Z pamiętnika - Władysław Stanisław Reymont (czytanie ksiązek online .txt) 📖
Hala, osiemnastoletnia panienka, po raz pierwszy ma narzeczonego i bardzo przeżywa zarówno relację z nim, jak i przygotowania do ślubu.
Dziewczyna pochodzi z bogatej rodziny mieszczańskiej, katolickiej i mocno opierajacej się na tradycyjnych wzorcach. Hala prowadzi pamiętnik, w którym opisuje wszystkie swoje troski i problemy, od braku czekoladek na pocieszenie, aż po nadmierne rumienienie się przy mężczyznach. Pewnego dnia matka informuje ją, że wybiorą się wraz z rodziną do Włoch, a ślubną wyprawkę zakupią w Wiedniu.
Opowiadanie Z pamiętnika Władysława Reymonta to doskonała satyra na stan mieszczański z przełomu XIX i XX wieku. Autor ukazuje stereotypowe zachowania zarówno związane z pochodzeniem, bogactwem, jak i wpisaniem w ściśle tradycyjne wzorce rodzinne i obywatelskie. Utwór Z pamiętnika, napisany w 1901 roku, ociekają złośliwością podaną z humorem w wyborny sposób.
- Autor: Władysław Stanisław Reymont
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Z pamiętnika - Władysław Stanisław Reymont (czytanie ksiązek online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Władysław Stanisław Reymont
— Psiakość nóżki baranie, gdzie tu jest sztuka? Goła pannica na koniu — to ma być sztuka? Sztuka dla porządnych ludzi, dla rodzin polskich! nasza, polska sztuka? Albo ja, Jan Gwalbert, ja, mąż, ja, ojciec, ja, obywatel, się nie rozumiem na sztuce, albo świat idzie na psy albo na socjalisty. I ma tu być polska sztuka! Malują gołe panny, jakieś nastroje, jakichś oberwańców, chłopów, Żydów i inne tałałajstwo i ma tu kraj się podnieść! Mają nas za to szanować! Nie, musimy zginąć! I do tego każą nam płacić za oglądanie takich paskudztw, każą chodzić, każą popierać polską sztukę, bo inaczej to gazety wymyślają nam zaraz od Bóg wie jakich. Cóż to, psiakość nóżki baranie, to ja płacę pięć rubli rocznie gotowymi pieniędzmi i nie mogę zaprowadzić córki ani żony na wystawę, żeby się nie zgorszyły! Pokazują nam za nasze własne, ciężko zapracowane pieniądze gołe lafiryndy60, porozbieranych parobasów i jakieś tam głupie, ni w pięć, ni w dziewięć, figlasy! To są kpiny z porządnych ludzi! Trzeba by o tym napisać do „Kuriera”. Co oni sobie myślą... ci... ci... pacykarze... Jak sufitu to nie ma kto porządnie namalować, bo wszyscy są panowie artyści malarze! Tfu! psiakość nóżki baranie...
Dawno nie widziałam, żeby się Pa tak mocno rozgniewał.
Poszedł do swojego pokoju i mówił, że zaraz musi o tym napisać do „Kuriera”, żeby mu nie przeszkadzać...
Rozalia zaniosła mu kawę i powiedziała, że Pa się położył i prosił, żeby Zdziś nie hałasował, bo odpocznie i zaraz się weźmie do pisania...
Myśmy z panem Henrykiem poszli do saloniku, żeby nie przeszkadzać, i zaledwie zaczął mnie przepraszać... weszła ciocia.
Że też te ciotki to nigdy nie wiedzą, kiedy wejść... Jakby nie miały swego pokoju...
Pan Henryk tłumaczył, że Pa niesprawiedliwie sądzi sztukę dzisiejszą. Może ma rację, ale Pa od tylu lat jest członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, to także musi się znać na sztuce...
Wieczorem
Jutro poniedziałek, a we wtorek rano jedziemy!
Boże, to jeszcze całe dwie noce i jeden dzień!
Przed wieczorem przyszła Nacia i prosiła nas, abyśmy do nich poszli na herbatę, że będzie parę osób znajomych i jeden malarz, i jeden młody literat!
Nie byliśmy.
Pa powiedział, że ma już dosyć polędwicy z groszkiem, kiepskiego piwa i preferansa61 po groszu. Woli iść do resursy na winta62 i poszedł na cały wieczór. Ma z ciocią poszły na rekolekcje do Pijarów, a pan Henryk miał iść zaraz na dyżur do szpitala.
Ale czy poszedł? Czy to można wierzyć mężczyznom?
Przecież my, kobiety, zawsze jesteśmy ofiarami i męczennicami — jak Ma mówi.
Stokrotki już śpią, a ja jestem taka sama, taka najsamsza...
Poniedziałek
To już jutro!
Nie, nie chce mi się wierzyć, że to już naprawdę jutro.
Umieram z niecierpliwości.
A Stokrotki tak skomlą radośnie i tak się cisną do mnie, aż mi się chce płakać czegoś...
Pa musiał znowu przyjść późno, bo Ma, kiedy przyszedł na śniadanie, nie dała się pocałować i wyszła z pokoju.
O, ja bym już całe życie się gniewała. I właśnie na złość, kiedy mąż przychodzi późno, to i ja bym przychodziła jeszcze później, jeździłabym na bale, tańczyła, chodziła na maskarady, do teatrów. Oho! znalazłabym zawsze kogoś, kto by mnie odprowadzał. To nie takie trudne.
Przecież tej doktorowej z pierwszego piętra to zawsze towarzyszy ten wysoki blondyn... Już się Ma nawet tym gorszy.
A jakby mi mąż robił wymówki, to powiedziałabym zimno, nie patrząc na niego: „Co, mój mężu? Dobrze, mój mężu? Jak chcesz, mój mężu!”. Ciekawą miałby minę i na pewno oduczyłby się przychodzenia nad ranem.
Teraz dopiero rozumiem, co ciocia zawsze mówi Ma:
— Kobieta, jeśli chce być szczęśliwą, musi sobie męża wychowywać i urabiać. Od pierwszego dnia nie pozwalać na żadne wybryki i trzymać go żelazną ręką. Obietnicą pieszczoty można mężczyzn zaprowadzić chociażby do zbrodni!...
Ciocia miała trzech mężów, no i tak ich urabiała... że pomarli! Ale swoją drogą ma rację, bo jak się gniewam na pana Henryka i nie dam się c..., to taki pokorny, tak mi w oczy patrzy prosząco i zawsze później robi to wszystko, czego chciałam...
A Ma, jak się gniewa z Pa, to zawsze dysponuje Rozalii przy kolacji:
— Pościelesz panu w gabinecie!
*
Już ja nie będę nieszczęśliwą — nie ma głupich!
Później
Zrobiłyśmy z mamą kilka wizyt pożegnalnych. Wszędzie się ogromnie dziwiono, że jedziemy do Włoch, winszowano tak serdecznie, życzono przyjemnej i wesołej podróży...
Nie mnie brać na serdeczność, wiem dobrze, jak nam zazdroszczą.
Ma tłumaczyła, że jeszcze dwa lata temu podczas choroby złożyła ślub, że na podziękowanie za wyzdrowienie odbędzie pielgrzymkę do Rzymu i innych miejsc cudownych.
Ciekawam, po co takie tłumaczenie?...
Jedziemy do Włoch, bo nam się tak podoba, bo mamy na to, i koniec. Niech nam zazdroszczą, ja to strasznie lubię.
Wstąpiłyśmy do Hersego. Nie, nic nam nie potrzeba, ale ja tak lubię oglądać materiały... Takie chłodne te jedwabie i takie miękkie, że ile razy zanurzę w nich ręce, to mnie przejmuje dziwny, rozkoszny dreszcz... A przy tym u Hersego można zawsze zobaczyć jakiś nowy fason, który już z opowiadania robi nam nasza krawcowa; a czasem zdarzy się tanio kupić jakąś resztkę...
Jutro rano, o szóstej, odprawi u Karmelitów ksiądz mszę na intencję szczęśliwej podróży!
Pójdziemy wszyscy, a Ma prosiła na nią i znajomych bliższych, i niektórych lokatorów.
Wątpię, czy przyjdą, chyba lokatorowie, żeby potem nie zapłacić! Gdyby to mnie tak prosili, nie poszłabym! A jakże, życzyć szczęśliwej drogi innym, a samej w domu siedzieć.
*
Ogromnie się spracowałam.
Przyszła Nacia z Ceśką, żeby się raz jeszcze ze mną pożegnać, więc nagadałyśmy się, zjadłyśmy pudełko czekoladek i... pokazałam im wszystkie, jakie zabieram, suknie.
Nie chciały oglądać, bo już były zapakowane, pokazałam umyślnie...
Ucałowałyśmy się na rozstanie serdecznie, ale czułam, że mnie nienawidzą.
Mała strata, krótki żal.
Wieczorem
Ma i Pa dopisują się w moim dzienniku!!!
Co?...
Także awantura!
Zaraz opowiem, jak to było.
Pa nie przyszedł na kolację. Siedzieliśmy sami. Pan Henryk trochę się zirytował... ale naprawdę, bo kotlety były tak odgrzane, że zimne po prostu we środku63. Ciocia poszła wykrzyczeć Rozalię, a myśmy przeszli do saloniku. Ledwiem Zdzisia wyprawiła spać, bo upierał się smarkacz siedzieć z nami... Nieznośny chłopak!
Przy kolacji nadeptywał mi na nogę tak mocno... że myślałam... i chociaż rumieniłam się, ale oddałam leciuchno... a ten łobuz w śmiech!
Kiedy on to mógł widzieć?... Nie wiem, czy raz tak było... a i to wypadkiem, przy gościach, bo ciasno było przy stole...
Naprawdę, ale takich dużych chłopaków nie powinno być w domach, gdzie są dorosłe panny i bywają młodzi ludzie...
Otóż siedzieliśmy przy moim biureczku pod oknem. Przymknęłam drzwi do jadalnego, żeby Ma nie przeszkadzać, bo odbierała bieliznę od praczki.
Pan Henryk mnie prosił, abym pamiętała o nim w podróży, żebym często, codziennie pisywała do niego...
Nigdy w życiu nie pisałam jeszcze do żadnego mężczyzny! A i do pana Henryka ani razu, bo nie wypada, a potem, przecież widujemy się codziennie; ciekawam, czy ja potrafię ułożyć dobrze list do niego?...
O czym się pisuje do narzeczonego?
Muszę nie zapomnieć zabrać z sobą pudełka z papierem, a mam śliczny, liliowy ze złotymi monogramami.
Pan Henryk dał mi go na imieniny, nie używałam go jeszcze, bo mi szkoda! Ciocia powiedziała, że powinien mi był dać wtedy coś z biżuterii, ale Ma twierdziła, że to jeszcze nie wypadało, bo wtedy nie byłam jeszcze jego narzeczoną...
Ale ciekawam, co mi da teraz na imieniny?
Już mu nieraz napomykałam delikatnie, że ogromnie lubię brylanty i szafiry...
Bo, tak mówiąc naprawdę, to już te kwiaty, książki, nuty i cukierki sprzykrzyły mi się... mam ich dotąd, a szczególniej kwiaty i książki...
To dobre, ale dla pensjonarek i podlotków!
Chwała Bogu, że wyszłam już z krótkich sukienek i sentymentalizmów.
I dobrze wiem, co mi się teraz należy.
Otóż pan Henryk tak prosił o pamięć, tak prosił... aż się żardynierka64 przewróciła i wszystkie kwiaty bach na dywan!
Wpadł Pa i...
Musiał widzieć, bo... bo staliśmy tak blisko przy sobie...
Wcale nie wiedziałam, że Pa przyszedł.
Pan Henryk tłumaczył, że ja mu czytałam swój pamiętnik i przez to żardynierka się przewróciła.
Taki był niezręczny, taką miał zabawną minę, że nie mogłam powstrzymać się od śmiechu!
Bo żeby się tak naiwnie tłumaczyć, to trzeba być... narzeczonym!
— Aha, psiakość nóżki baranie! Lepiej, żebyście to po ślubie sobie przeczytali, byłoby zdrowiej i taniej, bo za ten wazon z palmą ja sam gotowymi pieniędzmi zapłaciłem piętnaście rubli.
Ale się nie gniewał! Chodził długo po pokoju, przystawał, patrzył, jak pan Henryk zbierał skorupy, a potem stanął przede mną i powiada:
— Pamiętnik! Ty, Hala, piszesz pamiętnik?
— Tak, Pa, piszę pamiętnik! — szepnęłam, bo Pa miał taką minę, że płakać mi się chciało.
— Rozumiem, takie tam ptaszki, kanarki. Mój Boże! „Jestem nieszczęśliwa! Pójdę na bal, byłam na balu, krawcowa zepsuła mi suknię, bzy już kwitną w Ogrodzie Botanicznym, chciałabym umrzeć, pójść do klasztoru albo iść za mąż” — takie tam panieńskie faramuszki65.
Zaczął się śmiać, a ja się tak rozgniewałam, że chciałam iść do Ma. Nie puścił mnie, posadził na krześle, i powiada:
— Pokaż, coś tam nabazgrała.
— O, co to, to nie! Nigdy w życiu!
I nie pokazałam!
Pa się gniewał, ale nie pokazałam, jeszcze czego...
— Wszystko mi jedno. Nie pokażesz, dobrze, ale i ja, i matka będziemy się dopisywali!
— Ale nie w moim kajeciku!
— Właśnie, że w twoim, bo i radca Malinowski pisze razem z córkami.
— Ale Pa nie zajrzy, nie będzie czytał tego, co napisałam. Da Pa na to zaraz przy panu Henryku obywatelskie słowo honoru.
Dał uroczyste słowo honoru.
Wierzę, ale wolę karty zapisane pozlepiać brzegami, to jeszcze pewniejsze, bo strzeżonego Pan Bóg strzeże — jak mówi ciocia.
Ale Pa nie chciał powiedzieć, skąd mu się wzięła taka chęć do pisania.
Wiem, że pisać nie lubi, bo przecież meldunki ja prowadzę za niego.
— Z czasem się dowiecie, a może dopiero dzieci wasze albo dzieci dzieci, albo i tam dalej!... — powiedział, pocałował mnie w czoło i zaraz kazał przynieść kajecik.
Zlepiłam brzegi, zaraz odniosę.
To już jutro w południe.
Jak mi serce bije.
Cicho, Stokrotki, nie piszczcie, jutro już jedziemy, bo już jutro o tej godzinie będziemy daleko za górami... za morzami... e, chyba tak daleko jeszcze nie.
Ale ten Pa, żeby myśleć, że ja mogę pisać takie dzieciństwa66!
Ale to tak zawsze, ojcowie i mężowie przesiadują tylko w knajpach, zajmują się interesami i nigdy nie mają czasu poznać swoich żon i córek...
Umyślnie tej karty nie zakleję, niech Pa przeczyta...
Dopisek Pa
Warszawa, dnia 25 marca, 1899 roku, o godzinie 10 minut 21 wieczorem, w domu przy ulicy Leszno, pod Nr 111/2174, policyjnym, cyrkuł III, Mostowski.
Zaczynam w Imię Boże.
Muszę się skupić, żeby nie zgubić ani jednego słowa, ani jednego szczegółu, bo jak mówi radca Malinowski, wszystko jest ważne dla potomności.
Zaczęło się to w resursie przy preferku, tanim, złotówka za sto, bo to, psiakość nóżki baranie, ciężkie czasy, podatki, policja, kanalizacja, wodociągi i inne głupie wymysły.
— Janie Gwalbercie — rzekł radca Malinowski, podnosząc brwi aż na łysinę i patrząc znad okularów.
— Jestem, zaraz wychodzę.
— Janie Gwalbercie, nim wyjdziesz w ostatniego atu, powiem ci: oto świat idzie na psy albo... pokaż no, nóżki na stół.
Wyszedłem.
— Jutro może już nie nasze. Mówię ci, będziesz leżał bez dwóch.
Nie nowina. Psiakość nóżki baranie, zawsze mam pecha.
— Janie Gwalbercie, słuchaj.
Słuchałem, ale żarło mnie, bo kartę miałem słabą i czułem już „legendę”.
— Kładę atu — oddaj swoje, jeszcze raz daję — nie masz! Dawaj skórę, a teraz w kiery, co, nie lubisz? Wiemy coś o tym. Jeszcze raz w to samo. To ci dobrze zrobi. A teraz dama!
Tak, zapomniałem o damie i położyłem się bez dwóch, co zsumowawszy razem, wyniosło pięć rubli z kopiejkami.
Zapłaciłem, ale z tymi kierami, to tam nie było zupełnie fajn67!
Wziął mnie pod rękę i poszliśmy do bufetu.
— Przegryziemy co?
— I owszem.
Wódeczka, śledzik, bułeczka z kawiorem.
Drugi raz stuknęliśmy się, kawałeczek pulardy68 w majonezie, grzybki, ździebko69 pâté de foie gras70 — niczegowate! Opłatek szynki, okruszynę kulebiaki71, mały porter72 na finis73 i radca rzekł:
— Janie Gwalbercie, a może byśmy co zjedli?
— I owszem, radco!
Wprawdzie tam matka będzie trochę trajkotać, ale nie mogłem odmówić koledze, radcy i wpływowemu człowiekowi. Trzeba umieć utrzymać honor domu.
Siedliśmy w kąciku. Garson74 podał radcy menu.
Przeglądał długo, marszczył brwi, namyślał się. Rozumiem, przecież to chwila, w której żołądek mówi surowo: uważaj!
— Janie Gwalbercie, a gdyby tak raki?
— Dobrze, to ma kolor.
— Sos Bordeles75.
— I owszem, to jakby z kawałkiem wiosny!
— A dla rozpamiętywania, tak kartofelki sauté76.
— Ślicznie, ja kocham przyrodę, kocham wieś.
— A potem jaką ptaszynę...
— Żywioły wszelkie chwalą Pana!
— A na konkluzję gaiczek pomarańczowy, podlany strumykiem białego
Uwagi (0)