Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

zapalczywych?

»Bo czyjeż, gdy się gniewa, wymówki przymuje?

»Co żywo winy u niej garłem okupuje.

»O, jakom z dawnych czasów o to się starała,

»Abym chrześcijaninem Rugiera widziała!

»Nakoniec dokazawszy z kłopotem wszystkiego,

»Niestetyż, cóż mam dzisia za pożytek z tego?

»Tak słodkie plastry pszczoła robiąc pracowita,

»Głodem schnie w swych bogactwach, łacna i niesyta.

»Próżno, jeśli już męża wziąć inszego muszę,

»Wyleję raczej biedną przez srogą śmierć duszę.

»Wyleję, lecz któż będzie karać mię chciał, srogi,

»I rzecze, iż uchybiam przystojności drogi,

»Matki swej nie słuchając, kiedy słucham brata,

»Któremu późne nazbyt nie ujęły lata

»Z rozsądkiem roztropności, rozumu bystrego?

»Nadto też wolą widzę i Orlanda mego.

»Kto nie wie, iż tych obu barziej świat szanuje,

»Niż inszą krew, co w mojem domu się najduje?

»Jeśli ci są przedniejszy i na wszystkie kraje

»Słusznie wieść nieśmiertelna dzieła ich podaje,

»Jeśli ich ludzkość, męstwo, serce znamienite

»Zwycięża złej zazdrości strzały jadowite,

»Czemuż ich słuchać nie mam — wszak są bracia moi —

»Zwłaszcza gdy w ojcu miłość ojcowska się dwoi?

»Będę słuchać: Rynald mię szczerze Rugierowi

»Dał, wątpliwie obiecał ociec Greczynowi«.

Tak najpiękniejsza dziewka troską się dręczyła

I z obudwu obfite łzy źrzenic toczyła.

Ale i Rugier niemniej wzdycha, lamentuje,

Skoro w mieście przykrych się nowin dowiaduje;

Fortunę klnie przeciwną, co małżonkę jego

Wydziera i skarbu go zbawia jedynego.

»Jeśliś — mówi — z bogactwy królestw mi nie dała,

»Niesłusznie najwdzięczniejszą dziewkę będziesz brała!

»Niesłusznie, o przeklęta, bo zaż moje cnoty,

»Które dała natura z wrodzonej ochoty,

»Zaż prace ustawiczne, serce niestrwożone,

»Umysł wspaniały, męstwo, królom poświęcone,

»Nie godne lepszej dobrze od ciebie nagrody

»Za trudy, koszty, rany i podjęte szkody?

»Godne, po trzykroć godne; lecz ja nie dbam o to,

»Jeno mi dziewki nie bierz kochańszej nad złoto!

»Niech mię głupie pospólstwo sądzi, żem ubogi,

»Trzykroć głupie pospólstwo, co jeno skarb drogi

»Waży wielce i kruszcom świetnem się dziwuje,

»Na nie we dnie i w nocy zarabia, pracuje,

»Cnotę ganiąc, na którą często potwarz kładzie

»Język brzydki, w piekielnem omoczywszy jadzie.

»Nic to: u mnie ta będzie po staremu w cenie,

»Choć ty odymiesz gwałtem swój dar, dobre mienie«.

Tak rzekł Rugier strapiony; potem żalów skraca,

Do Amona, jakby z niem beł, mowę obraca:

»Jeśliś tak postanowił, jeśliś tak uradził,

»Abyś swą Leonowi córkę zaprowadził,

»Rok mi wolny daj, proszę, a ja obiecuję,

»Iż i syna z cesarstwa i ojca wyzuję;

»Potem, kiedy obudwom wezmę ich korony,

»Przyzwól, abym córki twej mąż beł ulubiony«.

Tu przestał dobry Rugier i zaś się frasuje,

Bo stąd ostatnią zgubę swoję upatruje.

Myśli: »Co będę czynił, jeśli Rynaldowa

»Chybi mię obietnica albo Orlandowa,

»Którą przy świątobliwem starcu uczynili,

»Przy markiezu, Sobrynie, gdyśmy wespół byli?

»Cóż uczynię? Ścierpieć mam despekt nieprzełkniony,

»Czy poniosę na pomstę żywot odważony?

»Niestetyż, co uczynię? Jaż niespodziewanej

»Mam krzywdy mścić2484, dobywszy szable niebłaganej2485?

»Czyli lekką uwagę niedbalstwem pokryję,

»A w kącie kędy siedząc, twarz łzami umyję?

»Bo choćbym zdrowia zbawił starca upornego,

»Choćbym do szczętu wszystek dom wyniszczył jego,

»Tem słabo nasycą się moje rozgniewania,

»Raczej do ostatniego przypędzą skonania.

»Ta chęć zawsze, to było uprzejme staranie,

»Abym u pięknej dziewki miłość i kochanie

»Zyskał, ale nie gniewy; lecz jeśli takiego

»Co zrobię lub to ojcu lubo braciej złego,

»Azażby tu niesłuszną okazyą miała,

»Aby mię nienawiściom i gniewom w moc dała?

»Cóż mam czynić, dla Boga: cierpieć czy żywota

»Dla najnieszczęśliwszego pozbędę kłopota?

»Pozbędę, ale pierwej szyję Leonowi

»Utnę, co przyczynę dał mojemu żalowi,

»Odmieniwszy w serdeczną boleść me pociechy

»Swemi nad wszelką moję nadzieję pośpiechy.

»Nu2486, nic to: nigdy więcej krwie nie rozlewali

»Grekowie, gdy dziesięć lat Trojej dobywali,

»Nie dał śmierci Pirtous2487 Centaurom tak wiele,

»Jako ich siła z synem ojcu mój gniew ściele!

»Prawdaż to, najwdzięczniejsza Bradamanto moja,

»Iż mi rozkoszy bierzesz i zajrzysz pokoja?

»Prawdaż to, iż Rugiera już opuszczasz swego

»Dla Greczyna — wszyscy są takowi — chytrego?

»Niech tak będzie, zgadzaj się z ojcem, z matką twoją,

»Co mi cię, złota duszo, biorą złością swoją;

»Niech ci się tak zda, lepiej iż za cesarskiego

»Iść syna, niż być żoną rycerza dzielnego.

»Ale podobnaż to rzecz, aby twoje cnoty,

»Męstwo, dzielność królewski zwalczyć miał sceptr złoty?

»Podobnaż rzecz, aby twój umysł wyniesiony

»Cesarskie zwyciężyły tytuły, korony,

»Tak, iż dla nich przysięgi wyszpocisz2488 na nice,

»Wiarę złamiesz, w pośmiech dasz klątwy, obietnice

»I nie zostaniesz raczej ojcu upornemu

»Uporną, Rugierowi oddawszy się twemu?«

Te słowa mówiąc Rugier nieszczęsny sam w sobie,

W niebie łzami zalane trzymał oczy obie;

A gdy je zaś powtarzał głosem, a swojego

Świadków wzywał skał niemych żalu nieznośnego,

Trafunkiem usłyszał ktoś i smutne nowiny

Do smutniejszej, zmarszczywszy czoło, niósł dziewczyny,

Którą nie tak bolały własne utrapienia,

Jak jego żal, skoro jej przyszedł do wiedzenia.

Lecz ze wszystkich skarg, które od posła słyszała,

Ta jej piersi nabarziej biedne przerażała,

Iż niepotrzebnie Rugier rozumiał i sądził,

Aby Leon jej sercem barziej, niż on, rządził.

Tak z głowy chorej próżne chcąc wybić mniemania,

Uśmierzyć żal, umorzyć przykre narzekania,

Jednę do niego z swoich posyła kochanych,

Co mu tajemnic powie rzecz niezrozumianych.

Takie było poselstwo: »Rugierze serdeczny,

»Skoro szczerych zapałów węzeł z tobą wieczny

»Ścisnął mię, w tem bez odmian, ufaj mojej cnocie,

»Pragnęłam na inszy świat iść po tem żywocie,

»Lubo miłość łaskawa lub będzie gniewliwa,

»Lub fortuna pochlebi lub mi, zapalczywa,

»Pogrozi, chcąc być skałą, której nie poruszą

»Srogie wały z wichrami, choć się o nię kuszą.

»Cale całem ja serce w moc twoję oddała,

»Szczerze, wątpienia nie miej, tobie przysięgała,

»Nie Grecyej książęciu, któremu, iż wiary

»Nie dotrzymam, niech ociec nie ma za złe stary.

»Któż taki, coby wolną myśl i chęci moje

»Zniewoliwszy, podbić chciał w posłuszeństwo swoje?

»Tobie, drogi Rugierze, żadnych nie potrzeba

»Czynić szturmów: Bóg ci je, sam Bóg podał z nieba!

»Do nieprzebitych murów nie puszczaj piechoty:

»Z dobrowolnej ja chcę być żoną twą ochoty.

»Niemasz bogactw na świecie takich i godności,

»Któreby wydrzeć śmiały mnie twoje miłości.

»Fraszka sceptr, fraszka drogie cesarskie korony:

»Ja z tobą prowadzić chcę żywot zjednoczony.

»Te rzeczy choć pospólstwo waży, lecz ty w takie

»Nie wdawaj mię mniemania, proszę, ladajakie.

»Nie da tam nowej twarzy serce ryć nikomu,

»Gdzie chce, abyś sam mieszkał, jak w swem własnem domu,

»A gdzie w pośrzodku samem jesteś wykowany

»Tak znacznie, iż cię żadne nie zetrą odmiany,

»Tem pewniej, im twardsze są i nie z wosku moje

»Piersi; wie Miłość: strzały złamała w nich swoje.

»Zaczem już się też kusić podomno nie będzie!

»Śmierć mię stawiać w obłudnem lekkich dziewek rzędzie.

»Wiesz, iż dyament z stalą drugich nie przymuje

»Herbów, skoro pierwsze wziął i wyrżnione czuje,

»I raczej się rozpada, a nigdy inszego

»Rzezania nie pozwala tam, gdzie znak pierwszego.

»Nie jest od tych me serce różniejsze w stałości:

»Jednej przyjaźni pragnie, jednej chce miłości;

»Rychlej na sztuki miłość pokruszy go drobne,

»Niż uczyni na nowe zapały sposobne«.

Tak niefortunna dziewka do niego wskazała,

Aby w nieszczęsnem sercu żale hamowała,

I nie bez skutku, bo moc miały taką słowa,

Iż otrzeźwiała nieco skłopotana głowa.

Skąd kiedy beł weselszy wieczora onego,

Znowu zażywa smutku tęgiego, przykrego,

Bo te, co już w porcie być nadzieje się zdały,

Wichry zaś na głębokie morze wnet porwały

Tem sposobem, iż dziewka biedna się starała

Rozmajcie, jakby przy swych zamysłach została,

Nakoniec zwykłą śmiałość wziąwszy, bez wszelkiego

Względu do Karła zaraz z gniewem szła wielkiego

I mówi: »Jeślim z całą powolnością swoją

»Pragnęła zawsze służyć tobie z bracią moją,

»Jeślim uprzejmie o to zawsze się starała,

»Abym twoję królewską łaskę pozyskała,

»Chciej, królu i panie mój, dzisia prośbę moję

»Przyjąć jednę i zwykłą oświadcz łaskę twoję.

»Słuszna jest, jeno ty wprzód, nim wyrzekę słowo,

»Ślubuj, iż wszystko mam mieć od ciebie gotowo«.

»Cnoty twoje, serdeczna dziewko, i dzielności

»Dawno moje ujęły serce i wnętrzności —

»Mówi Karzeł — żądania weźmiesz skutek swego,

»Chociabyś której chciała części państwa mego«.

»Mam to już — rzekła — z pańskiej twej szczodrobliwości.

»Tego pragnę, aby ten, co węzłem miłości

»Małżeńskiej ośmieli się ze mną być ściśniony,

»Do pojedynku na plac wychodził przestrony

»I ukazał lub szablą lub grotem stalonem,

»Że mię męstwem, wygrali, kupił doświadczonem.

»Jeśli też moją bronią będzie uśmierzony,

»Niech sobie w inszych krajach słabszej szuka żony«.

»Godne sił twoich — rzekł zaś Karzeł — to żądanie,

»O najwspanialsza dziewko; przypadam ja na nie.

»Bądź dobrej myśli, bo twe chęci się zgadzają

Z mojem chceniem i dziwnie mi się podobają«.

Ta ich rozmowa spólna nie w pokoju była,

Zaczem uszy zarazem wielu napełniła;

Nakoniec sam ją Amon słyszy dnia onego,

Gryzie się, żalu żenie udziela przykrego.

Oboje równem gniewem haniebnie pałają,

Oboje na swą córkę zębami ściskają,

Widząc dobrze, iż te jej prośby i żądania

Te na srogą kopią groźne wyzywania

Dają znać, że nie myśli syna cesarskiego

Mężem mieć, ale raczej Rugiera swojego.

Więc żeby zamysłowi temu przeszkodzili,

Gwałtem ją do fortece jednej wprowadzili.

Tę niedawno darował Karzeł Amonowi,

Przyległą od Karkason2489 Perpinianowi2490;

Nad samem brzegiem morskiem wyniesiona stała,

Mocna i niedobyta wszystkiem się być zdała.

Tam ją chował w uczciwem więzieniu, niebogę,

Myśląc, dzień upatrzywszy, odesłać ją w drogę

Na wschód słońca, aby tak z chęci lub z niechęci

Wziąwszy Leona, Rugier wypadł jej z pamięci.

Najutrapieńsza dziewka, jako się stawiła

Zawsze mężną w potrzebach, tak tu skromną była;

Słucha wolej rodziców, na zamku zostaje,

Rozkazaniu wygadza, w moc się jem podaje.

Jednak tysiąc więzienia, tysiąc śmierci woli

Podjąć, niż Leonowi być kiedy po woli.

Miłe jej dla Rugiera męki, katowania,

Byle do ostatniego z niem była skonania.

A serdeczny zaś Rynald, skoro postrzegł tego,

Iż Amon ukradkiem skrył kędyś siostrę jego,

Wstydzi się, nie śmie patrzyć w oczy Rugierowi,

Wolne wodze2491 przykremu wypuszcza żalowi,

Gada, łaje, na ojca swego utyskuje,

Ani się w powinności swej synowskiej czuje;

Cóż potem: ociec mało dba na słowa ony,

Sam swą córką rządzić chce, do Greka skłoniony.

Niemniej Rugier blednieje, boi się chudzina,

Aby go nie minęła kochana dziewczyna;

Widzi, iż na swych żądzach nigdy nie utyje,

Póki Leon na świecie jest i póki żyje.

Tak milczkiem postanowia, w sercu nieszczęśliwy,

Aby w niem prędko pomsty miecz utopił chciwy

I wydarł, jeśli szczęście pomoże dzielności,

Uciąwszy łby obiema, królewskie ich włości.

Zbroję, która niekiedyś była Hektorowa,

A tych późniejszych czasów zaś Mandrykardowa,

Wdział i osiodłał zaraz Frontyna dobrego.

Znak tylko herbu mieni: w pół puklerza swego

Nie chce orła mieć w polu jasnem, lazurowem,

Aby go nie wydał gdzie w zamyśle surowem;

Jednorożca2492 w szarłatnej barwie na tarcz kładzie

Białego, chcąc w najgęstszej znacznem być gromadzie.

Wnet zaś sługę obiera z swych najwierniejszego,

Rozkazawszy mu taić zamysłu skrytego,

I aby nie powiadał przed człowiekiem żywem,

Że z Rysy jest potomkiem Rugiera prawdziwem.

Tak jedzie, Mossę i Ren minął precz głęboki,

Austryą, z której w kraj wpadł węgierski szeroki,

Potem opodal Istru2493 prawem jedzie brzegiem,

Aż u Białgrodu2494 stanął, spracowany biegiem,

Gdzie Sawa w Dunaj wpada; ten z nią zjednoczony

Hardszem nurtem zalewa brzeg nad morzem słony.

Widzi wojska cesarskie wielkie pod znakami,

Widzi pstremi okryte pola namiotami.

Sam tam leżał Konstantyn i miasta mocnego

Dobywał, przez Bulgary niedawno wziętego;

Najwyborniejszej młodzi greckiej kwiat miał z sobą,

Z niemi Leon, cesarski syn, swoją osobą.

I z Białogrodu i z gór, co są za murami,

Które rzeka bystremi umywa nurtami,

Bulgarowie do Sawy gwałtem wypadali,

Aby z końmi dobytek mdlejszy napawali.

Nie dopuszczał i prześcia Grek bronił serdecznie,

Chcąc most co prędzej długi rozrzucić koniecznie.

Oto gdy się wręcz siekli, srogie czyniąc rany,

Nad spodziewanie Rugier przypadł zagniewany.

Na Bulgara, tak Greków siła jest, jednego

Czterech z wojska rachować może2495 cesarskiego.

Most na powiętszych łodziach mają przyprawiony,

Na którem lewej dopaść usiłują strony.

Tem czasem chytrą sztuką Leon się ukrada

Od swych i w drugiem miejscu most na dole składa,

Przechodzi, jako piorun, w najbystrzejszym skoku

I pod Białogrodem się widzieć daje z boku

Z wielką kupą wybornej jazdy i piechoty,

Których

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz