Złoty garnek - E. T. A. Hoffmann (darmowe biblioteki online TXT) 📖

Salamander Lindhorst

p. t. Król. taj. archiwariusz

Trochę szorstki, lecz w każdym razie przyjacielski list archiwariusza Lindhorsta zrobił mi wielką przyjemność. Wprawdzie można było przypuszczać, że ten osobliwy starzec doskonale był poinformowany o szczególnym sposobie, w jaki się dowiedziałem o losach jego zięcia, a jaki musiałem, zobowiązany do tajemnicy, zataić przed tobą nawet, miły czytelniku, ale nie wziął mi tego tak bardzo za złe, jak się tego mogłem obawiać. Sam mi podawał dłoń pomocną dla dokończenia mojego dzieła i stąd mogłem słusznie wywnioskować, że w gruncie rzeczy zgadza się na to, aby się z druku dowiedziano o jego zadziwiającym żywocie w świecie duchów. Być może, myślałem, czerpie on stąd nadzieję wydania za mąż również obydwóch pozostałych córek, bo może padnie jednak w pierś jakiegoś młodzieńca iskra i wznieci w nim tęsknotę do zielonego węża, a wtedy w dzień Wniebowstąpienia poszuka go w bzowym krzewie i odnajdzie. Z nieszczęścia, któremu uległ Anzelmus, kiedy go zamknięto w szklanej butelce, poweźmie przestrogę, aby się jak najsurowiej wystrzegać wszelkiego wątpienia, wszelkiej niewiary.

Punktualnie o jedenastej zgasiłem lampę i wymknąłem się do archiwariusza Lindhorsta, który oczekiwał już mnie w przedsionku.

— Jesteś więc pan!

— Najczcigodniejszy!

— No, cieszę się, żeś pan nie zapoznał moich dobrych chęci. Wejdźże pan.

I zaraz zaprowadził mnie przez wypełniony olśniewającym blaskiem ogród do lazurowobłękitnego pokoju, w którym zobaczyłem fioletowy stół do pisania, przy którym pracował był Anzelmus.

Archiwariusz Lindhorst zniknął, ale zaraz pojawił się znowu, trzymając piękny, złoty puchar, z którego wykwitał wysoki, błękitny, trzaskający płomień.

— Przynoszę tu panu — rzekł — ulubiony napój przyjaciela pańskiego, kapelmistrza Jana Kreislera. Jest to zapalony arak, w który wrzuciłem trochę cukru. Wypij pan odrobinę tego, a ja bym chciał zaraz zdjąć szlafrok i, dla własnej przyjemności, a także by korzystać z pańskiego drogiego towarzystwa, podczas gdy pan będziesz patrzał i pisał, chciałbym się wznosić i opuszczać w pucharze.

— Jak się panu podoba, szanowny panie archiwariuszu — odpowiedziałem — ale jeśli ja wtedy zechcę pociągnąć tego napoju, to pan nie będziesz...

— Nie kłopocz się pan o nic, mój drogi — zawołał archiwariusz, zrzucił szybko szlafrok, wszedł ku mojemu niemałemu zdumieniu do pucharu i zniknął w płomieniach.

Z lekka zdmuchując płomień, bez obawy pokosztowałem napoju tego — był boski!

Nie ruszająż się w wiotkich szmerach i szelestach szmaragdowe liście drzew palmowych, jakby od wiatru rannego pieszczoty?

Ze snu zbudzone kołyszą się i podnoszą, i szepczą tajemniczo o cudach, które im z dali najodleglejszej zwiastują słodkie harf dźwięki!

Lazur oddziela się od ścian i falami, jak mgła pachnąca, wznosi się i opada, lecz oślepiające promienie strzelają przez te opary, które jakby w radosnej, dziecięcej rozkoszy kłębią się i wirują, i wznoszą aż do niezmierzonej wyży96, co sklepia się nad palmowymi drzewami.

Lecz coraz bardziej oślepiająco skupia się promień do promienia, aż w jasnym świetle słonecznym roztwiera się nie ogarnięta okiem kraina, w której ujrzałem Anzelmusa.

Jarzące hiacynty i tulipany, i róże podnoszą swe piękne głowy, a zapachy ich wołają przemiłymi głosami do szczęśliwego: — Przechadzaj się wśród nas, ukochany, ty, który nas rozumiesz. Zapach nasz jest tęsknotą miłości, kochamy cię i twoimi jesteśmy na zawsze!

Złote promienie płoną żarzącymi dźwiękami: — Jesteśmy ogniem wznieconym przez miłość. Zapach jest tęsknotą, lecz ogień pożądaniem, a czyż nie mieszkamy w twej piersi?

Szeleszczą i szumią ciemne krzewy, wysokie drzewa: — Przyjdź do nas! Szczęśliwy ty! Ukochany! Ogień jest pożądaniem, lecz nadzieją nasz chłodny cień. Szemrzemy szumiąco, kochająco nad głową twoją, bo ty nas rozumiesz, bo miłość mieszka w twej piersi!

Strumienie i źródła pluszczą i bulgoczą: — Ukochany, nie przechodź obok nas tak szybko, przejrzyj się w naszym krysztale. Obraz twój mieszka w nas, a my go strzeżemy miłośnie, bo tyś nas zrozumiał.

Chórem radosnym ćwierkają, śpiewają ptaszki barwiste: — Słuchaj nas, jesteśmy radością, błogością, zachwytem miłości!

Ale z tęsknotą spogląda Anzelmus ku wspaniałej świątyni, wznoszącej się w dali najodleglejszej. Przedziwne kolumny zdają się drzewami, a kapitele97 i gzymsy liśćmi akantu, które tworzą w zdumiewających zwojach i splotach ozdoby przewspaniałe. Anzelmus zbliża się ku świątyni, spogląda, rozkoszy pełen, na marmur barwisty, na cudnie omszone schody.

— Ach nie! — woła, jakby w nadmiarze zachwytu — ona już niedaleko!

Na to wychodzi z wnętrza świątyni Serpentyna, czarownie piękna, anielska, i niesie złoty garnek, z którego wspaniała lilia wykwita. Niewysłowiona rozkosz bezbrzeżnej tęsknoty jarzy się w jej cudnych oczach, tak patrzy na Anzelmusa, mówiąc:

— Ach, ukochany! Lilia otwarła swój kielich. Najwyższe się dopełniło; jestże gdzie taka błogość, która naszej się równa?

Anzelmus ją chwyta w objęcia w uniesieniu palących żarów pożądania, lilia płonie w ognistych promieniach nad jego głową.

I głośniej poruszają się drzewa i krzewy, i jaśniej, radośniej wołają źródła, ptaki, najrozmaitsze owady tańczą w wirach powietrznych — wesołe, radosne, triumfalne rozgwary w powietrzu, w wodach, na ziemi — świętują święto miłości!

Aż tu zabłysną wszędy, świecąc po krzewach, błyskawice — diamenty spoglądają z ziemi, jak oczy roziskrzone — wysokie wodotryski promieniują ze źródeł — osobliwsze zapachy przypływają z szumiącym skrzydeł łopotem — to są duchy pierwotne, co pokłon składają lilii i zwiastują szczęście Anzelmusa.

Aż podnosi Anzelmus głowę, jak gdyby jaśniejącą w promieniach przemienienia. — Czy to spojrzenia? Czy słowa? Czy śpiewy? Wyraźnie dźwięczy coś:

— Serpentyno! Wiara w ciebie i miłość otwarła mi głębie przyrody! Ofiarowałaś mi lilię, która wykwitła ze złota, z prasiły ziemi, zanim jeszcze Fosforus rozpalił iskrę myśli. Ona ci jest poznaniem świętej harmonii wszystkich istot, a w tym poznaniu żyć będę w błogości najwyższej na zawsze. Tak, ja, obdarzony szczęściem najwyższym, poznałem to, co najwyższe. Muszę cię kochać wiecznie, o Serpentyno! Nigdy nie zbledną złote promienie lilii, albowiem jak wiara i miłość, wiecznym jest poznanie.

Wizję, w której dane mi było ujrzeć Anzelmusa w jego własnej osobie w jego dobrach dziedzicznych na Atlantydzie, zawdzięczam zapewne sztuce Salamandra i wspaniale to było, skoro gdy wszystko zagasło we mgle, znalazłem to bardzo porządnie i na pierwszy rzut oka jakby przeze mnie samego zapisane na papierze, który leżał na fioletowym stole.

Ale wtem ból gwałtowny przewiercił mi serce.

— Ach, szczęśliwy Anzelmusie, któryś odrzucił jarzmo codziennego żywota, któryś na skrzydłach miłości do słodkiej Serpentyny żwawo uleciał nad ziemię i żyjesz teraz w błogich rozkoszach i radości w swoich dobrach dziedzicznych na Atlantydzie! Ale ja biedny! Już wnet — tak, za kilka minut — zostanę nawet z tej pięknej komnaty, której przecież daleko jeszcze do Atlantydy, przeniesiony do mojego pokoiku na poddaszu, a nędze ciężkiego życia przytłaczają mą duszę, a wzrok, mój omotany jest niby gęstym tumanem tysiącznymi udręki, tak że ja nigdy już chyba nie zobaczę lilii.

Na to archiwariusz Lindhorst poklepał mnie z lekka po ramieniu i rzekł:

— Cicho, cicho, mój czcigodny, nie skarż się pan tak! Czyż nie byłeś pan teraz sam w Atlantydzie i czy nie masz pan tam co najmniej przyzwoitego folwarku, jako poetycznego dziedzictwa pańskiej duszy? Jest że w ogóle szczęście Anzelmusa czym innym, niż życiem w poezji, której święta harmonia wszystkich istot objawia się jako najgłębsza tajemnica przyrody?