Wielki zmierzch - Cezary Jellenta (darmowa biblioteka cyfrowa txt) 📖
Krótki opis książki:
Wielki zmierzch to pamiętnik młodopolskiego pisarza i krytyka literackiego Cezarego Jellenty z pierwszych miesięcy I wojny światowej. Przedstawione w nim doświadczenia cywila — warszawiaka z niepokojem zerkającego na każdy nagłówek prasowy zostały wzbogacone o głębokie refleksje natury filozoficznej i liczne odwołania do sztuki. Na niemalże każdej stronie ujawnia się artystyczna wrażliwość Jellenty oraz jego ogromna erudycja.
Jellenta w Wielkim zmierzchu wojny nie widzi. On ją ogląda niczym spektakl teatralny. Wprawionym okiem zwraca uwagę na detale, jednocześnie ogarniając całość. Uważnie śledzi każde drgnienie, gest, dokładnie analizuje każdą scenę, szukając dla niej uzasadnienia w dalszych częściach „sztuki”. Wsłuchuje się w muzykę dział. Dla niego „działa brzmią barytonem, okna zaś odpowiadają chrapliwym basem”.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Cezary Jellenta
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wielki zmierzch - Cezary Jellenta (darmowa biblioteka cyfrowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Cezary Jellenta
zniechęcenie. [przypis edytorski]
64. rzewnie (daw.) — czule, pełne żalu. [przypis edytorski]
65. śród (daw.) — dziś: wśród. [przypis edytorski]
66. bitwa pod Sedanem (1870) — starcie zbrojne podczas wojny francusko-pruskiej. Konsekwencją bitwy była kapitulacja cesarza Napoleona III wraz z jego armią i zwycięstwo Prus i ich sprzymierzeńców w wojnie. [przypis edytorski]
67. Joffre, Joseph (1852–1931) — francuski dowódca wojskowy, naczelny wódz armii francuskiej (1914–1916) w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]
68. French, John (1852–1925) — brytyjski marszałek polny, pierwszy naczelny dowódca Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego w I wojnie światowej. [przypis edytorski]
69. sobkostwo (daw.) — egoizm. [przypis edytorski]
70. brytański (daw.) — dziś: brytyjski. [przypis edytorski]
71. ocuglić (daw.) — poskromić. [przypis edytorski]
72. Jeszcze Francja nie zginęła! — wiersz autorstwa Cypriana Kamila Norwida. [przypis edytorski]
73. Wystruć — dziś: Czerniachowsk; miasto w obwodzie kaliningradzkim. [przypis edytorski]
74. rakarz (przen.) — łajdak, łotr. [przypis edytorski]
75. mogłożby — konstrukcja z partykułą wzmacniającą i pytającą, tu w znaczeniu: „czy mogłoby?”. [przypis edytorski]
76. Malborg — dziś: Malbork. [przypis edytorski]
77. Frauenburg — dziś: Frombork. [przypis edytorski]
78. śpichrz (daw.) — spichlerz. [przypis edytorski]
79. Klonowic, Sebastian Fabian (ok. 1545–1602) — polski poeta, kompozytor, wykładowca w Akademii Zamojskiej. [przypis edytorski]
80. Teutoni — lud germański lub celtycki zamieszkujący pierwotnie tereny nad Łabą, potocznie: typowy Niemiec. [przypis edytorski]
81. Samsonow, Aleksander (1859–1914) — generał rosyjski, dowódca wojskowy w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]
82. Naczelny Wódz — najwyższa funkcja wojskowa w Wojsku Polskim. W czasie powstawania tego pamiętnika, tj. w 1914 r. funkcję tę pełnił Hans Hartwig von Beseler. W dalszej części tekstu wspominany jest jako „naczelny wódz”. [przypis edytorski]
83. gzyms — wysunięty przed lico ściany, zwykle profilowany element architektoniczny. [przypis edytorski]
84. woluta — element architektoniczny i motyw ornamentacyjny w formie spirali lub zwoju. [przypis edytorski]
85. heglowcy — uczniowie i kontynuatorzy systemu filozoficznego stworzonego przez Georga Wilhelma Friedricha Hegla, tu ironicznie: Niemcy. [przypis edytorski]
86. zeppeliny — niemieckie bombowce strategiczne w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]
87. feldfebel (niem.) — niemiecki podoficerski stopień wojskowy, odpowiednik polskiego sierżanta. [przypis edytorski]
88. Nemezyda (mit. gr.) — in. Nemezis, bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia. [przypis edytorski]
89. mikado — rozpowszechniona w Europie nazwa cesarza japońskiego. [przypis edytorski]
90. Kazimierz Wielki (1310–1370) — król polski, w historiografii uważany za jednego z najwybitniejszych władców Polski. [przypis edytorski]
91. Król-Duch — nieukończony poemat historiozoficzny napisany przez Juliusza Słowackiego w latach 1845–1849. [przypis edytorski]
92. pietyzm — wielka dbałość o coś lub o kogoś wynikająca z głębokiego szacunku dla tej rzeczy lub osoby. [przypis edytorski]
93. farys — muzułmański jeździec, profesjonalny wojownik, odpowiednik europejskiego rycerza. [przypis edytorski]
94. Frauzensbad (niem.) — Franciszkowe Łaźnie; miasto w Czechach. [przypis edytorski]
95. Józef Balsamo — powieść historyczna Aleksandra Dumasa (ojca), stanowiącą pierwszą z pięciu części cyklu Pamiętniki lekarza. [przypis edytorski]
96. Ruskin, John (1819–1900) — angielski pisarz, poeta i artysta, najbardziej znany jako krytyk artystyczny. Jego książka Współcześni malarze (Modern Painters) przyczyniła się do popularności malarza Williama Turnera i ruchu prerafaelitów. [przypis edytorski]
97. quattrocento (wł.) — dosł. czterysta, pojęcie odnoszące się do XV wieku, czyli początków renesansu w kulturze włoskiej. [przypis edytorski]
98. Mały Kapral — przydomek nadany Napoleonowi Bonaparte po zwycięskiej bitwie pod Lodi (1796). [przypis edytorski]
99. Pau, Paul (1848–1932) — generał francuski, podczas I wojny światowej w 1914 r. mianowany dowódcą Armii Alzackiej. [przypis edytorski]
100. Castelnau, Noël de (1851–1944) — generał francuski podczas I wojny światowej. [przypis edytorski]
101. Ney, Bernadette, Dąbrowski, Kozietulski — uczestnicy wojen napoleońskich. [przypis edytorski]
102. Krupp — niemiecki koncern stalowy założony w 1903 r., produkujący w trakcie I wojny światowej uzbrojenie. [przypis edytorski]
103. Anabasis — utwór znany również jako Wyprawa Cyrusa, jeden z pierwszych pamiętników wojennych. Ksenofont opisuje w nim brawurowy powrót greckiego wojska najemnego spod Kunaksy w Babilonii do Grecji. [przypis edytorski]
104. perzyna (daw.) — zgliszcza, pogorzelisko. [przypis edytorski]
105. kanonier — najniższy stopień wojskowy w artylerii. [przypis edytorski]
106. szymoza — rodzaj masy wybuchowej. [przypis edytorski]
107. ekrazyt — materiał wybuchowy, mieszanina kwasu pikrynowego, pikrynianu amonu, trinitrokrezoli i soli amonowych tychże. [przypis edytorski]
108. Moltke, Helmuth Karl Bernhard von (1800–1891) — pruski generał i feldmarszałek, reformator armii pruskiej, a potem Armii Cesarstwa Niemieckiego. [przypis edytorski]
109. Talleyrand, Charles-Maurice de (1754–1838) — francuski mąż stanu, polityk, dyplomata, minister spraw zagranicznych Francji, zwolennik rewolucji francuskiej i sekularyzacji dóbr kościelnych, w 1791 ekskomunikowany; znany m.in. z ostrego języka; przypisywane jest mu zdanie „Bagnetami można załatwić wszystko, sire. Mają jednak wadę: nie można na nich usiąść”, które miał wypowiedzieć w rozmowie z Napoleonem. [przypis edytorski]
110. Sitzfleisch (niem.) — siedzenie, cztery litery. [przypis edytorski]
111. Hohenzollernowie — niemiecka dynastia, z której wywodził się ówcześnie panujący Wilhelm II Hohenzollern. [przypis edytorski]
112. Spielhagen, Friedrich (1829–1911) — niemiecki pisarz, teoretyk literatury, tłumacz. Jedną z jego najbardziej znanych powieści jest In Reih’ und Glied. [przypis edytorski]
113. Novalis, właśc. Hardenberg, Georg Philipp Friedrich Freiherr von (1772–1801) — niemiecki poeta i prozaik, jeden z najważniejszych przedstawicieli okresu wczesnego romantyzmu, uważany czasem za jednego z twórców tego kierunku. Jego nazwiskiem określa się też często innych twórców wczesnego romantyzmu niemieckiego. [przypis edytorski]
114. stępor — drewniany tłuczek do rozdrabniania i obłuskiwania ziarna w stępie. [przypis edytorski]
115. Alp — wywodzący się z mitologii germańskiej potwór, rodzaj wampira atakujący w pełni śpiących ludzi. [przypis edytorski]
116. rejterować — wycofywać się, uciekać. [przypis edytorski]
117. kumoszka (pot.) — kobieta zajmująca się plotkami. [przypis edytorski]
118. Kluck, Alexander von (1846–1934) — pruski i niemiecki generał pułkownik, dowódca wojsk niemieckich podczas I wojny światowej. Zdobywca Brukseli w 1914. [przypis edytorski]
119. Kronprinz (niem.) — książę koronny, tytuł nadawany następcom tronu monarszego, w trakcie I wojny nosił go Wilhelm Hohenzollern. [przypis edytorski]
120. baserunek (daw.) — chłosta. [przypis edytorski]
121. junkierskie (daw.) — tu: młodzieńcze. [przypis edytorski]
122. Iwanow, Nikołaj Iudowicz (1851–1919) — rosyjski generał artylerii, generał adiutant. [przypis edytorski]
123. Ruzski, Nikołaj Władimirowicz (1854–1918) — rosyjski wojskowy generał piechoty, generał adiutant, od 3 września 1914 do 17 marca 1915 głównodowodzący Armią Północną. [przypis edytorski]
124. Brusiłow, Aleksiej Aleksiejewicz (1853–1926) — rosyjski generał kawalerii i generał-adiutant. [przypis edytorski]
125. Hawełka, Antoni (1840–1894) — polski przedsiębiorca, kupiec i restaurator, założyciel restauracji „U Hawełki” słynącej z wielowarstwowych kanapek. [przypis edytorski]
126. Dzikiewicz, Władysław (1867–1929) — hotelarz, założyciel hotelu „Morskie Oko”. [przypis edytorski]
127. Ojciec zadżumionych — poemat Juliusza Słowackiego z 1838 roku. Bohaterem utworu jest Arab (wzorowany na postaci biblijnego Hioba), któremu dżuma zabrała żonę i siedmioro dzieci. [przypis edytorski]
128. Ostatni z Mohikanów — przygodowo-historyczna powieść Jamesa Fenimore’a Coopera z 1826. Fabuła książki dotyczy wojny francusko-brytyjskiej z II poł. XVIII w., toczonej na terenie brytyjskich kolonii w Ameryce Północnej. [przypis edytorski]
129. plein air (fr.) — świeże powietrze. [przypis edytorski]
130. Stones of Venice — trzytomowy traktat o sztuce i architekturze weneckiej autorstwa angielskiego historyka sztuki Johna Ruskina, opublikowany po raz pierwszy w latach 1851–1853. [przypis edytorski]
131. nimb — świetlisty otok wokół głów przedstawianych na obrazie postaci boskich lub świętych. [przypis edytorski]
132. cygan — tu: członek cyganerii literackiej. [przypis edytorski]
133. sofizmat — rozumowanie pozornie poprawne, ale w istocie zawierające rozmyślnie utajone błędy logiczne. [przypis edytorski]
134. Cézanne, Paul (1839–1906) — francuski malarz postimpresjonistyczny, którego twórczość stanowi pomost pomiędzy impresjonizmem i kubizmem. [przypis edytorski]
135. Hodler, Ferdinand (1853–1918) — szwajcarski malarz, przedstawiciel symbolizmu i secesji. Uważany za prekursora ekspresjonizmu i odnowiciela malarstwa ściennego [przypis edytorski]
136. matactwo (daw.) — oszustwo, nieuczciwe postępowanie. [przypis edytorski]
137. fajtać (pot.) — latać. [przypis edytorski]
138. bronowiczanie — mieszkańcy Bronowic, dawnej podkrakowskiej wsi, w której rozgrywała się akcja Wesela Wyspiańskiego. [przypis edytorski]
139. cokół — podstawa, postument (baza), na którym umieszczane są rzeźby lub inne dzieła sztuki. [przypis edytorski]
140. tragedia Reimsu — zniszczenie gotyckiej katedry w Reims we wrześniu 1914 r. przez Niemców, akt zemsty za klęskę nad Marną. [przypis edytorski]
141. kanonada — silny, długotrwały ostrzał z dział, nawała artyleryjska. [przypis edytorski]
142. bezeceństwo (daw.) — haniebne postępowanie, czyn budzący odrazę. [przypis edytorski]
143. Hunowie (przen.) — lud koczowniczy, który ok.370 r. najechał Europę, wywołując wielką wędrówkę ludów, i przyczynił się do upadku Cesarstwa zachodniorzymskiego; tu: Niemcy. [przypis edytorski]
144. jeszczem nie dawał (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: „jeszcze nie dawałem”. [przypis edytorski]
145. Fidiasz (ok. 490–430 p.n.e.) — rzeźbiarz grecki, uważany za najwybitniejszego przedstawiciela greckiej rzeźby starożytnej okresu klasycznego. [przypis edytorski]
146. Praksyteles (395–330 p.n.e.) — rzeźbiarz grecki, artysta stylu późnoklasycznego. [przypis edytorski]
147. chram — świątynia, najczęściej budowa sakralna u Słowian. [przypis edytorski]
148. witriolej, a. witrol (daw.) — dawna nazwa stężonego kwasu siarkowego. [przypis edytorski]
149. Irydion — główny i tytułowy bohater dramatu Zygmunta Krasińskiego wydanego w 1836 r. Akcja utworu przedstawia spisek Irydiona w celu obalenia despotycznej władzy. [przypis edytorski]
150. Louis Roederer — producent szampana z siedzibą w Reims we Francji. [przypis edytorski]
151. jeremiada (daw.) — lament. [przypis edytorski]
152. srożyć (daw.) — gniewać się, złościć. [przypis edytorski]
153. Mars (mit. rzym.) — rzymski bóg wojny, odpowiednik greckiego Aresa. [przypis edytorski]
154. Goliat — postać biblijna, filistyński wojownik pokonany przez Dawida. [przypis edytorski]
155. Dawid — postać biblijna, król Izraela, znany m.in. z pokonania Goliata. Biblijna opowieść o zwycięstwie Dawida nad Goliatem bywa odczytywana zarówno jako symbol zwycięstwa Chrystusa w walce z Szatanem, jak i triumf kogoś moralnie lepszego (chociaż słabszego fizycznie) nad kimś silniejszym (ale słabszym duchowo). [przypis edytorski]
156. rękojmia — gwarancja. [przypis edytorski]
157. Byron, George Gordon (1788–1824) — jeden z największych angielskich poetów i dramaturgów, autor m.in. poematu dygresyjno-heroikomicznego Don Juana. [przypis edytorski]
158. Spencer, Herbert (1820–1903) — brytyjski filozof i socjolog, autor 10-tomowego Program systemu filozofii syntetycznej, w który skład wchodziły m.in. Zasady etyki. [przypis edytorski]
159. Fichte, Kant, Schiler — niemieccy filozofowie, przedstawiciele nurtu określanego mianem klasycznego idealizmu. [przypis edytorski]
160. Mommsen, Theodor (1817–1903) — niemiecki historyk, poeta oraz prawnik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1902. [przypis edytorski]
161. ausrotten (niem.) — wykorzenić, wyniszczyć. [przypis edytorski]
162. Albion — dawna i literacka nazwa Anglii spotykana u autorów starożytnych. [przypis edytorski]
163. Asquith, Grey, Churchill — brytyjscy politycy. [przypis edytorski]
164. wierutny (daw.) — tu: prawdziwy, istotny. [przypis edytorski]
165. żem (...) oczekiwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: „że (...) oczekiwałem”. [przypis edytorski]
166. most Kierbedzia — pierwszy warszawski stalowy most na Wiśle, wysadzony w sierpniu 1915 przez wojska rosyjskie oraz we wrześniu 1944 przez wojska niemieckie. Współcześnie w jego miejscu znajduje się most Śląsko-Dąbrowski. [przypis edytorski]
167. petit — stopień czcionki drukarskiej wynoszący 8 punktów. [przypis edytorski]
168. dawać karm (daw.) — tu: karmić, upewniać.
Darmowe książki «Wielki zmierzch - Cezary Jellenta (darmowa biblioteka cyfrowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)