Na zgliszczach Zakonu - Zuzanna Morawska (biblioteka internetowa darmowa txt) 📖

Wojsko Jagiełłowe raźno się posuwało. Wątpiący nabrali otuchy albo też nie odzywali się z chęcią powrotu, wlokąc się za innymi. Wieczory, części nocy i ranki widziały ich w pochodzie, południe — na wypoczynku.

Aż kiedy już byli o jedną tylko dobę od siedziby krzyżackiej, wśród ciemnej nocy ujrzeli wielkie krwawe smugi na niebie.

— To znaki krwawe, by dalej nie chodzić — rzekł ktoś z szeregów Witolda.

A tenże, jakby przeczuwając, że owe znaki mogą przestraszyć zabobonnych, objeżdżał wszystkie szeregi, mówiąc:

— Albo łuna pożaru, przez Krzyżaków dla strachu wzniecona, albo znaki, że krwią zalejemy ich zamek.

A w obozie polskim Jędrzej Półkozic mówił:

— Czasu wojny nieraz już były takie ostrzegające przepowiednie.

Lecz jeszcze nie dokończył onych przepowiedni, gdy całe niebo okryło się wielką czerwoną łuną. Czasami na tej czerwieni ukazywały sią jakieś złotawofioletowe płomienie i zlewając się z czerwienią, obejmowały coraz większy krąg nieba.

— Krzyżacy nas się zlękli i zamek swój podpalili! — zawołał tenże Jędrzej Półkozic z taką pewnością, jakby wprost z Malborka otrzymał wieści.

Słowa jego poszły między szeregi jak wicher. I jak poprzednio zwątpieniem, tak teraz wielką radością wszystkich przejęły.

— Zlękli się naszych toporów!

— Dobra nasza!

— Zajrzymy im w oczy!

— Obaczymy, kto mocniejszy! — powtarzano butnie.

A łuna coraz większe obejmowała kręgi i zdawało się, że całe niebo krwią płynęło.

Witold nie cieszył się z tej łuny, mówiąc:

— Jeżeli mury wedle zamku podpalili, nie będziemy mieli co do roboty. Za łaską bożą dostałoby się nam ich gniazdo bez wielkiego rozlewu.

W miarę jednak jak się zbliżali, nie mogli wymiarkować, skąd ten pożar. Szedł ci on bowiem nie z góry, gdzie stał zamek, lecz jakoby z ubocza.

Dopiero gdy się zbliżyli, poznali całą przebiegłość i nie przewidziane plany krzyżackie.

To Plauen, usunąwszy mieszkańców, kazał miasto podpalić, by tym sposobem utrudnić pochód nieprzyjaciela. Że zaś wicher zerwał się od północy, żar idącym od południa zasypywał drogę, nie dając wolnego dostępu. I oto wojska Jagiełłowe, tak pełne przed chwilą otuchy, teraz musiały się wstrzymać. Konie się strachały, a ludzie dusili się od dymu. Trzeba było dobę całą przeczekać, a potem naddawać drogi, by od drugiej strony dostać się pod zamek.

Była to nie tylko mitręga, ale i trudność wielka, bo zamek właśnie od strony południowo-wschodniej najlepiej był obwarowany.

Stąd dopiero o zachodzie słońca, 25 lipca, wojska Jagiełłowe stanęły pod malborskim zamkiem, zostawiając piekielne maszyny po drugiej stronie Wisły, ale skierowane tak, że ich wielkie gardziele patrzyły na mury zamku.

Tutaj stał pilnie Jakub, dawny knecht krzyżacki, i z młodzieńczym zapałem, a doświadczeniem męża, dawał wskazówki co do obchodzenia się z onymi piekielnymi maszynami. Starsi i doświadczeni nie sromali się uczyć od niego, mówiąc:

— Jak Najwyższy zrządzi, i w niewoli u najsroższego wroga można się coś pożytecznego nauczyć.

A inni dodawali:

— Byle jeno udało się ten pożytek do swoich przynieść.

Jednocześnie też gdy mniejsze maszyny oblężnicze jak kusze poczęły bić w mury taranami, a z podprowadzonych oblężniczych wieżyc rzucano pociski, z drugiej strony, zza Wisły, niegdyś krzyżackie armaty plwały28 ogniem i wielkimi kulami ze swych potężnych gardzieli. Kule te, uderzając o grube mury, wprawdzie nie robiły wyłomów, ale rozpryskując się wydawały smrodliwy odór i rozrzucały grad maleńkich żelaznych siekańców, tak że ci, co byli na murach, porażeni nimi, spadali w głąb obszernych podwórców malborskiego zamku, utrudniając swymi ciałami przystęp następnym szeregom.

Od strony spalonego miasta po niejakim czasie również zdołano się przedrzeć. Tlejące jeszcze zgliszcza posłużyły oblegającym jako pociski.

Kazimierz, książę mazowiecki, spojrzawszy na rozwalone, ziejące dymem, nie dopalone szczątki, zawołał:

— Brać w kusze gorące jeszcze cegły, popiół i walić nimi na tych, co tam, na murach!

Rozkaz ten podobał się wielu. Zasypywano więc oblężonych ich własnymi zgliszczami.

— Tlejące kawały drew z tkwiącym w nich żelastwem rzucać na tych wilków! — rozkazał z kolei Marcin Wrocimowski.

Napełniono zaraz maszyny oblężnicze, a pociski te wielką szkodę czyniły Krzyżakom. Wielu z nich było oślepionych, inni, szpetnie poranieni, nie mogli stawać skutecznie do walki. Szeregi Plauena z każdym dniem się przerzedzały, z każdym też dniem ubywało żywności, lecz mury dokoła zamku były nienaruszone.

Księżyc już powtórnie spojrzał pełnym swoim obliczem i zawsze widział krzyżackie mury jednako ponure i jednako z wielkim spokojem patrzące.

Henryk von Plauen marszczył brwi, patrząc na ubywające zapasy, ale nie okazywał niepokoju, jaki nim miotał. Owszem, im mniejszą miał nadzieję wytrzymania oblężenia, tym więcej dodawał otuchy upadającej częstokroć załodze.

I w Jagiełłowych, i w Witoldowych szeregach wielki był ubytek w ludziach. Pociski Krzyżaków, rzucane z murów, setnie ich raziły. Pojawiać się też poczynały choroby powstające ze złego powietrza, z ciał nie pogrzebanych a gnijących po zaułkach. Wojsko zaś, nie przyzwyczajone do tego rodzaju walki, w wielu razach okazywało nieudolność w wykonywaniu rozkazów.

Niejednokrotnie dawało się słyszeć szemranie:

— Jensza29 w otwartym polu, siłą zmogę każdego! — mówił jakiś Mazur.

— On mnie łbem i mój nie z ciasta! — wołali z zaciętością Litwini.

— Choćby miał bary jak niedźwiedź, to mnie i z takim nie pierwszyzna się potykać! — chwalił się Półkozic.

— Ba, jensza z człekiem, choćby Krzyżakiem, a jensza ze ścianą. Nie odpowie, a stoi nietknięta — narzekano.

— Żeby choć wiedzieć, na jak długo mają żywności — mówił król do swych przybocznych.

— Żebyć jak najwięcej, musi w końcu zabraknąć — ozwał się Jan z Tarnowa.

— Tak, ale i nam nie przybywa — rzucił Mikołaj Nałęcz.

— Owszem, przybywa — odrzekł poważnie arcybiskup Trąba.

Pojrzano nań ze zdziwieniem.

— Jużci wielkich delicji nie mamy, ale może kto powiedzieć, że był głodny? — spytał arcybiskup.

— Co to, to nie — ozwano się — ale...

— Ale — pochwycił kapłan — jesteśmy w okolicy, gdzie każdy wre na pięść krzyżacką, a chcąc się od niej uchronić, dostarczy nam choćby spod ziemi jadła, ile wlezie.

Wtem stojący na straży urzędnik szepnął coś Zbyszkowi z Oleśnicy, a ten zbliżywszy się rzekł:

— Z Elbląga ciągnie trzydzieści wozów z żywnością!

Arcybiskup pojrzał triumfująco, w innych wstąpiła otucha.

— Byle nie te chłody nocne i nie choroby, można by ich długo jeszcze za murami potrzymać — ozwał się Witold. — Choć taka walka, to... — dodał i machnął ręką z lekceważeniem.

Postanowiono wszakże od murów nie odstępować.

— Nie orężem, to głodem ich zmusimy — mówił kasztelan krakowski.

— Ten i razu miecza nie podniósł, a nam każe czekać, aż krzyżackie kiszki poczną lament — mruknął Witold.

A w obozie krzyżackim psuło się jakoś.

Psuło się, lecz o tym nie miał kto oblegającym donieść.

Mury były tak strzeżone, że nikt się nie mógł w głąb przedostać ani też spoza nich wymknąć.

Wprawdzie wodzowie krzyżaccy, jak Anton Ludwigsburg, Henryk Leuchter, Michel z Gołuba i wielu innych, podczas przerw wojennych wychodzili za mury, witali się z wodzami naszymi i, według ówczesnego zwyczaju, częstowali się wzajem, pijąc z jednego pucharu, nikt jednak z nimi przecisnąć się nie zdołał, a w rozmowie tak jedni, jak drudzy, starannie unikali każdego słówka, co by mogło zdradzić tajemnice sił oblężonych lub oblegających.

Aż jednego dnia przy takiej rozmowie Anton Ludwigsburg, pijąc do Zyndrama z Maszkowic, wykrztusił swym nosowym głosem:

— My sobie poza bitwą jesteśmy równe człeki i w razie przyjacielstwo możemy zawrzeć, ale ciekawość, jakby też gadali taki na przykład Henryk von Plauen, który miejsce poległego wielkiego mistrza zajął, z takim wielkim wodzem, jak książę Witold albo i sam król Władysław Jagiełło.

— Hm — chrząknął obojętnie Zyndram.

— Za wasze zdrowie — rzekł Anton, wychylając puchar.

— Za wasze — odparł Zyndram, spełniając swoją kolej.

— Jak myślicie, mogliby się oni spotkać? — spytał Anton.

— Czemu nie, w bitwie, w polu pewnie jeden drugiemu pola dotrzyma — odparł Zyndram.

— Eh, o tym nie wątpię — mówił dalej Anton — znanyć nam Witold, jako rycerz nad rycerze, a król wasz Władysław nie próżno nosi nazwę Jagiełło, co z litewska znaczy: doskonały jeździec i doskonały wódz, ale gdyby oni tak ze sobą porozmawiali... Jak myślisz?

— Nic nie myślę, bo mi to nawet nie przyszło do głowy.

Anton widząc, że nic nie wskóra, skończył rozmowę.

Jednocześnie Michel z Gołuba z Geradajosem, dowódcą litewskiej chorągwi, świadczyli sobie godność, nie szczędząc napitku.

Niejednokrotnie spotykali się na polu walki, niejednokrotnie krwi sobie upuścili podczas krzyżackich napadów na Litwę, znajomość więc była godna, nie przeszkadzająca wszakże do wychylenia pucharu czasu chwilowego wypoczynku. Nie żałowali też sobie, a Michel mówił:

— Pamiętam ja wasze lasy, wasze zameczki, z was dobrzy żmones30, a co u was dzieci!

— Niemało ich Krzyżacy do niewoli zabrali — westchnął Geradajos.

— Na wojnie, jak na wojnie, i wy byście brali, gdybyście u nas takie znaleźli — odparł Michel.

— Ba — westchnął Geradajos. — Chłopaki, już jako chłopaki, toć jeszcze, ale na co zabierać dziewuchy?

— Toć służki się zdadzą, krzywdy nie mają, a wyuczone też będą w wierze świętej — odparł Michel.

Litwin machnął jeno ręką.

— I za dziewuchą też serce ojcowskie boli — szepnął.

— Kto by tam się spodziewał, że wam tak o dziewczęta chodzi — mówił miękkim głosem Michel. — Ale wiecie co, nam z nich niewiele. Plauen to zupełnie inny człowiek niż mistrz Ulryk. Jest tam u nas tego białego mrowia, żeby je tak wypuścił...

Geradajosowi oczy zabłysły. Spojrzał ciekawie na mówiącego, lecz milczał.

— Nie wiem, jak tam nasz nowy mistrz rozumuje, ale zda mi się, że mu nie chodzi o te białe myszki, co się tam, w naszym zamku, hodują, a zawsze waszemu Witoldowi do serca by to trafiło, gdyby je tak ujrzał za murami zamku, uwolnione.

Litwin pokiwał głową, znać, że uwolnienie dziewcząt litewskich radowałoby jego serce, ale nic nie rzekł.

— Byłby to nawet zadatek przyjacielstwa — dodał Michel i trącił się pucharem z Geradajosem.

Ten słuchał, popijał miód litewski, którym częstował Krzyżaka, i milczał uparcie.

Rozeszli się.

Litwin rozważał:

— Czemu ten wilk o tym gada? Czemu budzi nadzieję? Biedne, biedne gołębiczki! Tyle lat, tyle lat! — westchnął. — Trzeba o tym księciu donieść — zakończył.

Że jednak Witold wielce był zajęty przeglądaniem swoich chorągwi, a i Geradajos musiał stanąć przy swojej, nie mógł tego ranka przystąpić do księcia. A był to właśnie dzień wypoczynku i dopiero pod wieczór miano znów do rozbijania krzyżackich murów i do bitwy przystąpić. Aż tu zaraz z południa na murach malborskiego zamku poczęły się ukazywać w słońcu jakieś drobne białe postacie.

— Wywieszają białe szmaty, dopiekł im znać głód! — zawyrokował Jacek Półkozic.

— Hę? — zapytano się z wszech stron, poglądając ciekawie.

—