tysięcy, zamiast czekać, aż grunty będą po kawałeczku wystawione na sprzedaż z urzędu.

— Wcale nieźle, ojczulku — wykrzyknął oberżysta.

— Dobrze skombinowane? — spytał rolnik.

— Ostatecznie — rzekł oberżysta — dla niego folwark wart jest tyle.

— Moulineaux przynosi dziś sześć tysięcy franków na czysto, a ja odnowię dzierżawę na siedem tysięcy pięćset na osiemnaście lat. Tak więc, to jest lokata na więcej niż dwa i pół. Panu hrabiemu nie stanie się krzywda. Aby nie narażać pana Moreau, urządzi się tak, że on mnie zaproponuje na dzierżawcę hrabiemu. Będzie niby to działał w interesie swego pana, zapewniając mu prawie trzy od sta od jego pieniędzy i dzierżawcę, który będzie płacił regularnie...

— Co on na tym zarabia, stary Moreau?

— Ba, jeżeli hrabia da mu dziesięć tysięcy, wyciągnie z tej sprawy pięćdziesiąt tysięcy, ale zarobi je sumiennie.

— Zresztą co on tam dba o Presles! I taki bogaty! Ja go nigdy nie widziałem na oczy.

— Ani ja — rzekł ojciec Léger — ale zdaje się, że ma tu zamieszkać, inaczej nie pakowałby dwustu tysięcy w odnowieniu pałacu. Pięknie tam jak u króla.

— W takim razie — rzekł oberżysta — był czas, aby Moreau coś uszczknął.

— Tak, bo skoro raz państwo tam osiądą — rzekł Léger — będą mu patrzeć na ręce.

Hrabia nie stracił ani słowa z tej półgłosem prowadzonej rozmowy.

„Mam więc tutaj dowody, po które jechałem — myślał, patrząc na grubego rolnika, który wtaczał się do kuchni. — Ale może — powiadał sobie — to są dopiero plany? Może Moreau jeszcze nic nie wziął?...”.

Przykro mu było uwierzyć, aby jego rządca mógł maczać palce w podobnej zmowie.

Pietrek przyszedł, aby dać pić koniom. Hrabia sądził, że woźnica będzie jadł śniadanie z oberżystą i rolnikiem; otóż po tym, co usłyszał, bał się jakiejś niedyskrecji.

„Wszyscy ci ludzie są w zmowie przeciw nam, to dobry uczynek pokrzyżować ich plany” — myślał.

— Pietrek — rzekł z cicha do woźnicy, zbliżając się — przyrzekłem ci dziesięć ludwików za zachowanie tajemnicy, ale jeżeli nadal zataisz moją podróż (a będę wiedział, czyś nie wymówił mego nazwiska, ani nie uczynił najmniejszego znaku, który mógłby je zdradzić aż do wieczora, komukolwiek, gdziekolwiek, nawet w samym Isle-Adam), dam ci jutro, kiedy będziesz przejeżdżał, tysiąc franków na wykupno nowego wehikułu. Toteż dla większej pewności — rzekł hrabia, klepiąc pobladłego ze szczęścia Pietrka po ramieniu — nie siadaj do śniadania, zostań przy koniach.

— Panie hrabio, ja pana dobrze rozumiem, oho! To niby względem ojca Léger?

— Dla wszystkich — odparł hrabia.

— Niech pan hrabia będzie spokojny... Spieszmy się — rzekł Pietrek, otwierając drzwi do kuchni — jesteśmy zapóźnieni. Słuchajcie, ojcze Léger; wiecie, że mamy górę przed sobą, ja nie jestem głodny, będę jechał wolno, to wam dobrze zrobi przejść się trochę.

— Ależ to gorączka ten Pietrek! — rzekł oberżysta. — Nie zjesz z nami śniadania? Pułkownik płaci wino po pięćdziesiąt su i butelkę szampana.

— Nie mogę. Mam rybę, którą muszę oddać w Stors o trzeciej na wielki obiad, a nie ma żartów z tymi klientami i z rybą także.

— A więc — rzekł ojciec Léger do oberżysty — zaprzęgnijcie do swego wózka konika, którego chcecie mi sprzedać, dopędzicie z nami Pietrka, zjemy śniadanie w spokoju i będę mógł osądzić, co koń wart. Zmieścimy się we trzech na twojej biedce.

Ku wielkiemu zadowoleniu hrabiego, Pietrek sam poszedł zaprzęgać. Schinner i Mistrigis poszli naprzód. Zaledwie Pietrek, który wziął do wehikułu dwóch artystów na drodze z Saint-Brice do Poncelles, dosięgnął szczytu wzgórza, skąd widać Écouen, wieżę w Messil i lasy okalające cudny krajobraz, kiedy tętent konia, wiozącego galopem kabriolet, oznajmił ojca Léger i pułkownika, którzy zajęli miejsce w powozie. Skoro Pietrek skręcił w wąską dróżkę, aby zjechać do Moisselles, Jerzy, który cały czas rozmawiał z ojcem Léger o piękności gospodyni w Sain-Brice, wykrzyknął:

— Cóż! Ładny mamy tu widok, panie artysto?

— Ba, cóż to jest dla pana, który widziałeś Wschód i Hiszpanię!

— I mam stamtąd jeszcze dwa cygara! Jeżeli nikt nie ma nic przeciwko temu, czy chce je pan skończyć, panie Schinner? Bo ten chłopczyna miał dosyć po dwóch pociągnięciach.

Ojciec Léger i hrabia zachowali milczenie, które wzięto za znak zgody, zaczem52 dwaj bajarze zamilkli, oddając się paleniu.

Oskar, podrażniony tym, że go nazwano chłopczyną, rzekł, podczas gdy dwaj młodzi ludzie zapalali cygara:

— Jeżeli nie byłem adiutantem Miny, proszę pana, jeżeli nie