Trzy po trzy - Aleksander Fredro (czytać ksiązki .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Wspomnienia Aleksandra Fredry, obejmujące jego dzieciństwo, młodość, wstąpienie do armii Księstwa Warszawskiego, walczącej u boku Napoleona, aż po kapitulację cesarza Francuzów i przejście wojsk polskich rozkazy cara Aleksandra I. Choć autor spisał je jako pamiętniki do czytania w gronie rodzinnym, jednak tuż przed śmiercią zgodził się na opublikowanie tekstu.
Jak zapowiada tytuł książki, ma ona formę swobodnej gawędy, przechodzącej od skojarzenia do skojarzenia, oddalającej się od tematu w dygresje i anegdoty, niezachowującej chronologii ani nietrzymającej się wyraźnego planu. Pozornie improwizowana narracja nie jest jednak chaotyczna. Fredro rozpoczyna swoje wspomnienia od wydarzeń roku 1814, pierwszymi zdaniami przykuwając uwagę czytelnika: oto jadący konno dwudziestoletni polski oficer ordynansowy, a niedaleko sam Napoleon Bonaparte, tuż przed bitwą. Od autora, który jako żołnierz wziął udział w wyprawie na Moskwę, w dramatycznym odwrocie, w bitwie narodów pod Lipskiem, czytelnik mógłby się spodziewać opisów wielkich historycznych bitew i potyczek. Jednak Fredro nie zamierza być kronikarzem, historykiem epopei napoleońskiej, ogranicza się do tego, co sam widział i przeżył, do perspektywy uczestnika, który widzi tylko część batalii. Z perspektywy czasu bardziej od bitew interesują go uczestnicy wydarzeń. Spisując po trzydziestu latach swoje wspomnienia, jest człowiekiem dojrzałym, z dystansu, krytycznie ocenia wojny, w których brał udział, jak i ludzi, z którymi miał do czynienia, w tym samego Napoleona.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Aleksander Fredro
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Trzy po trzy - Aleksander Fredro (czytać ksiązki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Aleksander Fredro
(1788–1852) — podpułkownik, oficer sztabu, bratanek słynnego posła na sejm 1773, Tadeusza Reytana. [przypis edytorski]
78. szpakowaty — o maści konia: ciemnosiwy. [przypis edytorski]
79. kula — tu: przedni, wysoki element siodła. [przypis edytorski]
80. kulbaczenie — siodłanie konia. [przypis edytorski]
81. Paraszka — bohaterka pieśni ukraińskich. [przypis edytorski]
82. wilia (daw.) — wigilia, przeddzień, tj. dzień poprzedzający ważne wydarzenie. [przypis edytorski]
83. nie stało (daw.) — nie starczyło; zabrakło. [przypis edytorski]
84. Vandamme, Dominique (1770–1830) — generał armii napoleońskiej, znany z niesubordynacji, porywczości i skłonności do rabunków na podbitych terenach; otoczony ze swoją dywizją przez Prusaków w bitwie pod Kulm (30 sierpnia 1813), poddał się do niewoli. [przypis edytorski]
85. kozioł — tu: karabiny ustawione na sztorc i oparte o siebie nawzajem. [przypis edytorski]
86. waćpan — forma skrócona zwrotu grzecznościowego: waszmość pan. [przypis edytorski]
87. linia demarkacyjna — linia oddzielająca walczące ze sobą wojska, ustalona na czas rozejmu; tu przen.: granica. [przypis edytorski]
88. Merfeldt, Maximilian von (1764–1815) — austriacki generał i dyplomata; ranny i wzięty do niewoli w pierwszym dniu bitwy pod Lipskiem, w starciu z wojskami gen. Poniatowskiego. [przypis edytorski]
89. Caulaincourt, Armand (1773–1827) — francuski generał i dyplomata. [przypis edytorski]
90. król neapolitański — Joachim Murat (1767–1815), wybitny dowódca francuski okresu wojen rewolucyjnej Francji i wojen napoleońskich; od 1796 adiutant napoleona Bonapartego, od 1799 generał dywizji, w 1800 poślubił siostrę Bonapartego; od 1804 marszałek Francji; w 1808 stłumił antyfrancuski opór w Hiszpanii, dzięki czemu został królem Neapolu jako Joachim-Napoleon (1808–1815). [przypis edytorski]
91. kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny oraz jako element uzbrojenia marynarzy. [przypis edytorski]
92. pantalony (z fr., daw.) — spodnie, zwłaszcza zbyt szerokie. [przypis edytorski]
93. obywatelski — tu: typowy dla obywateli-cywili. [przypis edytorski]
94. Rzeczypospolita Krakowska a. Wolne Miasto Kraków (1815–1846) — niewielkie państwo utworzone na kongresie wiedeńskim, pozostające pod kontrolą trzech państw sąsiednich: Imperium Rosyjskiego, Królestwa Prus i Cesarstwa Austrii; w wojsku Rzeczypospolitej Krakowskiej: Rzeczypospolita Krakowska nie miała wojska, a tylko liczącą ok. 300 osób milicję porządkową. [przypis edytorski]
95. składać coś (daw.) — stanowić coś, tworzyć coś; składać się na coś. [przypis edytorski]
96. officiers d’ordonnance (fr.) — oficerowie ordynansowi, przeznaczeni do wykonywania wyłącznie bezpośrednich zleceń dowódcy dywizji, brygady lub większego zgrupowania wojsk. [przypis edytorski]
97. achselband (niem.), pol.: akselbant — sznur galowy, ozdobny pleciony sznur naramienny, będący częścią stroju wojskowego. [przypis edytorski]
98. plumaż (daw., z fr. plumage) — upierzenie, pióra. [przypis edytorski]
99. Pac, Ludwik Michał (1778–1835) — polski oficer walczący w wojnach napoleońskich; od 1812 adiutant cesarza w randze generała brygady, odbył kampanię moskiewską, saską i francuską; uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
100. Kossakowski, Józef Antoni (1772–1842) — generał wojsk francuskich, adiutant Napoleona I, przedstawiciel Litwy w jego sztabie. [przypis edytorski]
101. Wąsowicz, Stanisław Dunin (1785–1864) — polski oficer walczący w wojnach napoleońskich oraz w powstaniu listopadowym, od 1811 w pułku szwoleżerów gwardii; podczas kampanii moskiewskiej 1812 osobisty adiutant Napoleona, towarzyszył mu w ucieczce spod Moskwy; odbył kampanię saską i francuską; generał brygady powstania listopadowego. [przypis edytorski]
102. lansjerzy — lekka kawaleria uzbrojona w lance; w wojsku polskim odpowiednikiem lansjerów byli ułani. [przypis edytorski]
103. etc. (łac.) — skrót od et caetera: i tak dalej. [przypis edytorski]
104. przypomnieć — tu w znaczeniu daw. przepomnieć: zapomnieć, pominąć przez zapomnienie. [przypis edytorski]
105. Larrey, Dominique Jean, baron (1766–1842) — francuski chirurg i lekarz wojskowy, pionier chirurgii wojennej i systemu ambulansów polowych; brał udział m.in. w wyprawie Napoleona na Egipt oraz w kampaniach Pierwszego Cesarstwa jako naczelny chirurg Gwardii Cesarskiej, a następnie naczelny chirurg Wielkiej Armii; w 1809 na polu bitwy pod Wagram otrzymał od Bonapartego tytuł barona. Tamor to biblijne słowo oznaczające palmę. [przypis edytorski]
106. predykat (daw., z łac.) — przydomek; dziś: orzecznik, część zdania, która orzeka o podmiocie. [przypis edytorski]
107. Qui est là? (fr.) — Kto tu jest? [przypis edytorski]
108. L’arrêt de ta Mort (fr.) — wyrok twojej śmierci. [przypis edytorski]
109. Oh, mon Dieu, ayez donc pitié de mon âme (fr.) — O mój Boże, zmiłuj się nad moją duszą. [przypis edytorski]
110. Monthyon, François Gédéon Bailly de (1776–1850) — francuski generał i polityk. [przypis edytorski]
111. dragoni — żołnierze walczący pieszo, a poruszający się konno. [przypis edytorski]
112. chamois (fr.) — giemza, zamsz; koloru giemzy, jasnobrązowy. [przypis edytorski]
113. Marmont, Auguste de (1774–1852) — francuski wojskowy, marszałek Francji. [przypis edytorski]
114. Bertrand, Henri Gatien (1773–1844) — francuski generał, adiutant Napoleona Bonaparte; wielki marszałek dworu cesarskiego (1813–1815); towarzyszył Napoleonowi na wygnaniu na Wyspie Świętej Heleny. [przypis edytorski]
115. kutasik (daw., gw.) — frędzel, pompon; element dekoracyjny stroju wykonany ze związanego w pędzel pęczka nici. [przypis edytorski]
116. bitwa pod Hanau (30–31 października 1813) — stoczona podczas wojen napoleońskich w pobliżu miasta Hanau między wojskami francuskiej Wielkiej Armii pod dowództwem cesarza Napoleona Bonaparte a trzykrotnie liczniejszymi siłami bawarskimi i austriackimi; zakończona zwycięstwem Bonapartego i odblokowaniem strategicznej drogi odwrotu. [przypis edytorski]
117. mantelzak (z niem.) — torba podróżna. [przypis edytorski]
118. munsztuk — kiełzno, element uprzęży, którego główną częścią jest wędzidło, zakładany na pysk koński i służący do kierowania koniem. [przypis edytorski]
119. bułany — określenie maści konia: płowy, jasnobrązowy z czarną grzywą i ogonem. [przypis edytorski]
120. kasztanowaty — o maści konia: rudawobrązowy. [przypis edytorski]
121. L’Empereur vous attend (fr.) — Cesarz na was czeka. [przypis edytorski]
122. Il ne nous attendra pas longtemps (fr.) — Nie będzie na nas długo czekać. [przypis edytorski]
123. harcap — warkocz noszony w XVIII w. przez żołnierzy dla ochrony karku przed uderzeniem. [przypis edytorski]
124. Voyez donc l’Etat Major de l’Empereur (fr.) — Patrzcie na sztab Cesarza. [przypis edytorski]
125. Place pour l’Etat Major de l’Empereur (fr.) — Miejsce dla sztabu Cesarza. [przypis edytorski]
126. He! Monsieur Riz-pain-sel!... (fr.) — He, pan Ryż-chleb-sól! Tutaj, panie urzędniku w occie! Miłej podróży, panie de Miękki... [przypis edytorski]
127. mit deinen Schmerzen, mit deinen Freuden (niem.) — z twoimi boleściami, z twoimi radościami. [przypis edytorski]
128. rota (daw.) — oddział wojska. [przypis edytorski]
129. pedogra (daw.) — dziś: podagra, choroba zniekształcająca i powiększająca staw dużego palca u nogi, której towarzyszą okresowe napadowe bóle. [przypis edytorski]
130. Suchorzewski, Tadeusz (1779-1852) — polski oficer; brał udział w wojnie z Austrią w 1809 jako szef szwadronu, w kampanii moskiewskiej 1812 pułkownik i dowódca pułku; generał brygady armii Królestwa Polskiego i generał brygady powstania listopadowego. [przypis edytorski]
131. Milberg, Henryk (1789–1863) — polski oficer; od 1807 w armii Księstwa Warszawskiego walczył w Hiszpanii; adiutant gen. Chłopickiego; brał udział w kampanii 1812–1813 pod Smoleńskiem i pod Lipskiem; generał brygady Wojska Polskiego; uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
132. Jelski, Ludwik (1785–1843) — polski oficer, działacz polityczny; uczestnik kampanii napoleońskich, pierwszy prezes Banku Polskiego (1828), uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
133. Sołtyk, Roman (1790 -1843) — polski oficer; od 1807 w armii Księstwa Warszawskiego; od 1810 podpułkownik, w 1812 adiutant gen. Michała Sokolnickiego, wstąpił do francuskiego sztabu generalnego; w bitwie pod Lipskiem dostał się do niewoli rosyjskiej; uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
134. Niegolewski, Andrzej (1785–1857) — pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii napoleońskich, ziemianin, działacz społeczny. [przypis edytorski]
135. Grabowski, Józef Ignacy (1791–1881) — polski oficer napoleoński, adiutant Napoleona Bonapartego, polityk konserwatywny, działacz publiczny w Wielkim Księstwie Poznańskim, pamiętnikarz i autor pism ekonomiczno-politycznych. [przypis edytorski]
136. Krauze, Franciszek — polski oficer, w 1812 kapitan 5 pułku piechoty liniowej. [przypis edytorski]
137. hrabia Fiufiu — jedna z postaci komedioopery L. Dmuszewskiego z muzyką J. Elsnera Siedm razy jeden, wyd. w 1805 i 1807: po pobycie w Paryżu hrabia Fiufiu wychwala modne życie, ustawicznie wplatając francuskie słowa i zwroty w swoje wypowiedzi. [przypis edytorski]
138. pularda (z fr. poularde) — młoda kura, wysterylizowana i specjalnie tuczona dla uzyskania szczególnie delikatnego mięsa. [przypis edytorski]
139. suplement — dodatek, uzupełnienie dzieła. [przypis edytorski]
140. numizmat — tu ogólnie: moneta, niekoniecznie dawna. [przypis edytorski]
141. maron — owoc kasztana jadalnego. [przypis edytorski]
142. mielnik (daw.) — młynarz. [przypis edytorski]
143. traktat w Fontainebleau (11 kwietnia 1814) — podpisany w pałacu Fontainebleau, ok. 60 km od Paryża, między cesarzem Napoleonem I a reprezentantami Austrii, Rosji i Prus, na mocy którego pokonany przez koalicję Napoleon tracił władzę nad Cesarstwem Francuskim i otrzymywał władzę nad wyspą Elbą jako suwerennym księstwem; artykuł XIX tego traktatu stwierdzał, że wojska polskie, które są na służbie Francji, będą miały swobodę powrotu do własnego kraju z zachowaniem broni i ekwipunku, a także prawa do przyznanych odznaczeń i związanych z nimi rent. [przypis edytorski]
144. Krasiński, Wincenty (1782–1858) — polski generał w okresie wojen napoleońskich, dowódca pułku szwoleżerów gwardii; po abdykacji Napoleona przyprowadził do kraju większość wojsk polskich z Francji; zwolennik współpracy z Rosją i podporządkowania Polski carowi, przeciwnik powstania listopadowego, od 1831 członek rosyjskiej Rady Państwa, w latach 1855–56 pełnił obowiązki namiestnika Królestwa Polskiego; ojciec poety i dramaturga Zygmunta Krasińskiego. [przypis edytorski]
145. Aleksander I (1777–1825) — od 1801 cesarz (car) Rosji z dynastii Romanowów, starszy brat księcia Konstantego; po kongresie wiedeńskim (1815) król Polski. [przypis edytorski]
146. rewia — tu: przegląd wojska, parada wojskowa. [przypis edytorski]
147. bitwa pod Somosierrą (30 listopada 1808) — szarża polskiego szwadronu szwoleżerów na silnie bronioną przełęcz Somosierra w Hiszpanii; doprowadziła do złamania oporu hiszpańskich obrońców i zdobycia wąwozu, co otworzyło Napoleonowi drogę na Madryt i pozwoliło kontynuować kampanię hiszpańską. [przypis edytorski]
148. sans peur et sans reproche (fr.) — bez strachu i bez wymówki. [przypis edytorski]
149. Kurnatowski, Zygmunt (1778–1858) — polski wojskowy i polityk; uczestnik powstania wielkopolskiego 1806, w 5 pułku ułanów armii Księstwa Warszawskiego walczył we wszystkich jej kampaniach; po powrocie do kraju generał brygady w armii Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]
150. Dwernicki, Józef (1779–1857) — polski wojskowy, generał; w 1809 na czele ok. 100 ochotników ze swoich dóbr połączył się z oddziałami Piotra Strzyżewskiego i walczył z Austriakami; w 1810 mianowany szefem szwadronu pułku ułanów; pod Lipskiem jako ostatni wycofał się z pola bitwy; w 1814 otrzymał dowództwo świeżo utworzonego Pułku Krakusów; dowódca kawalerii w powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]
151. Wielki Książę — Konstanty Pawłowicz Romanow (1779–1831), wielki książę rosyjski, brat Aleksandra I, naczelny dowódca armii Królestwa Polskiego, faktyczny namiestnik cara w Królestwie. [przypis edytorski]
152. maneżowy — przym. od maneż: pomieszczenie do nauki konnej jazdy, ujeżdżalnia koni. [przypis edytorski]
153. Krukowiecki, Jan (1770–1850) — polski generał, uczestnik wojen napoleońskich i powstania listopadowego; od marca 1831 gubernator Warszawy, faktyczny wódz w końcowym okresie walk; skrajnie konserwatywny, przeciwny kontynuowaniu powstania, prowadził rokowania z rosyjskim generałem Paskiewiczem o warunki kapitulacji. [przypis edytorski]
154. konsystować (daw.) — stacjonować. [przypis edytorski]
155. zjedz diabła — dawne przekleństwo. [przypis edytorski]
156. premier à marcher, second, troisième (fr.) — pierwszy do pójścia, drugi, trzeci. [przypis edytorski]
157. guide (fr.) — przewodnik. [przypis edytorski]
158. ekspedycja (daw.) — przesyłka, coś wysłanego. [przypis edytorski]
159. tapecul (fr.) — pot. określenie pojazdu ze złym zawieszeniem; dosł.: wali-tyłek. [przypis edytorski]
160. karetka pocztowa — kryty pojazd konny, który oprócz korespondencji i paczek przewoził pasażerów. [przypis edytorski]
161. à la Franconi (fr. i wł.) — na sposób Franków. [przypis edytorski]
162. landkuczer (daw., z niem.) — najemny woźnica z wozem. [przypis edytorski]
163. koncepista a. koncypient (daw.) — urzędnik niskiego szczebla, referent. [przypis edytorski]
164. harap (daw.) — bicz z krótkim trzonkiem i długim plecionym rzemieniem, używany głównie na psy myśliwskie. [przypis edytorski]
165. szlichtada (daw., z niem. Schlitten: sanie) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu
Darmowe książki «Trzy po trzy - Aleksander Fredro (czytać ksiązki .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)