Wielki zmierzch - Cezary Jellenta (darmowa biblioteka cyfrowa txt) 📖
Krótki opis książki:
Wielki zmierzch to pamiętnik młodopolskiego pisarza i krytyka literackiego Cezarego Jellenty z pierwszych miesięcy I wojny światowej. Przedstawione w nim doświadczenia cywila — warszawiaka z niepokojem zerkającego na każdy nagłówek prasowy zostały wzbogacone o głębokie refleksje natury filozoficznej i liczne odwołania do sztuki. Na niemalże każdej stronie ujawnia się artystyczna wrażliwość Jellenty oraz jego ogromna erudycja.
Jellenta w Wielkim zmierzchu wojny nie widzi. On ją ogląda niczym spektakl teatralny. Wprawionym okiem zwraca uwagę na detale, jednocześnie ogarniając całość. Uważnie śledzi każde drgnienie, gest, dokładnie analizuje każdą scenę, szukając dla niej uzasadnienia w dalszych częściach „sztuki”. Wsłuchuje się w muzykę dział. Dla niego „działa brzmią barytonem, okna zaś odpowiadają chrapliwym basem”.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Cezary Jellenta
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wielki zmierzch - Cezary Jellenta (darmowa biblioteka cyfrowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Cezary Jellenta
[przypis edytorski]
169. niecofniony (daw.) — nieodwracalny, nieunikniony. [przypis edytorski]
170. junkier — pruski szlachcic, właściciel majątku ziemskiego służący jako oficer w armii pruskiej. [przypis edytorski]
171. Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny kartagiński wódz; przez wiele lat prowadził walki z Rzymianami; wsławił się umiejętnościami taktycznymi oraz przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył Rzymian. [przypis edytorski]
172. aerolit — meteoryt kamienny. [przypis edytorski]
173. Attyla (zm. 453) — wódz Hunów od 434 r., najpotężniejszy z władców barbarzyńskich atakujących cesarstwo rzymskie. [przypis edytorski]
174. bitwa pod Tannenbergiem (1914) — bitwa w ramach operacji wschodniopruskiej w 1914 r. między siłami Imperium Rosyjskiego a Cesarstwem Niemieckim, zakończona zwycięstwem Niemiec. [przypis edytorski]
175. rekognoskować (daw.) — badać, rozpoznawać okolicę dla celów wojskowych. [przypis edytorski]
176. aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]
177. oswojonaś (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: „oswojona jesteś”. [przypis edytorski]
178. nahajka — bicz. [przypis edytorski]
179. urągać mocy — nawiązanie do cytatu „Warszawa jedna twojej mocy się urąga, / Podnosi na cię rękę i koronę ściąga” z Reduty Ordona Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]
180. raźny (daw.) — żywy, ruchliwy, ochoczy. [przypis edytorski]
181. trwożny (daw.) — odczuwający trwogę, zlękniony. [przypis edytorski]
182. sioło — wieś. [przypis edytorski]
183. chudoba (daw.) — bieda, niedostatek. [przypis edytorski]
184. lazaret (daw.) — szpital wojskowy, zwłaszcza polowy, przeznaczony do opatrywania rannych na polu walki oraz izolacji i leczenia chorych żołnierzy. [przypis edytorski]
185. Lourse, Semadeni, Udziałowa — warszawskie kawiarnie. [przypis edytorski]
186. Karol I Hohenzollern-Sigmaringen (1839–1914) — król Rumunii w latach 1881–1914. [przypis edytorski]
187. Riepin, Ilja (1844–1930) — rosyjski i ukraiński malarz, przedstawiciel realizmu. [przypis edytorski]
188. omnibus — pojazd wieloosobowy, przeważnie kryty, utrzymujący regularną komunikację. Od XVII do XIX wieku konny, następnie z napędem. [przypis edytorski]
189. bałaguła (gw., żyd.) — długi wóz do przewozu ludzi i towarów. [przypis edytorski]
190. możebne (daw.) — możliwe. [przypis edytorski]
191. fortissimo (wł. muz.) — bardzo głośno, bardzo mocno. [przypis edytorski]
192. Tyrteusz (VII w. p.n.e.) — grecki poeta, śpiewak, od jego imienia wywodzi się nazwa poezji patriotycznej wzywającej do walki, określanej jako poezja tyrtejska. [przypis edytorski]
193. ochrana — tajna policja carska działająca w Imperium Rosyjskim. [przypis edytorski]
194. brennusowy miecz (przen.) — symbol nieograniczonej władzy zwycięskiej armii nad pokonanymi. Brennus, wódz plemienia Senonów, zajął i złupił Rzym w lipcu 387 p.n.e. W zamian za wycofanie swoich wojsk z z Imperium, zażądał on w postaci 1000 rzymskich funtów (ok. 327 kg) złota. Tytus Liwiusz w Ab Urbe condita podaje, że Galowie dostarczyli wagę oraz odważniki. Rzymianie kiedy spostrzegli, że odważniki są sfałszowani, poinformowali o tym Brennusa, który wyciągając swój miecz, rzucił go na wagę i wykrzyknął: Vae victis! (Biada zwyciężonym!), zmuszając Rzymian aby zapłacili jeszcze więcej. [przypis edytorski]
195. Manifest 93 — ogłoszony 4 X 1914 r. manifest Do świata kultury! (niem. An die Kulturwelt!) niemieckich naukowców, literatów oraz artystów, wyrażający ich poparcie dla niemieckich działań wojskowych w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]
196. kalumnia — krzywdzące oskarżenie. [przypis edytorski]
197. kakofonia (muz.) — zespół dźwięków niezestrojonych, nieharmonicznych. [przypis edytorski]
198. Quasimodo — bohater powieści Victora Hugo Katedra Marii Panny w Paryżu, uosobienie brzydoty oraz dobroci serca. [przypis edytorski]
199. sardoniczny — szyderczy, ironiczny. [przypis edytorski]
200. Corinth, Lovis (1858–1925) — niemiecki malarz i grafik, przedstawiciel impresjonizmu, wywarł wpływ na ekspresjonizm niemiecki. [przypis edytorski]
201. obmierzły — wstrętny. [przypis edytorski]
202. wrychle (daw.) — rychło, szybko. [przypis edytorski]
203. moderne (fr.) — nowoczesny. [przypis edytorski]
204. kokota (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]
205. plwać (daw.) — pluć. [przypis edytorski]
206. Strzępy, strzępy, strzępy, strzępy, / Ożarły się syto sępy! — cytat z Legionu autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. [przypis edytorski]
207. pro i contra (łac.) — za i przeciw. [przypis edytorski]
208. crescendo (wł. muz.) — coraz głośniej. [przypis edytorski]
209. była zapomniała (daw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego, dziś: „zapomniała”. [przypis edytorski]
210. ciemięstwo — ucisk, prześladowanie. [przypis edytorski]
211. rulada (muz.) — element w muzyce wokalnej, szybki pasaż. [przypis edytorski]
212. chałaciarz (daw.) — ubogi Żyd noszący chałat. [przypis edytorski]
213. fajerant (daw.) — przerwa lub koniec dnia w pracy. [przypis edytorski]
214. parafiańszczyzna (daw.) — zaściankowość, prowincjonalizm. [przypis edytorski]
215. magot — rodzaj małpy. [przypis edytorski]
216. stolec (daw.) — tron. [przypis edytorski]
217. rajer — czaple pióro używane dawniej do ozdoby kapeluszy lub fryzur damskich. [przypis edytorski]
218. jasyr — niewola. [przypis edytorski]
219. Castello, Antonino Paternò (1852–1914) — markiz San Giuliano, włoski polityk, minister spraw zagranicznych w latach 1910–1914. [przypis edytorski]
220. Salandra, Antonio (1853–1931) — polityk, premier Włoch w latach 1914–1916. [przypis edytorski]
221. unisono (wł., muz.) — jednym głosem, w jednej tonacji; przen.: zgodnie. [przypis edytorski]
222. komparycja (daw.) — wstępna część dokumentu sądowego wymieniająca strony procesowe. [przypis edytorski]
223. Kiaoczou — dawna koncesja niemiecka na terytorium Chin przyznana II Rzeszy przez cesarstwo chińskie. 7 listopada 1914 zajęta przez Japonię, która dołączyła do I wojny po stronie Ententy. [przypis edytorski]
224. duch Boży unosi się nad wodami — cytat z Księgi Rodzaju. [przypis edytorski]
225. ad infinitum (łac.) — do nieskończoności. [przypis edytorski]
226. teoria „wiecznego powrotu” — koncepcja filozoficzna zakładająca, że świat powtarzał się i będzie powtarzać się wciąż w tej samej postaci nieskończenie wiele razy. W nowożytności rozwijana była przez Friedricha Nietzschego. [przypis edytorski]
227. arteria (łac.) — tętnica. [przypis edytorski]
228. transzeja — rów łączący okopy, schrony i stanowiska ogniowe na linii frontu. [przypis edytorski]
229. fanfaroński — butny, pyszny. [przypis edytorski]
230. trepak — taniec ludowy popularny na Ukrainie i w Rosji. Charakteryzuje się bardzo szybkim tempem w metrum 2/4 oraz drobnymi kroczkami i przytupami. [przypis edytorski]
231. grandezza (wł.) — wielkość. [przypis edytorski]
232. pan Połusztannikow — bohater żartobliwych artykułów zamieszczanych w satyrycznym czasopiśmie „Mucha” (1868–1939), Moskal mówiący łamaną polszczyzną. [przypis edytorski]
233. trzebaż (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą, inaczej: „trzeba że”. [przypis edytorski]
234. Rindfleisch-Gulasch (niem.) — gulasz z wołowiny. [przypis edytorski]
235. De profundis (łac.) — z głębokości. Początek Psalmu 130. [przypis edytorski]
236. węgieł — miejsce zetknięcia się dwóch ścian zewnętrznych budynku. [przypis edytorski]
237. wiecheć — garść, pęk, słomy, siana, badyli, gałęzi. [przypis edytorski]
238. rzeszoto — sito. [przypis edytorski]
239. Amicis, Edmondo de (1846–1908) — włoski pisarz i dziennikarz, autor powieści dla młodzieży Serce, cenionej za za bogactwo bodźców moralnych i patriotycznych. [przypis edytorski]
240. Guten Morgen (niem.) — Dzień dobry! [przypis edytorski]
241. Grüß Gott (niem.) — Szczęść Boże! [przypis edytorski]
242. Salambo — powieść Gustawa Flauberta z 1862 roku, której akcja rozgrywa się podczas wojny Kartagińczyków z najemnikami w III stuleciu p.n.e. [przypis edytorski]
243. Memnon (mit. gr.) — syn Eos (Jutrzenki), król Etiopów, uczestnik wojny trojańskiej; zginął z ręki Achillesa. Jeden z dwóch kolosalnych, wysokich na 15 m posągów faraona Amenhotepa III w Egipcie, w Tebach Zachodnich, nazywano statuą Memnona, ponieważ od czasu, gdy został uszkodzony przez trzęsienie ziemi w 27 r. p.n.e., rankiem wydobywał się z niego dźwięk, interpretowany przez Greków i Rzymian jako wołanie Memnona do matki. Zjawisko to wywołane było ulatywaniem ogrzewającego się powietrza przez szczelinę w posągu i ustało po jego naprawie. [przypis edytorski]
244. maroder (daw.) — dezerter dopuszczający się w czasie wojny rabunków, kradzieży i innych przestępstw. [przypis edytorski]
245. blindaż — drewniany lub blaszany daszek nad okopem zabezpieczający żołnierzy przed padającymi z góry kulkami szrapnelowymi i odłamkami granatów. [przypis edytorski]
246. Feldgesangbuch für die evangelischen Mannschaften des Heeres (niem.) — Ewangelicki śpiewnik polowy dla wojska. [przypis edytorski]
247. Körner, Theodor (1791–1813) — niemiecki poeta, autor pieśni zachęcających do walki z Napoleonem, nazywany „niemieckim Tyrteuszem”. [przypis edytorski]
248. Vater, ich rufe Dich!; Gott, ich erkenne Dich — cytaty z Gebet während der Schlacht autorstwa Körnera. [przypis edytorski]
249. pauper (daw.) — żebrak, ubogi. [przypis edytorski]
250. lejtnant — stopień oficerski w armii rosyjskiej. [przypis edytorski]
251. Mazepa — dramat Juliusza Słowackiego w Paryżu powstały w II poł. 1839 r. Jego głównym bohaterem jest młody Iwan Mazepa, paź i dworzanin królewski, przyszły hetman kozacki. Akcja toczy się w XVII w. na zamku wojewody, którego odwiedza król Jan II Kazimierz Waza wraz ze świtą. [przypis edytorski]
252. Sziraz — miasto w południowym Iranie, nazywane również Miastem Róż. [przypis edytorski]
253. Parma — miasto we Włoszech znane z uprawy rzadkiej odmiany fiołka nazwanego fiołkiem parmeńskim. [przypis edytorski]
254. Maupassant, Guy de (1850–1893) — francuski pisarz zaliczany do nurtu naturalizmu i dekadentyzmu, znany zwłaszcza ze swoich nowel, w których zawarł doświadczenie wojny francusko-pruskiej. [przypis edytorski]
255. Mahabharata — hinduistyczny poemat epicki, uznawany za jedno z głównych dzieł literatury indyjskiej, uważany także za najdłuższy epos na świecie. [przypis edytorski]
256. Ramajana — epos sanskrycki, przedstawiający dzieje Ramy (siódme wcielenie boga Wisznu), jego brata Lakszmany, żony Ramy Sity (porwana przez demona Rawanę na wyspę Lankę) oraz ich wiernego towarzysza Hanumana. [przypis edytorski]
257. weltschmerz — smutek, apatia, melancholia wynikające z myśli o niedoskonałości świata, a właściwie ze zderzenia chęci działania i niemożności jego realizacji. [przypis edytorski]
258. Blutorangen (niem.) — pomarańcza krwista. [przypis edytorski]
259. weredyk — osoba, która ma zwyczaj mówić innym to, co myśli, prosto w oczy. [przypis edytorski]
260. Quidquid est timeo Danaos et dona ferentes (łac.) — Czymkolwiek to jest, obawiam się Danaów (Greków), nawet gdy niosą dary (Wergiliusz, Eneida II 49); wypowiedź kapłana trojańskiego Laokoona na widok wielkiego drewnianego konia pozostawionego przez wrogów na plaży, rzekomo daru dla bogów; fraza przysłowiowa, używana zwykle bez pierwszych dwóch wyrazów, jako ostrzeżenie, żeby nie ufać wrogom, nawet kiedy działają pozornie dla nas korzystnie. [przypis edytorski]
261. Fryderyk August (1865–1932) — ostatni król Saksonii panujący w latach 1904–1918, Generalfeldmarschall armii niemieckiej podczas I wojny światowej. [przypis edytorski]
262. ingres — uroczyste objęcie władzy. [przypis edytorski]
263. strzelcy — członkowie powstałego w 1910 r. we Lwowie Związku Strzeleckiego będącego podstawą budowania struktur wojskowych Legionów Polskich. [przypis edytorski]
264. „Goeben”, „Breslau” i „Hamidie” — niemieckie krążowniki liniowe. [przypis edytorski]
265. metrampaż (daw.) — składacz czcionek w drukarni. [przypis edytorski]
266. decrescendo (wł., muz.) — stopniowe ściszanie dźwięków. [przypis edytorski]
267. kości są rzucone, łac. Alea iacta est — słowa Juliusza Cezara wypowiedziane 49 p.n.e. podczas przekraczania na czele swojej armii granicznej rzeki Rubikon, oddzielającej Galię Przedalpejską od Italii, co było jednoznaczne ze sprzeciwieniem się rozkazom senatu i rozpoczęciem wojny domowej w republice rzymskiej przeciwko Pompejuszowi i optymatom; zwrot oznaczający obecnie podjęcie ryzykownej i nieodwołalnej decyzji. [przypis edytorski]
268. w islamie — tu: w krajach muzułmańskich. [przypis edytorski]
269. Hamilkar Barkas (275–229 r.p.n.e.) — kartagiński dowódca wojskowy, ojciec Hannibala, uczestnik I wojny punickiej. [przypis edytorski]
270.
Darmowe książki «Wielki zmierzch - Cezary Jellenta (darmowa biblioteka cyfrowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)