Dzieci szatana - Stanisław Przybyszewski (gdzie za darmo czytać książki .txt) 📖

href="annotations.xhtml#annotation-149" id="anchor-149">149, podniósł się ociężale, siedział jeszcze chwilę, patrząc nieruchomo przed siebie, ale potem naraz zapadł w ciężki sen.

Nagle zbudził się, zapalił zapałkę; spał przeszło godzinę. Położył się znowu. Był strasznie znużony. Głowa go bolała. Zdawało mu się, że doznawał bardzo miłego wrażenia, czując, jak połowa jego mózgu rozpłynęła się w ropiącą150 masę.

Myśl ta wydawała mu się nadzwyczaj genialną.

Znowu pogrążył się w głuchym, sennym dumaniu. Tylko chwilami czuł, jak myśl jakaś powoli przekradała się przez mózg... zupełnie jak pęknięty balon, który chwilę wlecze się po ziemi, aby potem znowu na jakimś miejscu się zakołysać.

Przeszła chwila.

Nagle wchodził po starych schodach. Schody wydawały mu się dziwnie znane. Czytał nazwiska kart151 przybitych na drzwiach i te także wydawały mu się znane. Musiał je już dawniej czytać...

W sercu miał bezgraniczną rozpacz; nie rozumiał, dlaczego tak rozpaczał, czuł tylko ból i nienawiść, czuł, jak rosła potężniej i potężniej. Zatrzymał się, nie wiedział, gdzie się znajduje... Wtem naraz: był naturalnie w swoim własnym domu!

Przeraził się. Po co szedł do domu? Ale zdawało mu się, że jakaś obca moc go pędzi. Krok za nim wyrastał jakiś mur w nieskończoność, tuż za jego plecami szedł krok w krok za nim niebotyczny mur.

Musiał iść wyżej, a mur zdawał się iść za nim krok w krok.

Stał na olbrzymiej wieży. W dole zionęła otchłań. Zejść nie mógł. Nagle uświadomił sobie, że wieża nie miała schodów; błyskawicą wystrzeliła z ziemi152, a on stał teraz w najwyższym pokoju, w pustym, samotnym153 poddaszu. Niebo paliło blachy dachu tak, że nie mógł oddychać, potem znowu się oziębiło; marzł, drżał jak osika, zęby szczękały mu z zimna.

Nagle usłyszał krzyk dziecka... Niósł je w ramionach. Dziecko krzyczało, zdawało mu się, że gardło154 musi mu pęknąć. Krzyk wiercił mu boleśnie uszy; cierpiał, jak nigdy jeszcze w życiu...

Chciał uciec, nie mógł; doznawał wrażenia, że nigdy nie pozbędzie się tego dziecka, nigdy, nigdy... Krzyk stawał się coraz jaskrawszy155, coraz ostrzejszy, dziecko ciężało156 bardziej i bardziej, zaledwie157 mógł je jeszcze utrzymać...

Wtedy błyskawicą przebiegła mu głowę myśl: „Zabij je! Zabij!”.

Obejrzał się wkoło, szukając czegoś, czym by je mógł zabić: nic nie znalazł. Rzucił się ku dziecku; chwycił je ze zwierzęcą wściekłością, podarł mu koszulkę, zimno w jednej chwili zmroziło małe ciałko.

Dziki tryumf huczał w jego nerwach; pochwycił dzban zimnej wody i wylał ją na dziecię.

Dziecię przestało krzyczeć. Zapanowało palące, szatańskie milczenie158, tylko dwoje oczu zamierającego dziecięcia żarzyło się; widział jego śmiertelny159 uśmiech.

Nagle dziecię skoczyło w górę... Nie... dziecię... dziki kot. Rzucił się na niego, wpił mu się pazurami w gardło... Ostap oderwał go, czując, że rwie kawały własnego ciała, uchwycił kota rękami, rzucił go na ziemię, deptał nogami, ale rozszalałe zwierzę kąsało, drapało, rozdzierało mu ciało...

Wtedy chwycił skądś w ręce żelazną sztabę i bił zwierzę z rozpaczliwą siłą. Kot krzyczał i jęczał jak dziecię... Ostap bił jak szalony, nic nie widział, nic nie słyszał, czuł tylko, że kot jeszcze żyje, że nigdy się go nie pozbędzie: już na nowo skoczył na niego, wgryzł mu się silnie w twarz...

Zbudził się. Zęby szczękały mu gwałtownie. Słyszał przeciągłe, gardłowe tony, nie mógł zapanować nad swoją twarzą: każdy mięsień, każdy nerw rwał się wśród straszliwej boleści.

Skoro160 oprzytomniał, siedział skulony w kącie, tuż przy piecu.

Porwał się z dziką rozpaczą.

Aha! Teraz zbliża się obłęd! Aha! Aha!

Chciał zapalić lampę, ale ręce drżały mu tak, że klosz wypadł mu z ręki i rozprysnął się w tysiące kawałków.

Aha! teraz się zbliża! teraz nadchodzi! — powtarzał bez przerwy.

W końcu udało mu się zapalić lampę... i zapadł w dziwny, bezmyślny stan.

Nagle ktoś go potrącił.

Powoli spojrzał w górę.

— Nie znasz mnie pan?

— A, to pan, Hartmann. Czy spałem?

— Zdaje mi się, że nie. Był to raczej rodzaj letargu — odrzekł Hartmann całkiem spokojnie. — Widziałem raz coś podobnego u jednego z moich przyjaciół w Londynie. Przesiedział w ten sposób przeszło dwadzieścia godzin.

— Rzeczywiście? I cóż to ma znaczyć właściwie? — spytał Ostap roztargniony. — Jak pan sądzisz?

— Co to ma znaczyć u pana, nie wiem... Mój przyjaciel obwiesił się161 we dwa dni później.

— Obwiesił?!

— Tak. Utrzymywał zawsze, że to najlżejszy rodzaj śmierci, bo wiąże się z przyjemnymi wrażeniami. Wiesz pan pewnie, w ostatniej chwili występuje podrażnienie płciowe. Ja zresztą nie wierzę w to.

Hartmann spojrzał na zegarek. Ostap zamyślił się głęboko.

— Jeszcze mamy trochę czasu. Z pańskiego okna można widzieć162 fabrykę?

— Fabrykę?

— Tak!

— Czy ma być spalona? — Ostap uśmiechnął się złośliwie. — Więc poszedł przecież za moją radą? He, he, he...

— Skoro pożar wybuchnie, musimy się zabrać do pracy — rzekł Hartmann bardzo poważnie.

— Aha!

Długa pauza.

— Pański ojciec odjechał zapewne?

— Przypuszczam; nie widziałem się z nim.

Znowu długie milczenie

— Pańskie wytrychy były znakomite — Hartmann spojrzał uważnie na Ostapa... Zapewne używałeś ich pan już dawniej?

— Tak! — Ostap odpowiedział z dziwnym roztargnieniem. Milczeli długo.

— Nie masz pan ochoty przekonać się, czy przecież ktoś nie został w ratuszu?

Ostap powstał odruchowo.

— Zrób pan tymczasem herbatę. Tam stoi whisky...

Chciał zapalić latarnię163.

Hartmann spojrzał na niego z przestrachem.

— Co pan robisz? Chcesz się pan zdradzić?

Ostap patrzył na niego bezmyślnie.

— Tak, prawda... Jestem tak roztargniony...

Wyszedł.

VI

— Trzy lewy! — rzekł Gordon i rozdał nowe karty.

— Pomyślcie tylko moi panowie, że rachunki, które stary Ostap przedłożył prezydentowi, są podobno sfałszowane!

Burmistrz szeptał i rozglądał się wkoło.

— To naturalnie tajemnica urzędowa. Musiał natychmiast jechać do prezydenta. Ajent policyjny164 odwiózł go.

— Już odjechał? — spytał Gordon z roztargnieniem.

— Oczywiście! Stary był w rozpaczy. Nie rozumiem tego, zaszło jakieś nieporozumienie. Ostap był zawsze naszym najsumienniejszym urzędnikiem.

Panowie wzięli karty do rąk.

— Ale dzisiaj nie można się spuścić165 na nikogo — westchnął burmistrz, zagrywając.

Panowie grali w najgłębszym milczeniu.

Nagle wdarł się do pokoju dziki okrzyk: „Ogień! Ogień!”.

Jakiś człowiek zadyszany wpadł do pokoju!

— Panie burmistrzu... fabryka się pali... fabryka...

Na ulicy panowało niedające się opisać zamieszanie. Straż pożarna ochotnicza biegała bezradna tu i tam.

— Woda zamarzła! — wrzasnął ktoś na burmistrza, jakby mu chciał robić wyrzuty.

Burmistrz stał śmiertelnie blady na ulicy, bez kapelusza; stracił zupełnie przytomność.

— Tutaj, wuju... bierz moje konie i jedź prosto do fabryki... Ja...

Gordon pobiegł do magazynów gminnych, gdzie leżały przybory do gaszenia.

Tutaj skłębił się tłum ludzi. Jedni drugim stawali w drodze. Właściwi strażacy ledwie mogli się przecisnąć.

Gordon rozwinął zadziwiającą energię.

Udało mu się zaprowadzić porządek, rozdzielał rozkazy, natychmiast sprowadzono konie, w kilka minut później straż pędziła ku fabryce.

Niezliczony tłum otaczał miejsce pożaru. Fabryka stała w płomieniach. Paliła się na wszystkich rogach. Wciąż nowe słupy ognia wybuchały na najrozmaitszych miejscach. O zlokalizowaniu ognia nie było mowy. Odrobina sprowadzonej wody wyczerpała się w jednej chwili...

— Wody! Wody! — krzyczał podniecony tłum.

Zamieszanie rosło z każdą minutą. Wszyscy biegali tu i tam, krzyczeli, rozkazywali, lżyli się wzajemnie. Na próżno starał się Gordon otrzymać166 przewagę. Żaden człowiek nie słuchał go więcej167.

W końcu udało się sprowadzić większą ilość wody, ale nie było już co ratować. Olbrzymi gmach fabryczny stał cały w płomieniach. Ogień podłożono widocznie równocześnie w kilku miejscach.

Obok właściwej fabryki stały wielkie składy drzewa, nieco dalej leżała gorzelnia. Składy były już objęte płomieniami i spaliły się prawie w okamgnieniu. Musiano pozostawić fabrykę jej losowi, a wszelkie siły wytężono na gorzelnię, aby ją zabezpieczyć przed ogniem.

Żar był tak straszny, że nie można się było prawie zbliżyć; prócz tego okazało się, że większa część narzędzi ratunkowych była nie do użycia. Węże były widocznie rozcięte lub polane gryzącą cieczą, bo pękały jeden za drugim, a małe sikawki, które przybyły na pomoc z sąsiedztwa, niewiele mogły pomóc.

Między robotnikami biegał zrozpaczony Schnittler. Łamał ręce, zaklinał ludzi, aby ratowali, przyrzekał im złote góry, ale tłum patrzył na niego głuchy i obojętny: przecież nie dało się nic uratować. Cóż miano ratować?

Nagle rozniosła się wieść między robotnikami, że Schnittler sam podpalił fabrykę, aby uzyskać ogromną sumę ubezpieczenia.

Jak ta pogłoska powstała, nikt nie wiedział. Prawdopodobnie już dawniej opowiadano, że Schnittler nosi się z tym zamiarem, bo pogłoska stała się nagle pewnikiem. Dawniej szeptano tylko przypuszczenia, teraz nikt już nie wątpił.

Tłum robotniczy oszalał.

— Ten pies chce uciec do Ameryki ze swymi nałożnicami — krzyczał silny168, zdziczały169 robotnik. — Teraz możemy tu zdychać z głodu.

— Gdzie znajdziemy teraz pracę? — wrzasnął inny. — Teraz, w środku zimy?

To pytanie stało się okrzykiem bojowym: kobiety zaczęły wyć, mężczyźni klęli i grozili zaciśniętymi pięściami.

Schnittler nadbiegł znowu, błagał i łamał ręce, ale tłum spoglądał ponuro na niego.

Młody robotnik podbiegł i potrącił170 go z wściekłością.

Schnittler oniemiał.

W tej samej chwili171 robotnik, zachęcony okrzykami, uderzył Schnittlera w głowę.

Schnittler upadł, ale zerwał się zaraz.

— Zabijcie go, tego psa! — ryczał tłum.

Kilku rzuciło się ku niemu, ale w tej samej chwili nadbiegł Gordon.

— Co robicie? — krzyczał. — Chcecie się dostać do więzienia?

Gordon cieszył się widocznie wielką życzliwością tłumu, bo tłuszcza się cofnęła.

Schnittler patrzył na robotników z niewypowiedzianą wściekłością. Nie panował już nad sobą. Piana wystąpiła mu na usta. Odtrącił Gordona na bok, ale Gordon chwycił go z tyłu i trzymał silnie.

— Czyś pan oszalał? Chcesz pan, aby cię zamordowali?

Schnittler pasował się z Gordonem, chciał się wyrwać, aby się rzucić na robotników.

— Dalej! Ratujcie gorzelnię! każdy dostanie talara! — zakrzyknął Gordon.

To pomogło. Robotnicy pobiegli, w jednej chwili plac się opróżnił.

Gordon starał się uspokoić Schnittlera.

— Modele! Modele! — krzyknął nagle Schnitller, jakby nieprzytomny i pobiegł ku drugiemu skrzydłu fabryki, gdzie znajdowały się laboratoria.

Tu stało kilku robotników, przypatrując się bezczynnie pożarowi.

— Teraz zawali się fabryka! — zauważył jeden.

— Teraz! Teraz! — Wszyscy wyczekiwali z natężoną uwagą.

— Gdzie Hartmann? — krzyczał nieprzytomny i zrozpaczony172 Schnittler.

Zapomniał, że na dwa dni zwolnił Hartmanna od służby.

Rozejrzał się błędnie dokoła173.

W tej chwili poczęły eksplodować szopy ze spirytusem, należące do gorzelni.

Morze płomieni rozlało się na szerokości kilkuset metrów.

Trwoga i przestrach174 ogarnęły tłum. Wszyscy biegli ku gorzelni.

Gordon spojrzał na zegarek. Powoli i niepostrzeżenie oddalał się, przechodził od jednej gromady robotników do drugiej, słuchał przekleństw i wyzwisk, słuchał wycia kobiet, widział trwogę i rozpacz.

Teraz będę zbierał plony! pomyślał i uśmiechnął się smutnie. Litował się nad robotnikami pozbawionymi pracy.

Poszedł do miasta, aby rozkazać bić w dzwony.

VII

Wroński wkradł się niepostrzeżenie do ratusza. Był już najwyższy czas. Niedługo potem usłyszał, jak zegar wybił dziesiątą godzinę.

A może to nie było niedługo potem. Rachunek czasu przedstawiał mu się tak dziwnie. Czasem godzina biegła niby sekunda, czasem rozciągała się w nieskończoność.

Był zupełnie spokojny, nie czuł ani cienia obawy.

Tylko dziwaczne, maniakaliczne175 pomysły dręczyły go bez przerwy.

Z przestrachem przypomniał sobie, że na rynku chciał zapalać zapałki, bo zdawało mu się, że całkiem zamokły.

— Co by się jednak stało, gdybym był na rynku zapalił zapałkę? — myślał uspokojony.

Gorzej jeszcze było, gdy uczuł nieprzezwyciężoną chęć zapukać do drzwi Ostapa i opowiedzieć mu wszystko.

Teraz siedział na pace papierów i wyczekiwał bicia dzwonów.

Naturalnie176 stanie się coś z fabryką. Ostatnia proklamacja nie chybi pewno celu...

Naturalnie fabryka będzie się także palić. Oczywiście! Przypomniał sobie, że Gordon już dawniej o tym wspominał.

Ale ratusz był z pewnością najważniejszą rzeczą.

Śmiał się177. Myśl, że ratusz niedługo rozpadnie się w płomieniach, wydawała mu się niezmiernie zabawną.

Naturalnie ratusz nie spali się, lecz rozpłynie się w czystszym, doskonalszym elemencie ognia, boga Agni178, świętego ognia.

Przypomniał sobie nagle, że Botko mówił o nafcie.

To było przecież straszne, jak po kolei zapominał o najważniejszych rzeczach.

Ogarnęła go rozpacz... Przeszedł w myśli całą rozmowę z Botką i przekonał się z przestrachem, że prawie nic nie pamięta.

Zerwał się.

Teraz byłby zapomniał o nafcie.

Ostrożnie macał naokoło siebie.

Rzeczywiście! Przy drzwiach stała wielka konwia179 z naftą.

Wziął ją i trzymał w ręku.

Inaczej mógłby jeszcze zapomnieć w ostatniej chwili.

Usiadł znowu i kurczowo ściskał konwię w obu rękach.

Teraz był zadowolony. Myślał długo i obszernie o swojej pracy archeologicznej, o trudach, kiedy te wszystkie papiery przeglądał...

Nagle wpadł na genialną kombinację co do sztucznych dziur, jakie wiercono w cegłach klasztoru z XVII wieku.

Zaraz musiał uzupełnić swoją pracę. Żaden człowiek jeszcze nie wpadł na tą kombinację. Dziury te znajdowały się w wielu murach owego czasu.

Z zadowoleniem rozwijał myśl dalej, ale wkrótce znowu zapadł w stan znużenia i senności180.

Na ulicy słyszał