Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Krótki opis książki:
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
class="verse">A obok zaś przyjaciół ukochanych czoło,
Za swego mię poznawszy, wykrzyka wesoło.
Tu Ginepra2552 z Mammeą2553 rękę mi podaje,
Tu przeciwko mię z Molu Weronka2554 powstaje2555,
Weronka Febusowi dziwnie miła swemu
I chórowi uczonych panien aońskiemu2556.
4
Juliusa zacnej krwie widzę poważnego,
Z niem Sforcę Hipolita przyjaciela jego2557;
Najrozkoszniejszą dziewkę widzę2558, Trywultyą2559
Margaretę2560, po drugiej stronie Emilią2561.
Tu Andziela Borgia2562 z Gracyozą2563 stoi,
Tu z Estu Ryciardety2564 strzegą boku swoi;
Bijanka2565 i Dyana, siostry urodziwe,
Dalej kęs rozpuszczają swe głosy życzliwe.
5
Anoż piękna, lecz mędrsza Barbara daleko,
Barbara Turka2566, na świat co słynie szeroko;
Anoż Laura2567, tak ludzka, tak rozkoszna pani,
Iż jej i sama zazdrość przeklęta nie zgani.
Nad tę parę nic słońce nie widzi lepszego
Tam, gdzie Jnda i Maura pali skopciałego.
Anoż Ginepra2568, światłość krwie Malateścinej,
Mężniejszej w świecie dziewki nie najdziecie inej.
6
By była w Aryminie2569 pod ten czas mieszkała,
Gdy Gallia zwyciężcę Cesarza witała,
Który rzeczkę przeszedszy po długiem myśleniu,
Ojczyźnie upad przyniósł i miał ją w więzieniu,
Nigdyby on beł, nigdy nie przyszedł do tego,
Aby Rzym najechawszy, skarb miał łupić jego;
Ta najwspanialsza dziewka zastąpiwszy drogi,
Wstrąciłaby zły upór i zamysł tak srogi.
7
Żonę Bodzola2570 widzę, matkę i stryjeczne
Siostry, jako filary swoich ozdób wieczne,
Z Bentywolą Torellę2571, Wiszkontki rodzone2572,
W cnotach, w naukach z młodości swej tak wyćwiczone,
Iż greccy i łacińscy więcej nie pisali
Historyej o swoich, kiedy tu mieszkali;
Żadna dawniejszych wieków takowa nie była,
Którejby skłonność ludzka cześć więtszą czyniła.
8
Gonzaga2573, gdzie wesołe skłoni oko swoje,
Wszystkie kąty rozświeca i wszystkie pokoje;
Tej tak insze piękności nagle ustępują,
Jak gwiazdy Latonównie, gdy przyście jej czują;
Powinna z nią2574, co przeciw szczęścia odmiennościom
Wyjechać swem kazała na plac statecznościom.
Anna Aragonia2575, światłość Wastu swego,
Już mię wita, z przyjazdu już się cieszy mego.
9
Anna wdzięczna, roztropna, ludzka i wstydliwa,
Której wiarą, miłością żadna dusza żywa
Nie zrówna, siostrę z sobą ma2576 takiej gładkości,
Iż insza gasnąc przy niej, zachodzi w ciemności;
Tej wiersze najuczeńszej wdzięczne białej głowy2577
Tak rozkosznemi Parki powiązały słowy,
Iż męża, nieużyte, puścić jej musiały,
Którego cnoty wielkie do nieba posłały.
10
Ferarskie moje dziewki są też co przedniejsze,
I z Urbino podle nich, widzę, nadobniejsze;
Z Mantuej i co jeno Lombardya miała
Ślicznego, na mój przyjazd tu, widzę, posłała.
Miedzy temi bohatyr, jeśli moje oko
Nie zbłądzi, co go wszystek lud waży wysoko,
I jeśli jasnych twarzy promień mi nie szkodzi,
Aretyn2578 jest, a męstwem swych dziadów dochodzi.
11
Jako przeze mgłę wnuka Aretynowego2579
Widzę w birecie pięknem z sukna czerwonego;
Z kardynałem z Mantuej2580 i z Kampedziem2581 mówi,
A są świecą świętemu trzej konsystorzowi.
Każdy z tych, jeśli dobrze z twarzy sądzić mogę,
Na przywitanie śpiesząc, zajść mi życzy drogę.
Zaczem, abym tak wielką łaskę, wielkie cnoty
Oddać mógł wrodzonej mi nie staje ochoty.
12
Z niemi Laktancy2582, Klaudy Tolomej2583, Dreseni2584,
Których miłość nigdy się ku mnie nie odmieni,
Molza2585, Montyn2586 i ten, co do źrzódła żywego
Prostą drogą wieść umie Askreusowego2587;
Zda mi się, że i Pansę2588 z Latynem2589 uczonem
Widzę, przyjaciół sercem równych zjednoczonem.
Kamilla2590, Bernę2591, Sangę2592, więc i Antoniego
Flaminiusza2593 z Julem2594, Sassa2595 subtelnego.
13
Bernardyna Kapela2596 z Piotrem2597 widzę mojem,
Bembusa, dziwnie pismem wsławionego trojem,
Gaszpara2598 w kompaniej jednej Obidziego,
Co nieśmiertelną chwałę ma z pióra swojego,
Z Bewadzanem2599 Tryfona2600, Cela2601, Majnardyna2602
I bicz możniejszych książąt, Piotra Arretyna2603;
Widzę Frakastorona2604, Gabryela2605, za niem
Tassa2606, wziętego wierszych uciesznych składaniem.
14
Mikołaja Tiepola2607, Amania2608 mego
Widzę, iż wzroku ze mnie nie spuszcza swojego;
Antonius Fulgozy2609 dziwnie się raduje,
Że blizko moję nawę portu upatruje.
Ano mój Waleryusz2610, co się miedzy panie
Wmieszał i jakieś o nich zda się mieć staranie
Z Baryniem2611; lecz opodal ten jakoby stoi:
Nowych podobno ogniów zachwycić się boi.
15
Dwa dowcipy nad ludzki rozum wyniesione,
Pika2612, Piusa2613 widzę, krwią z sobą złączone.
Ten zaś, co z niemi idzie, od nich szanowany,
Nie tuszę, aby mógł być z daleka poznany.
Lecz jeśli mię nie mylą pewne znaki jego,
Kształt poważnej osoby, wzroku wesołego,
Jakub Sannazar2614 to jest, człowiek wielkiej ceny,
Po którem często tesknią odbiegłe2615 Kameny.
16
Anoż wierny i dziwnie sekretarz uczony,
Pistofil2616 z Aciawolem2617, z Andziarem2618 złączony;
Patrz, jak wszyscy trzej z serca szczerze się radują,
Iż mię zdrowego z jazdy dalekiej przymują.
Annibal Malaguccy2619 z Odoardem2620 mojem
Poważnem chcą mi dodać wieku piórem swojem,
Piórem, co śmierci nie zna i co odległego
Inda od Apeninu dojdzie wysokiego.
17
Wielkie Wiktor2621 z Tankredem2622 swe uciechy mają,
Wielkie, widzę, z daleka chęci oświadczają,
Mój wzrot już pewny czując, insze białe głowy,
Bo to jawnemi pięknie oświadczają słowy.
Zaczem, abym ostatek drogi w skok odprawił,
A w porcie pożądanem wątłą nawę stawił,
Nie chcę się bawić, idę do wiedmy uczonej,
Która Rugiera śmierci wydrzeć chce kwapionej.
18
Stokrocieście słyszeli, jako pilne miała
Staranie, aby węzłem małżeństwa związała
Nadobną Bradamantę, w toż Rugiera swego
Zaprzągszy lube jarzmo związku rozkosznego.
Obojgu dobrze baba najmędrsza życzyła,
Obojgu przyjaciółką nierozdzielną była,
Dla spraw ich duchy w drodze mając rozsadzonej
Którzy jej przynosili nowiny wzniecone.
19
Przypadł jeden i wiedmie mówi, zasmucony,
Iż Rugier, w ciężkiem dziwnie żalu utopiony,
Już, już śmierci wygląda, chcąc kres życia swego
Zamknąć przez śrzodek2623 przykry głodu codziennego;
Jakoż tak było właśnie. Zaczem wylękniona,
Bieży wnet w przedsięwziętą drogę, odważona,
I umyślnie z synem się cesarskiem potkała,
Którego z oznajmienia swych djabłów poznała,
20
Leon, gdy bohatyra długo kochanego
Nie widział, tysiąc wprzód śle sług swoich dla niego,
Potem za niemi sam w też tropy bieży, rączy;
Ogień wznieconych chęci pali go gorący,
Schnie, nie widząc rycerza, co jednorogiego
Źwierza nosi w pośrzodku puklerza swojego.
Na djable w szkapiej skórze zbyt żartkiem siedziała,
Kiedy się z niem Melissa uczona potkała.
21
Mówi mu: »Jeśli dobroć taką i zwyczaje
»Masz wewnątrz, jakich zwierzchnia twarz wizerunk daje,
»Twarz najludzcejsza2624 twoja, słusznie dziś jednego
»Ratujesz bohatyra sobie podobnego,
»O najdzielniejszy mężu, i przykrych żałości
»Ulitujesz się, tuszę, co zrzą biedne kości.
»Jenoby rychło trzeba, bo jeśli co zwlecze
»Twa ochota, śmierć z duszą tem czasem uciecze.
22
»Miedzy temi, co szablę u boku swojego
»Noszą i do ramienia tarcz wiążą lewego,
»Nie najdziesz nigdzież, nigdzież, jako świat szeroki,
»Coby męstwo i umysł przeszedł tak wysoki.
»Cóż po tem: śmierć go przykra za to oblatuje,
»Iż ludzkość, najwspanialszy, wszystkiem zachowuje.
»Dla Boga, ratujże go z pilnością wszelaką
»I miłości wzajemnych uczyń probę jaką«.
23
Mowa Melisse w myśl wnet Leonowi wpadła,
Wzrok w niej utkwił, rumiana twarz z strachu pobladła.
Tuszy, iż o rycerzu powieda mu onem,
Co wygrał pojedynek w placu naznaczonem
I którego sam szuka. Zaczem ofiaruje
Chęć jej swą i aby go wiodła, usiłuje.
Ta lecąc, co w szkapie sił, prędko przybieżała
Tam, gdzie śmierć Rugierowi zdrowie wydzierała.
24
Już ten trzy dni nie jadszy, mocy przyrodzonych
Nadwątlił, już mu zbiegła krew z żył oziębionych;
W całem leżał kirysie, a hełm gniótł wierzch głowy,
Miecz u boku na przęczkach dwuch wisiał surowy.
Ręką i nogą ruszyć nie mógł, źrzeńce2625 łzami
Zatopił, twarz poszarpał wyschłą paznokciami.
Pod głowy2626 puklerz włożył, z krajów okowany,
Na którem jednorożec łśnił się malowany.
25
Tak głęboko beł w myślach przykrych ponurzony,
Tak go przerażał przykry żal niewymówiony,
Że nie jeno gorącem wiatr pali wzdychaniem,
Oczy traci łez gorzkich hojnem wylewaniem,
Ale i włosy targa, wściekłością ujęty,
Dzień narodzenia swego mianując przeklęty.
Wargi skrwawił, a przecię coraz go morduje
Ból więtszy i przyjazdu swych gości nie czuje.
26
Nie chce mu odpoczynku troska dać surowa,
Już duch ustaje, już krew w żyłach się nie chowa.
Stoi cichuchno Leon, zsiadszy z konia swego,
A potem się przybliża na palcach do niego,
Ucha nadkłada pilno, chce wiedzieć przyczynę
Nieszczęśliwych lamentów: czuje, iż dziewczynę
Mianował, ale nie wie, któraby to była
Przezwiskiem, co mu śmierci okrutnej życzyła.
27
Dybie coraz to bliżej i pomyka kroku,
Aż z prawego tuż nad niem stanął nagle boku.
Z wielką chęcią go wita, braterskie2627 całuje,
Obłapia, ściska, podnieść z ziemie usiłuje.
Nie beł wdzięczny Leonów przyjazd Rugierowi
Stąd, iż mu przykry smutek łagodnie stanowi
I znaczną jest przeszkodą śmierci odważonej,
Której już, nieszczęśliwy, czekał w gęstwie onej.