Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska to wspomnienia spisane przez niego pod koniec XVII wieku.
Podzielone są na dwie części — w pierwszej (1655–1666) opowiada o swoich przeżyciach związanych z wojnami ze Szwecją, Siedmiogrodem i Moskwą oraz rokoszem Lubomirskiego. Druga część (1667–1688) to zapis wspomnień Paska-ziemianina, po osiedleniu na wsi w Krakowskiem. Ze względu na to, że Pasek spisywał wspomnienia w ostatnich latach życia, niekiedy myli fakty historyczne, w drugiej części ukrywa również niewygodne wydarzenia ze swojego życia. Niemniej jednak są cennym dziełem epoki baroku, stanowiły również źródło inspiracji w literaturze XIX i XX wieku.
Jan Chryzostom Pasek był mazowieckim szlachcicem, wykształconym w kolegium jezuickim, żołnierzem prowadzącym awanturniczy tryb życia. Jeden z najsłynniejszych pamiętnikarzy polskich.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jan Chryzostom Pasek
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jan Chryzostom Pasek
Rzeczpospolitej. [przypis redakcyjny]
2447. wołosza — lekkie chorągwie wołoskie. [przypis redakcyjny]
2448. absolutum dominium (łac.) — samowładny rząd. [przypis redakcyjny]
2449. tyrannis (łac.) — tyrania. [przypis redakcyjny]
2450. Wrangel — Szwed, dowódca gwardii przybocznej. Kochowski zwie go legionis legatus, pułkownikiem (Wespazjan Kochowski, Annalium Poloniae ab obitu Vladislai IV Climacteres [Roczników polskich od śmierci Władysława IV Klimaktery], III, 187). [przypis redakcyjny]
2451. Brion — Francuz, rotmistrz chorągwi rajtarskiej. Obaj dostali się pod Częstochową do niewoli. [przypis redakcyjny]
2452. nomina (łac.) — nazwiska. [przypis redakcyjny]
2453. palam (łac.) — jawnie. [przypis redakcyjny]
2454. attendere (łac.) — pilnować, poświęcać uwagę. [przypis redakcyjny]
2455. scelera (łac.) — zbrodnie. [przypis redakcyjny]
2456. tam in prosperis (łac.) — tak w pomyślnych. [przypis redakcyjny]
2457. quam in adversis (łac.) — jako też i w niepomyślnych (okolicznościach). [przypis redakcyjny]
2458. vindices scelerum poenas (łac.) — pomstę za zbrodnie. [przypis redakcyjny]
2459. qualitates (łac.) —przymioty. [przypis redakcyjny]
2460. liberius (łac.) — otwarciej. [przypis redakcyjny]
2461. antistes (łac.) — biskupem. [przypis redakcyjny]
2462. status minister (łac.) — ministrem. [przypis redakcyjny]
2463. artis amandi magister (łac.) — mistrzem sztuki kochania. [przypis redakcyjny]
2464. custos legum (łac.) — strażnikiem praw. [przypis redakcyjny]
2465. defraudator regum (łac.) — zdrajcą królów. [przypis redakcyjny]
2466. pater patriae (łac.) — ojcem ojczyzny. [przypis redakcyjny]
2467. auctor lamentorum, profusionum sanguinis et universae in regno miseriae (łac.) — sprawcą łez, rozlewu krwi i powszechnej w królestwie nędzy. [przypis redakcyjny]
2468. immarcescibilem (łac.) — niezwiędłe, niezatarte. [przypis redakcyjny]
2469. male olentem (łac.) — cuchnące. [przypis redakcyjny]
2470. perpetuitati recordationem (łac.) — na wieczne czasy wspomnienie. [przypis redakcyjny]
2471. contumeliam et deminutionem (łac.) — zniewagę i ujmę. [przypis redakcyjny]
2472. post fata indeplorata (łac.) — po nieopłakanym zgonie. [przypis redakcyjny]
2473. malaciam in malitiam (łac.) — łagodność w złość. [przypis redakcyjny]
2474. konfidencja — zaufanie. [przypis redakcyjny]
2475. ex albo — z księgi. [przypis redakcyjny]
2476. in opprobrium (łac.) — w pośmiewisko. [przypis redakcyjny]
2477. Cyneas — legendarny filozof, któremu tylko imię dał historyczny Kineas, współczesny Pirrusowi filozof; przytacza go i Rej w Zwierzyńcu, XLVI i XLVII. [przypis redakcyjny]
2478. suffragari (łac.) — dopomóc. [przypis redakcyjny]
2479. vide et responde (łac.) — bacz i odpowiadaj. [przypis redakcyjny]
2480. ex occasione (łac.) — z powodu. [przypis redakcyjny]
2481. dispositae (łac.) — po przygotowaniu. [przypis redakcyjny]
2482. per bellum intestinum (łac.) — przez wojnę domową. [przypis redakcyjny]
2483. kobuz — mały ptak drapieżny. [przypis redakcyjny]
2484. imperium (łac.) — państwo. [przypis redakcyjny]
2485. cruciatus (łac.) — męczarnie. [przypis redakcyjny]
2486. ad gradum et perfectionem (łac.) — do stopnia i doskonałości. [przypis redakcyjny]
2487. in regno (łac.) — w królestwie. [przypis redakcyjny]
2488. lichy plebanek — „lichym plebankiem” Prażmowski nigdy nie był; był tylko proboszczem św. Michała na zamku krakowskim, a obok tego kanonikiem krakowskim i płockim. [przypis redakcyjny]
2489. kukułka — (przen.) nierządnica. [przypis redakcyjny]
2490. nocturnum imperium (łac.) — nocne panowanie. [przypis redakcyjny]
2491. regulantur qualitates (łac.) — stosują się przymioty. [przypis redakcyjny]
2492. płaszać — przerażać, nabawiać strachu, przepłaszać. [przypis redakcyjny]
2493. nominat — mianowany przez króla, lecz przez papieża jeszcze niezatwierdzony biskup lub arcybiskup. [przypis redakcyjny]
2494. persekucja (z łac.) — prześladowanie. [przypis redakcyjny]
2495. mere-mere-trix-trix (łac.) — dowcipne rozłożenie wyrazu szpetnego na części, które osobno nie są nieprzyzwoite; meretrix: wszetecznica. [przypis redakcyjny]
2496. intendis (łac.) — zamyślasz. [przypis redakcyjny]
2497. kondys, kondysek — nazwy gatunku psa, a zarazem przytyk do imienia księcia Kondeusza. [przypis redakcyjny]
2498. wypryciać — wydreptać. [przypis redakcyjny]
2499. ultimus domus Iagiellonicae pullus (łac.) — ostatnie domu Jagiellońskiego pisklę. [przypis redakcyjny]
2500. Alexander, aut mores aut nomen muta! (łac) — Aleksandrze, albo obyczaje albo imię odmień. [przypis redakcyjny]
2501. Nicolae, aut mores aut locum muta (łac.) — Mikołaju, albo obyczaje albo miejsce odmień. [przypis redakcyjny]
2502. fakcyja — tu: intryga. [przypis redakcyjny]
2503. predykant — kaznodzieja protestancki. [przypis redakcyjny]
2504. multyplikować — rozmnażać. [przypis redakcyjny]
2505. tertium non datur (łac.) — trzeciej możliwości nie ma. [przypis redakcyjny]
2506. grecka litera Π — tu: szubienica (ze względu na podobieństwo kształtu. [przypis edytorski]
2507. consilia (łac.) — rady. [przypis redakcyjny]
2508. Konstantego cesarza (...) Sewera, cesarzów — cesarze rzymscy wschodni i zachodni, którzy ulegali wpływom swych doradców, jak np. Arkadiusz Rufinowi, Tyberiusz Sejanowi, Sewer Plaucjanowi; mniej znani: Ablabios, doradca Konstantyna Wielkiego, zamordowany przez syna, Konstantiosa II; Harmatios, którego cesarz Zeno (474–491) za pomoc w odzyskaniu tronu mianował dowódcą pretorianów, a później, bojąc się jego zdrady, kazał zamordować, wreszcie eunuch Amantios, który Justynowi I (forma imienia: Justynian jest pomyłką przepisywacza) dostarczył pieniędzy dla pozyskania wojska; wnet jednak prawdziwy ten „z chłopa król”, nie umiejący ani czytać ani pisać, okrzyknięty przez wojsko cesarzem, kazał swego doradcę i wierzyciela zamordować. Wszyscy wspomniani tu doradcy zginęli okrutną śmiercią. [przypis redakcyjny]
2509. consilium malum consultori pessimum (łac.) — zła rada dla doradcy najgorsza. [przypis redakcyjny]
2510. Achitofel — dawał złe rady Absalonowi przeciwko jego ojcu, Dawidowi, ostatecznie powiesił się. [przypis redakcyjny]
2511. Aswerus — jeden z królów perskich, znany z księgi Estery. Historycy uważają go za Kserksesa (486–465); Aman pragnął zgubić Żydów, po udaremnieniu jego planów powiesił się. [przypis redakcyjny]
2512. jako pościelesz duszy swojej** — tu kończy się obcy wtręt, zaczynający się od słów: „Ale nie wiedziałeś (...)”, odznaczony w tekście głównym dwoma gwiazdkami **, zawierający paszkwil na Prażmowskiego pisany wg Brücknera inną ręką. [przypis edytorski]
2513. panegiryk (z gr.) — pochwała; tu iron.: paszkwil. [przypis redakcyjny]
2514. Wyskitki — miasteczko na trakcie z Warszawy do Łowicza, w pobliżu puszczy Jaktorowskiej. [przypis redakcyjny]
2515. per modum (łac.) — w postaci. [przypis redakcyjny]
2516. projekt — tu: odpis. [przypis redakcyjny]
2517. gwałt — tu: mnóstwo. [przypis edytorski]
2518. apostrophe (z greck.) — zwrot ku czemuś, odezwa. [przypis redakcyjny]
2519. iniuriam (łac.) — krzywdę. [przypis redakcyjny]
2520. totius nobilitatis (łac.) — całego stanu rycerskiego. [przypis redakcyjny]
2521. potens manu et consilio (łac.) — możny ręką i radą. [przypis redakcyjny]
2522. impediować — przeszkadzać. [przypis redakcyjny]
2523. omnibus modis (łac.) — wszelkimi sposobami. [przypis redakcyjny]
2524. ex ratione (łac.) — z (tej) przyczyny. [przypis redakcyjny]
2525. factiosus (łac.) — intrygant. [przypis redakcyjny]
2526. nummosus (łac.) — zasobny w pieniądze; bogaty. [przypis redakcyjny]
2527. in regno Galliae (łac.) — w królestwie francuskim. [przypis redakcyjny]
2528. popularitatem (łac.) — wziętość, popularność. [przypis redakcyjny]
2529. affectus populi (łac.) — miłość ludu. [przypis redakcyjny]
2530. regnante Gallo (łac.) — gdyby panował Francuz. [przypis redakcyjny]
2531. Krzepice — miasteczko pod Częstochową. [przypis redakcyjny]
2532. wygnanie wrocławskie — Lubomirski, skazany przez sejm na wygnanie, przebywał od grudnia 1664 do kwietnia 1665 na Śląsku, głównie we Wrocławiu. [przypis edytorski]
2533. ad humilitatem et submissionem (łac.) — do upokorzenia i uległości. [przypis redakcyjny]
2534. per promotionem (łac.) — z pomocą. [przypis redakcyjny]
2535. sentiebat (łac.) — myślał. [przypis redakcyjny]
2536. gonion — rodzaj tańca; goniona tańca (według daw. deklinacji rzeczownikowej). [przypis redakcyjny]
2537. Ej (...) buch pięścią — Miejsce widocznie przez kopistę zepsute. Prof. Brückner czyta: „Ejżeć, sipęknę cię,/ To odlew buch pięścią!”, gdzie pękać występuje w znaczeniu: bić, uderzyć (znane także w gwarze nadrabskiej), zaś si to dodatek, jak w si-bretkowie. [przypis redakcyjny]
2538. largicja — datek. [przypis redakcyjny]
2539. Grłuchowsko — a. Głuchowsko; dziś: Głuchów, wieś na zach. od Rawy. [przypis redakcyjny]
2540. Sułkowski, Wojciech — podwojewodzi rawski. [przypis redakcyjny]
2541. kolegium jezuickie — w Rawie, gdzie Pasek odbywał nauki. [przypis redakcyjny]
2542. polityczny (daw.) — grzeczny, nie prostak, mający obycie. [przypis redakcyjny]
2543. sama (starop.) — żona, pani. [przypis redakcyjny]
2544. mastykować (z łac.) — żuć, przen.: rozważać. „To gdy zmastykuje” (Wiśniowiecki u Twardowskiego: Wojna domowa, I, 26). Pasek użył jednak słowa gwarowego mastykować: maścić (od mastyka: tłustość, smarowidło); jeszcze dziś można słyszeć: „A to mu wymaścił!”. „Tym bardziej mastykuje” znaczy więc: tym bardziej maści, mówi rzeczy dla ucha nieprzyjemne. [przypis redakcyjny]
2545. omówić się — tłumaczyć się. [przypis redakcyjny]
2546. wirydarz (z łac.) — ogród. [przypis redakcyjny]
2547. wicherek — mały kosmyk włosów, sterczący na wierzchu głowy, tu przen.: nikły gaik. [przypis redakcyjny]
2548. per modum (łac.) — na sposób. [przypis redakcyjny]
2549. pod Częstochową — starcie 4 września 1665. [przypis redakcyjny]
2550. kontemplacyje (lm) — rozmyślania. [przypis redakcyjny]
2551. wyiskrzyć się a. wyikrzyć się — wyzbyć się czego. [przypis redakcyjny]
2552. konno i rzędno — z pięknymi rzędami na koniach. [przypis redakcyjny]
2553. figuraliter (łac.) — przenośnie. [przypis redakcyjny]
2554. Putoszyński — być może chodzi o rotmistrza Konstantego Putoszyńskiego z Wołynia; wg Wespazjana Kochowskiego był to jego przyjaciel, znany w wojsku rokoszańskim z ogromnej łysiny, długiej brody i ciętego dowcipu, prototyp Zagłoby, Sambor Młoszowski; użyte przez Paska nazwisko prof. Czubek uważa za zmyślone, zapisuje je jako „Pustoszyński” i wywodzi od pustoty, skłonności do obracania wszystkiego w żart. [przypis redakcyjny]
2555. da pacem, Domine (łac.) — daj nam pokój, Panie. [przypis redakcyjny]
2556. Pac — wymienieni przez Paska mieliby to być: Krzysztof Pac, kanclerz wielki litewski (1662–1684); Michał Kazimierz Pac, hetman wielki litewski (1667–1682); Mikołaj Stefan Pac, biskup wileński (1671–1684); Kazimierz Pac, biskup żmudzki, (1667–1692). W istocie między jeńcami było tylko trzech Paców: Konstanty, chorąży nadworny lit., Mikołaj Stefan, ciwun (tj. dzierżawca majątku królewskiego) szawelski, i Krzysztof, rotmistrz, syn podskarbiego lit. [przypis redakcyjny]
2557. agnuszek — wizerunek baranka z ciasta do jedzenia. [przypis redakcyjny]
2558. jak ów rybak (...) potłukł i w wór potkał — pierwotnie bajka Babriosa, gr. bajkopisarza żyjącego w III w. [przypis redakcyjny]
2559. traktaty palczyńskie — w pierwszej połowie listopada 1665 r. nastąpiło zawieszenie broni pod Palczynem. [przypis redakcyjny]
2560. modulamina suspecta (łac.) — melodie podejrzane. [przypis redakcyjny]
2561. anticipative prophetia (łac.) — poprzednie proroctwo, przepowiednia. [przypis redakcyjny]
2562. Dum annus (...) ingeminabit (łac.) — Gdy z trzech szóstek rok się składa,/ A Marek święcone śniada,/ W Boże Ciało Jan przypada,/ Jan Kazimierz tron zasiada,/ Wtedy Polsce biada, biada! [przypis redakcyjny]
2563. inter octavas Corporis Christi (łac.) — w oktawę Bożego Ciała. [przypis redakcyjny]
2564. vae (łac.) — biada. [przypis redakcyjny]
2565. hibernowe stanowisko — zimowe leże. [przypis redakcyjny]
2566. diligentissime (łac.) — jak najbaczniej. [przypis redakcyjny]
2567. na górę — do izby senatorskiej. [przypis redakcyjny]
2568. konsultacje — narady. [przypis redakcyjny]
2569. marszałkowie — marszałków na sejmie było czterech: 2 koronnych (wielki i nadworny) i 2 litewskich. [przypis redakcyjny]
2570. ea intentione (łac.) — w tym zamiarze. [przypis redakcyjny]
2571. in hac palaestra (łac.) — w tej szkole. [przypis redakcyjny]
2572. imbibere (łac.) — skorzystać.
Darmowe książki «Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)