Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖
Krótki opis książki:
Pamiętnik Stanisława Brzozowskiego jest zapisem ostatnich dni życia znanego pisarza i krytyka, zmarłego w 1911 roku. Pośmiertne wydanie zostało przygotowane przez żonę, Antoninę Brzozowską, a redakcją zajął się Ostap Ortwin, przyjaciel autora. Tekst zawiera notatki i refleksje dotyczące lektur i fascynacji intelektualnych Brzozowskiego; zdaje także relację ze stosunków towarzyskich panujących w środowisku literackim, w którym się on obracał.
Pamiętnik został po raz pierwszy opublikowany w 1913 roku w Krakowie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Stanisław Brzozowski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Brzozowski
w pewnej mierze choćby tę lukę. Nowa moja powieść ma być jednym ogniwem tego łańcucha, ogniwem oczywiście skądinąd stanowiącym samoistną całość literacką. Ma ona obejmować lata 1840–1878, osnowę jej stanowić będzie kronika rodzin szlacheckich połączonych przez związki krwi, a przedmiot jej to przekształcenie psychiki polskiego szlachcica na tle ogólnej europejskiej historii. Rok 48., 49., 63. stanowiłyby oddzielne wielkie momenty zwrotne powieści”.
„Nęci mnie od dawna pokazać choć rąbek Paryża tej epoki, gniewają mnie nawet nieustanne zachwyty nad tężyzną renesansu, nad Florencją Medyceuszów. Paryż tej epoki był ciekawszy od wszelkiej Florencji i głębszy. Proszę przypomnieć sobie: obok siebie emigracja polska, Heine, Marx, świat Balzaca, Saint-Simoniści, Fourierzyści, Proudhon etc.”. A dalej szkicuje: „Blanqui, Mazzini, Proudhon, La Mennais ukazywaliby się jako drugoplanowy świat powieści”.
Kreśląc obrazy koczowniczej, z gruntu wysadzonej, po wszystkich zakątkach europejskich rewolucji za sztandarem zbawienia tłukącej się psychiki romantycznej, autor szukał zarazem oparcia w przedstawicielach rządnej, zwartej, ześrodkowanej woli twórczej a konstruktywnej, u których myśl i idea były tylko organizatorską sprężyną aktów dziejowych. W tę stronę też ówczesne studia swe zwracał, mając niewątpliwy zamiar spożytkować je w pracy nad dalszym ciągiem powieści.
„Ach czasu, czasu! — pisze mi w marcu 1910 — Jaką by można było napisać książkę na temat Psychologia władzy lub lepiej Anatomia i fizjologia władzy — w sposób zupełnie przedmiotowy można by poopisywać mechanizmy i automatyzmy myśli politycznej, wykazać, że władza może tylko organizować wolę gotową, stopnie jego złudzeń i to wszystko nie in teoria, ale dajmy na to w szeregu szkiców. I mężów stanu takich jak Richelieu, Metternich, Talleyrand, potem ludzi, którzy władają przez wpływ na opinię, strukturę tworzenia opinii, więc dajmy na to Mazzini, jakiś agitator angielsko-irlandzki, La Mennais. Potem typy pośrednie mężów stanu posługujących się opinią lub eksploatujących ją jak Cavour, Bismarck, Napoleon I. Potem historia zamistyfikowanych mistyfikatorów jak Napoleon III. Potem dajmy na to psychologia caratu od Katarzyny do Mikołaja II. Potem psychologia takich „liberałów”, „przyjaciół ludzkości” jak Gladstone. Ile dobrego mogłaby zrobić taka praca, ale to przecież jest minimum 500–600 tomów lektury! — a jednak wyznam, że jest to jedna z moich pokus”. [red. WL].
[przypis redakcyjny]403. Płomienie — powieść Stanisława Brzozowskiego z 1908 r. [przypis edytorski]
404. modo geometrico (łac.) — geometrycznie; używa się raczej wyrażenia łac. more geometrico (na wzór geometrii). [przypis edytorski]
405. della voluttà (wł.) — rozkosz, przyjemność, zmysłowość. [przypis edytorski]
406. Pius IX (1792–1878) — właśc. Giovanni Maria Mastai Ferretti, papież w latach 1846–1878. [przypis edytorski]
407. Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) — włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, działacz i bojownik na rzecz zjednoczenia Włoch. [przypis edytorski]
408. Cavour, Camillo Benso di (1810–1861) — włoski polityk, mąż stanu, premier Sardynii i Włoch. [przypis edytorski]
409. Cattaneo, Carlo (1801–1869) — publicysta włoski, wybitny uczestnik ruchu rewolucyjnego, republikanin, który jako zwolennik idei federacyjnej odmówił swego udziału w zjednoczonym parlamencie i nie złożył przysięgi na wierność królowi. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
410. borné (fr.) — uparty, ograniczony, nudny, jednostronny. [przypis edytorski]
411. Ferrari, Giuseppe (1811–1976) — wolnomyślny filozof i historyk, profesor na wszechnicy w Turynie i Mediolanie po r. 1859. Jako członek parlamentu piemonckiego zaliczał się do zaciętych przeciwników aneksyjnej polityki Cavoura i bronił idei federacji. Był deputowanym do końca życia (1876). [red. WL]. [przypis edytorski]
412. Papini, Giovanni (1881–1956) — młody filozof włoski, przywódca grupy Leonarda, wydającej w Florencji tygodnik „Voce”, redaktor biblioteki filozoficznej „Cultura dell’anima” o tendencjach zbliżonych do naszego „Symposionu”. Brzozowski miał sposobność osobistego zetknięcia się z Papinim. Ofiarowano mu również współpracownictwo w „Voce”, o czym znajduję wzmiankę w liście do mnie z 3 maja 1910 r. „Będę teraz próbował — pisze — rozpocząć w miejscowym tygodniku „Voce” kampanię o polskiej literaturze, ale czy dam sobie radę z włoszczyzną, nie wiem. Wstrzymał mnie dotąd inny wzgląd, mianowicie nie chciałem przez druk artykułów ściągnąć do redakcji pisma życzliwych informacji o mojej osobie: przypadkiem jednak dowiedziałem się, że ex re mojego długiego pobytu tutaj, tam już interesowano się mną i wszelkie relacje od różnych rodaków zdołały wyrobić tylko dość żywe zainteresowanie intelektualne: a ponieważ pismo niezmiernie dzielne ma jednak pewne upodobanie do excentrytetów, więc z tej strony przeszkód nie będzie, zresztą będę pisać incognito: ale powtarzam, że wątpię, czy dam sobie z językiem radę: pisanie byłoby rozkoszą, ponieważ filozoficznie panuje między mną a redakcją niemal jednomyślność całkowita”. (List z 3 V 1910). [red. WL]. [przypis redakcyjny]
413. Otwock — miasto w województwie mazowieckim, siedziba powiatu otwockiego. [przypis edytorski]
414. Brzozowski, Feliks — brat autora. [przypis edytorski]
415. ..... — w miejscach wykropkowanych opuściliśmy ze względów wymienionych wcześniej razem 9 wierszy. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
416. Skarga, Piotr (1536–1612) — polski jezuita, teolog, pisarz i kaznodzieja, czołowy przedstawiciel kontrreformacji. [przypis edytorski]
417. Kochanowski, Jan (ok. 1530–1584) — polski poeta renesansowy, tłumacz. [przypis edytorski]
418. Spenser, Edmund (ok. 1552–1599) — angielski poeta i humanista. [przypis edytorski]
419. Ariosto, Ludovico (1474–1533) — poeta włoski, autor poematu Orland szalony. [przypis edytorski]
420. Tasso, Torquato (1544–1595) — włoski poeta renesansowy. [przypis edytorski]
421. Prometeusz — Prometeusz rozpętany (ang. Prometheus Unbound), poemat Shelleya. [przypis edytorski]
422. bukolika — sielanka, idylla. Bukoliki to dzieło rzymskiego poety Wergiliusza (70–19 p.n.e.). [przypis edytorski]
423. idyllik — autor idylli, sielanki. [przypis edytorski]
424. Azja (mit. gr.) — w mitologii greckiej jedna z okeanid. [przypis edytorski]
425. Demogorgon (mit. gr.) — mitologiczny byt, opisany przez Boccaccia (1313–1375) jako ojciec wszystkich bogów, mający jednak cechy podobne do księcia ciemności. [przypis edytorski]
426. Pantea (mit. gr.) — „wszechbogini”. [przypis edytorski]
427. Marini a. Marino, Giambattista (1569–1625) — włoski poeta, główny przedstawiciel włoskiego baroku. [przypis edytorski]
428. seicentysta — wł. secentista a. seicentista, przedstawiciel kultury Seicento (XVII wieku). [przypis edytorski]
429. Nie-Boska komedia — dramat romantyczny Zygmunta Krasińskiego (1812–1859), opublikowany w 1835 roku. [przypis edytorski]
430. Kordian — dramat romantyczny Juliusza Słowackiego, opublikowany w 1834. [przypis edytorski]
431. Dziady — cykl dramatów romantycznych Adama Mickiewicza, opublikowany w latach 1823–1860. [przypis edytorski]
432. Kain — wierszowana tragedia Byrona, opublikowana w 1821 roku. [przypis edytorski]
433. Ajschylos (525–456 p.n.e.) — jeden z najwybitniejszych tragików ateńskich. [przypis edytorski]
434. Cecchi jest blagierem — aluzja do pierwszych stronic książki włoskiego literata, Emila Cecchiego (1884–1966), Rudyard Kipling, wyd. Quaderni della Voce pod red. G. Prezzoliniego. Druga o nim wzmianka we wpisie z 26 I w Pamiętniku. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
435. czytałem także wczoraj po raz drugi Sułkowskiego Żeromskiego — podobny sąd o Sułkowskim znajduję w liście do mnie z 26 I 1911: „Sułkowskiego Żeromskiego przeczytałem po raz drugi i zostałem istotnie przytłoczony rzeczywistością, że to jest rzecz nieusprawiedliwiona i w przykry sposób słaba. Ale i Kamień filozoficzny Lemańskiego mnie nie zachwycił”.
(Lekki przytyk do mnie jako referenta działu wydawniczego księgarni, której nakładem ta książka Lemańskiego wydana została). [red. WL].
[przypis redakcyjny]436. Miciński, Tadeusz (1873–1918) — młodopolski pisarz i poeta. [przypis edytorski]
437. Teofano — W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu: tragedia z historii Bizancjum X wieku, dramat autorstwa Tadeusza Micińskiego z 1909 roku. [przypis edytorski]
438. w porównaniu z Różą... — o Róży Józefa Katerli (Stefana Żeromskiego) wydane zostało w r. 1910, nakładem czasopisma Zjednoczenie, osobne studium Brzozowskiego pt. Skarga to straszna. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
439. Duma — Duma o hetmanie, dzieło Żeromskiego z 1908 roku. [przypis edytorski]
440. Agnesina — księżniczka Agnesina, bohaterka dzieła Stefana Żeromskiego pt. Sułkowski. [przypis edytorski]
441. pomoc z Kasy Mianowskiego — mowa o zasiłku, przyznanym Brzozowskiemu, już bardzo po niewczasie, przez warszawską Kasę Mianowskiego. [przypis redakcyjny]
442. Rousseau, Jean-Jacques (1712–1778) — filozof, pedagog, teoretyk muzyki. [przypis edytorski]
443. zgodzić się nie mogę z Ortwinem — Tołstoja z Rousseau zestawiałem w rozmowie z Brzozowskim ze względu na wspólny im obu optymistyczny kąt patrzenia na przyrodzoną istotę człowieka. W poglądach swych bowiem obaj oni wychodzą z założenia, że jednostka ludzka z natury swej jest bezwzględnie dobra i że jej dobrą wolę psuje tylko i wypacza zły wpływ kultury, przymus społeczny i władza państwowa. Obu ich tedy zarówno, zdaniem moim, uważać wolno za utopijnych głosicieli powrotu do stanu natury, dla których historia społeczeństw i narodów jest tylko jedną, wielką pomyłką. Naprawić zaś tę pomyłkę byłoby obowiązkiem reformatorów, opartych na „człowieczeństwie” nawróconej do swego przyrodzonego stanu duszy ludzkiej, która samowładnie na gruzach zgniłej kultury ma wyłonić z siebie odrodzony świat ducha i złoty wiek ludzkości rozpocząć. Nie przeoczając niewątpliwej odrębności typów umysłowych, jakie obaj ci pisarze przedstawiają, bynajmniej oczywista nie zaprzeczam, że wobec prostolinijności i prymitywności tołstojowskiej, Rousseau jest naturą bogatszą, bardziej złożoną, o klimacie gorętszym i roślinności bujniejszej, na wyższym poziomie kulturalnym rozkwitłej: jest zatem bliższy i zrozumialszy umysłom, wychowanym w atmosferze zachodnioeuropejskiej. Zapewne, że i źródła, i drogi procesów psychologicznych, stanowiących tło ich działalności pisarskiej, są odmienne. Nie wyklucza to jednak zasadniczo jednakich przesłanek i założeń w ich dedukcjach myślowych. Pod tym względem sądzę, że pogląd mój na nich da się obiektywnie utrzymać, pomijając zresztą to, że podmiotowo połączeni są oni we mnie we wspólnej przeciwko nim obu idyosynkrazji. [red.WL]. [przypis redakcyjny]
444. Sheridan, Richard Brinsley (1751–1816) — irlandzki poeta, dramatopisarz i polityk. [przypis edytorski]
445. Mirabeau, Honoré Gabriel Riqueti de (1749–1791) — wpływowy polityk i pisarz francuski. [przypis edytorski]
446. Burke, Edmund (1729–1797) — irlandzki filozof i polityk, twórca nowoczesnego konserwatyzmu. [przypis edytorski]
447. Beaumarchais, Pierre-Augustin Caron de (1732–1799) — francuski dramaturg, pisarz i muzyk. [przypis edytorski]
448. Król Lear — tragedia Williama Shakespeare’a, prawdopodobnie napisana w roku 1605. [przypis edytorski]
449. Не могу мοлчать (ros.) — Nie mogę milczeć, traktat Tołstoja z 1908 roku. [przypis edytorski]
450. Teufelsdröck — bohater powieści Tomasza Carlyle’a Sartor resartus, or life and opinions of Herr Teufelsdröck. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
451. Maddolo — hrabia Maddolo, postać z poematu Shelleya Julian and Maddalo. A conversation. Dotyczący ustęp poematu brzmi:
The sense that he was greater than his kind/ Had struck, methinks, his eagle spirit blind/ By gazing on its own exceeding light.
[red. WL]. [przypis edytorski]
452. Cecchi ułatwia sobie sprawę — patrz poprzedni przypis o Cecchim i powołaną tam książkę o Kiplingu, str. 5–11. Str. 1–7, w. 3 z góry. [red. WL]. [przypis redakcyjny]
453. Połoniecki, Bernard (1861–1943) — nakładca szeregu ostatnich dzieł Brzozowskiego. [red. WL]. [przypis edytorski]
454. Berent, Wacław (1873–1940) — polski powieściopisarz i tłumacz okresu modernizmu. [przypis edytorski]
455. Bandello, Matteo (1485–1561) — włoski dworzanin i pisarz. [przypis edytorski]
456. monoideizm — opanowanie umysłu przez jedną nadrzędną ideę. [przypis edytorski]
457. Petrarca, Francesco (1304–1374) — jeden z pierwszych włoskich poetów. [przypis edytorski]
458. Русское Богатство (ros.) — „Rosyjskie bogactwo”, miesięcznik społeczno-polityczny, wychodzący w Sankt-Petersburgu w latach 1876–1918. [przypis edytorski]
459. Adonais — elegia Shelleya na śmierć Johna Keatsa, opublikowana w 1821 roku. [przypis edytorski]
460. The Cenci — dramat Shelleya z 1819 roku. [przypis edytorski]
461. Cenci, Beatrice — bohaterka dramatu Shelleya The Cenci. [przypis edytorski]
462. Marlowe, Christopher (1564–1593) — angielski dramatopisarz i poeta. [przypis edytorski]
463. Aufklärungsdrama (niem.) — dramat oświeceniowy. [przypis edytorski]
464. Epipsychidion — dzieło Shelleya z 1821 roku. [przypis edytorski]
465. Irzykowski — w ustępach tych Brzozowski reaguje na artykuły Irzykowskiego, pomieszczone w grudniowych i styczniowych zeszytach lwowskiego czasopisma „Widnokręgi”. W artykułach tych (Dostojny bzik tragiczności i W kształt linii spiralnej), zwłaszcza w drugim z rzędu Irzykowski, zwalczając, zresztą słusznie, pewne śmiesznostki, przesady i nałogi naszego świata literackiego, mimochodem zaczepił Brzozowskiego, jakby go głównie obciążyć chciał odpowiedzialnością za te zboczenia, czysto literackiej, estetycznej, salonowej raczej natury. Błąd Irzykowskiego tkwił przede wszystkim w tym, że pojęcia i poglądy Brzozowskiego związane ściśle z socjologicznym rozbiorem prądów umysłowych i literackich, z bio-socjologiczną oceną myśli i teorii, w których Brzozowski widział nie tyle, jak Irzykowski to mylnie parafrazuje, „jałowe odbicia obszerniejszego wysiłku duszy”, ale zawsze wyrazy szerszych i głębszych interesów klasowych i narodowych, Irzykowski przenosił na teren wyłącznie książkowych zagadnień. Odrywał on je w ten sposób ze splotu i całokształtu zasadniczego ujęcia ideowego, skutkiem czego pewne podstawowe
Darmowe książki «Pamiętnik - Stanisław Brzozowski (na czym czytać książki elektroniczne .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)