Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖
Krótki opis książki:
Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…
Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?
Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.
Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ludovico Ariosto
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto
class="verse">W ten czas, gdy Ryciardyna wybawił młodego,
Co skrępowany czekał ognia gwałtownego,
Iż z najpiękniejszą dziewką króla z Hiszpaniej
Lubej zażywał kilka dni ceremoniej;
Znowu, kiedy książęcia Bowa dwu serdecznych
Odbił synów z okrutnych ręku niebezpiecznych,
Których Sarracenowie złemu Maganzowi
Za drogie poprzedali złoto, Bertolowi.
8
Stąd snadno się domyśla, iż mu winien siła,
I słusznie w jego sercu pamięć odnowiła
Dziś znak przeszłych miłości; znowu go całuje,
Narzeka na niedbalstwa swoje, utyskuje,
Bo dawno za te dziwnie wielkie uczynności
Mógł on też swoje jemu oświadczyć miłości.
Zaczem, aby odpuścił, prosi, obiecuje
Zdrowiem słuszną nagrodę, które mu daruje
9
Tem ochotniej, im z więtszą patrzy dziś radością,
Iż nowej wiary nową zapalił miłością
Serce ku prawdziwemu Bogu. To gdy święty
Słyszy starzec, weselem słodkiem jest ujęty
I mówi, przystąpiwszy: »Rynaldzie kochany,
»Twoja chęć niechaj, proszę, nie bierze odmiany.
»Wiedz, że jest niedaremna ta spólna ochota:
»Złączy ją pokrewności węzłem wielka cnota,
10
»Aby z zacnego obu domów pokolenia
»Jedna krew zawołana, jednego plemienia
»Wyszła na świat i dzieły tak go wspaniałemi
»Ozdobiła, jak Febus zwykł koły złotemi.
»Nie baśni to, wiedz pewnie: Bóg, co prorockiemi
»Duchy władnie, to mi dał wiedzieć przed inszemi.
»Pójdą jeden po drugiem, sławni u narodów,
»A który świata koniec, ten jest waszych rodów«.
11
Potem dalej nabożny starzec postępuje,
Tysiąc pociech z złączenia tego obiecuje.
Zaczem tak Alby pana poruszył dobrego,
Iż Rugiera obiera wnet za pokrewnego,
Siostrę mu obiecawszy. Chwali Orland śmiały
Tę sprawę, cieszy się z niej Oliwier wspaniały.
»Przypadnie — mówią — na to sam Amon, a jego
»Chęci z Karłem Francya pomoże do tego«.
12
Tak w ten czas nic nie wątpiąc, wszyscy rozumieli,
Bo iż Amon obiecał córkę, nie wiedzieli,
Z pozwoleniem cesarskiem Konstantynowemu2474
Synowi, co panował światu wschodowemu.
Leon własne imię miał; kształtny, urodziwy,
Przymioty go pięknemi los z nieba życzliwy
Obdarzył. Ten o męstwie dziewczem mając wieści,
Rozpalił się miłością na pierwsze powieści,
13
Nie znając jej, jak żywo; tylko to wadziło
Iż Amon kończyć nie chciał, pókiby nie było
Rynalda, z którem o tej sprawie chciał koniecznie
Mówić, bo go nad inszych miłował serdecznie.
Zaczem taką odpowiedź zaraz dał posłowi,
Że swemu zwierzywszy się tylko Rynaldowi,
Do skutku przyprowadzi rzecz zaczętą snadnie,
Nie wątpiąc, na tak miłą sprawę iż przypadnie.
14
Rynald zaś, od swojego ojca oddalony,
Nie wiedział, aby stwierdził Karzeł prośby ony.
Tak z Orlandem zniózszy się, oraz i z inszemi,
Którzy u stołu jedli wtenczas obiad z niemi,
W małżeństwo Bradamantę piękną obiecuje
Rugierowi, co go już uprzejmie miłuje.
Bo i pustelnik tuszył, iż nie będzie temu
Wyrokowi śmiał przeczyć Amon przedwiecznemu.
15
To zamknąwszy, cały dzień aż do nocy blizkiej
Zażywali uciesznych rozmów w celi nizkiej,
Jakoby żadnej drogi przed sobą nie mieli,
Choć wiatr pogodny, cichy, dzień jasny widzieli.
Nakoniec ich szyprowie, co czasu żałują,
Aby go nie tracili, kilkakroć wskazują.
Ci żądaniu ich zaraz dosyć uczynili,
Staruszka pożegnawszy, z skały pośpieszyli.
16
Któremu za wzięty krzest najbarziej dziękuje
Dobry Rugier i wdzięczność wszelką obiecuje,
Prosząc, aby co jeno jeszcze może wiedzieć
Trudnego w wierze, chciał mu na prędce powiedzieć.
Tem czasem najmężniejszy Orland szablę jego
I Hektorowę zbroję i konia dzielnego
Wraca mu z tej, którą już zawarł z niem, miłości
Dla cnoty, męstwa, wiary, wrodzonej ludzkości.
17
Potem błogosławieństwo wziąwszy, w łódź wsiadają
I żagle rozpostarte Zefirom podają.
Ta leci, gdy jasne dni służą, rozpędzona,
Woda się wkoło pieni, wiosły poruszona,
I w marsylijskiem porcie za pięknej pogody
Stanowi się, przebywszy ciche morskie brody.
Niech tu będą i czasu niech czekają tego,
Aż przyprowadzę do nich Astolfa zacnego.
18
Ten, jak prędko usłyszał, iż Orland serdeczny
Pojedynek z królami wygrał niebezpieczny,
Tuszy, że trwóg nie będzie więcej żadnych miała
Francya od Afryki, której się znać dała.
Zaczem do swoich królestw pana nubijskiego
Odesłać chce ze wszystkiem oraz wojskiem jego
Tą drogą, jaką sam szedł, kiedy wyniesionej
Bizercie rogów przytrzeć chciał w krainie onej.
19
Armatę, co nią zwalczył na morzu pogany,
Skoro odesłał po zad Dudon zawołany,
Jak się prędko Maurowie2475 ruszyli, cud nowy
Obrócił zaś pręciuchno w chróścik gałęziowy;
Znowu się wielkie, małe łodzie przemieniają
W rózgi pierwsze2476 i wierzchem wód morskich pływają.
Te wiatr pod same bystry porwawszy obłoki,
Tak zgubił, iż ich żadne nie mogły dość wzroki.
20
Kto pieszo, kto na koniu z afrykańskich brzegów
Ku Nubiej odjeżdża, do pierwszych noclegów.
Grof Synapowi dzięki sam niewymówione
Czyni, ofiarując mu zdrowie odważone,
Że w osobie swej własnej z całą państwa swego
Potęgą w ten kąt przybeł na żądanie jego.
Potem w pęcherzu dziwnem daje mu zamkniony
Auster przykry, gniewliwy, okrutny, szalony.
21
Daje wiatr od południa, co z taką wściekłością
Wychodzi, że najsroższy wicher nawałnością
Nigdy barziej nie miece morską, kiedy wały
Raz piekła, drugi nieba dosięgać się zdały,
Bo tak suchemi władnie szaleniec piaskami,
Iż twarz słońca zasłaniać zwykł jasną z gwiazdami,
Upomniawszy wprzód, aby gdy przyjdzie do swego
Państwa, wypuścił go zaś z woru skórzanego.
22
Skoro pod Atlantowy wierzch przyszli wysoki,
Pisze Turpin, iż konie ich bez wszelkiej zwłoki
Znowu postać twardych skał pierwszą2477 wzięły na się,
A ci pieszo, jak przyszli, musieli iść zasię.
Ale już czas, aby grof nawiedził Francyą,
Opatrzywszy żywnością, ludźmi Barbaryą;
To jak prędko uczynił, hipogryfa swego
Osiodłał i we mgnieniu oka wsiadł na niego.
23
Leci do Sardyniej w niedościgłem biegu,
Potem na krzywem stanął pod Korsyką brzegu.
Stamtąd nad samem morzem rozciągnione skrzydła
Trzymając, w lewą rękę kieruje wędzidła
I do Prowincyej się bogatej udaje,
Afrykańskie za morzem precz opuszcza kraje.
Tam, dawną rajskich dziwów pamięcią ujęty,
To czyni z hipogryfem, co Jan kazał święty.
24
Kazał ewangielista, Jan błogosławiony,
Aby skoro przyjedzie w te zamorskie strony,
Siodła nań więcej nie kładł, nie bódł ostrogami,
Nie krępował dzikiego pysku munsztukami,
Lecz mu raczej wolność dał; bo też i róg jego
Już beł w pierwszem niebie dźwięk stracił głosu swego
I nie jeno ochrypiał, ale — jakie dziwy! —
Zgubił cale w królestwie luny grzmot straszliwy.
25
Do Marsyliej Astolf gdy przybył szczęśliwy,
Wita Orlanda, z którem Oliwier szedziwy
I pan z Montalby siedział, z boku zaś prawego
Wita Sobryna, wita Rugiera dobrego.
Tem świeże wspominanie Brandmartowej śmierci
Świeżą żałością smutne serce bodzie, wierci;
Nie mogą być minuty godziny weseli,
Choć przyczynę wesela słuszną z zwycięstw mieli.
26
Już też miał z Sycyliej i Karzeł nowiny,
Iż dwom ucięto królom szyje z ich przyczyny,
Trzeci dyszał w więzieniu, Brandymart zabity,
Rugier się okrzcił, cnotą, męstwem znakomity.
Rad dziwnie, sercem objąć nie może nadzieje,
Nowa wieść nową wdzięczność przez piersi mu leje;
Widzi, że już ramiona są wolniejsze jego
Od ciężaru, co ledwie nie przygniótł samego.
27
Zaczem, aby nagrodę słuszną nagotował
Tem, których serdecznością państw wątłych ratował,
Co wyborniejszej zaraz szlachcie rozkazuje
Zajechać jem, gdzie Sonna wiry swe prostuje.
Sam za murem z książęty, z królmi przedniejszemi,
Z cesarzową i z syny czekał dorosłemi;
Nadobniusieńkich dziewek kompania była
Tak wdzięczna, iż świat na kształt słońca weseliła.
28
Wprzód Karzeł dziękuje jem, gdy się przybliżyli,
Potem drudzy powinni ścisło obłapili;
Szlachta najmężniejszego grabię wysławiają
I wdzięczności rozmajtej jawny znak działają.
Krzyk pieśni o Mongranie2478 i o Górze jasnej2479
Powtarza lud, co w kupie obok idzie ciasnej.
Przez Orlanda, Rynalda i przez Oliwiera
Poznawa wielki Karzeł dobrego Rugiera.
29
Ci mu wiadomość dali, iż syn jest onego
Rugiera z Rysy, sobie co nie miał równego;
Jeżeli go on wydał, jeśli się wyrodził,
Nasze pułki rozsądzą, we krwi których brodził.
Tem czasem nierozdzielnej kompaniej sobie
Pomagają wspaniałe bojowniczki obie;
Marfiza brata ściska, obłapia, całuje,
Bradamanta chęć wzrokiem lubem ukazuje.
30
Kazał znowu wsieść na koń cesarz Rugierowi,
Bo beł wyskoczył przeciw z siodła cesarzowi,
I chce, aby ten obok jechał z niem koniecznie,
Którego wielce waży, miłuje serdecznie.
Wiedział już, iż krzest przyjął i w Trójcy jednego
Wyznawa z niemi wespół Boga prawdziwego;
O tem i inszych sprawach zaraz powiedzieli
Trzech bohatyrów, skoro cesarza ujźrzeli.
31
Z wielką pompą na zad się do miasta wracają,
Różne tryumfy czyniąc, z różnych sztuk strzelają.
Ulice suknem cienkiem wszystkie położono,
Wszystkie pałace drogiem obiciem upstrzono.
Deszcz wieńców wonnych z góry na zwycięzcę spada,
Nowy akademia wesoła rym składa;