Konrad Wallenrod - Adam Mickiewicz (czytaj ksiazki on line .TXT) 📖
Krótki opis książki:
W powieści poetyckiej Konrad Wallenrod Adam Mickiewicz wykorzystał tzw. historyzm maski — dzięki temu mógł wyrażać swoją patriotyczną postawe wobec Polski, nie obawiając się cenzury.
Akcję powieści przeniósł na średniowieczną Litwę, której zagrażał najazd Krzyżaków. W zakonie jednak wychowywał się — pod czujnym okiem litewskiego wajdeloty imieniem Halban — Walter Alf, rycerz, który miał zemścić się na najeźdźcach. Podczas jednej z walk Walter i Halban przedzierają się na stronę litewską. Dla Waltera, który później przyjmie nazwisko Konrad Wallenrod, rozpoczyna się nowe życie, pełne wątpliwości i trudnych decyzji.
Od postawy tytułowego bohatera wywodzi się termin wallenrodyzm, charakteryzujący postawę polskich walk narodowowyzwoleńczych, mających zakorzenienie w myśli Machiavellego — byciem zarówno lisem, jak i lwem. Powieśc po raz pierwszy ukazała się w 1828 roku.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Adam Mickiewicz
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Konrad Wallenrod - Adam Mickiewicz (czytaj ksiazki on line .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Adam Mickiewicz
uczeni przedsiębiorą pracowite podróże dla wyśledzenia i zachowania pomników fińskich; Jego opieką zaszczycone towarzystwa uczone, kształcą i pielęgnują dawną mowę Lettów, pobratymców litewskich. Oby imię Ojca tylu ludów we wszystkich pokoleniach wszystkimi językami zarówno sławione było.)113
Przypisy:
1. Dovete (...) leone — Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walki... trzeba być lisem i lwem (Książę Niccolo Machiavelli). [przypis redakcyjny]
2. Palemon — legendarny wódz rzymski, który miał założyć państwo litewskie. [przypis redakcyjny]
3. kołpak rysi — rycerskie nakrycie głowy ze skóry lub głowy rysia. [przypis redakcyjny]
4. śledząc niemieckich obrotów — dziś popr. z B.: śledząc niemieckie obroty; obroty: zmiany szyków oddziałów wojsk. [przypis redakcyjny]
5. kraśny — piękny. [przypis redakcyjny]
6. dąbrowa — obszar leśny porośnięty w przeważającej części dębami. [przypis edytorski]
7. pióry — starop. forma N. lm; dziś popr.: piórami. [przypis redakcyjny]
8. spólne — dziś: wspólne. [przypis redakcyjny]
9. ostrów — wyspa, kępa roślinności na wodzie. [przypis redakcyjny]
10. przyrodzenie — tu: natura, przyroda. [przypis redakcyjny]
11. wajdeloty — na Litwie w czasach pogańskich kapłan, guślarz, wróżbita i bard opiewający dzieje narodowe. [przypis edytorski]
12. obiór (daw.) — wybór. [przypis edytorski]
13. Marienburg — po polsku Malborg [dziś Malbork; Red. WL], miasto obronne, niegdyś stołeczne Krzyżaków, za Kaźmierza Jagiellona przyłączone do Rzeczypospolitej Polskiej, później oddane w zastaw margrabiom brandeburskim, przeszło na koniec w posiadłość królów pruskich. W sklepach [sklepy: sklepienia, tu: podziemia; Red. WL] zamku były groby Wielkich Mistrzów; niektóre dotąd ocalały. Voigt, profesor królewiecki, wydał przed laty historią [historią dziś B. lp: historię; Red. WL] Marienburga, dzieło ważne dla historii Prus i Litwy. [przypis autorski]
14. komtur — zwierzchnik zakonu rycerskiego, komandor; także: zarządca terytorium zwanego komturią, obejmującego zamek będący siedzibą zakonu i jego okolice. [przypis edytorski]
15. wielki krzyż (...) wielki miecz — insygnia Wielkich Mistrzów. [przypis autorski]
16. domy — Tak nazywały się klasztory, albo raczej zamki po różnych krajach Europy rozrzucone. [przypis autorski]
17. gonić na ostre — dawne wyrażenie polskie; combattre à outrance. [przypis autorski]
18. rota — tu: oddział wojsk. [przypis edytorski]
19. wzgardził oklaski i górne urzędy — dziś popr. z N.: wzgardzić oklaskami, urzędami itp. [przypis edytorski]
20. poglądać — dziś: spoglądać. [przypis edytorski]
21. zejść kogoś — najść kogoś, odwiedzić nieoczekiwanie; tu forma 3.os.lm cz.przesz: zeszli go. [przypis edytorski]
22. zżymać się — oburzać się, reagować niecierpliwie, gniewnie. [przypis edytorski]
23. oczyma (...) moc bezrozumną na uwięzi trzyma — Wzrok człowieka, powiada Cooper, jeśli jaśnieje wyrazem odwagi i rozumu, sprawia mocne wrażenie nawet na dzikich zwierzętach. Przytaczamy z tej okoliczności prawdziwe zdarzenie amerykańskiego strzelca, który skradając się do kaczek, usłyszał szelest, podniósł się i ujrzał z przestrachem ogromnego tuż leżącego lwa. Zwierz zdawał się być równie zdziwiony nagłym widokiem człowieka atletycznej postawy. Strzelec nie śmiał dać ognia, mając strzelbę śrutem nabitą. Stał więc nieruchomy, oczyma tylko grożąc nieprzyjacielowi. Lew ze swojej strony, siedząc spokojnie, nie spuszczał oczu ze strzelca: po kilku sekundach odwrócił głowę i oddalił się powoli, ale zaledwo uszedł kilkanaście kroków, zatrzymał się i znowu powrócił. Znalazł na miejscu nieruchomego strzelca, spotkał się znowu z nim oko w oko i na koniec, jak gdyby uznawał wyższość człowieka, spuścił oczy i odszedł. Bibliothèque Universelle, 1827 fèvrier. Voyage du capitaine Head. [przypis autorski]
24. nieszporne modły — modły wieczorne; nieszpory (łac. vesperae od vesper: wieczór) liturgia odprawiana w kościołach chrześcijańskich wieczorem (tradycyjnie o zachodzie słońca). [przypis edytorski]
25. widomy (daw.) — widoczny; dostrzegalny. [przypis edytorski]
26. arcykomtur — Grosskomthur, najpierwszy urzędnik po Wielkim Mistrzu. [przypis autorski]
27. pobożna niewiasta (...) znalazła grobowiec za życia — Kroniki owych czasów piszą o wiejskiej dziewicy, która przybywszy do Marienburga żądała, aby ją zamurowano w osobnej celi i tam życia dokonała. Grób jej słynął cudami. [przypis autorski]
28. do tyla — na tyle, tak bardzo. [przypis edytorski]
29. ziemny — ziemski. [przypis edytorski]
30. pomijać — tu: omijać, mijać. [przypis edytorski]
31. tuman — tu: mgła. [przypis edytorski]
32. Ufajmy wieszczym (...) głosom (...) On mistrzem naszym — W czasie obioru, jeśli zdania były podzielone lub niepewne, zdarzenia podobne, brane za wieszczbę, wpływały na obrady kapituły. I tak Winrych Kniprode pozyskał wszystkie głosy, ponieważ kilku braci słyszało jakoby w grobach mistrzów wołanie trzykrotne: Vinrice! Ordo laborat,«Winrychu! Zakon w niebezpieczeństwie.» [przypis autorski]
33. rodzica — rodzicielka, matka. [przypis edytorski]
34. czerpa — dziś popr. forma 3.os.lp.: czerpie. [przypis edytorski]
35. zamek Swentoroga — Zamek wileński, gdzie był niegdyś utrzymywany Znicz, to jest ogień wieczny. [przypis autorski]
36. w domie — dziś popr. Msc. lp: w domu. [przypis edytorski]
37. niewidomie — dziś: niewidocznie. [przypis edytorski]
38. pomnieć — pamiętać; tu forma 1.os.cz.ter.: pomnę. [przypis edytorski]
39. miałaż bym — forma trybu przypuszczającego z partykułą wzmacniającą -że, którą można zapisać też: miałabymże; znaczenie: czyż miałabym. [przypis edytorski]
40. tobąśmy przeżyli — przeżyliśmy z tobą (przykład ruchomości końcówki fleksyjnej czasownika). [przypis edytorski]
41. mieniać (daw.) — zamieniać. [przypis edytorski]
42. koncha — muszla. [przypis edytorski]
43. pogrzeb — tu: miejsce, w którym jest się zagrzebanym. [przypis edytorski]
44. myśliłam (daw.) — dziś popr. myślałam. [przypis edytorski]
45. łajać — ostro krytykować, strofować. [przypis edytorski]
46. rozrzedniała — dziś: zrzedła a. rozrzedziła się. [przypis edytorski]
47. Cieszmy się w Panu! — Hasło uczt zakonnych owego wieku. [przypis autorski]
48. menestrel (z fr. ménestrel) — minstrel; wędrowny a. nadworny śpiewak, wykonawca i twórca poezji nawiązującej do motywów tradycyjnych legend i ballad ludowych; zajęcie popularne w XIII i XIV w. w Europie. [przypis edytorski]
49. trubadur — poeta i muzyk w średniowieczu w Prowansji. [przypis edytorski]
50. Garona — właśc. Garonna (fr. Garonne), rzeka w płd.-zach. Francji, mająca ujście do Oceanu Atlantyckiego; do położonych nad nią miast należą m. in. Bordeaux i Tuluza. [przypis edytorski]
51. O dzieci, jaka na Litwę sromota — W pierwszej petersburskiej edycji: „O dzieci, jaka Litwinom sromota!” [przypis redakcyjny]
52. liców i poruszeń śledzi — dziś popr. z B.: lica i poruszenia śledzi. [przypis edytorski]
53. mienić się (daw.) — zmieniać się; tu: zmieniać wyraz twarzy. [przypis edytorski]
54. sromota (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]
55. weźmijmy — dziś popr.: weźmy. [przypis edytorski]
56. Pieśń Wajdeloty — Obacz Grażyna, objaśnienie wiersza: «Głoszą na ucztach Wajdeloci nasi.» gdzie opisane jest podobne zdarzenie za mistrzostwa Dusener von Arfberg. [przypis autorski]
57. morowy — przym. od rzecz. mór: zaraza, epidemia. [przypis edytorski]
58. Staje widomie morowa dziewica (...) chustką skrwawioną powiewa — Lud prosty w Litwie wyobraża morowe powietrze w postaci dziewicy, której zjawienie się, opisane tu według powieści gminnej, poprzedza straszliwą chorobę. Przytoczę, w treści przynajmniej, słyszaną niegdyś w Litwie balladę. «We wsi zjawiła się morowa dziewica i według zwyczaju przeze drzwi lub okno wsuwając rękę, i powiewając czerwoną chustką, rozsiewała śmierć po domach. Mieszkańcy zamykali się warownie, ale głód i inne potrzeby wkrótce zmusiły do zaniedbania takowych środków ostrożności; wszyscy więc czekali śmierci. Pewny szlachcic, lubo dostatecznie opatrzony w żywność i mogący najdłużej wytrzymać to dziwne oblężenie, postanowił jednak poświęcić się dla dobra bliźnich, wziął szablę zygmuntówkę, na której było imię Jezus, imię Maryja, i tak uzbrojony otworzył okno domu. Szlachcic jednym zamachem uciął straszydłu rękę i chustkę zdobył. Umarł wprawdzie i cała jego rodzina wymarła, ale odtąd nigdy we wsi nie znano morowego powietrza.» Chustka owa miała być zachowana w kościele, nie pomnę jakiego miasteczka. Na Wschodzie, przed zjawieniem się dżumy, ma się pokazywać widmo na skrzydłach nietoperza i palcami wytykać skazanych na śmierć. Zdaje się, że imaginacja gminna w podobnych obrazach przedstawić chciała to przeczucie tajemne i tę dziwną trwogę, która zwykła poprzedzać wielkie nieszczęścia lub zgon, a którą nie tylko pojedyncze osoby, ale całe narody częstokroć podzielają. Tak w Grecji przeczuwano długie trwanie i okropne skutki wojny peloponeskiej, w państwie rzymskim upadek monarchii, w Ameryce przybycie Hiszpanów itd. [przypis autorski]
59. Ty czasem dzierżysz i broń archanioła — W pierwszej petersburskiej edycji: „Ty czasem miewasz i miecz archanioła”. [przypis redakcyjny]
60. mieczowi (...) złodzieje — złodzieje zbrojni w miecze. [przypis edytorski]
61. żelazo oracze — pług. [przypis edytorski]
62. cerkiew — tu: świątynia. [przypis edytorski]
63. braniec (daw.) — jeniec. [przypis edytorski]
64. biegą — dziś forma 3.os.lm: biegną. [przypis edytorski]
65. poglądać — spoglądać. [przypis edytorski]
66. błonie — równina porośnięta trawą. [przypis edytorski]
67. Perun — jeden z najważniejszych bogów słowiańskich, przedstawiany jako gromowładny. [przypis edytorski]
68. zgonić — tu: dogonić. [przypis edytorski]
69. runący — upadający; por. czas. runąć. [przypis edytorski]
70. Miałem imię Waltera — Walther von Stadion rycerz niemiecki, wzięty w niewolę od Litwinów, zaślubił córkę Kiejstuta i z nią potajemnie ujechał z Litwy. Często się zdarzało, że Prusacy i Litwini, dziećmi porwani i wychowani w Niemczech, powracali do ojczyzny i stawali się najsroższymi Niemców nieprzyjaciółmi. Takim był pamiętny w dziejach zakonu Prusak Herkus Monte. [przypis autorski]
71. plwać — pluć. [przypis edytorski]
72. Kłejpeda — Kłajpeda; miasto portowe w zach. części Litwy, położone na wybrzeżu Morza Bałtyckiego, nad Zalewem Kurońskim, u ujścia rzeki Dangi. [przypis edytorski]
73. wonia — dziś: woń. [przypis edytorski]
74. dzieciniałem — dziś: dziecinniałem. [przypis edytorski]
75. Połąga (lit. Palanga) — miasto w zach. Litwie, położone nad Morzem Bałtyckim. [przypis edytorski]
76. obaczyć (daw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
77. rówiennica — dziś: rówieśnica. [przypis edytorski]
78. prawić (daw.) — mówić, opowiadać. [przypis edytorski]
79. krośna — dziś zam. r.ż. forma r.n.: krosno, najczęściej w formie lm: krosna; ręczny warsztat tkacki do wytwarzania tkanin. [przypis edytorski]
80. zaciemić — dziś: zaciemnić. [przypis edytorski]
81. pojąć — tu: pojąć za żonę, poślubić. [przypis edytorski]
82. ponikły — dziś: znikły a. poznikały. [przypis edytorski]
83. młódź (daw.) — młodzież. [przypis edytorski]
84. Alpuhara (hiszp. Las Alpujarras) — górzysty region w płd. Hiszpanii (część Andaluzji), oddzielony od Morza Śródziemnego łańcuchem górskim Sierra de Contraviesa, zaś od Grenady i reszty Półwyspu Iberyjskiego potężnymi pasmami Sierra Nevada i Sierra Lújar; dzięki tej naturalnej izolacji w czasie rekonkwisty hiszp. (walk chrześcijan o wyparcie ludności muzułmańskiej z półwyspu trwających od VIII do XV w.) Alpuhara stanowiła ostatni bastion oporu Maurów, którzy jeszcze po upadku Grenady w 1492 r. schronili się przed prześladowaniami w górach i prowadzili walkę partyzancką aż do 1570 r. Mickiewicz, opisując zmagania Maurów z przeważającymi siłami rekonkwisty, najwyraźniej mylnie uważał Alpuharę za pojedynczą twierdzę. [przypis edytorski]
85. Almanzor — żyjący na przełomie X i XI w. wódz i władca Al-Andalus (tj. zajmowanych przez muzułmanów terenów Półwyspu Iberyjskiego), prowadził walki z chrześcijańskimi królestwami hiszp.: Leonem, Kastylią, Barceloną (stolicę prowincji zdobył w 985 r.), Galicją (w 997 r. zdobył Santiago de Compostela) oraz Nawarrą; tytuł Al-Mansur bi-llah (Zwycięzcy z Woli Boskiej) przyjął w 981 r., pokonawszy wszystkich swych przeciwników pretendujących do władzy w kalifacie Kordoby. [przypis edytorski]
86. koleją — tu: kolejno, po kolei. [przypis edytorski]
87. giaur (z pers. gaur: wyznawca zoroastryzmu, czciciel ognia) — pogardliwe określenie nadawane przez muzułmanów innowiercom, zwł. chrześcijanom; niewierny. [przypis edytorski]
88. wojna — Obraz tej wojny skreślony podług historii. [przypis autorski]
89. dźwigniony — dziś: podźwignięty. [przypis edytorski]
90. kometa grożący — dziś r.ż.: kometa grożąca. [przypis edytorski]
Darmowe książki «Konrad Wallenrod - Adam Mickiewicz (czytaj ksiazki on line .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)