Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

takie do białej płci szczęście wszędzie mieli,

»Iż wnet jem pozwolono wszytkiego, co chcieli.

»Jeśli oni podarki kosztowne dawali,

»Tysiąckroć upominki na zad droższe brali;

»Siła proszą pań, by jem chęć swą oświadczały,

»Lecz więcej tych, co się zaś w ich miłość wpraszały.

»W tej prowincyej miesiąc, a w tej dwa mieszkają,

»Nie ruszając się, aż gdy próbę pewną mają

»Osobliwej czystości białych głów i wiary;

»Cóż potem, jeden wszystkich widzą zwyczaj stary:

»Jaka w ich domiech, taka i tu się najduje

»Cnota; żaden z nich lepszej nigdy nie szlakuje.

»A potem w jednej tylko już się kochać chcieli

»Dla niebezpieczeństwa, co wielkie stąd widzieli.

»Jednę nalazszy, chować spólną uradzili,

»Byle gdzie obyczajną, piękną utrafili,

»Coby zarówno wolej obu wygadzała,

»Zwłaszcza iż zazdrość w sercach ich postać nie miała.

»»Bo czemuż — mówi mu król — dwaj w jednej nie mamy

»»Kochać się? Białogłowski wszak obyczaj znamy;

»»Sam wiesz, iż takiej na świat natura nie dała,

»»Któraby na mężczyźnie jednem przestać miała.

»»Tak będziem bez wszelkiego mogli mieć silenia

»»Przyrodzone, gdy jeno zechcem, pocieszenia.

»»Spórki1629 żadne nie będą trwały między nami:

»»Jeśliby co przypadło, wnet pogodziem sami.

»»Więc każda snadno na to, tuszę ja, pozwoli,

»»Bo któraż za jednego dwu w łóżku nie woli?

»»I wierniejsza podomno mężom będzie dwiema,

»»Wiarą, cnotą popisać chcąc się przed obiema«.

»Słysząc mowę Rzymianin króla swego taką,

»Na zdanie i na wolą z niem przypadł jednaką.

»Chodzą po różnych miejscach, zwykłe odprawują

»Igrzyska, na ostatek, co chcieli, najdują.

»Bo gdy się w Walencyej1630 czas jakiś bawili,

»Gospodarską trafunkiem dziewczynę zoczyli;

»Smagłej urody, kształtna i nadobna była,

»O rzecz domową z gośćmi staranie czyniła.

»Pierwszych czasów rozkoszne lata i wiek młody

»Nad śnieg bielsze zawsze jej rumienił jagody.

»Ociec, co niedorosłych synów miał niemało

»I któremu ubóstwo zbytnio dokuczało,

»Nie dał się długo prosić, kiedy nalegali

»O córkę i pieniędzy coś siła dawali;

»Dał ją jem, pozwoliwszy, by ją z sobą wzięli

»I do swego królestwa, jeśli będą chcieli.

»Biorą pannę i pociech z nią obfite zdroje:

»Raz ten, drugi raz zaś ów ma rozkoszy swoje;

»Tak więc wzajemne miechy jednako dmuchają,

»Gdy w kominach kowalskich płomień z węgla dają.

»Stamtąd Hiszpanią prześć wszytkę umyślili,

»Potem pragną, Afrykę aby nawiedzili.

»Jadą już z Walencyej, wieczora pierwszego

»W Zatcie1631 u gospodarza stanęli jednego.

»I zaraz według swoich dawniejszych zwyczajów

»Idą kościoły, gmachy widzieć onych krajów;

»Bo tak, gdzie jeno, kolwiek w cudzej ziemi byli,

»Chcąc doskonalszą biegłość w rzeczach mieć, czynili.

»Dziewczyna zaś z drugiemi została służkami

»Dla słania, a ci koni by dojrzeli sami;

»Jedni na przyście pańskie wieczerzą gotują,

»Ci poruczonych sobie spraw inszych pilnują.

»Beł młodzieńczyk w gospodzie, co czasu przeszłego

»Służył, u gospodarza w Walencie onego;

»Z dzieciństwa w tej panience kochał się i ona

»Miłością była k niemu z pierwszych lat wzruszona.

»Postrzegł ją, jako prędko z niemi przyjechała —

»Czegóż miłość nie widzi, choć ślepą została? —

»Lecz z podejrzeniem zgiełku bojąc się jakiego,

»Przywitanie odłożył do czasu pewnego.

»Aż gdy goście odeszli, wnet się dowiaduje,

»Co to są za panowie, gdzie z niemi wędruje.

»Powiada mu Fiametta1632 — gdy ją krzcić kazali,

»Takowe jej rodzice imię własne dali —

»Wszytkę sprawę. »Niestetyż, jako me nadzieje —

»Mówi Grek1633, tak zaś służkę zwano — wiatr rozwieje!

»»Gdym się spodziewał z tobą żyć, kochanko moja,

»»U samego mię śmierci zostawiasz podwoja1634!

»»Już dotąd ciepły z oczu mych strumień popłynie,

»»Póki ciało w proch, a duch w wiatr się nie rozwinie.

»»Takżeś to już jest cudza, takli mię odbiegasz,

»»Tak serce chcąc rozedrzeć me, gwałtem go sięgasz!

»»Jam umyślił, pieniędzy dostawszy z trudnością,

»»Twojem być, wiecznie twoją chlubić się miłością,

»»I na zad wróciwszy się do ojca twojego,

»»Prosić, aby mi szczęścia nie zazdrościł tego«.

»Ściskała ramionami uboga dziewczyna,

»Klnie się srodze, przysięga, iż nie z niej przyczyna,

»Lecz omieszkanie jakieś i niedbalstwo jego

»Trosk takowych z żałością nabawia samego.

»»Dopuść przynamniej — ten zaś mówi jej chudzina —

»»Kiedym tak nieszczęśliwy, gdy jest przy mnie wina,

»»Abym wylał na rękach twych ducha nędznego,

»»Nim ucześnikiem będzie wzrok odjazdu twego«.

»Gdy płacz gorzki i łkanie ciężkie upatruje,

»Fiametta poruszone serce w sobie czuje.

»»Wierz — mówi — jeślim z serca przedtem cię lubiła,

»»Iż wszytko i terazbym, co chcesz, uczyniła;

»»Ale czasu i miejsca nie widzę po temu:

»»Każdy z nich pilnować mię każe oku swemu«.

»On na to: »Jestli jaka miłości skra w tobie

»»Dawnej, każ mi posłużyć przyszłej nocy sobie«.

»»A to jako być może? Czyś zbył — rzekła — swego

»»Rozumu? Ja na rękach tego lub owego

»»We śrzodku każdej nocy sypiam między niemi,

»»Bawiąc ich rozmowami do świtu lubemi«.

»»Mniejsza to — odpowie Grek — nauczę ja ciebie,

»»Jak będziesz miała spólnej wygodzie potrzebie;

»»Tylko pozwól, a dzisia użałuj się mego

»»Nieszczęścia, do pokoju wpuściwszy mię swego«.

»Myśli trochę, słysząc to, potem mu kazała

»Przyść w ten czas, gdy w jnerwospy dusza każda spała;

»Jako drzwi otworzywszy miał postąpić sobie,

»Którędy przyść do łóżka, uczy w onej dobie.

»Grek czuły według nauki mistrzyni kochanej

»Godziny, jak posnęli wszyscy, pożądanej

»Dopatrzy, idzie cicho, drzwi otwiera małe,

»Dybie pomału, kroki włócząc ociężałe.

»Stopy szeroko kładzie, a zadnią się wspiera,

»Nos ściska, gębę dłonią dla tchnienia zawiera;

»Tak więc ostrożnie chodzić w pociemku pragniemy,

»Gdy gozdzia1635 lub śkła zdeptać ostrego nie chcemy.

»Rękę przed sobą niesie, ślepej drogi maca,

»Chód, jako zawieszony, do łóżka obraca.

»Nalazł je, a przyjaciół dwu postrzegszy, nogi

»W zad cicho cofnął: strach go zrazu przejął srogi.

»Zaś przystąpił i miedzy Fiametcine obie

»Kolana wemknąwszy się w cudownem sposobie,

»Twarz z twarzą i swe ręce zrównał z jej rękami,

»Oczy, czoło i wargi całuje wargami;

»I tak trzyma się na niej aż do dnia samego:

»Jedzie mocno, bydlęcia dopadszy dobrego,

»Nie posztą1636, bo odmieniać nie chce zawodnika1637,

»Woli kłusem całą noc biedz bez przewodnika.

»Słyszał król, słyszał Jokond tenten1638 biegu tego,

»Bo łóżko z niemi wespół z ruchania częstego

»Chwiało się; ale jednej obaj myśli byli,

»Przeszkadzać sobie spólnej jazdy nie życzyli.

»Grek potem, gdy swą drogę wesoło odprawił,

»Poszedł, a w pośrzodku ich Fiamettę zostawił;

»Która wstawszy, do panów chłopiąt zawołała,

»Widząc, słońcu jutrzenka iż ustępowała.

»Król zasię rzecze, wstając, Jokondowi swemu:

»»Leż ty, bracie, a spoczni utrudzeniu twemu,

»»Bo tej nocy tak wielką odprawiłeś drogę,

»»Iż się ja wydziwować tej prącej nie mogę«.

»Wnet Jokond rozśmiawszy się, tak odpowie jemu:

»»Raczej ty, królu, zdrowiu sfolguj, radzę, twemu;

»»Po tak ciężkiej robocie, chcę, byś go szanował:

»»Dosyć, iżeś całą noc na klaczy polował«.

»»Bez wątpienia — rzekł zaś król — uwierz mi żadnego,

»»Zemknąłbych beł zraz charta ze smyczy mojego;

»»Aleś ją sam tak dobrze osiadł przeszłej nocy,

»»Żeby cię beł nie zraził mąż najwiętszej mocy«.

»»Twój sługa — znowu Jokond — jestem — rzekł do niego —

»»Uczyń to, gdy jeno chcesz bez żartu takiego.

»»Znam ja moję powinność: rad ustąpię tobie,

»»Gdy tego szczwania częściej będziesz życzył sobie«.

»Kiedy temi żartami na się nacierali,

»A po nich do ostrzejszych słów przystępowali,

»Rozumiejąc, iż jeden śmieje się z drugiego,

»Gdy w nocy nie chciał konia ustąpić spólnego,

»Zawołali Fiametty, co pobliżu1639 była,

»A twarz bladą z przestrachu bojaźń jej czyniła,

»Aby sama przed niemi szczerze powiedziała,

»Z kiem tak wiele mil, wespół leżąc, ujechała.

»Z krzywa patrząc, z Jokondem dowiedzieć się tego

»Chce król, kto przy nich wczasu zażywał lubego;

»Sami do odpowiedzi uszu nadstawują,

»Kto skłamał, kto się zaparł, wiedzieć usiłują.

»A ta do nóg królewskich nizko się rzuciła,

»Grzech wyznawa; aby go odpuścił, prosiła;

»Wątpi o zdrowiu, widzi, iż zdradę poznano,

»Co się jej, jako żywo, wziąć nie spodziewano.

»»Odpuść mi — mówi — panie i ty, proszę, drugi,

»»Żem na uprzejme wspomnieć musiała posługi

»»I na gorącą miłość chłopięcia jednego,

»»Która się już nie mogła zmieścić w sercu jego«.

»Potem szczerze rzecz samę zaraz powiedała

»Przed niemi, jako mu przyść do siebie kazała,

»Tusząc, że się żaden z nich nie domyśli tego,

»Raczej rozumieć będzie jeden na drugiego.

»Jokond z królem po sobie pojrzawszy, zdumieli,

»Dziwują się, bo jeszcze nigdy nie słyszeli,

»Aby kiedy inszy dwa byli oszukani

»Tak sztucznie i niewieścich zdrad w sieć uwikłani.

»A gęby otworzywszy, śmiechu serdecznego

»Zażywają, łóżka się ułapiwszy swego,

»Na które się pospołu oba porzucili,

»Trzymają się za piersi, oczy zamrużyli.

»Zaledwie już od śmiechów oddychają onych,

»Które jem wyciskają łzy z oczu zamknionych;

»Mówią: »Jako pilnować żon swoich będziemy,

»»Jeśli dwaj tej, z nią leżąc, ustrzedz nie możemy

»»Chociaby oczu miał mąż, jak włosów, na głowie,

»»Nie ustrzeże jej nigdy, wierz, królu, mej mowie.

»»Ato ta miedzy nami dość ścisło sypiała,

»»Przecię obu, sam widzisz, chytrze oszukała.

»»Tysiąceśmy białych głów pięknych probowali,

»»Miedzy temi i jednej jeszcze nie doznali,

»»Aby odmówić miała i gardzić prośbami;

»»Toż i drugie uczynią i postąpią z nami.

»»Jednaka ich jest wola, chęć i skłonność wszędzie,

»»Ale ostatnią próbą niech nam i ta będzie.

»»Słusznie tedy, iż do żon swoich się wróciemy,

»»Gdy cnotliwszych wyszukać nad nie nie możemy«.

»Tak rzekł Jokond, a potem Fiametcie kazali

»Po jej kochanka, bo chcą, aby go poznali.

»Ta go przyprowadziwszy, stawiła przed niemi,

»Ci zaś wziąwszy oboje, w domu przed wszytkiemi

»Posag, dostatki dają i ślub jem brać każą,

»A sami się do domu powrócić odważą.

»Wsiedli na konie, jadą wprost ku zachodowi

»Ani się chcą przeciwić swych żon występkowi«.

Tu gospodarz, po więtszej już zemdlony części,

Przestał i swojej koniec uczynił powieści.

Słuchał pilno Sarracen, słowa namniejszego

Nie mówiąc do skończenia prawie ostatniego;

Potem rzekł: »Ja się pierwszy nie dziwuję temu

»I wierzę, że przeciwko narodowi złemu

»Chytrych niewiast mężczyzna lekarstwa żadnego

»Nie najdzie, choćby szukał aż do dnia sądnego«.

Co słuchali pospołu, jeden miedzy niemi

Beł mędrszy i obciążon laty dojrzałemi;

Ten nie mogąc trwać, aby dłużej białe głowy

Miały być tak przykremi znieważane słowy,

Do gospodarza twarz swą obrócił onego

I rzecze: »Dosyćeśmy cierpieli twojego

»Fałszu, który namniejszej nie ma prawdy w sobie

»Nabajałeś się, bracie: czas już milczeć tobie.

»I temu ja nie wierzę, coć tę historyą

»Powiedział, nienawiścią rzecz swą zdobisz czyją.

»Choćby ewangelista dobrze beł ten isty:

»Już tu hojnie jad wylał na nich oczywisty

»I złem raczej mniemaniem mówił uwiedziony

»I z rozsądka zdrowego beł snać obnażony.

»Słyszałbyś beł, przysięgę ja tobie, od niego

»Insze słowa, gdyby gniew nie wrzał w sercu jego

»I kiedyby beł prawdę chciał powiedzieć tobie,

»Szersze pole chwalić ich i smakować sobie

»Z materyą mógł on mieć tysiąckroć prawdziwszą.

»Bo cóż za dziw, choć kiedy jednę mniej cnotliwszą

»Miedzy dobremi widział? Miałże już zarazem

»Lżyć, potępiać i mieszać dobrych z złemi razem?

»Wiedz, iż twój Waleryusz nie mówiłby tego,

»By się radził rozumu, a nie gniewu swego.

»I ty sam powiedz, jakoćjnił jest ten wiek stary,

»Z swemi gości, jeśliście dotrzymali wiary

»Żonom waszem, gdy różna czasem się trafiła

»Okazya, do cudzych co was prowadziła.

»Wiem, iżeście nie jeno dość często prosili

»Nadobnych, ale jeszcze i z chęcią płacili.

»Bo takiej nie mogliście, coby się kłaniała

»Wam sama, naleźć nigdy, choć złą sławę miała.

»Więc niepodobna to jest, aby miedzy wami

»Beł ten, coby poigrać z cudzemi żonami

»Nie chciał, nadzieję tylko wziąwszy przed się taką,

»Iż z swem zamysłem — wolą najdzie ich jednaką.

»Cóż, kiedyby was samych wprzód jeszcze wzywano,

»Albo podarki jakie umyślnie dawano!

»Wyskoczyłby i z skóry od radości drugi,

»Chcąc się zachować, chcąc swe oddać w skok posługi.

»Tych zdrad, których po żonach doznali mężowie,

»Jeśli każdy z nich szczerą o tem prawdę powie,

»Sami byli przyczyną w domu własnem, tego

»Nie biorąc, co chcieli mieć u sąsiada swego.

»Miłuj, bracie, aby cię wzajem miłowano,

»I bierz tą miarą z chęcią, jakąć dawać chciano.

»Na ten uraz1640 lekarstwo prędkobyście mieli,

»Gdyby na zdaniu mojem wszyscy przestać chcieli.

»Niechby to prawo było, aby każda żona

»Dała garło, w tem grzechu brzydkiem naleziona,

»Jeżeli nie dowiedzie na męża swojego,

»Ze on też

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz