Trzy po trzy - Aleksander Fredro (czytać ksiązki .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Wspomnienia Aleksandra Fredry, obejmujące jego dzieciństwo, młodość, wstąpienie do armii Księstwa Warszawskiego, walczącej u boku Napoleona, aż po kapitulację cesarza Francuzów i przejście wojsk polskich rozkazy cara Aleksandra I. Choć autor spisał je jako pamiętniki do czytania w gronie rodzinnym, jednak tuż przed śmiercią zgodził się na opublikowanie tekstu.
Jak zapowiada tytuł książki, ma ona formę swobodnej gawędy, przechodzącej od skojarzenia do skojarzenia, oddalającej się od tematu w dygresje i anegdoty, niezachowującej chronologii ani nietrzymającej się wyraźnego planu. Pozornie improwizowana narracja nie jest jednak chaotyczna. Fredro rozpoczyna swoje wspomnienia od wydarzeń roku 1814, pierwszymi zdaniami przykuwając uwagę czytelnika: oto jadący konno dwudziestoletni polski oficer ordynansowy, a niedaleko sam Napoleon Bonaparte, tuż przed bitwą. Od autora, który jako żołnierz wziął udział w wyprawie na Moskwę, w dramatycznym odwrocie, w bitwie narodów pod Lipskiem, czytelnik mógłby się spodziewać opisów wielkich historycznych bitew i potyczek. Jednak Fredro nie zamierza być kronikarzem, historykiem epopei napoleońskiej, ogranicza się do tego, co sam widział i przeżył, do perspektywy uczestnika, który widzi tylko część batalii. Z perspektywy czasu bardziej od bitew interesują go uczestnicy wydarzeń. Spisując po trzydziestu latach swoje wspomnienia, jest człowiekiem dojrzałym, z dystansu, krytycznie ocenia wojny, w których brał udział, jak i ludzi, z którymi miał do czynienia, w tym samego Napoleona.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Aleksander Fredro
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Trzy po trzy - Aleksander Fredro (czytać ksiązki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Aleksander Fredro
polski korpus ks. Poniatowskiego mimo zaskoczenia powstrzymał atak czterokrotnie liczniejszych sił rosyjskich, ratując całą armię. [przypis edytorski]
425. stambułka — fajka turecka. [przypis edytorski]
426. szamerowanie — dekoracja ubrania w postaci naszytego na nie sznura. [przypis edytorski]
427. spencer — XIX-wieczny ubiór męski, przypominający frak z obciętymi połami. [przypis edytorski]
428. czamara — dawne męskie okrycie wierzchnie, sięgające bioder lub połowy ud, zapinane pod szyję, z długimi, wąskimi rękawami, z ozdobnymi guzikami i szamerunkiem (obszyciami z ozdobnego sznura). [przypis edytorski]
429. ziobro (gw.) — żebro. [przypis edytorski]
430. menuet — wytworny, dworski taniec francuski z XVII–XVIII w. [przypis edytorski]
431. matelot (fr.: marynarz) — żywy taniec pochodzący z Holandii, początkowo marynarski, wykonywany z rękoma splecionymi na plecach, popularny w XVIII–XIX w. [przypis edytorski]
432. Plaut, właśc. Titus Maccius Plautus (ok. 250—184 p.n.e.) — największy z komediopisarzy rzymskich, autor ponad stu sztuk, w większości przeróbek komedii greckich; autor m.in. sztuki Żołnierz samochwał; przytoczone przez autora zdanie nie pochodzi od Plauta. [przypis edytorski]
433. oficjować (daw.) — odprawiać nabożeństwo. [przypis edytorski]
434. restancja (daw., z łac.) — pozostałość, zaległość. [przypis edytorski]
435. nisi fallor (łac.) — jeśli się nie mylę. [przypis edytorski]
436. wist — dawna gra w karty podobna do brydża, popularna w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]
437. carte forte (fr.) — silna karta. [przypis edytorski]
438. Narcyz (mit. gr.) — urodziwy młodzieniec, który wzgardził uczuciem nimfy Echo, za co bogini Afrodyta wzbudziła w nim miłość do jego własnego obrazu odbitego w wodzie. [przypis edytorski]
439. Kamieniecki, Ludwik (1758–1816) — polski wojskowy; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 i powstania kościuszkowskiego; od 1794 generał; bliski współpracownik i towarzysz walk ks. Józefa Poniatowskiego; mąż Marianny z Czerskich, po pierwszym mężu: Trębickiej. [przypis edytorski]
440. Nowicki, Józef (1766–1830) — polski wojskowy; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 i powstania kościuszkowskiego; od 1809 pułkownik, szef sztabu księcia Józefa Poniatowskiego; od 1818 generał; zginął w noc wybuchu powstania listopadowego z rąk polskich żołnierzy, pomylony ze znienawidzonym rosyjskim gubernatorem Lewickim. [przypis edytorski]
441. raporter (fr. rapporteur) — sprawozdawca. [przypis edytorski]
442. Landstände (niem.) — sejm krajowy; zgromadzenie stanowe prowincji. [przypis edytorski]
443. anale — dziś popr.: annały, roczniki. [przypis edytorski]
444. pryncypalny (daw.) — główny, najważniejszy. [przypis edytorski]
445. Żurawski, Józef — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1809 kapitan 17. pułku piechoty. [przypis edytorski]
446. Pardon! pardon! (fr.) — Ułaskawienie, ułaskawienie! [przypis edytorski]
447. Tomicki, Jan — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; żołnierz 6. pułku jazdy, od 1810 dowódca szwadronu. [przypis edytorski]
448. Orzelski, Marcin — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1810 kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
449. Brzozowski, Kazimierz — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
450. Boznański, Feliks — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1810 porucznik 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
451. wotować (daw.) — głosować. [przypis edytorski]
452. Ainsi que la vertu le crime a ses degrés (fr.) — Tak jak zacność, i zbrodnia stopniami się piętrzy (cytat z tragedii Racine’a Fedra, akt IV scena 2, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński). [przypis edytorski]
453. Rasyn — spolszczone: Racine; Jean Racine (1639–1699): francuski poeta i dramaturg; autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]
454. Que la Charte soit une vérité (fr.) — Co w Karcie (Praw), to jest prawdą. [przypis edytorski]
455. bróg — oparte na czterech słupach słomiane zadaszenie, pod którym składowano siano lub niewymłócone zboże. [przypis edytorski]
456. etymologia — pochodzenie danego wyrazu; nauka zajmująca się pochodzeniem wyrazów. [przypis edytorski]
457. Brutus, Marek Juniusz (85–42 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, zwolennik optymatów; potomek Lucjusza Juniusza Brutusa, przywódcy powstania zakończonego wypędzeniem ostatniego króla rzymskiego i ustanowieniem republiki; jeden z przywódców spisku przeciwko Juliuszowi Cezarowi i zabójców dyktatora; razem z Kasjuszem, innym przywódcą spisku, zebrał wojska i opanował prowincje wschodnie; po klęsce w bitwie pod Filippi popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
458. bitwa pod Filippi (3–23 października 42 p.n.e.) — stoczona w pobliżu staroż. miasta Filippi w Macedonii między wojskami triumwirów Oktawiana Augusta i Marka Antoniusza a armią republikańską dowodzoną przez przywódców spisku przeciw Cezarowi: Marka Juniusza Brutusa i Kasjusza Longinusa; w pierwszym starciu Antoniusz odniósł zwycięstwo nad Kasjuszem, który popełnił samobójstwo, a Brutus pokonał Oktawiana, ale wycofał się; w drugim starciu triumwirowie odnieśli całkowite zwycięstwo, a Brutus popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
459. Kuszell, Antoni —polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1811 kapitan 10. pułku huzarów. [przypis edytorski]
460. suprême bon ton (fr.) — najlepsze dobre maniery. [przypis edytorski]
461. parafiański — związany z mieszkańcami wsi, pospolity, ograniczony, prowincjonalny. [przypis edytorski]
462. Małachowski, Stanisław — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1809 pułkownik 14. pułku kirasjerów. [przypis edytorski]
463. pułk 11. (...) żaden pułk tak świetnego nie miał korpusu oficerów... — Oficerowie pułku 11: pułkownik Adam Potocki, major Tański, szefowie: książę Wincenty Woroniecki i Tomicki, kapitanowie Starzeński, Wesołowski, Komorowski Franciszek, Korn, Szulimirski Anastazy, Karsznicki. Porucznicy i podporucznicy Aleksander Stadnicki z Boratyna, Jan i Seweryn Drohojowscy z Krukienic, Józef Baworowski z Smolanki, Modest Dulski, Ignacy Szumlański, Roman Załuski, Potulicki, Kossakowski, Boznańscy, Pietruski Józef, Henryk Zielonka, Maksymilian Chojecki, Augustyn Drojewski, Dąbrowski, Zagórski Wincenty, Nowicki Jakub, Beski, Czarnek, Kuźmiński. Kapitan adiutant major Twardowski, a po nim Smoleński. Kapitan płatnik Zwierzeński. Z samego początku szef Adam Bierzyński. Kapitan Aleksander Błędowski. [przypis autorski]
464. Ney, Michel (1769–1815) — francuski żołnierz i dowódca, zrobił błyskotliwą karierę wojskową, walcząc w obronie rewolucji francuskiej oraz w wojnach napoleońskich; marszałek Francji, diuk d’Elchingen, książę Moskwy; wspierał cesarza Napoleona w czasie studniowej kampanii w 1815, walczył pod Waterloo; po powrocie Ludwika XVIII na tron został osądzony za zdradę stanu i rozstrzelany. [przypis edytorski]
465. guberski (daw.) — gubernialny, związany z gubernią. [przypis edytorski]
466. niewidomy (daw.) — niewidoczny; niewidzialny. [przypis edytorski]
467. poziomy (daw.) — przyziemny, pospolity. [przypis edytorski]
468. kitajka — gładka, błyszcząca tkanina jedwabna, sprowadzana ze Wschodu (daw. Kitaj to Chiny). [przypis edytorski]
469. muszlin (daw.) — muślin, lekka, przezroczysta tkanina o luźnym splocie. [przypis edytorski]
470. Karolina Burbon-Sycylijska, księżna Berry (1798–1870) — żona Karola Ferdynanda, księcia Berry, syna króla Karola X; matka Henryka Pogrobowca (1820–1883), ostatniego potomka Ludwika XIV w prostej linii; w czerwcu 1832, podczas rządów Ludwika Filipa z bocznej linii orleańskiej, chcąc przywrócić władzę głównej linii Burbonów i zapewnić tron synowi, wywołała krótkie, nieudane powstanie w Wandei; po klęsce swoich zwolenników przez pięć miesięcy ukrywała się w domu znajomej w Nantes; zdradzona, po otoczeniu przez policję budynku, schroniła się w obszernej kryjówce za kominem, którą zmuszona była opuścić, kiedy nocujący w pokoju żandarmi rozpalili ogień, żeby się ogrzać. [przypis edytorski]
471. Salomon — biblijny król Izraela, słynny z mądrości. [przypis edytorski]
472. spodni [Salomon] nie nosił (...) i znane przysłowie... — mowa o frazeologizmie: mądry jak Salomonowe portki (spodnie), oznaczającym: głupi. [przypis edytorski]
473. familia (z łac.) — rodzina. [przypis edytorski]
474. souvenir (fr.) — pamiątka. [przypis edytorski]
475. Je ne puis rien nommer, si ce n’est par son mon... (fr.) — Nie mogę niczego nazwać inaczej niż jego nazwą, kota nazywam kotem, Roleta nicponiem (z wiersza francuskiego poety Nicolasa Boileau (1636–1711): Satyry, I, 57). [przypis edytorski]
476. kongregantka — członkini kongregacji, katolickiego zgromadzenia zakonnego, w którym składane są jedynie proste śluby. [przypis edytorski]
477. rozprawami Towarzystwa Rolniczego Lwowskiego — mowa o publikacjach w piśmie „Rozprawy c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego”, wydawanym przez powstałe w 1845 stowarzyszenie, wspierające rozwój rolnictwa i przemysłu na terenie Galicji Wschodniej, którego Aleksander Fredro był członkiem i jednym z założycieli. [przypis edytorski]
478. minoderia — wdzięczenie się, mizdrzenie się. [przypis edytorski]
479. Komorowski, Franciszek — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1809 kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
480. przysmaki Verego albo Beauvillego — z najlepszych ówczesnych paryskich restauracji: Beauvillersa (zał. 1782) oraz Véry’ego (zał. 1805). [przypis edytorski]
481. prystupyło do neho (ukr.) — wstąpiło w niego. [przypis edytorski]
482. Farys — jeździec arabski, bohater wiersza A. Mickiewicza, upajający się pełnią wolności. [przypis edytorski]
483. mars — groźna, wojownicza mina. [przypis edytorski]
484. wojewoda podolski, mój antenat — Andrzej Maksymilian Fredro (ok. 1620–1679), wojewoda podolski (od 1676), barokowy pisarz polityczny i wojskowy, nazywany polskim Tacytem. [przypis edytorski]
485. antenat (z łac.) — przodek. [przypis edytorski]
486. sadzić się — wysilać się, próbować się czymś popisać. [przypis edytorski]
487. moitié promenant, moitié chassant (fr.) — pół spacerując, pół polując. [przypis edytorski]
488. konskrypcjonista (daw., z łac.) — poborowy, mężczyzna podlegający poborowi do wojska. [przypis edytorski]
489. w ilu francuskich tornistrach leży patent na pułkownika, jenerała albo i marszałka — Napoleon Bonaparte mawiał: „Każdy francuski żołnierz nosi w swoim tornistrze buławę marszałka Francji”, co oznaczało, że do awansu nawet na najwyższe stopnie nie jest konieczne szlacheckie pochodzenie, jak niegdyś w armii królewskiej, lecz decydują o nim indywidualne zasługi. [przypis edytorski]
490. niepodobny (daw.) — nieprawdopodobny, niemożliwy. [przypis edytorski]
491. nie stać o coś (daw.) — nie dbać o coś. [przypis edytorski]
492. bitwa pod Mirem (10 lipca 1812) — stoczona podczas inwazji napoleona na Rosję w pobliżu miasteczka Mir na Białorusi, przez dywizję polskiej kawalerii gen. Aleksandra Rożnieckiego, stanowiącą przednią straż francuskiego korpusu jazdy, a rosyjskim korpusem gen. Matwieja Płatowa; zła ocena sytuacji i atak na trzykrotnie liczniejszego przeciwnika przyniosły polskiej dywizji klęskę i ciężkie straty. [przypis edytorski]
493. bitwa pod Romanowem (14 lipca 1812) — stoczona w pobliżu wsi Romanów, ok. 20 km od Miru na Białorusi, pomiędzy polskim 1. pułkiem strzelców konnych a kawalerią rosyjską; otoczony przez 5000 jeźdźców, polski oddział podjął nierówną walkę, w której stracił 300 żołnierzy, a jego dowódca, płk Przebendowski, dostał się do niewoli. [przypis edytorski]
494. Przebendowski, Konstanty — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1809 pułkownik 1. pułku strzelców konnych. [przypis edytorski]
495. dernąć (daw.) — uciec, umknąć. [przypis edytorski]
496. Aranjuez — miasto w środkowej Hiszpanii, letnia rezydencja królów hiszpańskich ze wspaniałymi ogrodami pałacowymi ozdobionymi dziesiątkami fontann i rzeźb; tu: chwile przyjemności, pobytu w miłym, luksusowym miejscu. [przypis edytorski]
497. dysekować (z łac.) — przeprowadzać sekcję, rozcinać ciało w celach badawczych; przen.: badać drobiazgowo. [przypis edytorski]
498. larwa (daw.) — maska. [przypis edytorski]
499. guwerner — prywatny nauczyciel i wychowawca domowy. [przypis edytorski]
500. wszechnica — uczelnia, uniwersytet. [przypis edytorski]
501. Au Rocher de Cancale — restauracja w Paryżu, bardzo popularna w XIX w. [przypis edytorski]
502. fasa (daw.) — drewniane naczynie z klepek spiętych obręczami; kształtem przypominało beczkę, posiadało jednak tylko jedno dno w szerszym końcu, na którym stało pionowo. [przypis edytorski]
503. in octavo (łac.: w ósemce) — dawny format książki wielkości 1/8 arkusza papieru; obecnie określenie książek mających typowy współczesny rozmiar: ok. 20–25 cm wysokości. [przypis edytorski]
504. Mój brat Seweryn (...) jako najstarszy — Maksymilian bawił wówczas w Puławach. [przypis autorski]
505. iure fortioris (łac.) — prawem silniejszego. [przypis edytorski]
506. wypróżniać (daw.) — opróżniać. [przypis edytorski]
507. lampart (daw. reg.) — urwis, łobuz. [przypis edytorski]
508. jurysta (daw. z łac.) — prawnik. [przypis edytorski]
509. hebes (łac.) — tępy, ograniczony, tuman. [przypis edytorski]
510. scientia (łac.) — wiedza, nauka. [przypis edytorski]
511. Suworow, Aleksandr Wasiljewicz (1729–1800) — głównodowodzący (generalissimus) armii carskiej, wybitny wódz i teoretyk wojskowości; walczył przeciw konfederacji barskiej, wykazał się umiejętnościami taktycznymi podczas wojen rosyjsko-tureckich, walnie przyczynił się do zwycięstwa Rosji nad wojskami insurekcji kościuszkowskiej (odpowiedzialny za rzeź ludności Pragi podczas szturmu na Warszawę 4 XI 1774), pozostał w Polsce jako dowódca wojsk okupacyjnych; brał również udział w walkach drugiej koalicji antyfrancuskiej z rewolucyjną Francją. [przypis edytorski]
512.
Darmowe książki «Trzy po trzy - Aleksander Fredro (czytać ksiązki .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)