Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

mi z chęcią w posagu i skarb pozostały.

»Tak nadobna, tak wdzięcznych obyczajów była,

»Iż najpiękniejsze wieku swego przewyszszyła;

»Co się tknie w haftowaniu subtelnej roboty,

»Zrównać jej Pallas temi nie mogła2411 przymioty.

»Chód wspaniały, roztropna mowa, gdy śpiewała,

»Niebieski głos, nie ludzki wszystkiem się mieć zdała.

»Ociec biegły w rozumie, biegły i w mądrości,

»W naukach ją od najpierwszej wyćwiczył młodości.

»Z najostrzejszem dowcipem, z cudowną gładkością

»Łączył się wesoły wzrok, napełnion słodkością.

»Same najtwardsze skały, głuche, nieme skały

»Jej anielskiem jakby się wdziękom radowały.

»Cóż za dziw, że i teraz na samo wspomnienie

»Czuję w piersiach biednego serca rozpadnienie!

»Najwiętszą radość, wszystkę chęć z pociechą miała,

»Aby ze mną, gdziem jeno stąpił, przebywała.

»W sześć lat, jakom małżeńskiem wieńcem beł ściśniony,

»Rozstał się z światem ociec, laty obciążony.

»Zaczem i na nas fortun ślizkich kołowroty

»Przywiodły po weselu frasunki, kłopoty;

»Powiem, jakiem sposobem, powiem, gościu drogi,

»Dla oczywistej stadłu drugiemu przestrogi.

»Biała głowa nadobna w tem kraju mieszkała,

»Która zajrzawszy mię raz, dziwnie zakochała2412.

»Od pierwszych lat były jej gusła zabawami,

»Umiała rozkazować i władnąć djabłami;

»Wszystkie miesiąca, wszystkie słońca tajemnice,

»Wszystkie sztuki przedniejszej wiedząc czarownice.

»Cóż potem: wiary mojej nie mogła wyszpocić2413,

»Nie mogła ran swych zgoić, bolu, troski skrócić,

»Bo najkochańszej żony miłość pilnowała

»Mnie wszędy i tej krzywdy wyrządzać nie dała.

»Nie mogła mię pokonać groźbą i prośbami,

»Gładkością, gorącemi dziwnie miłościami;

»Tysiąc lubych słów, tysiąc podarków dawała,

»Tysiąc razy w godzinie jednej namawiała,

»Nigdy nie dopinając, abym chęcią małą

»Leczyć pozwolił miłość tak zapamiętałą;

»Żadnej skry nie pobudził płomień jej szalony

»We mnie: cnotą żony swej byłem uzbrojony.

»Cnotą, wiarą, przysięgą namniej niewątpliwą

»Takem utwierdził miłość w sobie zapalczywą,

»Iż najpiękniejsza córka Ledy2414 zawołanej,

»Choć przeszła rozkoszny świt jutrzenki rumianej,

»Próżnoby się kusiła, daremneby były

»Obietnice, które trzy boginie czyniły2415

»W Idzie2416: niepożytem beł, do tysiąca razy

»Odrzucałem ją, strzegąc w łożu swem tej zmazy.

»Lecz jak moje nieszczęście chciało dnia jednego,

»Zdybawszy mię opodal pałacu mojego

»Melissa — takie wiedma krzcone imię miała —

»Najłagodniejszych słówek zwykle zażywała;

»Potem, obłudy pełna, sposoby najduje,

»Któremi słodki mój wczas, wdzięczny pokój psuje

»I z serca, gdzie gospodę czystość lubą miała,

»Podejrzaną zazdrością wiarę wyrzucała,

»»Chwalę twą cnotę — mówiąc — że nie zdradzasz żony,

»»Choć o jej wstydzie jesteś mniej uwiadomiony.

»»Lecz jeśli ona wierna temże kształtem tobie,

»»Jako probujesz, w którem dowodzisz sposobie?

»»Mniejsza rzecz, iż swojego z niej nie spuszczasz oka,

»»Mniejsza rzecz, iż ją jakaś podle twego boka

»»Wiąże miłość, bo nigdy mężczyzny żadnego

»»Nie widzi z wolej twojej, z rozkazania twego.

»»Odjedź jeno na mały czas, a głos2417 puść taki,

»»Iż cię z domu gwałt pędzi, gwałt nieladajaki

»»Ważnych spraw, niech się o tem wsi, miasta dowiedzą,

»»Co o bliższą granicę z grunty twemi siedzą;

»»Daj czas młodzi rozkwitłej, ich listom pieszczonem,

»»Gorącem prośbom, darom drogiem, ulubionem:

»»Wytrwali, nie złamawszy wiary przysiężonej,

»»Do śmierci godna łaski twej nierozdzielonej«.

»Takie i tem podobne mówiąc ze mną słowa,

»Wiedma złośliwa, sztuczna, chytra biała głowa

»Pociągnęła snadniuchno wolą na to moję,

»Żem umyślił sieć proby na małżonkę moję

»Rzuciwszy, precz odjechać; lecz przecię w tej dobie,

»Jaki znak cnót jej będę miał, myślę zaś sobie,

»I po czem, wróciwszy się, poznam, że dla wiary

»Złamanej godna gniewu, godna będzie kary.

»Proszę o radę zdrową wieszczki nauczonej,

»Ta pozwala, wynosi moc nieprzepłaconej

»Czary, którą Morgana dla brata swojego

»Zrobiła we dni chmurne księżyca2418 pewnego,

»Aby wstydu doświadczył żonej podejrzanej

»I troski, co go gryzła, pozbył niewytrwanej.

»Bo kto szczodrą ma, a z niej napić się chce wina,

»Rozlewa je do szczętu, macza pierś, chudzina.

»»Sprobujże też ty — rzekła — nim odjedziesz, tego,

»»Choć ja jeszcze o niej nic nie rozumiem złego,

»»I tuszę, iż uczciwa dotąd się najduje,

»»Uczciwą i prócz ciebie inszych nie miłuje.

»»Ale skoro się wrócisz, nie śmiem ręczyć tobie,

»>Abyś ją w teraźniejszej cnót zastał ozdobie.

»»Ślizka rzecz gładkość: ponno wylejesz przez szpary

»»Wino do jednej krople, gdy pić będziesz z czary«.

»Z chęcią mądrej mistrzyniej poradę przymuję,

»Kubka mocy cudownej przez wino probuję,

»Które w oczach jej do dna wypijam samego

»I dobry skutek wstydu widzę żeninego.

»»Patrz — mówi mi Melissa — żem prawdę mówiła,

»»Patrz, iżem za jej czystość niedarmo ślubiła.

»»Odjedźże kęs, a jeśli tem kształtem wypijesz,

»»Gdy się wrócisz, już jej wierz, już szczęśliwy żyjesz«.

»Mnie iż nieznośna przy niej nie być rzecz się zdała,

»Bo miłość serce skłóte stem grotów trzymała,

»Wymawiam się i proszę sposobu inszego,

»Przez który wziąłbym skutek zamysłu mojego.

»»Dobrze — odpowiada mi — zaraz ja to sprawię,

»»Więc przez snadniejszy środek w tem kresie postawię

»»Chęć twoję, do którego bieży: mowę, szaty

»»Twarz odmienięć, jutro mi nie będziesz brodaty«.

»Wiesz o najbliższem mieście2419, tuszę, gościu drogi,

»Pod którem wznosi Padus straszny groźne rogi;

»Wiesz niemniej i o władzy, bo jego szerokie

»Rozciągnęły się kopce po morze głębokie.

»Miasto ludne, bogate; kształtem, wesołością

»Najprzedniejszemu nie da i starożytnością.

»Ostatki biednych Trojan, kiedy uciekały

»Przed Atylą, w porywczą ono zbudowały.

»Stamtąd do nas przyjechał młodzian urodziwy,

»Młody, kształtny, roztropny, bogaty, wstydliwy.

»Ten, gdy mu uciekł z ręku sokół dnia jednego,

»Trafunkiem do pałacu wpadł za niem mojego

»I ujrzy żonę moję, żonę dziwnie śliczną,

»Która mu niezgojoną ranę ustawiczną

»Niebieskiem zaraz wzrokiem przez piersi zadaje

»1 dziką nieludzkością biedne serce kraje.

»Czego nie czynił, czego nędzny nie probował,

»Aby jej jakokolwiek miłość pozyskował!

»Lecz tysiąc odmów czyni mądra biała głowa,

»Gardzi złotem, płacz, smutna nie ma miejsca mowa.

»Tak przestał, nieużytość widząc, utrapiony,

»Choć cudowną twarz pożar nigdy niezgaszony

»W jego wyrył pamięci; schnie, łzy gęste leje,

»Raz omdlewa, raz kona, pozbywszy nadzieje.

»Tem czasem ja też w drogę wyjeżdżam zmyśloną,

»Małżonkę pożegnawszy dziwnie zasmuconą,

»I nazajutrz chód, oczy, mowę, twarz, odzienie

»Biorę młodziana, który kochał się w mej żenie,

»Tak, jako chce Melissa, co też sługi jego

»Postać zmyśla i boku pilnuje mojego.

»Jedziem na zad, a prędszą chcąc wykonać zdradę,

»Dyamentów, rubinów bierzemy gromadę.

»Wszystkie skryte pokoje pałacu mojego,

»Wszystkie ścieszki wiedziałem, wszystkie drogi jego.

»Zaczem wszedłem, bezpieczny, tam, kędy siedziała

»Bez swych służebnic sama, jak fortuna chciała.

»Powtarzam próśb gorących, które żałosnemi

»Przerywają się łzami, stokroć obfitemi,

»I, bojce najostrzejsze szalonej miłości,

»Ukazuję klejnoty cudownej piękności.

»Powiadam, iż to jeszcze mniej kosztowne dary,

»Choć robotą, choć ceną wielką wyszły z miary,

»Przeciwko tem, które jej chowam, gdy swojego

»Użyczy mi, ludzcejsza2420, wzroku weselszego.

»Zalecam czas sposobny, co nam wszystko sprawi,

»Gdy męża niemasz w domu, gdy się drogą bawi;

»Przypominam, iż miłość szczera, wielkie straty

»Jakiejkolwiek nakoniec godne są zapłaty.

»Obruszywszy się zrazu, słuchać mię nie chciała,

»Wstydem najpiękniejszą twarz swą zafarbowała.

»Ale błysk pałających, jak ogień, kamieni

»Powoli twarde serce i surowe mieni:

»Odpowiada łagodniej, a we mnie wnętrzności

»Padają się, niestetyż, od wielkiej żałości!

»Odpowiada, iżby chęć tęż, co i ja, miała,

»Kiedyby żywa dusza o tem nie wiedziała.

»Tem słowem, jako dardą2421 srodze wyostrzoną,

»Poczułem duszę w poły srodze przebodzioną;

»W kości zaraz zimny mróz wkradł mi się i w żyły

»Stoję, jako słup, tają przyrodzone siły.

»Melissa też w tenże raz postać mi zdejmuje

»Cudzą, a własną moję pierwszą ukazuje.

»Uważ, gościu, jakowe żale ją napadły:

»Twarz chustą była, wargi rumiane pobladły.

»Oboje, trupom równi, strętwiawszy stojemy,

»Oboje wzrok spuszczony mając, nie mówiemy.

»Aż ja wprzód rozwiązałem język zasromany,

»Abym jad z niecierpliwej wyrzucić mógł rany:

»»Tak mię to, najkochańsza żono, zdradzasz, moja,

»»Za złoto? Tak to na nie łakoma chęć twoja?«

»Ona nic, milczy, gościu, jako kamień wryty,

»Z oczu tylko płynął jej zdrój płaczu obfity.

»Wstyd ją ujął, prawda to; ale gniew surowy

»Oddać mi on mój figiel oddać jest gotowy.

»Dwoi go w sobie sromem serce niecierpliwe,

»Źrzenice jej pałają obie zapalczywe;

»Nakoniec gdy na zachód Febus zniżał konie

»I już w Oceanowem zanurzył je łonie,

»Wpadszy na małą barkę, całą noc bieżała

»Rzeką, która szeroko po dżdżu rozlewała.

»I rano przyszła w pałac rycerza onego,

»Co ją przedtem miłował, co zdrowia swojego

»Tysiąckroć nie litował dla niej, a osoby

»Użyczył mi swej przez złe złej wiedmy sposoby.

»Jako mu wdzięczny beł jej przyjazd, gościu drogi,

»Jako szczęśliwe odtąd nazywał swe progi,

»Kto wierzyć nie będzie chciał? Stamtąd mi wskazuje,

»Iż już nie moja, iż mię więcej nie miłuje.

»Niestetyż, od tego dnia on lubej pociechy

»Z nią zażywa, a ze mnie stroi żarty, śmiechy.

»Ja zaś od smutku jęczę, stękam, schnę, boleję

»I łzami się rozpływam, co godzina mdleję.

»Bo żal im dalej, więtszy piersi mi przeraża,

»Skąd nieszczęśliwy na śmierć żywot się odważa.

»Jednak pierwszego roku, żem ducha biednego

»Nie wytchnął, tę przyczynę, a pewną wiedz tego:

»Przez dziewięć lat, co jeno kolwiek było gości

»U mnie dla ulżywania frasunków, żałości,

»Wszystkiem z tej nienawisnej czary nieszczęśliwej

»Dawałem pić, chcąc rzeczy doświadczyć prawdziwej.

»Każdy swe piersi polał, każdy się najdował

»W tem rosole2422, którego jam naprzód skosztował.

»Zaczem lżej cierpię z wielą; tyś tylko tej doby

»Mądry beł, niebezpiecznej nie chcąc kusić proby.

»Lecz przecię wesołego od godziny onej

»Nie mam czasu, jakom zbył żony ulubionej,

»A ponno w tych dniach winny dług śmierci zapłacę

»Iz żywotem wzgardzonem wiecznie się rozbracę.

»Wieszczka zaś, mój żal widząc, dziwną radość miała,

»Bo się prędszych w swej żądzy skutków spodziewała;

»Ale darmo: tak ją wzrok kwaśny mój rad widzi,

»Jako psa nadgniłego, co się niem świat brzydzi.

»Postrzegła niepochybnie przykrej surowości,

»Postrzegła wnet, iż mój gniew płacić jej chytrości

»Koniecznie usiłuje; tak bez omieszkania

»Do inszego, żałosna, wędruje mieszkania.

»Nie dosyć na tem: bolu przyczyny swojego

»Nie chce mieć blizko, jedzie w kąt świata dalszego

»I tak sztucznie opuszcza te pobliższe kraje,

»Iż mi się wiedzieć o niej nic, nic nie dostaje«.

Gdy tak bolesną skargę, niezgojone rany

Przekładał Rynaldowi gospodarz stroskany,

Ten milczy, zamyślił się, litość w niem wnętrzności

Porusza i do spólnej przychodzi żałości.

Potem rzekł: »Złą poradę, złąć Melissa dała

»I szerszenie jakoby draźnić rozkazała.

»Ale niemniej samemu dziwuję się tobie,

»Żeś szukał, czego naleźć nikt nie życzy sobie.

»Nie dziwuj się, iż złotem piękna twoja żona

»Do złamania przysięgi spólnej przywiedziona:

»Nie pierwsza, nie dziesiąta, nie ostatnia była;

»Siłu w tem pasowaniu, siłu zwyciężyła

»Białych głów chciwość brzydka przednich, które cnoty

»Zapomniawszy, przedały wstyd za kruszec złoty.

»Mniejsza to; sroższąć powiem: srebro nieszczęśliwe

»Wydało niewinnego pana w ręce mściwe.

»Twoja słusznie tak straszną potrzebę przegrała:

»Niestrzymany szturm, sam mi przyznasz, na się miała.

»Albo nie wiesz, jaką ma moc, co złoto broi:

»Murów, wałów, dział, szabel, kopij się nie boi.

»Tyś zgrzeszył mojem zdaniem barziej, niżli ona:

»Niebezpiecznie w tak ślizkiem razie jest kuszona.

»Uważ sam, jeśliby cię nie zwiodła ochota,

»Choć mąż w swem statku jesteś, do pięknego złota«.

To rzekszy, wnet od stołu Rynald się porywa:

Tkwi mu w żywej pamięci cnota sławy chciwa,

Krótkość czasu ściska go, minuty godziny

Nie chce daremnie tracić bez ważnej przyczyny.

Tak gospodarza prosi zarazem ludzkiego,

Aby za pozwoleniem ukłaść się mógł jego.

Ten, iż wszelakiem wczasem wdzięcznemu gościowi

Wygodzie chce, na wolą daje Rynaldowi.

I mówi: »Jako z cery2423 twej zrozumieć mogę,

»Pilną gdzieś, gościu miły, masz przed sobą drogę.

»Nie zbywam cię, Bóg widzi, bo mdłe moje siły

»Dziwnie wielką ludzkością twoją dziś ożyły;

»Ale jeśli cię pędzi gwałt, jako powiadasz,

»Czemuż z swem przewodnikiem w lżejszą łódź nie wsiadasz,

»Gdzie bezpiecznie śpiąc, drogi nie omieszkasz sobie?

»Ja z ochotą żywności rozmajtej dam tobie«.

Wdzięcznie od gospodarza chęć onę przymuje

Rynald i zniewolony uprzejmie dziękuje.

Potem bez omieszkania z pałacu wypada

I w gotową pomniejszą barkę rączo wsiada,

W której legł, długą jazdą przykro spracowany,

A sen mu pokój na wzrok przyniósł pożądany.

Łódź leci, jako strzała, puszczona z cięciwy,

Albo jak po powietrzu ptak, obłowu chciwy.

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz