Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖
Krótki opis książki:
Pamiętnik Stanisława Brzozowskiego jest zapisem ostatnich dni życia znanego pisarza i krytyka, zmarłego w 1911 roku. Pośmiertne wydanie zostało przygotowane przez żonę, Antoninę Brzozowską, a redakcją zajął się Ostap Ortwin, przyjaciel autora. Tekst zawiera notatki i refleksje dotyczące lektur i fascynacji intelektualnych Brzozowskiego; zdaje także relację ze stosunków towarzyskich panujących w środowisku literackim, w którym się on obracał.
Pamiętnik został po raz pierwszy opublikowany w 1913 roku w Krakowie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Stanisław Brzozowski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Brzozowski
Battisty Guariniego z w. XVII, który dla tego rodzaju literackiego był szczytem i arcywzorem. [red. WL]. [przypis edytorski]
233. Sarpi Paolo, Pallavicino Ferrante — pisarze włoscy z XVII wieku. Zapisana tu pro memoria notatka o tych pisarzach ma prawdopodobnie związek ze studiami autora nad pierwocinami romantycznego składu duszy, które urobiły w znacznej mierze oryginalne poglądy jego na genezę i istotę romantyzmu. Kreśląc tę notatkę odczuwał zdaje się potrzebę zajęcia pewnego stanowiska wobec toczącej się właśnie we Włoszech polemiki, o której donosił mi w jednym z późniejszych listów w sposób następujący (z 26 I 1911): „Tu we Włoszech toczy się polemika — tzw. Croce-Carducciańska, właściwie o zasadach, metodach i podstawach krytyki. Erudycja contra filozofia. Właściwie jest to wynik raczej osobistej i przypadkowej antypatii Carducciego do niechlujnego typograficznie i stylistycznie sposobu pisania czy drukowania swych rzeczy przez Francesca de Sanctis. Właściwie bowiem dla postronnego różnice między dwoma tymi wielkimi nieboszczykami znikają w masie powinowactw. Po śmierci jednak rysy indywidualne i nawet przypadki biograficzne urastają w dogmaty. Polemika mogłaby być bardzo ciekawa, gdyby Croce miał godnych przeciwników, ale ci, co mogliby mu dużo trudności stworzyć — młodzi, z różnych filozoficznych kierunków, Prezzolini, Papini, Amendola etc. uważają, że Croce jest zbyt wielkim skarbem kulturalnym, a występuje przeciwko niemu rozmaita mieszanina karierowiczów, politykantów i masonów, więc lepiej trzymać się na stronie. Działalność Crocego jest godna podziwu. Wydał on 3-tomowy system filozofii, który jeżeli nie w dziejach filozofii, to w dziejach heglizmu i literatury włoskiej, duży ślad pozostawi. Obok tego wydał tom krytycznych studiów, w których rewolucjonizuje poglądy na literaturę włoską XVII wieku, marinizm etc. Niewątpliwie pisze on tu rzeczy, które nawet na pojmowaniu polskiej literatury czasu baroku odbić się muszą. (Nawiasem, czy dobrze znacie Prometeusza Shelleyowskiego, ja bowiem doszedłem w ciągu pracy nad nim do stwierdzenia powinowactw niewątpliwych z Pastor Fido i literaturą sielankowo-dramatyczną XVII stulecia włoskiego)”. „Polemikę spowodował pośrednio piemoncki profesor Thover czy Thouver (nie mogę zapamiętać jego dość dziwnego nazwiska), który wydał książkę pt. Pastore, gregge e zampogna. Broni w niej tezy, że Włochy od Dantego dopiero w Leopardim miały samorodnego poetę; resztę zalicza do erudycji poezji uczonej. Przede wszystkim godzi w Carducciego, którego niewątpliwie krzywdzi, równie jak wielu innych, ale książka dość głęboka i nieprzeciętna. Zazdroszczę Włochom wielu dyskusji, które zostały tu wytoczone na poziomie u nas bezwględnie niemożliwym. Bądź co bądź tu człowiek znający Hegla, klasyków filozofii i swojej literatury jest zjawiskiem dość powszednim.”
(Właściwe nazwisko autora wspomnianej wyżej książki włoskiej jest Enrico Thovez). [red. WL].
[przypis redakcyjny]234. Pisariew, Dmitrij Iwanowicz (1840–1868) — rosyjski krytyk literacki i publicysta. [przypis edytorski]
235. Stirner, Max (1806–1856) — właśc. Johann Kaspar Schmidt, filozof niemiecki, główny teoretyk indywidualizmu. [przypis edytorski]
236. Proudhon, Pierre-Joseph (1809–1865) — francuski polityk, ekonomista, socjolog i dziennikarz. [przypis edytorski]
237. Bielinski, Wissarion Grigorjewicz (1811–1848) — rosyjski pisarz, filozof, krytyk literacki. [przypis edytorski]
238. Dobrolubow, Nikołaj Aleksandrowicz (1836–1861) — rosyjski filozof, publicysta, krytyk literacki. [przypis edytorski]
239. Czernyszewski, Nikołaj Gawriłowicz (1828–1889) — rosyjski filozof, socjalista. [przypis edytorski]
240. Ojców i dzieci — powieść Iwana Turgieniewa, wydana w 1862 roku. [przypis edytorski]
241. Turgieniew, Iwan Siergiejewicz (1818–1883) — rosyjski pisarz, przedstawiciel rosyjskiego realizmu krytycznego. [przypis edytorski]
242. the brain (ang.) — mózg, umysł, rozum. [przypis edytorski]
243. Zbrodnia i kara — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1866 roku. [przypis edytorski]
244. Idiota — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1869 roku. [przypis edytorski]
245. Biesy — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1873 roku. [przypis edytorski]
246. Podrostek a. Młodzik — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1875 roku. [przypis edytorski]
247. Bracia Karamazow — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1880 roku. [przypis edytorski]
248. Преступленіе и наказаніе (ros., daw. pisownia sprzed reformy 1918 r.) — Zbrodnia i kara. [przypis edytorski]
249. Dickens, Charles (1812–1870) — angielski powieściopisarz. [przypis edytorski]
250. Massinger, Philip (1584–1640) — angielski dramaturg. [przypis edytorski]
251. Racine, Jean-Baptiste (1639–1699) — francuski dramaturg, główny przedstawiciel późnobarokowego klasycyzmu. [przypis edytorski]
252. vogelfrei (niem.) — czysty i wolny. [przypis edytorski]
253. Avenarius, Richard (1843–1896) — niemiecki filozof, twórca empiriokrytycyzmu. [przypis edytorski]
254. J. H. N. — John Henry Newman. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
255. Biegeleisen, Bronisław — dr Biegeleisen w pierwszym artykule swym o Legendzie Młodej Polski, pomieszczonym w lwowskich „Widnokręgach” (Z. VIII z 25 VI 1910), wyraził żal między innymi z tego powodu, że Brzozowski nie korzystał z Bradleya krytyki pragmatyzmu. „Stanowisko jego — pisze tam — w tej kwestii nie byłoby tak chwiejne i niezdecydowane, jak w Legendzie. Uwaga ta skłoniła Brzozowskiego w każdym razie, zdaje się, do zaznajomienia się z cytowanym w artykule dra Biegeleisena dziełem Bradleya, które tenże po polsku fałszywie tytułuje Pozór i rzeczywistość, a o którym wspomnieliśmy już w przypisku do wpisu z dnia 10 XII w Pamiętniku. Z powodu artykułów dra Bron. Biegeleisena o Legendzie w późniejszych zeszytach „Widnokręgów” zapytuje mnie Brzozowski w jednym z listów (29 IX 1910):
„W jaki sposób funkcjonuje głowa Biegeleisena? Dawno nie czytałem rzeczy tak nudnej, zarozumiałej i beztreściowej. Och, miły Boże! Po co ci ludzie zadają sobie tyle trudu; stary Nałkowski odgraża się, że będzie pisał przeciwko Legendzie, ale nie wiem nic na pewno, gdzie i w jakiej formie; teraz mu przeszkadzają Idee”. [red. WL].
[przypis redakcyjny]256. Lange, Antoni (1862–1929) — polski poeta, tłumacz, filozof, krytyk literacki, dramatopisarz, powieściopisarz i publicysta. [przypis edytorski]
257. Chlebowski, Bronisław (1846–1918) — historyk i krytyk literatury, geograf. [przypis edytorski]
258. Luter, Martin (1483–1546) — niemiecki reformator religijny, teolog i inicjator reformacji. [przypis edytorski]
259. Chlebowski zrobił coś podobnego — pamiętny artykuł prof. Bronisława Chlebowskiego (1846–1918), o Legendzie Młodej Polski, był wydrukowany w warszawskiej „Książce” z 15 lutego 1910, Z. II. Stanowi on przełomowy i ważny moment w dziejach stosunku oświeconej opinii publicznej w Polsce do Brzozowskiego. Antoni Lange poświęcił tej książce przedtem już ciepłą wzmiankę w jednym z zeszytów warszawskiego „Świata” z początku r. 1910 w sprawozdaniu z ruchu literackiego za r. 1909. Były to pierwsze, jedyne i dość późne głosy publiczne o Legendzie, które po czterech miesiącach od pojawienia się dzieła przerwały wreszcie głuche a pocieszne milczenie, jakie w zakłopotaniu i wstydliwie zachowywała krytyka nasza i publicystyka, bezradne wobec Legendy wtedy jeszcze, gdy dokoła niej huczało już w całej Polsce wśród jej czytelników. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
260. Myers, Frederic W.H. (1843– 1901) — angielski poeta, eseista, literaturoznawca i badacz zjawisk paranormalnych. [przypis edytorski]
261. Myers — o F. H. Myersie wspomina Brzozowski w jednym z listów do mnie z marca 1910 r.: „Bezwzględnie też godne uwagi i zastanowienia są wyniki tzw. „psychicznych badań” i szczególniej wreszcie dzieło Myersa Osoba ludzka. Zdaje się, że trzeba raz na zawsze przestać lekceważyć telepatię i tego rodzaju zjawiska. Rezultat osiągnięty daje przynajmniej jedno: uniemożliwia jakąkolwiek assocjonistyczną, intelektualistyczną, mechaniczną psychologię.
Wzmiankę o Myersie spotkamy jeszcze we wpisie z dnia 3 I w Pamiętniku. [red. WL].
[przypis redakcyjny]262. Machiavelli, Niccolò (1469–1527) — prawnik, filozof, pisarz społeczny i polityczny, historyk i dyplomata florencki. [przypis edytorski]
263. Vinci, Leonardo da (1452–1519) — właśc. Leonardo di ser Piero da Vinci — włoski renesansowy malarz, rzeźbiarz, architekt, inżynier, odkrywca, matematyk, anatom, wynalazca, geolog, filozof, muzyk, pisarz. [przypis edytorski]
264. Buonarotti, Michał Anioł (1475–1564) — właśc. Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni, włoski rzeźbiarz, malarz, poeta i architekt. [przypis edytorski]
265. Campanella, Tommaso (1568–1639) — włoski filozof, teolog i poeta. [przypis edytorski]
266. Pico, Giovanni della Mirandola (1463–1494) — włoski filozof, humanista, teolog, filolog, matematyk, astronom, przyrodnik, retor i poeta. [przypis edytorski]
267. Galileusz (1564–1642) — właśc. Galileo Galilei, włoski astronom, astrolog, matematyk, fizyk doświadczalny, inżynier-wynalazca i filozof. [przypis edytorski]
268. Bacon, Francis (1561–1626) — angielski filozof, eseista, polityk oraz prawnik. [przypis edytorski]
269. Kartezjusz (1596–1650) — właśc. René Descartes, francuski uczony: matematyk, fizyk i filozof. [przypis edytorski]
270. Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof i myśliciel społeczny. [przypis edytorski]
271. sub specie (łac.) — pod pozorem, pod postacią. [przypis edytorski]
272. Child in house — The Child in the House: An Imaginery Portrait, książka Waltera Patera opublikowana w 1923 roku. [przypis edytorski]
273. Mariusz — Mariusz (Epikurejczyk) (ang. Marius the Epicurean), magnum opus Waltera Patera, powieść z czasów Marka Aureliusza, w której rozpatruje zagadnienia etyczne na tle przeciwieństwa epikureizmu i stoicyzmu. [red. WL]. [przypis edytorski]
274. Shortouse, Henry Joseph (1834–1903) — powieściopisarz angielski, autor powieści John Inglesant (1882), Blanche Lady Falaise (1891, ) Sir Percivala i innych. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
275. Tonia — Antonina Kolberg, żona Brzozowskiego. [przypis edytorski]
276. nadir — punkt na niebie przeciwległy zenitowi. [przypis edytorski]
277. Zrób Machiavellego, Bruna, Vica — mowa o wyborach dzieł tych pisarza, projektowanych dla biblioteki Symposionu. (Patrz Głosy wśród nocy, str. 35). „Cieszę się nie mniej od Was — pisał mi Brzozowski jeszcze w jesieni 1909 r. — że mam w perspektywie możność zrobienia tej rzeczy z Wrońskim — a niemniej z Machiavellego i Bruna”. „Symposion stał się przedmiotem moich marzeń — myślę, że już nie mógłbym w żadnej innej formie zrobić tak wiele rzeczy niewątpliwych, niż tu mi się uda”. „Cieszę się niezmiernie, że te rzeczy wyjdą u nas i myślę, że biblioteczka będzie miała ogromne znaczenie kulturalne”.
Giambattista Vico (1668–1744), włoski filozof i historiozof. [red. WL].
[przypis redakcyjny]278. Dasz radę Słowackiemu — do monografii o Słowackim przygotowywał się Brzozowski już od 1908 r. Patrz Głosy wśród nocy, str. 84. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
279. disiecta membra (łac.) — rozrzucone, rozsiane członki, części. [przypis edytorski]
280. studium o Żeromskim — studium O Stefanie Żeromskim wydał Brzozowski w r. 1904 w osobnej książce jako przedruk z warszawskiego „Głosu”. (Warszawa. 1905. Nakład G. Centnerszwera i Sp.). [red. WL]. [przypis redakcyjny]
281. Filozoficzny — W „Filozoficznym” (Przeglądzie) drukował Brzozowski w r. 1903 studium pt. Co to jest filozofia, w r. 1904 rozprawę o Etyce Spinozy. — Filozofia czynu, studium — drukowane w r. 1903 w Bibliotece samokształcenia, wchodzi obecnie jako rozdział II w skład Idei i składa się z trzech Części: 1. Filozofia w jej rozwoju kulturalnym, jej zadania obecne i widoki na przyszłość. 2. Czym jest rzeczywistość? 3. Świat nauki i świat filozofii. Jest rzeczą ciekawą i na ogół dość smutną, że na stanowisko w studiach tych zajęte całkiem samodzielnie i niezależnie od kilka lat później wszczętego prądu umysłowego na Zachodzie nikt wówczas, jak i dotychczas jeszcze spośród pisarzy filozoficznych w Polsce nie uważał za stosowne zwrócić uwagę i je ocenić, lubo dokoła pokrewnych poglądów, importowanych już z zagranicy i opatrzonych marką modnego towaru obudził się prawdziwie jarmarczny zgiełk wśród cisnącej się ciżby wyznawców „sezo-nowego na świat poglądu”. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
282. Dawid, Feldman, Kucharski — redaktor „Głosu” i „Przeglądu społecznego”. Wilhelm Feldman, znany redaktor „Krytyki”. Kucharski był redaktorem Biblioteki samokształcenia, w której Brzozowski współpracował. Ostry i obelżywy epitet, poprzedzający nazwisko Kucharskiego, uważaliśmy za odpowiednie pominąć. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
283. Filozofia czynu — książka Brzozowskiego, opublikowana w 1903 roku. [przypis edytorski]
284. James, Henry (1843–1916) — amerykańsko-brytyjski pisarz, krytyk i teoretyk literatury. [przypis edytorski]
285. Schiller, Friedrich von (1759–1805) — niemiecki poeta, filozof, historyk, estetyk, teoretyk teatru i dramaturg. [przypis edytorski]
286. Legenda — Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, książka Brzozowskiego, opublikowana w 1909 roku. [przypis edytorski]
287. Idee — Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, książka Brzozowskiego, opublikowana w 1910 roku. [przypis edytorski]
288. Halpern, Ignacy Izydor Myślicki (1874–1935) — polski filozof, historyk i popularyzator filozofii. [przypis edytorski]
289. Segał, Jakub (1880–1943) — polski psycholog, filozof, estetyk. [przypis edytorski]
290. Külpe, Oswald (1862–1915) — niemiecki psycholog i filozof. [przypis edytorski]
291. nec plus ultra a. non plus ultra (łac.) — nic ponadto, ani kroku dalej. [przypis edytorski]
292. Chamberlain, Houston Stewart (1855–1927) — znany pisarz niemiecki, autor głośnych dzieł: Die Grundlagen des XIX Jahrhunderts; Richard Wagner; Goethe; Inmanuel Kant, die Persönlichkeit ais Einführung in das Werk. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
293. zgartywać (daw.) — zgarniać. [przypis edytorski]
294. Pareto, Vilfredo (1848–1923) — włoski ekonomista i socjolog. [przypis edytorski]
295. Croce,
Darmowe książki «Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)