Listy Jana Kazimierza do Maryi Ludwiki z lat 1663-1665 - Wiktor Czermak (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖
Autorski przekład prywatnej korespondencji ostatniego z Wazów do jego żony Marii Ludwiki, opatrzony wstępem i przypisami przez znakomitego polskiego historyka Wiktora Czermaka.
Skrupulatność tłumaczenia bez ingerencji w treść listów daje gwarancję, że czytelnik otrzymuje wiarygodne źródło historyczne, bez narzuconej przez Czermaka interpretacji. Wzbogacenie wydania o szczegółowe uwagi redaktorskie pozwala na zapoznanie się z warsztatem badacza, zaś przypisy do korespondencji stanowią kolejny dowód na to, z jakiej klasy historykiem mamy tu do czynienia. Rzetelne i szerokie wykształcenie humanistyczne Czermaka znalazło odzwierciedlenie w jego studiach poświęconych historii nowożytnej, historii politycznej Polski siedemnastego wieku, a następnie – w szczególności — historii stosunków polsko-szwedzkich w wieku siedemnastym i osiemnastym.
- Autor: Wiktor Czermak
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy Jana Kazimierza do Maryi Ludwiki z lat 1663-1665 - Wiktor Czermak (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wiktor Czermak
L’ Arcivescovo ho trovato oggi nella audienza molto freddo e rimesso di quello rigore di prima contra il Lubomirski, e mene ha pregiudicato molto col suo arrivo qui. Cracovia poi e Culma88 nella audienza non hanno fatto altre propositioni di prima, e credo che dal [sic] Consegli di domani ripeteranno le medesime propositioni di prima.
Questo e, quanto vi posso dire per adesso, con che per fine v’ abraccio di tutto lo core.
P. S. Il Gran Maresciallo89 ho [sic] volsuto in ma — [sic] maniera partire per rivedere la sua moglie, e non era possibile di ritenerlo. Solicitate lo al meno, arivato che sarà, accio che ritorni quanto prima al campo. Credete a me che io col occasione del riposo che si da al essercito per otto giorni sotto Siradia90, haverei fatto il medesimo, tanto ho il desiderio di rivedervi, ma l’ honore e riputatione mene ritenne.
(Przekład)
Kalisz, d. 25. sierpnia 1665
Wczoraj otrzymałem Twój list, pisany własną ręką, z 18 bież. mies., w którym się skarzysz, że nie otrzymywałaś przez jakiś czas listów odemnie. Nie wiem, skąd może pochodzić to opóźnienie, jeżeli nie od tych powodzi, które bywają w tym kraju bardzo wielkie; bo każdego tygodnia pisuje się dwa razy, to jest we wtorek i w piątek. Co do poczty Koniuszego, pominąwszy to, że nie mogę jej zaufać, ponieważ dzierżawca jej znajduje się w rękach i pod rozkazami Wilczkowskiego, który ją wyprawia, kiedy zechce, i nigdy nie można wiedzieć, kiedy poczta odchodzi, nadto musisz wiedzieć, że Wilczkowski i ten, co trzyma pocztę Koniuszego, to dwaj szpiegowie i zawiśli od Lubomirskiego, i dlatego nie możemy im powierzać naszych listów: postanowiliśmy przeto utrzymywać zawsze dwóch kuryerów i pisywać dwa razy na tydzień.
Co się tyczy narad, które się tu odbywają, nie są one tak rozwlekłe, a wykonanie ich powierza się najzdolniejszym, jakich tu mamy; jeżeli rezultat temu nie odpowiada, to już nie moja wina.
Wyrządzasz mi wielką krzywdę, jeżeli powiadasz, że trzymam armię zawsze w skupieniu. Czyż nie posłałem był już raz Marszałka W. z większą częścią kawaleryi i dowódcami co najlepszymi, a czego dokazał? Zbudował most na Wiśle. Odłączyłem się i ja następnie z konnicą, zostawiając w tyle piechotę z oddziałem artyleryi, aby tem prędzej dogonić Lubomirskiego, i co więcej, oddzieliłem znowuż od tegoż korpusu jazdy 3 tysiące koni pod Połubińskim i Bidzińskim, ażeby powstrzymali Lubomirskiego, aż ja nadciągnę z resztą kawaleryi, — i z jakim skutkiem? Oto po kilku wycieczkach podjazdowych nie chcieli iść naprzód. Ścigałem go potem sam znowu aż do Gostynia; a kiedy sądziłem, że go nareszcie dopadnę, zdarzył się deszcz tak rzęsisty, że rozproszył wszystkich żołnierzy do tego stopnia, iż nie pozostało na polu więcej, jak po dziesięciu na kompanię, i z konieczności trzeba było się zatrzymać; a tym sposobem dało się nieprzyjacielowi czas do ponownego oddalenia się; nie moja zatem wina, jeśli Nieba i przeznaczenie nie chcą jeszcze jego zguby.
Arcybiskupa znalazłem na dzisiejszem posłuchaniu bardzo chłodnym i ustającym w dawniejszej surowości względem Lubomirskiego; bardzo mi też popsuł szyki swojem przybyciem. Kraków i Chełm (t. j. biskupi krakowski i chełmski zapewne) nie przedstawili na audiencyach żadnych propozycyj, różniących się od dawniejszych; sądzę, że na radzie jutrzejszej powtórzą te same propozycye, co i poprzednio. Tyle mogę Ci powiedzieć na teraz; i na tem kończąc, ściskam Cię z całego serca.
P. S. Marszałek W. tak pragnął wyjechać, aby się zobaczyć ze swoją żoną, że niepodobna go było zatrzymać; nalegaj nań przynajmniej, aby jak najprędzej wracał do obozu. Wierzaj mi, że przy sposobności wypoczynku, który się wyznacza dla wojska pod Sieradziem na dni ośm, i jabym zrobił to samo, tak mi jest pożądane zobaczenie się z Tobą, ale honor i dbałość o dobre imię mnie zatrzymują.
(Własnor.)
Dal campo sotto Brzesc, il 27. Ottobre 166591
Qui le cose nostre ogni giorno pegiorano, et gli trattati facilmente potranno andare a monti et sono piu vicini per rompersi, che per finire, come piu distinctamente intenderete tanto dalle lettere del Podkomorzy de Pomerania, quanto dal Milet92, quale arivò dame hier sera, et mene ha contato minutamente tutto quello, che gli havete comesso, principalmente di quello, che havete scoperto per via del Fischer; e sto col impatienza grande et curiosita di sapere quello, che haverete sin’ adesso scoperto di piu. Mi rincresce che nessuno di miei secretarii non comparisce ancora, et ame e imposibile di scrivervi tutte le minutie, perche oltre che non ho tempo, non mene è possibile d’ havere questa patienza. Vi prego dunque di mandarmi quanto prima o Masini, o vero Trabuch. Et essendo gia tardi, ve abraccio di tutto lo core.
(Przekład)
Z obozu pod Brześciem, d. 27. października 1665
Tutejsze sprawy nasze idą coraz gorzej, i układy bardzo łatwo mogą spełznąć na niczem, bo są bliższe rozbicia, aniżeli końca, o czem bardziej szczegółowo dowiesz się z listów Podkomorzego pomorskiego i Millet’a, który przybył do mnie wczoraj i zdał mi dokładną sprawę z wszystkiego, coś mu powierzyła, a zwłaszcza z tego, coś wykryła przy pomocy Fischera. Z wielką niecierpliwością i zaciekawieniem oczekuję wiadomości, czegoście doszli w dalszym ciągu. Żałuję bardzo, że żaden z moich sekretarzy jeszcze się nie pojawił; mnie niepodobna pisać o wszystkich drobiazgach, bo nie tylko nie mam czasu, ale brak mi do tego i cierpliwości. Proszę Cię więc, abyś mi przysłała jak najprędzej Masiniego lub Trabuc’a. A że już późno, ściskam Cię z całego serca.
1. Usiatyn — albo Husiatyn, jak wiadomo, miasteczko nad Zbruczem, na granicy Galicyi i dzis. gubernii podolskiej. Na czele listu tylko data miesiąca i dnia, ale na karcie adresowej dopisana drugi raz wyraźnie ręką króla także data roku: „1663”. [przypis redakcyjny]
2. Trabuch — sekretarz królewski, Francuz, o którym była mowa już we wstępie. [przypis autorski]
3. Szarogrod — Szarogród, miasteczko w b. województwie podolskiem, w powiecie latyczowskim, nad rz. Moraszką, poboczną Morachwy. [przypis redakcyjny]
4. Pisarz Sapieha — Jan Sapieha, Pisarz polny koronny. [przypis autorski]
5. Jablonowski — Jabłonowski Stanisław, Strażnik kor. [przypis autorski]
6. vostra sorella — mowa tu niezawodnie o Annie Gonzadze, małżonce palatyna nadreńskiego, Edwarda. [przypis autorski]
7. Padre Schenof — O. Schoenhof, prowincyał Jezuitów w Warszawie (Por. Urk. und Act. Fr. W. Brand. T. IX, str. 457). [przypis autorski]
8. aggiun[gere] — wyraz na początku linii w pospiechu niedokończony. [przypis autorski]
9. Bez daty [wrzesień, 1663] — jestto jedyny list niniejszego zbioru, nie opatrzony żadną datą. Z treści jego wynika, że przypada on na czasy konfederacyi i buntów wojska z r. 1663. Ostatni ustęp listu pozwala datę jeszcze dokładniej określić. Mowa tam o przybyciu posła brandenburskiego, Hoverbecka, i o przywiezionym przezeń darze elektora Fryderyka Wilhelma, w postaci karety i kilku par koni. Otóż z relacyi Hoverb., wyd. w zbiorze „Urk. und Act. etc.” dowiadujemy się, że właśnie w połowie września Hov. dar ten doręczył po audiencyi królowej (T. IX, str. 426, w liście z 14 września roku 1663 pisze H.: „P. S. Die Kalesche und die Pferde habe ich der Koenigin im hiesigen Lustgarten, wohin Sie mich und den paepstlichen Nuntius beschieden, uebergeben. Sie setzte sich sofort hinein und ruehmte, dass sie sehr sanft gienge. Auch die Pferde gefielen ihr sehr wohl und gab sie zu verstehen, dass sie den Koenig darum angehen werde”). Jak widać z listu J. Kazimierza, udała się królowa w istocie do męża z prośbą o udział w tym darze. Jeżeli doręczenie daru nastąpiło w połowie września, a królowa zaraz do męża napisała, to król mógł także jeszcze w ciągu września odpowiedzieć. Że niniejszy list wyprawiony został niezawodnie wkrótce po liście nr. 1, pisanym z Husiatyna d. 4 września, to widać z ustępu przedostatniego w PS.: Je vous l’ay envoyé de Usiatyn etc.. [przypis redakcyjny]
10. Pere Sool — O. Sool, częściej nazywany w innych źródłach „Sohl”, Jezuita, spowiednik króla, z rodu Niemiec (Urk. u. Act. IX, str. 377, 388 i t. d.). [przypis autorski]
11. Białolenka — Białołęka, wieś w dzis. powiecie warszawskim (gmina Brudno, parafia Tarchomin). [przypis autorski]
12. Pultora Gey [? sic] — tak wyraźnie; o kogo tu chodzi i jak właściwie brzmi odnośne nazwisko, nie udało mi się wykryć. [przypis autorski]
13. Mr. le Pissars — niezawodnie mowa o regimencie Pisarza pol. kor., Sapiehy. [przypis autorski]
14. envoy[és] — kilka liter, ujętych w nawias, uzupełniłem w miejsce wydartych na brzegu rękopisu. [przypis autorski]
15. Estarosta [sic] de Bidgosc — jako starosta bydgoski występuje w źródłach współczesnych Jan Zeleński, łowczy kor. (Klucz. Sobiesc. I, str. 229, 267 itd. Helc. Sob. I, nr. 7). [przypis autorski]
16. l’ 052, 199, 315 — do tych kilku słów cyfrowanych nie ma klucza ani objaśnienia. Cyfry wpisane zostały na miejsce kilku wyrazów przekreślonych (prawdopodobnie: „le Chorąży de Lithuanie”). [przypis autorski]
17. Nietyczynce — Nietyczyńce, miejscowość mnie nieznana. Wiadomości o niej ani w Słown. geogr., ani w innych podręcznikach nie znalazłem. List ten, nieopatrzony datą roku, pochodzi z pewnością z r. 1663. (Por. ust. o nominacyi Hetm. pol. i Podsk. W. lit. z rel. Hoverb. z 14 wrześn. 1663. Urk. und Act. IX, str. 425–426). [przypis redakcyjny]
18. ... el Gran Tresoriato per il mastro di Cugina di Lituania... — Hetmanem polnym został mian. Michał Pac, Podskarbim W. lit. Hieronim Kirszensztein Kryspin, były Kuchmistrz W. lit. [przypis autorski]
19. Quanto poi al Chelmski... — może tu mowa o Chełmskim Marcyanie, Podstolim sandomirskim i pułkowniku, o którym wzmianka w „Pism. do w. i spr. Sob.” Klucz. (Indeks, t. II, str. 563). [przypis autorski]
20. L’ altre nove inten — che occorrono, intenderete... — powtórzenie przez omyłkę przy przeniesieniu na następną stronnicę. [przypis autorski]
21. Grotus — nazyw. w inn. źródł. Grothaus albo Grothausen, Ernest, generał-major piechoty w dywizyi hetmana pol. kor., Jerzego Lubomirskiego. [przypis autorski]
22. Korop — miasto w dzis. gub. czernichowskiej, powiecie królewieckim, nad Desną dnieprową. [przypis redakcyjny]
23. Gluchow — Głuchów, miasto w dzis. gub. czernich., nad rzeką Jeśmianą. [przypis redakcyjny]
24. il Gran Cancelliere di Lituania, il Maresciallo della corte... — mowa tu zapewne o Marszałku nadw. koronnym, którym był Jan Klemens Branicki (przypisywano mu wpływ na hetmana W. lit., Sapiehę). [przypis autorski]
25. Putivel — Putywl, miasteczko w dzis. gubernii kurskiej. [przypis autorski]
26. Conotop — Konotop, miasteczko w dzis. gub. czernichowskiej, nad rzeczką Konotopą. [przypis autorski]
27. Szeremeth, Romadanowski, Kniaś Cercaski — Szeremetiew, Romadanowski i Czerkaski, wodzowie moskiewscy; Brzuchoviecki — Brzuchowiecki, hetman kozacki z ramienia cara (od r. 1663). [przypis autorski]
28. Krzyczow — nie znamy miejscowości tego nazwiska. Jestto zapewne przekręcone nazwisko wioski „Chatelowicze”, która leży w istocie o milę od Krzyczewa na zachód, ku Hołoblinowi. [przypis redakcyjny]
29. Sosnicza — Sośnica, miasto w dzis. gub. czernichowskiej, na prawym brzegu rzeki Ubiedzi, przy ujściu do niej Wijunki. [przypis autorski]
30. Miana
Uwagi (0)