Darmowe ebooki » Komedia » Zemsta - Aleksander Fredro (czytac .TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Zemsta - Aleksander Fredro (czytac .TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Aleksander Fredro



1 ... 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Idź do strony:
class="stanza-spacer"> 
daje krzyżyk i podnosi klęczących PAPKIN
do Wacława
Mogęż przestać na twym słowie? 
Ręczysz pewnie za me zdrowie?  
 
na znak potakujący — do Cześnika
Teraz wzywam waszmość pana! 
Każ nam przynieść roztruchana195, 
Niech nam zagrzmią i fanfary196, 
Wypijemy pierwszej pary!  
 
przechodzi na lewą stronę i drze testament CZEŚNIK
Niechże będzie dziś wesele, 
Równie w sercach, jak i w dziele —  
 
podając rękę Rejentowi
Mocium panie, z nami zgoda. 
 
Rejent przyjmuje rękę z niskim ukłonem. WSZYSCY
Zgoda! zgoda! 
  WACŁAW
wstąpiwszy na środek tak, że Klara po jego prawej, podaje rękę Cześnikowi, on zaś ojcu po lewej, i posuwając się na przód sceny197
Tak jest, zgoda, 
A Bóg wtedy rękę poda.  
 
Przypisy:
1. dryjakiew (z gr.) — lekarstwo. [przypis redakcyjny]
2. Andrzej Maksymilian Fredro (ok. 1620–1679) — historyk, pisarz polityczny i zbieracz przysłów. Zwolennik i propagator złotej wolności szlacheckiej i liberum veto. Fragment przytoczony w motcie pochodzi z dzieła Przysłowia mów potocznych, obyczajowe, radne, wojenne... z r. 1658, cennego zbioru przysłów siedemnastowiecznych. Aleksander Fredro mylnie uważał się za potomka Andrzeja Maksymiliana, którego linia w rzeczywistości wymarła jeszcze w pierwszej połowie XVIII wieku. Przodkowie komediopisarza należeli do innej linii Fredrów. [przypis redakcyjny]
3. synowica — bratanica, córka brata. [przypis edytorski]
4. żupan (z czes.) — staropolski strój szlachecki. Noszono go po domu; w razie wyjazdu lub przybycia gości wkładano na żupan kontusz oraz przypasywano karabelę, czyli rodzaj szabli raczej paradnej niż używanej do walki. [przypis redakcyjny]
5. szlafmyca (z niem.) — czapka, w której sypiano. [przypis redakcyjny]
6. Papiery, które przegląda Cześnik, stanowią odpisy lub wyciągi z akt odnoszących się do majątków Podstoliny. [przypis redakcyjny]
7. kobiéta — czytaj: kobita. Mamy tu do czynienia z dawnym é tzw. pochylonym; wyraz ten tworzy rym z „wyśmienita”. [przypis edytorski]
8. polewka — w staropolszczyźnie używano tego wyrazu zamiast dzisiejszego: zupa. Tu chodzi zapewne o polewkę winną, spożywaną zazwyczaj przy śniadaniu. [przypis redakcyjny]
9. hajduk (z węg.) — chłopiec usługujący, pachołek ubrany w specjalny, obcisły strój kroju węgierskiego. [przypis redakcyjny]
10. Dziś występuje tu inna końcówka: serwetę. [przypis edytorski]
11. Qua (łac.) — jako; opiekun — tzn. opiekun prawny wyznaczany małoletnim sierotom. W prawodawstwie staropolskim opiekun posiadał prawie całkowitą władzę (praktycznie przez nikogo niekontrolowaną) nad swym podopiecznym. Częste też były fakty nadużyć, np. zmuszania dzieci do wstąpienia do klasztoru (majątek zagarniał wtedy opiekun, zwykle najbliższy krewny) czy do małżeństwa z samym opiekunem. Taki, między innymi, zamiar względem Klary rozważa Cześnik. [przypis redakcyjny]
12. proporcją (z łac.) — forma staropolska, dziś mówimy: proporcję; tu w znaczeniu: umiar. [przypis redakcyjny]
13. fircykować — tzn. zachowywać się jak fircyk. Mianem fircyka określano w XVIII i na początku XIX w. typ modnisia, eleganta, przesadnie nadskakującego damom trzpiota, a jednocześnie rozrzutnika. [przypis redakcyjny]
14. kulik (lub kulig) — zabawa popularna w dawnej Polsce wśród szlachty, urządzana w karnawale. Polegała na gromadnym objeżdżaniu dworów saniami z towarzyszeniem muzyki i tańców. W poszczególnych dworach zatrzymywano się krótko i po kilkugodzinnych tańcach i pijatyce ruszano dalej, zabierając gospodarzy. [przypis redakcyjny]
15. balansować (z fr.) — tańczyć. [przypis redakcyjny]
16. pedogra (lub podagra, z gr.) — ból stopy (szczególnie wielkiego palca) pochodzenia artretycznego. [przypis redakcyjny]
17. Rumatyzmy — zniekształcona forma od: reumatyzm (z gr.; choroba mięśni i stawów). [przypis redakcyjny]
18. mankament (z łac.) — brak, wada, usterka. [przypis redakcyjny]
19. Byle... była kwita — by nie było podstaw do wzajemnych wyrzutów. [przypis edytorski]
20. tupet (z fr.) — mała peruczka pokrywająca tylko wierzchołek głowy. [przypis redakcyjny]
21. harcopf (lub harcap, z niem.) — warkocz przy peruce. [przypis redakcyjny]
22. kapelusz stosowany — kapelusz trójkątny i spłaszczony, używany przeważnie w wojsku. [przypis redakcyjny]
23. kolaska — kareta, powóz. [przypis edytorski]
24. trzaski — tu: drzazgi. [przypis edytorski]
25. labet (z fr.) — hazardowa gra w karty. [przypis redakcyjny]
26. gracko — daw. zręcznie, dzielnie. [przypis edytorski]
27. wzięty z błonia — tzn. młody (źrebaki do lat trzech lub pięciu przebywały swobodnie w stadninie, na błoniu), jeszcze nie ujeżdżony, dziki. [przypis redakcyjny]
28. spaźnia — forma niedokonana od czasownika: spóźnić. Dziś używa się formy: spóźnia. [przypis redakcyjny]
29. tyrkotny (lub terkotny, staropol. od: terkotać) — mówiący szybko i miarowo, terkocący jak wóz lub młyn w ruchu. [przypis redakcyjny]
30. Artemiza — Papkin, jak przystało na samochwała, wzorem bohaterów romansowych nadał swej szpadzie nazwę. Pochodzi ona od imienia greckiej bogini łowów, Artemis (Artemidy). [przypis redakcyjny]
31. nie wyruszy — wyrażenie wzięte z języka myśliwych, znaczy: nie wypłoszy, nie wypędzi. [przypis redakcyjny]
32. z powicia ślub uniosłem — tzn. jeszcze w powiciu, w dzieciństwie ślubowałem, zobowiązałem się. Częsty był w owych czasach zwyczaj, że rodzice ślubowali w imieniu nieletnich dzieci. [przypis redakcyjny]
33. dziewosłęb (stpol.) — swat. [przypis redakcyjny]
34. bałamutnie — bałamucenie, zawracanie głowy. [przypis redakcyjny]
35. afektowe (z łac. affectus: uczucie) — pełne rozczulenia, uczuciowe, miłosne. [przypis edytorski]
36. wulkan — tu: porywczy, skory do wybuchów. [przypis redakcyjny]
37. Te trzy zwrotki wyjęte są z dzieła Wacława z Oleska pt. Pieśni polskie i ruskie, s. 419, nr 289 [przyp aut. Wacław z Oleska — pseudonim Wacława Zaleskiego (1799–1849), krytyka i zbieracza pieśni ludowych. W 1833 r. wydał popularny zbiór pieśni pt. Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego. W późniejszym okresie życia poświęcił się karierze urzędniczej, w latach 1848–1849 był gubernatorem Galicji]. [przypis autorski]
38. albo koty — przytyk do fałszywego śpiewu Papkina. [przypis redakcyjny]
39. wena (z łac.) — usposobienie, skłonność, ochota. [przypis redakcyjny]
40. hemisferna scena (z gr.) — półkula ziemska. [przypis redakcyjny]
41. Lord Pembrok — Papkin ma zapewne na myśli Jerzego Augusta hr. Pembroke (zm. 1827), angielskiego polityka i generała, który w 1807 r. bawił w Wiedniu jako ambasador Wielkiej Brytanii. [przypis redakcyjny]
42. miledi (z ang. milady) — żona lorda. [przypis redakcyjny]
43. grzeczny — tu w znaczeniu staropolskiego: do rzeczy (k rzeczy). [przypis redakcyjny]
44. zjadłbym śledzia — miałbym za swoje, czułbym się z pyszna. Wyrażenie powstało w związku ze staropolskim zwyczajem, według którego w zapustny wtorek, o północy, na zakończenie zabawy, podawano śledzia. Oznacza więc coś nieprzyjemnego, tym bardziej że następuje po poprzedniej przyjemności. [przypis redakcyjny]
45. patron (z łac.) — zwierzchnik, przełożony, rozkazodawca; tu mowa o Cześniku. [przypis redakcyjny]
46. po kaduka — w jakim celu, po co; kaduk — czart, diabeł. Nazwa przeniesiona z choroby zwanej epilepsją, padaczką (caducus po łacinie znaczy: padający), którą w średniowieczu przypisywano opętaniu przez diabła. [przypis redakcyjny]
47. krużganek (z niem.) — kryty korytarz wzdłuż budynku od strony dziedzińca. [przypis redakcyjny]
48. Chocieś... czytał — staropolska forma, dziś już przestarzała: choć (chociaż) czytałeś. [przypis redakcyjny]
49. zubożała — tu imiesłów, nie zaś czas przeszły: tzn. uboższa. [przypis redakcyjny]
50. obecność — tu: teraźniejszość. [przypis edytorski]
51. Cześnika... skryję, gdzie nie widać ziemi, nieba — tzn. spowoduję, że zostanie zamknięty w więzieniu. [przypis edytorski]
52. gwintówka — rodzaj strzelby o gwintowanej lufie, celniejszej i dalej niosącej od zwykłej fuzji. [przypis redakcyjny]
53. fugas chrustas — charakterystyczne dla wymowy szlacheckiej wyrażenie makaroniczne, powstałe z łączenia wyrazów polskich z łacińskimi, oznacza: ucieka w chrust, w krzaki. [przypis redakcyjny]
54. baserunek (z niem.) — odszkodowanie za sprawiony ból. [przypis redakcyjny]
55. Pardon (franc.) — tu: poddaję się, proszę o darowanie życia. [przypis redakcyjny]
56. Sto tysięcy! Kto da więcej! — mowa o licytacji przymusowej, na którą bywa wystawiany majątek dłużnika. Przytoczone wyrażenie stanowi przepisową formułę, którą wykrzykuje licytujący urzędnik na początku licytacji. Za każdą nową, wyższą ofertą powtarza przytoczoną formułę aż do chwili, kiedy uderzenie młotkiem obwieszcza. [przypis redakcyjny]
57. szafarz — zarządzający gospodarstwem domowym, klucznik. Także urząd dworski, znacznie niższy od komisarza, który zarządzał całym majątkiem i kierował jego prawnymi sprawami. [przypis redakcyjny]
58. pajuk (z pers.) — pachołek ubrany w paradny pseudoturecki strój, towarzyszący panu na przejażdżkach konno lub w powozie (zajmował wtedy miejsce z tyłu karety). [przypis redakcyjny]
59. czekam wieńca — pochwały, nagrody. W starożytności zwycięzcom zdobiono czoła wieńcem laurowym. [przypis redakcyjny]
60. jasyr (z tur.) — niewola. [przypis redakcyjny]
61. fimfa (lub finfa, z wł.) — złośliwa sztuczka, oddanie pięknym za nadobne. W sztuce oblężniczej nazywano finfą podkop w celu wysadzenia nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]
62. Wytnie kozła — wyrażenie myśliwskie. Kozła wycina ptak trafiony w powietrzu. [przypis redakcyjny]
63. Achil, właśc.: Achilles — główny bohater Iliady Homera, słynny z męstwa. [przypis redakcyjny]
64. Kato Starszy (239–149 przed n.e.) — rzymski polityk i pisarz, znany między innymi z mądrości i rozwagi. [przypis redakcyjny]
65. kaznodziei — tu: wymownego obrońcy. [przypis redakcyjny]
66. nié ma — czytaj: ni ma; por. przypis do wyrazu kobiéta w scenie pierwszej aktu I. [przypis edytorski]
67. flegma — rodzaj temperamentu, który charakteryzuje się zbytnia powolnością w działaniu i brakiem gwałtownych emocji. [przypis edytorski]
68. za procentem — Papkin usiłuje dać do zrozumienia, jakoby posiadał jakiś kapitał w zastawie i tylko nieregularne wypłacanie procentów wprawiło go w kłopoty pieniężne. [przypis redakcyjny]
69. Cześnik na mnie wsiędzie (przen.) — będzie robić wymówki, awantury. [przypis edytorski]
70. praszczęta (ln od praszczę: cienki pręt, rózga do bicia) — tu w znaczeniu: udręczenie, biedy, opały. [przypis redakcyjny]
71. w dawnej trwać kolei — iść utartym szlakiem, od dawna wytyczoną drogą. Koleją dawniej nazywano ślad (koleinę) zostawiony na drodze przez jadący wóz. [przypis redakcyjny]
72. suplikant (z łac.) — proszący, zanoszący prośbę, błagający. [przypis redakcyjny]
73. wilczy dół — pułapka na wilki. Dość głęboki, wąski dół pokryty z wierzchu cienkimi gałęziami i narzuconymi na nie dla niepoznaki mchem, liśćmi lub darnią. [przypis redakcyjny]
74. podstoli, cześnik, krajczy — urzędy powiatowe lub ziemskie, czysto tytularne, zajmowane przez średnią szlachtę. Rodowód swój wiodą od dawnych urzędów dworskich. [przypis redakcyjny]
75. w dezertej (z łac.) — w pustynnej. [przypis redakcyjny]
76. wzrok Febowy — promienie słońca. Febus — grecki bóg słońca. [przypis redakcyjny]
77. prezencja (z łac.) — obecność, pojawienie się. [przypis redakcyjny]
78. odwet — tu: odwzajemnienie się. [przypis redakcyjny]
79. nim czas raźniej machnie kosą — zanim przeminie życie, nim nadejdzie śmierć. Starożytni Grecy wyobrażali sobie czas (Chronosa) jako postać męską z sierpem w ręku. W czasach nowożytnych nawiązując do tej tradycji przedstawiano czas jako starca z kosą, kojarząc go z pojęciem śmierci. [przypis redakcyjny]
80. z rytmu — ze zdolności poetyckich. [przypis redakcyjny]
81. białogłowa — kobieta, niewiasta. [przypis redakcyjny]
82. szranki (z niem.) — miejsce ogrodzone, otoczone barierą; turniej (z łac.) — średniowieczne igrzyska rycerskie, odbywane w specjalnie zbudowanych szrankach. [przypis redakcyjny]
83. Marsowy piastun — stary, wysłużony żołnierz. Mars — rzymski bóg wojny. [przypis redakcyjny]
84. Ornament (z łac.) — ozdoba. [przypis redakcyjny]
85. przystawi — dostarczy, dostawi. [przypis redakcyjny]
86. powié — czytaj: powi. [przypis edytorski]
87. Beatus, qui tenet (łac.) — przysłowie łacińskie, które w dosłownym przekładzie brzmi: „Szczęśliwy, kto trzyma; szczęśliwy posiadający”. [przypis redakcyjny]
88. zrękowiny — zaręczyny. [przypis redakcyjny]
89. finalnie (z łac.) — ostatecznie. [przypis redakcyjny]
90. bez regresu (z łac.) — nieodwołalnie. [przypis redakcyjny]
91. oglądnąwszy — dziś poprawne: obejrzawszy się. [przypis edytorski]
92. snadnie — łatwo, bez przeszkód. [przypis
1 ... 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Idź do strony:

Darmowe książki «Zemsta - Aleksander Fredro (czytac .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz