Listy Jana Kazimierza do Maryi Ludwiki z lat 1663-1665 - Wiktor Czermak (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖
Autorski przekład prywatnej korespondencji ostatniego z Wazów do jego żony Marii Ludwiki, opatrzony wstępem i przypisami przez znakomitego polskiego historyka Wiktora Czermaka.
Skrupulatność tłumaczenia bez ingerencji w treść listów daje gwarancję, że czytelnik otrzymuje wiarygodne źródło historyczne, bez narzuconej przez Czermaka interpretacji. Wzbogacenie wydania o szczegółowe uwagi redaktorskie pozwala na zapoznanie się z warsztatem badacza, zaś przypisy do korespondencji stanowią kolejny dowód na to, z jakiej klasy historykiem mamy tu do czynienia. Rzetelne i szerokie wykształcenie humanistyczne Czermaka znalazło odzwierciedlenie w jego studiach poświęconych historii nowożytnej, historii politycznej Polski siedemnastego wieku, a następnie – w szczególności — historii stosunków polsko-szwedzkich w wieku siedemnastym i osiemnastym.
- Autor: Wiktor Czermak
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy Jana Kazimierza do Maryi Ludwiki z lat 1663-1665 - Wiktor Czermak (internetowa wypozyczalnia ksiazek .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wiktor Czermak
(Własnor.)
Dal campo sotto Nietyczynce17, il 30. di Settembre [1663]
Me rallegro molto del vostro felice arivo in Varsavia, come me ne date parte conla vostra di 30. di Agosto. E credete a me che vi porto grand’ invidia delle comodità che ne godete nell palazzo di di [sic] Varsavia, del quale che mene promettete di haverne bona cura, come ancora dell’ altre fabriche, vene resto molto obligato. Dalli doi privilegii che vi mando, uno per la carica di Maresciallo de Campo per M. Pac, et l’altro della la [sic] carica del Gran Tresoriato per il mastro di Cugina di Lituania18, dalli quali vederete che ho operato secondo che vi ho promesso. Quanto poi al Chelmski19, venuto che sarà, vederò quello, che si potra fare per lui. L’ altre nove inten — che occorrono, intenderete [sic]20 dalie lettere di Trabuch et Podkomorzy di Pomerania; vi dirò solo che col aiuto et gratia di Dio l’ infanteria è affatto pacificata, et gia doi regimenti, uno del gran Maresciallo, e l’ altro del Grotus21, mene hanno fatto una publica deprecatione in ginocchi con novi giuramenti di fedelta, come hanno fatto ancora altri tre regimenti, col dare fori i piu colpevoli, quali sono ottanta in tutto tra officiali bassi et semplici soldati. Mancano ancora sei regimenti, con li quali, arrivati che saranno, si procederà conla medesima maniera. Questo è, quanto vi posso dire per adesso, con che per fine v’ abbraccio di tutto lo core.
[P. S.]. Qui si dicono molto [sic] cose delle machinatione et cattive prattiche del Gran Maresciallo; voi, come piu vicina di Cracovia, vene potrete chiarire della verità et informarvi per darmen parte della verità del fatto.
(Przekład)
Z obozu pod Nietyczyńcami, d. 30. września [1663]
Cieszę się bardzo, żeś przybyła szczęśliwie do Warszawy, jak mi o tem donosisz w liście z 30 sierpnia. I wierzaj mi, że bardzo Ci zazdroszczę wygód, których używasz w pałacu warszawskim; a że mi obiecujesz o ten ostatni mieć pilne staranie, jak niemniej i o inne roboty, wielce się czuję za to zobowiązanym. Przesyłam dwa przywileje, jeden na urząd Hetmana polnego dla P. Paca, drugi na Podskarbstwo W. dla Kuchmistrza WXL., z których poznasz, że postąpiłem stosownie do danego Ci przyrzeczenia. Co do Chełmskiego, skoro tylko przybędzie, zobaczę, co się da dlań zrobić.
O innych nowinach bieżących dowiesz się z listu Trabuc’a i Podkomorzego pomorskiego; ja dodam tylko, że z pomocą i łaską Bożą piechota już jest zupełnie uspokojona i dwa regimenty, jeden Marszałka W. i drugi Grotusa, prosiły publicznie o przebaczenie na kolanach i złożyły ponowne przysięgi wierności, a toż samo zrobiły i trzy inne regimenty, wykluczywszy z pomiędzy siebie najbardziej winnych, których jest razem osiemdziesiąt z pośród niższych oficerów i prostych żołnierzy. Brakuje jeszcze sześć regimentów, z którymi, skoro tylko nadejdą, postąpi się w ten sam sposób. — Tyle mogę Ci powiedzieć na teraz, i w końcu ściskam Cię z całego serca.
[P. S.] Rozpowiadają tu wiele o machinacyach i złych intrygach Marszałka W.; Ty, jako bliższa Krakowa, możesz dojść prawdy i wywiedzieć się o tem, aby następnie przedstawić mi rzeczywisty stan rzeczy.
(Własnor.)
Dal campo sotto Korop22, 17. di Gennaro 1664.
Non so et non mene posso imaginare, di dove vi sia venuta questa suspicione che le vostre lettere siano viste d’altri. Siate certa che tutte quante che io ricevo di voi, sono sempre brugiate, e che non è nessuna che io non la lega piu d’una volta, prima d’abrugiarla; ma si quello, che scrivete a me, fate poi scrivere ad’ altri ancora, come e gia ocorso qualche volta, e che vien essere saputo d’altri, non e la colpa mia. Questo è, quanto vi posso dire per la mia discolpa. Quanto poi ad’ altre particolarità che occorrono qui, me rimetto ad altri, et principalmente a quelle di Trabuc, e qui per fine v’abraccio di tutto lo core.
(Przekład)
Z obozu pod Koropem, d. 17. stycznia 1664
Nie wiem i nie mogę sobie wyobrazić, skąd Ci przyszło to podejrzenie, że Twoje listy są widywane od innych. Bądź pewna, że wszystkie, które otrzymuję od Ciebie, bywają zawsze palone, a nie ma żadnego, któregobym więcej, niż raz, nie odczytał, zanim go spalę. Ale jeżeli o tem, o czem do mnie piszesz, pisujesz i do innych jeszcze, jak to się już nieraz zdarzyło, i że potem inni o tem samem wiedzą, — to już nie moja wina. Tyle mogę Ci powiedzieć na moje usprawiedliwienie. Co do innych szczegółów bieżących zdaję się na list Trabuc’a i tu na koniec ściskam Cię z całego serca.
(Własnor.)
Dal campo sotto Gluchow23, 7. di Febraio 1664
Non dubito punto che vi meravigliate che le lettere tardano tanto di venire, sappente che siamo qui in un paese, dove le cose sono tanto sconcertate che non si puo piu tenire ni modo, ni ordine, in mandare le lettere et ordinarii, le strade mal sicure, in maniera che non si possono mandare corrieri, si non con grosissimo convoglio.
Sono gia quindeci giorni che semo sotto questa città, quale si diffende ostinatissimamente, et, per dirvi il vero, un assalto che habbiamo dato, non e riuscito, come si sperava e desiderava, et che è peggio, con perdita di molti di nostri, che tra feriti et morti restorno piu di mille persone tra officiali et soldati. Oggi si doveva dare un altro assalto, ma per il tempo cattivo d’ un vento grande et neve grossissima, mesciata con la piogga [sic] e grandine, semo stati sforzati di differire sino adomani mattina; et si le mine, delle quali ne habbiamo tre, faranno u [sic] bon effeto, si puo sperare, col aiuto di Dio, un bonissimo successo. Gia larmata di Lituania et [sic] arivata a otto leghe di qua; oggi sono partiti di qua per comissarii il Gran Cancelliere di Lituania, il Maresciallo della corte24 et il Referendario di Lituania, il Brzostowski, per accordare et riunire li doi corpi di quel essercito, cioe l’ale dritta con la sinistra, et spero che tutto riuscira bene.
Sabato che viene, si piace a Dio, partiremo di qui per congiungersi a Sievsko con l’ armata di Lituania, si fratanto non saremo constretti di andare incontrare il Romadanowski, quale, come li prigioneri dicono, viene con sette mila combatenti per socorrere questa piazza, si però il Szeremeth che è a Putivel25 col 5 m(ila) combatenti, si vorrà congiongere colui; e gia questa notte passata che era il sei del corrente, non distavano che tre leghe l’uno dal’altro. Questa notte ho mandato il Capitano Czaplicki col mille cinquecento cavalli di pigliare lingua dal campo del Romadanowski, per poter sapere lintentioni del inimico, et secondo quelle sene regolaremo, per che questi prigionieri che habbiamo, non sene acordano: alcuni dicono che va per congionger[s]i col il Kniaś Cercaski, l’altri, che viene per dar socorso a questa piazza, l’altri affermano che va verso Conotop26 per congiongersi col Brzuchoviecki27 prima, et poi cercarà di potere congiongersi con il kniaz Cerkaski; et per questo aspettiamo magiore certezza della sua andata, e secondo quella sene regolaremo. L’ altre particolarità che occorrono, intenderete dalle lettere del Trabuch et d’ altri. Et qui per fine v’abraccio di tutto lo cuore.
P. S. Oggi che è l’ 8 del corrente, habiamo fatto saltare le mine, ma non essendo seguito l’effetto che si sperava, non hebbe anco l’assalto il desiderato fine; finito dunque l’attacco, et havendo ricevuto nova che che [sic] il kniaz Cerkaski s’ avanza per congiungersi col Romadanowski et Szeremet, ho risoluto nel conseglio di guerra di partire domani tanto per congiungersi con quelli di Lithuania, quanto per impedire la congiuntione delle armi del inimico.
(Przekład)
Z obozu pod Głuchowem, d. 7. lutego 1664
Nie wątpię wcale, że się musisz dziwić, iż listy dochodzą tak późno; wiesz o tem, że jesteśmy tu w kraju, gdzie stosunki są tak zamieszane, iż niepodobna utrzymać ani systemu, ani ładu przy wysyłce listów i posłańców, a drogi są tak niepewne, że nie można wyprawiać kuryerów inaczej, jak z bardzo silnym konwojem.
Już dni piętnaście stoimy pod tem miastem, które się broni bardzo uporczywie i, aby powiedzieć prawdę, szturm nasz nie udał się tak, jak się spodziewano i życzono sobie, a co gorsza, straciliśmy wielu naszych, bo legło więcej niż tysiąc ludzi, rannych lub zabitych, z pomiędzy niskich oficerów i żołnierzy. Dzisiaj mieliśmy przypuścić szturm po raz drugi; ale wskutek niepogody, to jest wielkiego wiatru i bardzo gęstego śniegu, zmieszanego z gradem, widzieliśmy się zniewolonymi do odłożenia takowego na ranek jutrzejszy, i jeżeli miny, których mamy trzy, nie zawiodą, można się spodziewać z pomocą Bożą najlepszego powodzenia.
Wojsko litewskie przybliżyło się już na odległość ośmiu mil; dzisiaj pojechali stąd, jako komisarze, Kanclerz W. litewski, Marszałek nadworny i Referendarz litewski, Brzostowski, ażeby pogodzić i połączyć ze sobą oba korpusy tego wojska, to jest skrzydło prawe z lewem, i spodziewam się, że wszystko pójdzie dobrze.
W przyszłą sobotę, jeżeli Bóg pozwoli, wyruszymy stąd, aby się połączyć w Siewsku z armią litewską, jeżeli przed tym czasem nie będziemy zmuszeni wyjść naprzeciw Romadanowskiemu, który, jak jeńcy powiadają, podąża w siedm tysięcy wojska na pomoc temu miastu, i jeżeli Szeremetiew, który stoi w Putywlu z 5 tysiącami ludzi, zechce się z nim połączyć: a już ostatniej nocy, 6go bież. mies., nie byli od siebie oddaleni więcej, jak na 3 mile. Tejże nocy wyprawiłem kapitana Czaplickiego w 1500 koni, szukać języka z obozu Romadanowskiego, abyśmy mogli poznać zamiary nieprzyjaciela, i do nich też się zastosujemy; bo ci jeńcy, których mamy, nie zgadzają się ze sobą: jedni mówią, że ma się połączyć z kniaziem Czerkaskim, drudzy, że idzie na pomoc temu tu miastu, inni wreszcie utrzymują, że zmierza ku Konotopowi, aby naprzód połączyć się z Brzuchowieckim, a potem dopiero będzie się starał dotrzeć do kniazia Czerkaskiego; i dlatego wyczekujemy pewniejszej wiadomości co do jego pochodu, do której się zastosujemy.
O innych okolicznościach, jakie zaszły, dowiesz się z listów Trabuc’a i drugich; tutaj w końcu ściskam Cię z całego serca.
P. S. Dzisiaj t. j. 8go bież. mies., wysadziliśmy w powietrze miny; ale że skutek nie odpowiedział oczekiwaniom, przeto także i szturm nie odniósł pożądanego rezultatu; po ukończeniu więc ataku i otrzymaniu wiadomości, że kniaź Czerkaski posuwa się naprzód, aby się połączyć z Romadanowskim i Szeremetiewem, postanowiłem na radzie wojennej ruszyć się jutro tak, aby się połączyć z wojskiem litewskiem, jakoteż, aby przeszkodzić zjednoczeniu się wojsk nieprzyjacielskich.
(Pis. r. Trabuc’a)
A Choçolowicze, a une lieue de Krzyczow28, le 24. Mars 1664
Madame. Depuis ma derniere lettre, par laquelle Je vous fis sçavoir la separation des armees pour s’ en aller dans les quartiers d’ hyver qu’ on leur avait destiné, Je n’ ay point reçu des nouvelles de celle de la Couronne, que J’ ay laissée soubs le commandement du Palatin de Russie. Il est vray qu’ un certain bruit court qu’ elle a saccagé la ville de Sosnicza29 et celle de Miana30 aussy. Si cela est, il n’ y a point de doubte qu’ on a commis cette violence pour obliger les autres villes a leur fermer les portes et ainsy avoir un pretexte de repasser le Boristene.
Quand a l’ armée de Lituanie, Je vous advoue qu’ elle a quitté sa routte, pour prendre la miene, qui est la plus mauvaise du monde, et dont nos chariots auront bien de la peine de se tirer, avec un peu trop d’ espouvante ayant pris un parti ennemy pour toutte leur armée, et comme la cavallerie Lituanoise se retira dans les bois avec un peu de precipitation, l’ infanterie et les dragons se jetterent sur leurs chariots, et les pillerent.
Cependant voycy la response a vos lettres du 4., 13. et 15. fervier et du 2. de Mars.
Le bruit qui a couru dans la petitte Pologne que les Cosaques et les Tartares m’ ont abandonné, est faux. Il est vray que le Bohum31 estoit le plus mechant homme du monde. Il avoit intelligence avec les ennemys, et leur avoit promis de se joindre à eux, si on venait a donner une bataille; mais comme Je fus adverty de sa trahison par d’ autres officiers Cosaques, Je le fis mettre en arrest, avec
Uwagi (0)