Listy Jana Kazimierza do Maryi Ludwiki z lat 1663-1665 - Wiktor Czermak (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖
Autorski przekład prywatnej korespondencji ostatniego z Wazów do jego żony Marii Ludwiki, opatrzony wstępem i przypisami przez znakomitego polskiego historyka Wiktora Czermaka.
Skrupulatność tłumaczenia bez ingerencji w treść listów daje gwarancję, że czytelnik otrzymuje wiarygodne źródło historyczne, bez narzuconej przez Czermaka interpretacji. Wzbogacenie wydania o szczegółowe uwagi redaktorskie pozwala na zapoznanie się z warsztatem badacza, zaś przypisy do korespondencji stanowią kolejny dowód na to, z jakiej klasy historykiem mamy tu do czynienia. Rzetelne i szerokie wykształcenie humanistyczne Czermaka znalazło odzwierciedlenie w jego studiach poświęconych historii nowożytnej, historii politycznej Polski siedemnastego wieku, a następnie – w szczególności — historii stosunków polsko-szwedzkich w wieku siedemnastym i osiemnastym.
- Autor: Wiktor Czermak
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy Jana Kazimierza do Maryi Ludwiki z lat 1663-1665 - Wiktor Czermak (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wiktor Czermak
Vous avez bien fait, et l’ Archevesque aussi, de n’ avoir pas voulu donner par escrit a l’ Envoyé de l’ Empereur32 la permission de transporter de grains de la Pologne dans l’ Alemagne, puisque c’ est une chose permise sans cela.
Je prens et prendray a l’ advenir du té, comme vous me le mandez; pour ce qui est du reste, il faudra le remettre a mon retour a Varsavie. Cependant Je vous diray qu’ il m’ est impossible de m’ empecher d’ aller a cheval, tant a cause de mauvais chemins, que parce que J’ arrive plustost au quartier de chasque journee, que si J’ allois en caleche.
Je vous accorde la housse de velour cramoisy pour les Religieuses, mais Je ne veus pas la leur faire livrer, que Je ne sois a Varsavie, de crainte qu’ elles ne m’ oubliassent dans leurs prieres, si elles l’ avoient.
Si le Tinff33 manque a satisfaire les soldats et est sur le point de faire banqueroutte, c’ est une chose que J’ avois prevue dez Leopol, et les soldats auront subiect de se plaindre des commissaires, et non pas de moy qui n’ ay jamais approuvé cette monnoye.
J’ ay fait tout ce que J’ ay pu pour obliger les Moscovites a faire la paix; mais iusques a cette heure ils ne disent mot. Je retarderay pourtant le plus que je pourray, la Diete, bienque le Grand General, aussy bien que quelques autres Senateurs, m’ ayent fort pressé de la convoquer au plustost. Il n’ y a que le Chancellier de Lituanie qui a tousiours esté d’ advis contraire, aussy bien qu’ a mon retour en Pologne, qu’ aprez la paix avec les Moscovites.
Je ne croy pas que le Marechal se resolve de venir a l’ armée, quand il sçaura que J’ ay laissé le commandement d’ icelle au Palatin de Russie. Il seroit bon de sçavoir au vray, s’ il a introduit dans Posnanie ses Gorally, et par le moyen de qui, et s’ il en a aussy dans Cracovie.
Faittes toutte la diligence possible pour descouvrir ceux qui out pris deux de nos postes.
Nous n’ avons point donné de bataille, parceque l’ ennemy l’ a tousiours evitée.
La lettre que vous avez escritte au Chancellier de Pologne, est fort bien faitte. Je l’ ay fait voir a celluy de Lituanie. Je vous la renvoye.
La pensée que Vous avez pour le logement des Peres, est fort belle, mais le moyen den venir a bout fort foible et fort casuel.
J’ ordonneray au Podstarosta de Bialalenka de faire conduire des harbres aux Religieuses pour refaire leur Plot. Il y a en a [sic] assez par terre que le vent a abbattus, sans en coupper d’ autres.
Je me souviendray du Suffragan de Plocko34; mais Je veux garder les vacances iusques a mon retour. Je doubte fort que le Prince Boguslaus35 fasse jamais rien de bon, aprez ce qu’ il a fait en tant d’ occasions differentes.
La mort du petit Archiduc nous obligera a prendre le petit deuil. Je suis d’ advis de le faire de. ...36.
Mr. de Lumbres37 ne ma point envoyé la lettre que le Roy de France luy a escritte.
La mort du Pere l’ Erichon m’ a este tres sensible. Vous pourrez faire venir un autre Confesseur, quand et tel qu’ il Vous plairra.
Comme Je ne veus point donner les vacquances qu’ estant a Varsavie, votre Ostrolinka38 vous sera conserve en cas que Morstin39 vienne a mourir.
[P. S.]. Je serois bien ayse, si on peut decouvrir, qui est celuy qui a pris nos lettres vers Lublin; qu’ on en tire un acte par le grod, et qu’ on fasse examiner giuridiquement les tesmoings pour beaucoup de raisons.
Je vous prie aussy de me faire apporter quelques habits de ceux du jeune Davisson pour la campagne, car ceux que J’ ay icy, sont tous dechirez.
(Własnor.)
Krzyczew40, il 24. de Marcio [1664]
Vi rispondo con questa mia sopra le lettere di 4., 13. et 15. di Febraro et il 2. di Marzo, assai a lungho per via di Trabuch. Vi dico solo che non dubito punto che vi sete meravigliata di non ricevere in tante setimane lettere di me; questo non e venuto di mancamento nessuno de corrieri, ne di quelli che scrivono, ma della inpossibilità di poter fare passare i corrieri, perche doppo quelle, che habiamo scritte a Gluchow (quali se vi sono capitate, non lo so ancora), non era piu modo nessuno di potere fare passare i corieri; essendo doppo la mia entrata nelli confini di Moscovia rivoltati loghi, per li quali era necessario di far passare le lettere, non era piu possibile di poterle mandare; ma adhora avanti riceverete per via di Vilna piu ordinatamente le lettere.
E inpossibile di potervi descrivere ne col penna, ne in voce, li patimenti, disaggi, intoppi et difilcoltà [sic] che habiamo patito nel passare da Staroduba41 in qua; gli boschi, selve et foreste che erano tanto folte et dense che non si puo esprimere; le strade strette, piene di fiumicelli, gonfi delle aque, della neve che si difaceva in questo equinoctio; in somma, bisognava combattere notte et il di conli freddi, giacci, qual ne tenevano bene, ne si rompevano, con la fame et mortalità di miliaia di cavalli per mancamento di foraggi, con una grandissima ruina d’homini ancora, quali per mancamento di viveri non si nutrivano d’altro che di cavalli morti, et questa cosa durò quindeci giorni intieri et dura ancora, perche il mio bagaglio resto ancora nelli boschi; solo io con li Conti de Giche et Louvini42 et alcuni pochi homini semo arivati qui da venerdi in qua; et [se]43 il bagaglio non ariva domani, senza aspettarlo piu, mercordi, si piace a Dio, partirò per Mohileva a drittura, et ivi aspettarò tanto l’ arivo di bagaglio, quanto il ritorno del mio envoye di Moscovia, per sentire un poco, si ci e qualche inclinatione di Moscoviti per li trattati di pace.
Dubitando che vi possa essere gia capitata la mia ultima, nella quale vi prego di venire, si non afatto a Vilna, almeno sino a Novodwor, apresso Grodna, per incontrarmi, renovo et replico questa mia instanza di novo, et vi prego di voler darvi questo incomodo et partire di Varsavia per venire o a Grodna, o a Vilna, come vi sarà piu comodo, il 21. o vero il 22. d’Aprile, et nel istesso termine partirò ancora io da Mohileva per venire per incontrarvi. Ma prima di partire, conferite col Arcivescovo et altri senatori che sono apresso di voi, et di-[mandate]44 il loro parere ancora, acio questa vostra partenza sia col loro assenso ancora, et vedete, si con la vostra absenza non darete ocasione al Gran Maresciallo di esequere le sue cattive intentioni piu arditamente; et in tal caso sarà forse meglio che mene aspettiate a Varsavia. Ma io rimetto tutto questo alla vostra somma prudenza et assoluta volontà, ct aspettando col somma inpatienza la vostra ultima resolutione in questa materia et categorica risposta, accio ancora io possa pigliare le mie ulteriori mire et intentioni, v’abraccio di tutto lo core.
(Przekład)
Krzyczew, d. 24. marca [1664]
Odpowiadam Ci przy tym liście na Twoje (listy) z 4., 13. i 15. lutego i z 2. marca bardzo obszernie za pośrednictwem Trabuc’a. Donoszę Ci tylko, że nie wątpię wcale, iż się dziwiłaś, nie otrzymując przez tyle tygodni listów odemnie; nie pochodziło to wcale z braku kuryerów, ani piszących, lecz z niemożliwości utorowania przejścia dla tych kuryerów; po liście bowiem, pisanym w Głuchowie, (o którym nie wiem, czy Cię doszedł), nie było sposobu przeprowadzenia kuryerów, ponieważ po mojem wkroczeniu w granice moskiewskie zbuntowały się niektóre miejscowości, przez które trzeba było przewozić listy, a tem samem nie można było ich wyprawiać; lecz odtąd na przyszłość otrzymywać będziesz listy przez Wilno bardziej regularnie.
Nie podobna opisać ani piórem, ani ustnie, tych cierpień, niewczasów, przeszkód i trudności, jakie mieliśmy do zniesienia w pochodzie ze Staroduba do tego tu miejsca: tych lasów, borów i kniei, gęstych i nabitych nad wszelki wyraz, tych dróg wąskich, pełnych strumyków, wezbranych wodą i śniegiem, który tajał przy tem zrównaniu dnia z nocą; słowem, trzeba było walczyć noc i dzień z zimnem i lodami, które ani nie trzymały się dobrze, ani załamywały, z głodem i śmiertelnością tysięcy koni, ginących z powodu braku paszy, — z najwyższem wreszcie wycieńczeniem samychże ludzi, którzy w niedostatku zapasów żywności nie posilali się niczem innem, jak zdechłymi końmi: i to wszystko trwało przez całych dni piętnaście i trwa do tej chwili, bo moje toboły zostały jeszcze w lasach. Ja sam tylko z hrabiami de Guiche i Louvini i małą garstką ludzi przybyłem tu ostatniego piątku; a jeżeli pakunki nie przyjdą do jutra, nie czekając dłużej, w środę, za wolą Bożą, pojadę wprost do Mohilewa i tam będę czekać tak przywiezienia rzeczy, jak i powrotu mego posła z Moskwy, aby wyrozumieć po trochę, czy jest u Moskali jaka skłonność do układów pokojowych.
Ponieważ wątpię, aby Cię mógł już dojść mój list ostatni, w którym proszę, abyś wyjechała naprzeciw mnie, jeśli nie do Wilna, to przynajmniej do Nowodworu pod Grodnem, przeto ponawiam i powtarzam tę moją prośbę i proszę Cię, abyś zechciała nie uchylać się od tego trudu i wyjechała z Warszawy, żeby się udać albo do Grodna albo do Wilna, jak Ci będzie dogodniej, 21go lub 22go kwietnia; a w tym samym czasie i ja także wyjadę z Mohilewa naprzeciw Tobie. Ale zanim wyjedziesz, porozumiej się z Arcybiskupem i innymi senatorami, którzy są przy Tobie, i zapytaj ich o zdanie, ażeby ta Twoja podróż przyszła do skutku za ich zgodą, i rozważ, czy Twoja nieobecność nie da sposobności Marszałkowi W. do wykonania złych zamiarów z większą zuchwałością; na ten wypadek będzie może lepiej, abyś mnie oczekiwała w Warszawie.
Lecz ja zdaję się z tem wszystkiem na Twój najwyższy rozsądek i bezwzględną wolę, a oczekując bardzo niecierpliwie Twej ostatecznej decyzyi w tym względzie, jakoteż kategorycznej odpowiedzi, do której mógłbym zastosować moje dalsze plany i zamiary, ściskam Cię z całego serca.
(Pis. r. Trabuc’a)
(A Mohilow, ce ler Avril 1664)45
Madame. Voycy la response que Je fais a vos lettres du 6. et 9. Fevrier et du 10. et 14. de Mars. Je vous ay escrit plusieurs fois que l’esloignement et la difficulté des chemins et des passages estoient cause que Vous ne receviez pas si souvant, qu’a l’ordinaire, de mes lettres. Astheure (sic)46, que Je suis dans Mohilow, les ordinaires seront plus reglez.
Quand a ce que vous dittez que la Noblesse veut qu’on fasse la paix avec les Moscovites avant la Diete, Je suis de leur advis, et dis de plus qu’elle seroit desia conclue, si cela dependoit de moy. Jattendray icy le retour do Winclawski47 pour voir la disposition que les Moscovites y ont, et en cas qu’il y ayt esperance de commençer bien tost le traitté, Je m’y arresteray pour ce subiect, autrement Je m’en iray a Vilna, ou J’attendray de vos nouvelles, et ensuite Vous iray trouver a Nowodwur48, si les affaires vous permettrons d’y venir; si non, Je m’en iray a Varsavie, quand ce seroit pour y faire la diete, puisquon ne sçauroit faire autrement.
Je m’estonne que le Palatin de Wilna se pleigne de n’avoir pas obtenu la charge de Tresorier de la Cour pour son fils49 qu’a des conditions facheuses. Sont-ce de conditions facheuses que de l’obliger a tenir l’aisle droitte dans son devoir et dans une bonne union avec l’ aisle gauche, et d’ estre de
Uwagi (0)