Chmury - Arystofanes (czytać książki txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Mówi się, że komedia ta pośrednio doprowadziła do skazania Sokratesa na śmierć. Jest on bowiem przedstawiony jako bezbożny nauczyciel-sofista, szkolący uczniów w sztuce wygrywania dyskusji i spraw sądowych za pomocą nieuczciwych argumentów. Taki sposób przedstawienia nowych trendów filozoficznych miał na celu obronę dawnych wzorców wychowawczych.

Nie dziwi zatem, że osią akcji jest edukacja i jej smutne konsekwencje. Wieśniak Wykrętowic (Strepsiades), który popadł w długi za sprawą syna, interesującego się wyścigami konnymi, udaje się do „pomysłowni” Sokratesa, by nauczyć się sztuczek prawniczych. Gdy zostaje stamtąd wyrzucony jako niezdolny do nauki, wysyła tam syna. Ten zdobywa potrzebną wiedzę, przyswajając sobie jednocześnie niemoralne poglądy nauczyciela. Ujawniają się one, gdy nie tylko bije ojca, ale także podejmuje się udowodnić, że czyni słusznie. Zrozpaczony Wykrętowic w akcie zemsty podpala sokratejską szkołę.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Arystofanes
Epoka: Starożytność
Rodzaj: Dramat

Czytasz książkę online - «Chmury - Arystofanes (czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Arystofanes

Idź do strony:

że podług ciebie,

taki jest przywilej dzieci.

Ja zaś twierdzę, że staruszek,

przebóg, to podwójne dziecko!

Przeto rzecz słuszniejsza karcić

starych ostrzej niźli młodych,

Zwłaszcza, że w podeszłym wieku

wcale nie przystoi grzeszyć!

WYKRĘTOWIC

Lecz na całym świecie nie ma

takich praw, by ojców bito!

ODRZYKOŃ

Czyż to nie był człowiek taki,

jakoś ty jest, jakom ja jest,

Który prawa nadał ongi,

przodków słowem przekonawszy?

Czyż nie wolno i mnie nadać

praw najnowszych, by w przyszłości

Mogli w odwet bić do woli

rodzicieli swych synowie?

Jednak, ile batów wzięlim,

nim to nowe prawo stanie,

Odpuścimy ojcom z łaski

i skwitujem porachunki.

Patrzaj acan266 na koguty

i na inną wszechżywiznę,

Jak ścigają, bijąc ojców!

Aza różnią się czym od nas?

Przebóg, chyba tym, że ustaw

na tablicach nie gryzmolą!

WYKRĘTOWIC

Czemuż tedy, gdy koguty

naśladujesz w każdej sprawie,

Nie żresz z nimi na gnoisku

i na płocie nie śpisz, siedząc?

ODRZYKOŃ

To nie jedno, panie miły!

Tak Sokrates nie powiada.

WYKRĘTOWIC

Wobec tego nie bij ojca,

bo sam na się bicz ukręcisz!

ODRZYKOŃ

Jak to mniemasz?

WYKRĘTOWIC

Skoro ciebie,

jako ojciec prawnie karcę,

Tak ty, gdy mieć będziesz syna...

ODRZYKOŃ

szydersko

Jeśli go zaś mieć nie będę,

To te baty darmo wezmę,

ty zaś umrzesz, drwiący ze mnie!

WYKRĘTOWIC

Mnie się zdaje, o rówieśni,

że syn słuszne rzeczy prawi!

Przeto mniemam, że się godzi

wręcz ustąpić po słuszności!

Gdy bezprawie bowiem czynim,

słuszna — byśmy brali cięgi.

ODRZYKOŃ

Poznaj inną mą zasadę!

WYKRĘTOWIC

Chcesz mnie chyba życia zbawić?

ODRZYKOŃ

Nie — i owszem: chcę ci ulżyć,

żeś tam dostał, ile wlazło.

WYKRĘTOWIC

Jakimże to, mów, sposobem,

chcesz mi, synku, sprawić ulgę?

ODRZYKOŃ

Matkę zbiję, jako ciebie!

WYKRĘTOWIC

ze zdumieniem i strachem

Kogo? Matkę, matkę zbijesz?!!

Toli jeszcze większa zbrodnia!

ODRZYKOŃ

śpiewając i tańcząc

Cóż, a jeśli cię przekonam

Przez ten wywód mój nieprawy,

Że konieczność bić swą mać?

WYKRĘTOWIC

Wtedy tobie mogę dać

Jednę radę: bez obawy

Z Sokratesem, tym wyrodem

I z nieprawym twym wywodem

Prosto w otchłań na łeb skacz!

zwracając się do chóru

Przez was, o Chmury, jam to wszystko wyznał,

Wam powierzywszy całe szczęście moje!

OBIE ARCYCHMURY

Sam sobie służysz za sprawcę i kata,

Gdyś tak „wykręcił” na zdrożny tor świata!

WYKRĘTOWIC

Przecz267 tego pierwej wyście mi nie rzekły,

Lecz starca, gbura, jeszcze bardziej wzdęły?

OBIE ARCYCHMURY

Zawsze tak czynim, ile razy widzim

Człeka, co w sercu złe skłonności pieści:

Wtrącim go na dno nieszczęścia i szydzim,

By się nauczył dobrze bożej cześci268!

WYKRĘTOWIC

Wszystko to boli, o Chmury, lecz słusznie,

Bo grzechem było wyprzeć się bezczelnie,

Com gdzie pożyczył! Teraz, synu miły,

Pójdziem bić na śmierć łotra Chajrefonta

I Sokratesa, bo nas oszwabili!

ODRZYKOŃ

Nigdy nie będę moich krzywdził mistrzów!

WYKRĘTOWIC

Na bogi! Bój się Zeusa, Rodziciela!

ODRZYKOŃ

Patrzaj go! Zeusa! Jakiżeś ty wstecznik!

Jestli Zeus jaki?

WYKRĘTOWIC

Jest!

ODRZYKOŃ

Ech! Już go nie ma!

Wir tam króluje, wypędziwszy Zeusa!

WYKRĘTOWIC

Oj, to nieprawda, tylkom ja tak poplótł

Na wiarę tego mędrka. Och, ja nędznik!!

gesty rozpaczliwe ODRZYKOŃ

Sam tutaj szalej i sam bredź do siebie!

odchodzi spiesznie. SCENA XXXIII

Wykrętowic, Chór. WYKRĘTOWIC

Och, to szaleństwo! Jakżem mógł tak zgłupieć,

Żem chciał wypędzać bogów dla Sokrata!

podchodzi do posągu Hermesa przed domem, obejmuje go pieszczotliwie

Drogi Hermesie, nie gniewaj się na mnie,

Nie gub do reszty, daruj: już nie będę!...

Wybacz, żem bzika dostał przez warcholstwo!

Teraz poradź mi, czy mam ich zaskarżyć

Przed sądem, czy też co innego każesz...

przykłada ucho do ust boga, nasłuchując

Dowcipnie radzisz... nie włóczyć się w sądach,

Lecz w okamgnieniu podpalić to gniazdo

Owych warchołów...

woła donośnie na służbę, która wypada z osękami i toporkami.

Hej! Do mnie, Rudasie!

Dawaj drabinę a przynieś osękę!

Wychodź mi zaraz na tę wymyślnicę,

Rwij dach, rozwalaj, pokaż, iż mnie kochasz!

Żywo! Tę szopę na łeb trza im zwalić!

Przynieś tam który zapaloną żagiew!

Już ja tu dzisiaj komuś sprawię łaźnię!

Ja wam tu... łotry... ja wam... paliwody!...

Niewolnicy szybko wypełniają rozkazy, rąbią i rwą dach. Wykrętowic z głownią i oskardem wchodzi po drabinie na dach, rąbie i podpala. Dym i ogień. Oknami wyglądają przerażeni uczniowie.

EXODOS (ZAKOŃCZENIE) SCENA XXXIV

Wykrętowic, Uczniowie, Chajrefont, Sokrates.

Z uczelni wybiegają w popłochu uczniowie. UCZEŃ PIERWSZY

Rety, ratunku!

WYKRĘTOWIC

na dachu, podpalając

Hej, smolna szczapo, rób swoje, żeż ogniem!

UCZEŃ PIERWSZY

Człeku, co robisz?!!

WYKRĘTOWIC

rąbiąc

Co robię, czyś ślepy?

Z krokwiami budy wiodę cięte spory.

CHAJREFONT

innym oknem

Rety! A któż tam podpalił nam szkołę?

WYKRĘTOWIC

Ten właśnie, komu skradliście opończę.

CHAJREFONT

Ty chcesz nas zabić!

WYKRĘTOWIC

Zgadłeś, kotku: chciałbym,

zachwiał się, potknąwszy o coś

Jeśli mnie tylko nie zawiedzie osęk

I na łeb lecąc, nie skręcę gdzie karku!

Sokrates wytyka głowę przez jakiś otwór. SOKRATES

Hej! Co ty robisz — tam na moim dachu?

WYKRĘTOWIC

„W eterach bujam, słońca w myślach ważę”.

SOKRATES

Ratunku! W dymie duszę się, nieszczęśnik!

CHAJREFONT

A ja, nieborak, upiekę się żywcem!

WYKRĘTOWIC

Co was napadło, na bogi się zrywać??

Seleny269 stolce podpatrywać, łotry!!?

Sokrates i uczniowie wyrywają się z płonącego domu i uciekają. Wykrętowic i służba jego pędzi ich bijąc i wrzeszcząc.

Bij ich, kol, morduj, dla wielu powodów,

Lecz przede wszystkim, że bogom bluźnili!

W tej gonitwie wszyscy wypadają za scenę — na lewo. CHÓR

Ninie270 do domów odchodźcie:

na dzisiaj wystarczy wam tańca i śpiewu!

Przypisy:

1. geniusz Arystofanesa (...) prawdziwie wielki Ateńczyk — G. Hogarth, angielski filolog i tłumacz Arystofanesa, nazywa go pierwszym poetą Aten i największym komediopisarzem wszystkich czasów. The „Frogs” of Aristophanes... Englisch version by S. Hogarth and Godley, Oxford 1892 (Przedmowa). [przypis tłumacza]

2. o chór do komedii może prosić archonta tylko rodowity Ateńczyk — ojciec poety był jak się zdaje Ajginetą [red. WL: pochodził z podbitej przez Ateńczyków wyspy o nazwie Ajgina, Egina], chociaż sam poeta rodził się i wychował w Atenach z matki Zenodory, rodowitej Atenki. [przypis tłumacza]

3. Marathonomachowie (z gr.) — walczący pod Maratonem. [przypis edytorski]

4. współcześni komediopisarze [godzili] w szeregowców tego ruchu — Kratinos w komedii Pan-optai, „Wszech-widzący”, wyszydził filozofa Hippona, Ameipsias w komedii Konnos — ogół sofistów i Sokratesa stronę zewnętrzną, Eupolis w Kolakes, „Pasożyci”, przyjaciół Kalliasa, patrona sofistów. [przypis tłumacza]

5. Sylen (mit. gr.) — towarzysz boga Dionizosa, przedstawiany jako tłustawy mężczyzna z końskimi uszami, nogami i ogonem. [przypis edytorski]

6. Dijonys (mit. gr.) — Dionizos, bóg wina i odradzającej się przyrody; jego rzymskim odpowiednikiem jest Bachus. [przypis edytorski]

7. Hellen — Grek starożytny. [przypis edytorski]

8. Ananke (mit. gr.) — bogini konieczności, nieuchronności. [przypis edytorski]

9. Prometeusz (mit. gr.) — bohater, który stworzył człowieka, lepiąc go z gliny zmieszanej ze łzami, a następnie, wbrew woli bogów, obawiających się buntu ludzi podobnego do wcześniejszego buntu Tytanów, podarował ludziom ogień. Za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu codziennie odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

10. Edyp (mit. gr.) — król Teb, jako niemowlę pozostawiony przez rodziców na śmierć za sprawą przepowiedni; przeżył jednak i wyrokiem przeznaczenia zabił ojca i nieświadom, co czyni, poślubił własną matkę. [przypis edytorski]

11. Atrydzi — potomkowie Atreusa, w tym Agamemnon, który poświęcił swoją córkę Ifigenię, by uzyskać przychylność bogów dla greckiej wyprawy przeciw Troi. Czyn ten rozpoczął serię dokonywanych z zemsty zabójstw w obrębie rodziny. [przypis edytorski]

12. taki jest mit tragiczny — Jakob Burckhardt Griechische Kulturgeschichte III, str. 378 wyraża się tak: Die wahre, unerreichbare Grösse des Griechen ist sein Mythus; etwas wie seine Philosophie (Platon, Arystoteles itd.) hätten Neuere auch zu Stande gebracht, den Mythus nicht. Ten mit tragiczny jest zatem alfą i omegą wielkości Hellady! [przypis tłumacza]

13. Mojry (mit. gr.) — trzy boginie losu, które znały przyszłość i nie podlegały rozkazom bogów olimpijskich, wyobrażane jako prządki przędące i przecinające nić ludzkiego żywota. [przypis edytorski]

14. Perykles (ok. 495–429 p.n.e.) — polityk i mówca ateński. [przypis edytorski]

15. Klejstenes — polityk i reformator ateński z przełomu VI i V w. p.n.e. [przypis edytorski]

16. Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. [przypis edytorski]

17. od tego czasu nie wytworzyła ludzkość żadnego nowego typu sztuki teatralnej (...) wszystko to stworzył geniusz kultury helleńskiej — opera i operetka jest tylko odmianą tragedii, dramatu satyrowego lub komedii greckiej. [przypis tłumacza]

18. kalokagatia — staroż. gr. idea połączenia dobra i fizycznego piękna. [przypis edytorski]

19. Sztukę tragiczną zaliczał tylko do sztuk bardzo zabawnych — Τὸ δημοτερπεστάτου τῆς ποιήσεως τὸ δρᾶμα. [przypis tłumacza]

20. Apologia — dialog Platona, bardziej znany pod tytułem Obrona Sokratesa. [przypis edytorski]

21. odszedł z tym przekonaniem, że jest mędrszy — Jakob Burckbardt Griechische Kulturgeschichte III, str. 380–384. Tą nieustanną krytyką, zawsze bezwzględną, często brutalną (Laches), uprawianą z artystami, uczonymi lub zwykłymi śmiertelnikami, z ojcami rodzin wobec synów, młodzików zuchwałych, których „uświadamia” — a którzy przy lada okazji wybuchają śmiechem na widok zakłopotania starszych osób, sprawił Sokrates, że „wszystko, co żyło, uciekało na cztery strony świata, gdy go tylko ujrzano gdzieś na rogu ulicy; ostatecznie oburzył wszystkich: uczonych, artystów, kapłanów, prawdziwych demokratów, którzy mu nie mogli przebaczyć, że na czele oligarchii stali jego uczniowie, wreszcie patriotów starego pokroju, zaciekłych nieprzyjaciół sofistyki”. Chmury powstały właśnie w czasie, kiedy ta nienawiść była powszechna. Zaznaczyć tu należy, że Hellenowie byli niezmiernie ambitni i wrażliwi na formę dyskusji, były wypadki, że sofista, pokonany i zawstydzony wobec publiczności, szedł do domu, pisał odpowiedź i obronę swej tezy i... popełniał samobójstwo. Już jeden z uczniów Pitagorasa, urażony surowym słowem mistrza, odebrał sobie życie. Diogenes Laertios, II, 11, 1; Plutarch, De adulatione et amico c. 32. [przypis tłumacza]

22. Orestes (mit. gr.) — syn Agamemnona i Klitajmestry, który pomścił ojca, zabijając jego morderczynię a swoją matkę. [przypis edytorski]

23. Elektra (mit. gr.) — córka Agamemnona i Klitajmestry, wspólnie z bratem zabiła matkę, mszcząc się za śmierć ojca. [przypis edytorski]

24. Acheront (mit. gr.) — rzeka w podziemnej krainie umarłych, jej nazwa oznacza „płynący cierpieniem”. [przypis edytorski]

25. Hades (mit. gr.) — podziemna kraina umarłych. [przypis edytorski]

26. Ajschylos (525–456 p.n.e) — dramaturg grecki, uważany za twórcę tragedii jako gatunku literackiego. [przypis edytorski]

27. Eurypides (ok. 480–406 p.n.e.) — dramaturg grecki, autor tragedii, uznawany za reformatora gatunku. [przypis edytorski]

28. podanie, krążące w Atenach, że Sokrates pomaga Eurypidesowi w twórczej pracy — krytyczni historycy zaprzeczają w ogóle temu, żeby Eurypides pisał pod wpływem Sokratesa, gdyż — risum teneatis — był o całych 15 lat starszym od Sokratesa; zapewne wtedy, gdy Eurypides miał lat 20, a Sokrates 5, wpływu tego nie było, ale różnica pojęć znikła, gdy pierwszy miał lat 45, a drugi 30. [przypis tłumacza]

29. ale potępić Sokratesa, uwierzyć, że działał jak sofista, że Arystofanes genialnym wzrokiem (....) dostrzegł trafnie... — Jakob Burckhardt Gr. Kulturgeschichte III, str. 381 nazywa go również sofistą. [przypis tłumacza]

30. exemplum (łac.) — przykład. [przypis edytorski]

31. [zapatruje się na chór] jako na coś podrzędnego, „byle było” (...) — klasycznym przykładem takiego „byle było” — jest chór

Idź do strony:

Darmowe książki «Chmury - Arystofanes (czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz