Dzieci szatana - Stanisław Przybyszewski (gdzie za darmo czytać książki .txt) 📖

które przebiegają wszystkie targi europejskie... He, he... Bądźcie nadludźmi, to znaczy, bądźcie szlachetni i mądrzy, pracujcie przy pomocy pojęć, nie dbajcie o burżuazyjny porządek społeczny, lecz druzgotajcie jego tablice, naturalnie na papierze i gardźcie nim... He, he, he... Nigdy jeszcze ta trwoga burżuazyjna, co drży przed możliwym naruszeniem własności, nie ukryła się tak dobrze. W gruncie, to przecież nic innego, tylko nauka chrystianizmu: nie troszczcie się o skarby, które rdza pożera... Ha, ha... Jedni udają się do Indii i wchłaniają w siebie naukę brahminów... drudzy chcą się oczyścić i uszlachetnić środkami czystego człowieczeństwa, inni stają się nawet nadludźmi!...

Gordon wpadł w niezwykłą wściekłość.

— Jaka ona śmieszna, ta drżąca trwoga, która teraz dla odmiany stworzyła sobie nadczłowieka. Ta trwoga, ta trwoga, rozumie pan — ta trwoga drobnego obywatela, który drży przed dynamitem anarchisty. Nienawidzę tych kłamliwych ideologów burżuazyjnych, bardziej nimi gardzę niż Napoleon...

Ustał nagle i niemal zakłopotany spojrzał na Hartmanna. Zdało mu się, że za wiele powiedział.

— Wydaje pan strasznie lekkomyślne i jednostronne sądy — rzekł Hartmann po długim milczeniu. — Obchodzi się pan z takim Nietzschem jak z żakiem szkolnym...

— Być może... Tak, istotnie. Jestem jednostronny, jestem fanatykiem... Ma pan słuszność... To zresztą moja rzecz... Jedyny filozof, którego czczę, to Napoleon. Szczęście nie nęci mnie wcale, nie troszczę się o nie. Cała etyka, wszelkie przyczyny i cele nie mają dla mnie żadnego znaczenia. Ale znam i ubóstwiam jedną rzecz, jedyną, która jest piękna — czy pan rozumie? piękna — a jest nią potęga, potęga, potęga!

Hartmann spojrzał nań ponuro.

— Wiedziałem, że pobudki pana są złe.

— Co to pana obchodzi, czy są złe czy dobre? Zresztą potęga nie jest ni zła ni dobra, jest tylko piękna! Napoleon sam był śmiesznym ideologiem, był małym człowiekiem, bo chciał zdobyć potęgę na to, żeby się nią rozkoszować, z potęgi chciał zrobić przedmiot własności...

— A pan?

— Ja chcę pić potęgę i upajać się nią w czynie, potęga jako przedmiot własności jest dla mnie śmieszna, tak śmieszna jak ta nędzna, obdłużona wioska, na której siedzę. Chcę być potężnym, ale nie chcę potęgi posiadać. Gdyby Napoleon zniszczył świat dla niszczenia, gdyby druzgotał trony i nie obsadzał ich na nowo, gdyby zniszczył był porządek rzeczy i nie przekształcił go na inny, natenczas byłby dla mnie Bogiem! Nie! nie Bogiem! Wszak Bóg istnieje tylko na to, żeby strzec własności mienia i życia... Ale byłby dla mnie Szatanem! Najwyższym! Ten, który niczego nie posiada, dla którego życie jest obojętne, nie potrzebuje Boga, Bóg jest dla niego zbyteczny, ale potrzebuje Szatana — Boga, który przemawia czynem, który do czynu pędzi... zresztą gardzę także Napoleonem...

Milczeli długo.

Hartmann wstał powoli.

— Teraz idź już pan. Był pan bardzo szczery. Nie mam dla pana ani odrobiny sympatii. Nie współczuję z panem, bo nie jesteś człowiekiem. Człowiek, który jest tylko czynem, nie jest człowiekiem.

Gordon uśmiechnął się wzgardliwie.

— Wiele pan ma przesądów burżuazyjnych, kochany Hartmannie. Zdawało mi się, że mózg pana lepiej wyszkolony. Musi pan długo jeszcze pracować nad mózgiem swoim.

Gordon posmutniał nagle, czoło pomarszczyło mu się niezwykle, a oczy mgłą się przesłoniły.

— Pan jeszcze korzysz się przed pojęciami, które burżuazja wynalazła dla ochrony własności. Pojęcie „ludzkość” ogrzewa ci serce. Ale czyż pan nie pojmuje, że to pojęcie, to tylko imię zbiorowe dla ochrony kolektywnej własności? Przecież ja właśnie gardzę anarchistami. Chcą usunąć własność, ale czczą ludzkość. Ludzkość jednak nie może istnieć bez własności. Tylko o tyle uważam się za cząstkę ludzkości, o ile mam z nią coś wspólnego: własność. Jeżeli mam własność, to i miłość odczuwam ku ludzkości i nie wolno mi niszczyć...

Zaśmiał się nagle.

— A skoro nie wolno mi niszczyć, to czymże jestem, jeżeli nie ideologiem i obywatelem. Bądź pan zdrów, i nie zapominaj pan o przyrzeczeniu.

— Nigdy nie zapominam tego, co przyrzekłem.

Hartmann spojrzał nań ponuro.

— Był pan bardzo szczery — rzekł powoli.

— Pan jest jedynym, który to wszystko ode mnie usłyszał.

Gordon podał mu rękę i uśmiechnął się.

— A kiedy wszystko będzie zniszczone, wówczas ja pójdę i zostawię panu miejsce do budowania.

V

Hela stała przy oknie i przyciskała rozpalone czoło do szyby.

Na dworze deszcz padał, padał nieprzerwanie.

Nie myślała o niczym. Był to stan obłąkanego i bezładnego pogmatwania, pogrążenia, z którego zrywała się od czasu do czasu.

Och, ona to znała.

Zmierzch zapadał, zaczęło się szybko ściemniać.

Zaświeciła lampę, usiadła na fotelu i ukryła twarz w dłoniach.

Tak siedziała bardzo długo. Nagle zerwała się: ktoś pukał.

Wszedł Ostap. Zdawał się zmieszanym, rozejrzał się lękliwie dookoła i usiadł, nie mówiąc ani słowa.

Hela stała i czekała.

Spojrzał ku niej z zakłopotaniem.

— Pewnie na mnie czekałaś. Z takim trudem wybrałem się z domu. Ból rozsadza mi głowę. Co masz mi powiedzieć? Wielki Boże, tak ponuro wyglądasz? Cóż to takiego?

— Czyś ty chory? — spytała.

— Nie, tylko pijany. Teraz zawsze jestem pijany — wykrztusił Ostap.

— A czy zrozumiesz przynajmniej, co ci powiem?

— Mów, mów!

— A więc słuchaj, nigdy nie chcę cię już widzieć. Postanowiłam zerwać z tobą.

Podskoczył i spojrzał na nią idiotycznie.

— Nie przerywaj mi, bo inaczej pójdę i nic nie powiem. Zresztą kłamiesz, nie jesteś pijany. Wcale nie jesteś pijany.

— Nie!

— Czyś ty chory?

— Nie, nie! Mów dalej, mów!

Spoważniała jeszcze bardziej.

— Śmiejesz się! Myślisz, że mówię pod wpływem kaprysu. Nieprawda. Nigdy nie mówiłam tak szczerze. Teraz dopiero stałam się tak szczerą...

Przerwała, jakby jej sił zbrakło.

— Och, taka szczera jestem — powtórzyła nieprzytomnie.

Nagle oprzytomniała i usiadła obok niego.

— Ostapie, okłamałam cię; ja nie mogę być twoją. Miłość twoja była tak gwałtowna, oszołomiłam się twoją miłością. Byłam tak szczęśliwa. Ty jesteś pierwszym, który mnie kochasz, ale ja cię nie kocham.

— Nie kochasz mnie?

— Nie! Sądziłam, że o wszystkim przy tobie zapomnę — o wszystkim... Ale ty jesteś zbyt słaby. Ja muszę czuć moc i straszliwą siłę dookoła siebie, inaczej upadam... tak, upadam — upadam... Och, nie ma dla mnie człowieka dość silnego. Muszę czuć dookoła siebie taką potęgę, żebym w niej stopniała jak drobny punkcik. Potęgę, która by mnie tysiąckrotnie osłoniła tak, żebym o sobie zapomniała i czuła się bezsilnym dzieckiem i stała się znowu dzieckiem... Ty nie jesteś takim człowiekiem. Tyś sam słaby i zawsze się lękasz. Ty o wiele bardziej się lękasz niż ja...

Umilkła.

On chwycił ją za rękę, ścisnął ją boleśnie i rzekł ochrypłym głosem:

— Dalej, dalej!

— Och, puść, puść... To boli... Ja muszę czuć, jak mnie cudza potęga unosi, porywa, bo wtedy znowu czuję się dzieckiem i nie pamiętam odrazy... Ale i ty odczuwasz wstręt. Do siebie i do mnie...

— Kocham cię! — rzekł Ostap bezdźwięcznie. — Nigdy nie czuję wstrętu do ciebie.

— Kłamiesz! Kłamiesz! Często czujesz wstręt do mnie. Bardzo często. Czy powiedzieć ci, kiedy czułeś? Czy pamiętasz, kiedy staliśmy na peronie na stacji kolejowej? Jakiś mężczyzna całował dziewczynę, która z lękiem rozglądała się naokoło. Czuła tyle trwogi, tyle miłości i tyle bólu, bo on musiał odjeżdżać. Czy wtedy nie myślałeś: „Ach, tak ona stała niegdyś obok pierwszego kochanka, kiedy on musiał odjeżdżać? Lękała się, żeby jej nie spostrzeżono, i ogromnie była smutna, że on odjeżdża!”. Czy ty tak nie myślałeś o mnie? Czy myślisz, że nie spostrzegłam, jak wzdrygnąłeś się z bólu? Najlżejsza drobnostka sprawia ci ból. Wszystko, co we mnie jest, co mnie otacza, sprawia ci ból. Każdy dom, każda ulica, każde wspomnienie staje się dla ciebie męczarnią. Gdziekolwiek spoglądam, prześladuje cię myśl: „Och, czy to nie tu, czy nie w tym domu ona stała się kobietą? Czy to tu ona siedziała z nim i wspominała noc miłosną?”... Widzisz, ja tego znieść nie mogę. Ja taki bezmierny wstręt czuję dla mojej przeszłości... Nie chcę, żebyś mi ją nieustannie przypominał. Nie! Nie chcę... Och, jam taka znużona!

Opuściła bezsilnie ręce.

— Ty chwytasz się mojej istoty — rzekła po długiej pauzie. — Ciebie dręczy tak wielka trwoga. Chciałbyś zgłuszyć ją w miłości. Chciałam wziąć cię za rękę i stopić swój wstręt w twojej trwodze. Ale braknie mi sił...

Umilkła znowu, oczy jej zapełniły się łzami.

Ostap chciał coś powiedzieć, ale wykrztusił tylko ochrypły jakiś dźwięk.

Spojrzała nań pytająco.

Oczy jego roztwierały28 się pełne chorego lęku.

— Nie opuszczaj mnie! nie opuszczaj mnie... Bez ciebie zginę. Odkąd cię tu spotkałem... odkąd cię kocham, jestem inny, lepszy... Miłość twoja wzmocniła mnie... Już nie mam tych strasznych snów...

Porwał ją za ręce.

— Ty napoiłaś mnie nadzieją... a ja uchwyciłem jej się rozpaczliwie... Kocham cię. O wszystkim zapomnę. Stanę się siłą i potęgą, której ci trzeba, której pragniesz...

Płakał jak dziecko.

Hela niecierpliwiła się.

— Ty nie możesz być silnym29! Nie okłamuj się! Nie utrudniaj sobie tej bolesnej rozłąki. Teraz zapomniałeś już o tym, o czym jeszcze przed pięciu minutami30 myślałeś... Czyż nie zdałeś sobie sprawy z tego, że byłam kochanką Gordona i jeszcze dawniej kochanką śmiesznego studenta? Tutaj, tak, w tym mieście! Chodź ze mną, a pokażę ci dom, w którym przeżyłam długie, długie godziny miłości.

Zaśmiała się szyderczo.

— Czyż nie możesz sobie wyobrazić, czy nie możesz odczuć całego wstrętnego brudu, którym się kalasz, kochając kobietę, której ciało oplecione było już rękami innego? Ha, ha, ha... Tylko namiętnością rozpalony, lubieżny chłopczyna nie odczułby grozy i bólu w takich razach... Idź! Nigdy już nie chcę oglądać cię! Nie kocham cię!

Ostap jakby stracił równowagę. Porwał ją znowu za ręce i ściskał je gwałtownie.

— Pozwól przynajmniej, abym cię widział, królowo. He, he... Tyś moja królowa! Czuję się tak silnym przy tobie. Czy przyprowadzić ci go, czy rozumiesz, jego, króla? Czy sprowadzić ci tu Gordona? Tylko mnie nie odpędzaj! Ja w tej chwili go tu sprowadzę...

Śmiał się jak obłąkany.

— Znam czarowne słowo! Natychmiast przyjdzie! Jego miłość dla potęgi większa jest niż jego miłość ku tobie...

Tupnęła nogą.

— Nie chcę go! Nienawidzę go!

— Bo go kochasz, królowo. Ja go także kocham... Będziemy go kochać oboje. Oboje będziemy szczęśliwi w jego potędze i drobni, ha, ha, ha... i nie będziemy lękać się... Ha, ha, ha... ja tak ogromnie się lękam...

Hela powstała.

— Idź! Wszystko już skończone! To moja ostatnia wola! Nie chcę was widzieć, ani ciebie, ani jego. Chcę być sama. Gordon jest kłamcą. On nikogo nie kocha. On tylko stara się wmówić w siebie, że kocha, ale on nie kocha.

— Tak on kocha, ciebie kocha, ciebie, bo ty... bo ty...

Powstał i zatoczył się.

— Słuchaj, Helu... Pozwól mi przynajmniej... Tak, o to jedno cię proszę... Pozwól mi czasem przyjść i widzieć cię...

— Nie! Nie chcę! Kalacie mnie każdym uściskiem dłoni, kalacie mnie oczyma swoimi, dźwiękiem głosu... Wszyscy chwytacie się mnie z tą myślą, że łatwo mnie posiąść, bo mnie już posiadł ten i ów. Brzydzę się wami! Idź już! Idź!

On uśmiechnął się jak obłąkany.

Hela porwała się trwożnie. Obezwładniał ją dziki wyraz najrozpaczliwszej trwogi, który skrzywiał mu twarz.

— Czego się lękasz? — szepnęła cicho i cofnęła się mimo woli.

On podszedł ku niej.

— Czego się lękasz? — powtórzyła.

Nagle Ostap spojrzał na nią jasno i poważnie.

— Chodź do mnie. Powiem ci. Chodź, usiądź tu koło mnie.

Usłuchała.

On pochylił się nad nią.

— Lękam się, bo — bo...

W okamgnieniu objął jej głowę i ugryzł ją w szyję.

Hela krzyknęła z bólu.

Ostap ochłonął. Cofnął się w odległy kąt i stanął z bezwładnie obwisłymi ramionami.

Upłynęła długa chwila. Hela drżała i wcisnęła się trwożnie w kąt pokoju.

On ciągle patrzał na nią i uśmiechał się jak obłąkany. Po policzkach jego spływały nieprzerwanie wielkie łzy, a na twarzy nie zadrgał mu ani jeden muskuł.

W końcu opamiętał się. Zwrócił się ku oknu, stał długo nieruchomo i spoglądał na ulicę. Potem z wolna odwrócił się do niej.

— Pewnie cię przestraszyłem — spytał obojętnie. — Od czasu do czasu miewam takie napady... No tak... teraz oczywiście pójdę...

Usiadł, ale wstał znowu.

— Ale powiedz, czy istotnie nie sprowadzić ci tu Gordona?

Patrzył na nią przeciągle, potem uśmiechnął się.

— A więc, bądź zdrowa... masz słuszność... Ja wiele cierpiałem przez to... przez... przez — No tak...

Dotknął się jej ręki końcami palców.

Przed drzwiami zetknął się z Polą Wrońską.

Na dworze musiał się oprzeć o mur, żeby nie runąć.

Po chwili zaczął schodzić ze schodów, ale siły go opuściły.

Usiadł na stopniach, wszystko zaczęło dookoła niego krążyć, jakieś wielkie niebo stało w płomieniach, żółte błyskawice wpadały w słońce...

Zemdlał.

VI

Kiedy się zbudził, spostrzegł Gordona siedzącego przy stole. Był zajęty samowarem.

Ostap natychmiast przymknął oczy, ale wnet usiadł na łóżku.

— Czy mnie znaleziono u niej?

Gordon spojrzał nań uważnie.

— Wszak mówiłem, że to nic nie znaczy. Wszyscy byli tak zatrwożeni o ciebie. Jeżeli się nie mylę, to częściej już miewałeś takie napady.

Ostap spojrzał nieufnie na Gordona. Zazwyczaj nie był skorym do rozmowy.

— Pamiętasz, wtedy