Darmowe ebooki » Pamiętnik » Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖

Czytasz książkę online - «Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Brzozowski



1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Idź do strony:
i to istotnie robota ciężka, chociaż ja właściwie mniej surowo niż Wy samego Weiningera oceniam, a przekład książki może w każdym razie wzmoże trochę i u nas zainteresowanie filozoficzne”. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
470. Scherr, Johannes (1817–1886) — niemiecki historyk i pisarz. [przypis edytorski]
471. Schlosser, Julius von (1866–1938) — austriacki historyk sztuki. [przypis edytorski]
472. Schmidt, Heinrich Julian (1818–1886) — niemiecki dziennikarz i historyk literatury. [przypis edytorski]
473. Brandes, Georg (1842–1927) — duński filozof i krytyk literacki. [przypis edytorski]
474. Spasowicz, Włodzimierz (1829–1906) — polski prawnik, działacz społeczny, krytyk literacki i publicysta. [przypis edytorski]
475. Hamlet — tragedia Williama Szekspira, napisana na przełomie XVI i XVII wieku. [przypis edytorski]
476. Syrokomla, Władysław (1823–1862) — właśc. Ludwik Władysław Franciszek Kondratowicz, polski poeta i tłumacz. [przypis edytorski]
477. Pol, Wincenty (1807–1872) — polski poeta i geograf. [przypis edytorski]
478. Kremer, Józef (1806–1875) — polski filozof, estetyk, encyklopedysta i historyk sztuki. [przypis edytorski]
479. cantu (łac.) — cantus: poezja, muzyka, piosenka. [przypis edytorski]
480. Bazarow — bohater powieści Turgeniewa Ojcowie i dzieci (1862). [red. WL]. [przypis redakcyjny]
481. Рудин (ros.) — Rudin, powieść Turgieniewa z 1856 roku. [przypis edytorski]
482. Anna Karenina — bohaterka powieści Lwa Tołstoja pt. Anna Karenina (1875–1877). [przypis edytorski]
483. demimond (daw.) — półświatek. [przypis edytorski]
484. szynk (daw.) — podrzędna restauracja lub bar z alkoholem. [przypis edytorski]
485. Draper, John William (1811–1882) — amerykański uczony, filozof, przyrodnik i historyk. [przypis edytorski]
486. Zieńkowski, Wasilij (1881–1962) — rosyjski filozof. [przypis edytorski]
487. Pierrot — postać z komedii dell’arte. [przypis edytorski]
488. delirium tremens (łac.) — silna psychoza, występująca u nałogowych alkoholików fazie abstynencji. [przypis edytorski]
489. coup d’état (fr.) — zamach stanu, przewrót. [przypis edytorski]
490. Wilhelm III (1770–1840) — właśc. Fryderyk Wilhelm III, król pruski z dynastii Hohenzollernów, członek koalicji antryfrancuskiej, prowadzący wojny z Napoleonem. [przypis edytorski]
491. Mariusz, Gajusz (157–86 p.n.e.) — łac. Gaius Marius, polityk rzymski okresu republikańskiego, wielokrotny konsul, dowódca wojskowy i reformator armii rzymskiej. [przypis edytorski]
492. Grzegorz Winogrodzki — kolega szkolny i uniwersytecki Brzozowskiego. [przypis edytorski]
493. Savonarola, Girolamo (1452–1498) — dominikanin, florencki reformator religijno-polityczny. [przypis edytorski]
494. Blanqui, Louis Auguste (1805–1881) — francuski działacz i przywódca rewolucyjny, utopijny socjalista. [przypis edytorski]
495. Mochnacki, Maurycy (1803–1834) — polski działacz i publicysta polityczny, pianista, uczestnik i kronikarz powstania listopadowego. [przypis edytorski]
496. Martineau, James (1805–1900) — filozof brytyjski. [przypis edytorski]
497. Martineau, Harriet (1802–1876) — pisarka, dziennikarka i filozofka brytyjska. [przypis edytorski]
498. Inge, William Ralph (1860–1954) — teolog anglikański. [przypis edytorski]
499. książka o angielskiej mistyce — Studies of English Mystics, książka Inge’a z 1906 roku. [przypis edytorski]
500. Qui facit veritatem (łac.) — fragment cytatu z Ewang. św. Jana, rozdz. 3. wers. 21. Qui facit veritatem, venit ad lucem: Kto czyni prawdę, idzie do światłości, aby się pokazały uczynki jego, iż w Bogu uczynione są. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
501. Freeman, Edward Augustus (1823–1892) — historyk angielski. [przypis edytorski]
502. Growth of English Constitution — The Growth of the English Constitution from the Earliest Times, książka Freemana z 1872 roku. [przypis edytorski]
503. growth of English mind (ang.) — rozkwit, rozwój angielskiego umysłu. [przypis edytorski]
504. facit (łac.) — 3 os. czasu teraźniejszego łac. czasownika facĕre (robić). Zwyczajowo używa się formy czasu przeszłego fecit: zrobił, wykonał (napis na dziełach sztuki obok podpisu artysty), być może Brzozowski w ten sposób nawiązuje do wcześniejszgo cytatu z Biblii. [przypis edytorski]
505. Courier, Paul-Louis (1772–1825) — pisarz i publicysta francuski, słynny z pamfletów politycznych, wymierzonych przeciwko dworowi, szlachcie i duchowieństwu w epoce restauracji Burbonów, zapalony miłośnik hellenizmu, niesforny poprzednio oficer armii napoleońskiej. Brzozowskiemu znany był, zdaje się, tylko pośrednio z lektury Sainte-Beuve’a, który pisał o nim w Causeries du Lundi (tom 6. ed. Garnier-Frères), skąd także powziął był Brzozowski wiadomość o Armandzie Carrelu, wydawcy czterotomowych pism Couriera (1834). Patrz przypis do wpisu z dnia 21 XII w Pamiętniku. Jednotomowy wybór pism Couriera, wystarczający do zapoznania się z tym publicystą, wydał Charles Simond w bibliotece Les prosateurs illustres français et etrangers. (Paris. Louis Michaud). [red. WL]. [przypis edytorski]
506. ekskurs (daw.) — dygresja, dodatek do dzieła. [przypis edytorski]
507. Irka — córka Brzozowskiego. [przypis edytorski]
508. Apparent Failure — wiersz Roberta Browninga. [przypis edytorski]
509. Szujski, Józef (1835–1883) — polski historyk, publicysta, poeta i prozaik. [przypis edytorski]
510. Rozbiory — Napoleonidzi —„Kroniki dramatyczne, Rozbiory, — Napoleonidzi, r. 31–63, to mogłoby być moje dzieło”. Od roku mniej więcej Brzozowski marzył o cyklu utworów dramatycznych, które by w kształty żywe wcielały jego idee historiozoficzne, coraz pełniej krystalizujące się w ciągłych rozmyślaniach nad tragedią dziejów polskich. W maju 1910 r. zwierzał się z tym w liście do swego nakładcy: „Nie wiem — pisał — czy pod wpływem czytania poetów angielskich czy też istotnie anch’io sono pittore, co parę lat budzi się coś we mnie, teraz znów przepływają mi fale myśli po mojemu obrazowych, a że na ogół pochlebiam sobie, żem pewnej dojrzałości dosięgnął i nie liczę, aby duch sam sobie za mnie myślał i układał, więc sądzę, że tym razem będzie z tego coś poważniejszego, niż dotąd. Od dawna już czuję, że cała moja robota życiowa będzie w znacznej mierze stracona, jeżeli nie uda mi się wniknąć głębiej w organizm naszej przeszłości i dowieść nie argumentami, lecz konkretnym przedstawieniem jej, że ma ona inne znaczenie, niż to, które się w niej z innych punktów widzenia dostrzega. Jest dla mnie prawdą filozoficzną, że nie tylko wybieramy sobie swą historię, lecz tworzymy ją, ilekroć dzięki naszym myślom stają się czymś innym jej te lub inne wątki: niewątpliwie ta wielka myśl działała nieustannie na dnie twórczości Wyspiańskiego, ale jego organizacja artystyczna była tak przedziwnie skomplikowana, takie tworzyła zakręty czarnoksięskie dla jego ciekawości artystycznej, że niewątpliwie (niech mnie bóstwa śmieszności strzegą przed myślą porównywania siebie z nim) twarda i umysłowa budowa własnego dzieła dochodziła do niego samego jakby z ukosa. Żeromskio też w Hetmanie miał podobne aspiracje, ale właściwie padł, bo chciał mieć w natchnieniu myśl dziejową, której nie znał lub lękał się w życiu. Chcę próbować kilka takich dramatów, z których ostatni z 6 byłby Wielopolski. Ale obecnie wchodzi w rachubę tylko pierwszy, Królowa Jadwiga. Niewątpliwie domyśli się Pan, gdzie tu jest ten sam, co i w Wielopolskim centr dramatyczny. Idzie o małżeństwo Jadwigi i o jego znaczenie polityczne dla całej przyszłości, a jednocześnie w najstraszniej krwawym sensie tragiczne osobiście, gdyż zawierające w sobie pierwiastek aż przeniewierstwa wartościom osobistym: wreszcie moment, że ta wola, która tu takiej ofiary się domagała i narzuciła ją, była sama już w narodzie rozszczepiona i choć stawała jako coś bezwzględniejszego niż prawo, sama dla siebie prawem być już nie umiała”. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
511. Grammar of Assent — An Essay in Aid of a Grammar of Assent, dzieło Newmana z 1870 roku. [przypis edytorski]
512. Apologia — Apologia pro vita sua, dzieło Newmana z 1864 roku. [przypis edytorski]
513. zelżywy (daw.) — obraźliwy. [przypis edytorski]
514. pałubizm — od tytułu powieści Karola Irzykowskigo, Pałuba, opublikowanej w 1903 roku. [przypis edytorski]
515. Mach, Ernst (1838–1916) — austriacki fizyk, filozof i historyk nauki. [przypis edytorski]
516. hors de lui (fr.) — poza nim, na zewnątrz niego; poirytowany albo wściekły. [przypis edytorski]
517. Buber, Rafał — adwokat krajowy i członek partii socjalistycznej we Lwowie, wierny przyjaciel i opiekun Brzozowskiego, jego mąż zaufania i czcigodny obok posła Andrzeja Moraczewskiego obrońca w słynnym krakowskim procesie partyjnym o szpiegostwo. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
518. eudajmonizm a. eudemonizm — pogląd etyczny, zgodnie z którym najwyższym dobrem i celem człowieka jest szczęście. [przypis edytorski]
519. status quo (łac.) — stan prawny lub polityczny w danej chwili. [przypis edytorski]
520. z planów moich, które powinienem wykonać — Brzozowski w tych memorandach szkicuje dyspozycję studiów, które sobie wyznaczył w najbliższym czasie do napisania. Miał to być cykl monografii, poświęconych rozmaitym zagadnieniom i autorom, z których każda miała odrębną dla siebie całość stanowić, a wszystkie razem wejść w skład objętej wspólnym mianem biblioteki. Projekt tych studiów autor poruszył w liście do mnie z dnia 26 stycznia 1911, pisząc: „Nie chcę i nie śmiem pisać do Was o moich pracach: w istocie jednak rzeczy tak stoją, że mogę pracować tylko nad tym, do czego w danym momencie czuję absolutne parcie. Po części było tak zawsze, a teraz choroba, która zmieniła mnie tak, że moralnie, jeśli nie fizycznie, nie poznalibyście mnie, uczyniłaby mnie wobec tych powiewów „ducha” jeszcze bardziej nieodpornym i bezwzględnie im poddanym”.

„Jedyną rzeczą, która przychodzi mi łatwo i szybko, jest proza krytyczna, polemiczna: pisanie artykułów, rozpraw na mniej więcej ściśle określone tematy. Otóż proponowałbym, byście wydali szereg mniejszych rozmiarem prac po jakieś 80–100 stronic, z których każda zawierałaby w całości jakąś inną, nową rozprawę krytyczną, polemiczną lub filozoficzną. Tomiki mogłyby mieć wspólny tytuł lub też być zupełnie każdy dla siebie”.

„Pisałbym w tej formie chętnie o Micińskim, o Tyrrellu i modernizmie katolickim; o pragmatyzmie; o Shakespearze Franka Harrisa, krytyka, który rewolucji dokonał w poglądach na Szekspira i którego książka należy do najgenialniejszych rzeczy, jakie zostały w literaturze krytycznej dokonane; słowem w kwestiach możliwie ciekawych, byle palących”.

„Jeden z tematów do moich tomików byłby Taine i jego ostatni krytycy. W zasadzie całą siłą pro Taine’a. Tematów znalazłoby się jak grzybów”.

„Starałbym się wybrać od razu tematy mocno interesujące i utrzymywać sposób pisania w stylu pamfletowym. Byłyby to toutes distances gardées moje Unzeitgemässen”. „Naturalnie zrozumiecie, że wyraz pamflet nie ma u mnie znaczenia aktualności politycznej. Filozofia i literatura, ale zaktualizowane w stylu po części Czepielowskim”. „Znam swój temperament pisarski i wiem, że tego rodzaju robocie podołam z przyjemnością w godzinach, w których do niczego nie jestem zdolny”.

W dwa tygodnie później, mniej więcej zatem w czasie pisania powołanych wyżej stronic Pamiętnika, skreśla Brzozowski w osobnym liście szczegółowy plan projektowanych tomików.

„Zaczynam wykonywać plan i załączam tytuły niektórych projektów moich.

Nie ręczę za kolejność: pierwsze dwie rzeczy nie mają tytułu ustalonego, ale treścią ich jest: 1) Aktualna literatura polska, pewien rodzaj „o potrzebie idei”, ale w stylu naszej epoki, 2) Aktualny stan filozofii, już nie naszej, naturalnie: znowu o charakterze zarówno polemicznym, jak i konstruktywnym. Tytuły się znajdą i w pierwszych tych rzeczach niejako grunt całej serii, jej uzasadnienie i program. Jakem pisał: staram się o wykład żywy, możliwie frapujący, a zdaje mi się, że w obu kwestiach mam dużo rzeczy nowych, nietykanych dotąd przeze mnie i w ogóle nie bardzo tykanych.

Dalsze mają fizjognomię bardziej określoną (mówię o tytule):

2) Umysł Heinego czy dramat myśli Heinego, czy coś w tym rodzaju, czy miejsce Heinego w dziejach myśli, ale tytuł będzie bez pedantyzmu.

4) Stirner i Thoreau (to pewno przed Heinem).

5) Henryk Kleist (to mogłaby być, jeśli mi się uda, duża sensacja).

6) D’Annunzio i zagadnienia kultury włoskiej. D’Annunzio już jest epizodem zamkniętym we Włoszech, a usytuowanym tak, że zmusza do ukazania zasadniczych momentów poprzedniej umysłowości włoskiej, jak i tych prądów , które położyły kres wpływowi tego poety. Tu mam rzeczy bardzo ciekawe, wprowadzające nas bardzo głęboko w duszę nowoczesną, nie tylko włoską: mamy kryzys naturalizmu w filozofii i nowe kierunki (Croce, Gentile, grupa Leonardo), mamy kryzys socjalizmu włoskiego, a dzięki pracom Michelsa i niespodziewanie mądrej książce, którą napisał chiacchierone Arturo Labriola, dzięki mistrzowskim i pierwszorzędnym, jak wszystko, co on pisze, uwagom Pareto z licznych artykułów w Journal des Economistes i jego włoskim homonimie, dzięki pracom Pantaleoniego (nazwisko fatalne, ale jedna z najoryginalniejszych głów), jak zawsze: Crocego, możemy tu dać mnóstwo treści na innym terytorium dla mnie niedostępnej.

7) Kipling.

8) Sorel, tym razem nie jako socjalista, lecz jako samoistny i głęboki myśliciel, w dziedzinie etyki i wszystkiego, co z nią związane, jako spadkobierca Kanta, Carlyle’a — obok krytyka rozmaitych Ruskinów, Tołstoizmów, charakterystyki takich myślicieli jak Wells itd.

9) Carlyle, Renan i Michelet, jako rozdział z dziejów myśli XIX stulecia.

10) James, pragmatyzm, psychologia religii.

11) Znaczenie życia religijnego. Pewien rodzaj mojego „Religion innerhalb der Grenzen der reinen Vernunft”. Jasne wypowiedzenie się, które staje się dla mnie konieczne, a zobaczycie, że nie „skleszałem”, choć niestety „zabobon o Bogu” jest u mnie nieuleczalny.

Wszystkie inne plany moje pozostają bez zmian, ale ta seria byłaby dla mnie potężnym środkiem ugruntowania mego

1 ... 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Idź do strony:

Darmowe książki «Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz