Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Każdemu zdarzyć się może, że stając na rozstaju dróg życiowych, zada sobie pytanie: „Cóż wżdy dalej, fortuno, chcesz poczynać ze mną?”…

Wówczas ukojenie znajdzie w lekturze Orlanda szalonego Ludovico Ariosta w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. Śledząc splątane losy rycerzy i rycerek, dzieje miłości i walki, spisane w zgrabnych oktawach, zastanawiać się może, co tak przeraziło krakowskich biskupów, że wstrzymali druk tego dzieła na 180 lat. Może lękiem przejęła purpuratów mądra czarownica (wiedma) Melissa, może rozpięte na skale nagie ciało księżniczki chińskiej Angeliki, może zbrojne ramię Bradamanty lub grasujące samopas olbrzymki, a może podniebne loty gryfa i inne bestie, niczym potwór gender panoszące się w renesansowych stancach?

Ariosto splata ze sobą w gęstą, jednolitą materię wątki z mitologii greckiej, rzymskiej, religijności chrześcijańskiej, średniowiecznych baśni i historii Europy (Orlando jest wszak paladynem króla Franków Karola Wielkiego) oraz dzieje rodów włoskich. Wiele w tych opowieściach fantazji, wiele też kurtuazji. Niektóre postacie rzeczywiste trudno rozpoznać, na przykład ze zdziwieniem przecieramy oczy, czytając: „iż to jest ona Lukrecya, z Borgiów krwie przezacnej, co twarzy pięknością równa się dawnej rzymskiej, cnotą i czystością” (XLII 78, w. 2–4). Z całości jednak eposu rycerskiego mistrza z Ferrary wyłania się jedność historii Europy od starożytności po czasy autorowi współczesne — i to stanowiło istotną wartość dzieła.

Kiedy tłumaczenie poematu Ariosta ukazało się wreszcie (częściowo, do XXV pieśni) w 1799 r., już tekst ten nie mógł stanowić ogniwa łączącego kulturę polską z głównym nurtem europejskim, już świat żył czym innym. Cóż że w opowieści o szalonym z powodu nieszczęśliwej miłości Orlandzie pojawia się wzmianka o Polsce (pieśń X stanca 72)? Polski zresztą od paru lat na mapach nie było, a praca Kochanowskiego — zamiast być żyzną literacką glebą dla kilku pokoleń — pozostała wydobytym z zakurzonej szuflady zabytkiem staropolszczyzny.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Ludovico Ariosto
Epoka: Renesans
Rodzaj: Liryka

Czytasz książkę online - «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ludovico Ariosto

Idź do strony:

prawdziwą,

»»Jeśli mię tu zastaniesz, gdy się wrócisz, żywą«.

»Ostatek słów wzdychaniem gorącem przerywa,

»Nie je, nie śpi, nie pije, twarz w hojnych łzach pływa.

»Serce się w piersiach pada z bólu Jokondowi,

»Żałuje, iż wiarę dał bratu i królowi.

»Potem z łańcuszkiem złotem z swej szyje zdejmuje

»Krzyżyk bogaty i wnet mężowi daruje.

»A beł relikwiami wewnątrz napełniony

»Od pielgrzyma, co wszytkie kołem zwiedził strony

»Palestyńskie; ociec jej przyjął w dom chorego,

»Gdy na zad z Jeruzalem wracał się świętego,

»Ten umierając, na znak miłości swojemu

»Dał go gospodarzowi z ochotą ludzkiemu.

»Tak drogi i tak piękną podarek robotą

»Przyjął wdzięcznie i włożył na szyję z ochotą.

»Ona prosi, aby ją tyle razy wszędzie

»Chciał wspominać, jako nań często patrzyć będzie.

»»Nie dla pamięci — rzekł jej — biorę go od ciebie,

»»Bo rychlej zapomniałbych sam samego siebie,

»»Niż tej miłości, którą takeś mię pożyła,

»»Iż w grobie i po śmierci chcę, byś ze mną była«.

»Tej nocy, co już blizki wyjazd poprzedzała,

»Ledwie na wdzięcznych jego ręku nie skonała;

»Mdleje, trupowi równa, jako martwa, leży,

»Strumień płaczu rzewnego wciąż po piersiach bieży.

»On godzinę przed świtem wstawszy z łoża swego,

»I do sług i do brata poszedł rodzonego;

»I pożegnawszy żonę, w drogę się puszczają,

»Którą wpółżywą dziewki w pościel odnaszają.

»Ci zaś jadąc, żartami trudów ulżywali;

»A gdy ledwo dwie mili spełna ujachali,

»Wspomniał Jokond, krzyżyka że nie wziął swojego,

»Który włożył pod głowy1613 wieczora przeszłego.

»»Niestetyż — mówi cicho — jakom nieszczęśliwy!

»»Gdzie dar kochanej żony, gdzie jest, przez Bóg żywy

»»Jakie wymówki najdę? Będzie rozumiała,

»»Iż szczera miłość u mnie lekką wagę miała!«

»Nabiedziwszy się z myślą, wnet się rezolwował

»Wrócić, aby go sam wziął, jako go sam schował;

»Bo zdało mu się przecię coś niebezpiecznego

»Słać tam, gdzie żona spała, sługę nowotnego.

»Zatrzyma się i rzecze tak bratu swojemu:

»»Ku gościńcowi1614 miej się prosto Bakańskiemu1615,

»»Bo ja na zad do Rzymu stąd powrócić muszę,

»»Lecz nowu dogonić cię prócz zabawy tuszę.

»»Dziwnie gwałtownej, wiedz to, wygadzam potrzebie,

»»Ale nie wątp bynajmniej: stawię się do ciebie«.

»To rzekszy, rączo koniem do Rzymu obraca,

»Cwałem, co w szkapie siły, pilnej drogi skraca.

»Z sług nie bierze żadnego, a gdy świt różany

»Dawał znać, że już za niem dzień idzie rumiany,

»Wjechał w dom, udaje się do pokoju swego,

»Gdzie krzyżyka przede dniem zapomniał złotego.

»Dybie do łóżka cicho, jakby kroki mierzył,

»I ujrzy to, czemuby sam nigdy nie wierzył:

»Żona, snu zażywając bezpiecznie twardego,

»Trzymała z sług podlejszych na rękach jednego.

»Poznał cudzołożnika Jokond zadumiały,

»Zmartwiawszy, nie czuje się, jako skamieniały.

»Widzi, iż pięknie wiary szczerej dotrzymała,

»Choć stokroć, gdy wyjeżdżał w drogę, umierała.

»Jeśli się gryzł i jeśli z widzenia onego

»Beł kontent, niech rozumu każdy pyta swego.

»Bo, żebyście na żonach swych tej nie widzieli

»Próby, wierzyć podomno będziecie woleli.

»Co miał rzec, co miał czynić Jokond nieszczęśliwy?

»Ująwszy się za swą broń, pomsty prędkiej chciwy,

»Chciał zdrajców oraz przebić; lecz nie pozwalała

»Zbytnia ku żenie miłość i ręce wiązała.

»Jeśli go niewolnikiem swem nie uczyniła,

»Patrzcie, że nie jeno się mścić nie dopuściła

»Jawnej krzywdy, ale tak sercem włada jego,

»Iż ścierpiał w oczach swoich zdrajcy łoża swego.

»Stał długo, nie budząc ich, a potem westchnąwszy

»I krzyżyk z pod poduszki, gdzie go schował, wziąwszy,

»Na zad z pokoju idzie cicho przemierzłego;

»Wsiadł na koń i dogonił w drodze brata swego.

»Piękność ona, anielskiej co podobna była,

»Widzą wszyscy, jak się w niem do szczętu zmieniła.

»W pół serca iż mu dosiągł frasunek okrutny,

»Oczy, łez pełne, i sam wydaje wzrok smutny.

»Żaden nie śmie sekretu pytać nieszczęsnego,

»Wszyscy jednak snadno się domyślają tego,

»Iż miłość tych przyczyną melankolij była,

»Co tak prędko szpetną twarz z pięknej uczyniła.

»Oczu z niego nie spuści brat: tak się dziwuje,

»Mniema, iż mu dla tego żal przykry dojmuje,

»Że jednej tylko w domu swej odjechał żony;

»Ten przeciwnem sposobem jest zaś utrapiony,

»Bo samowtórą1616 zdybał. Więc go rozmajtemi

»Cieszy słowy, on czoło marszcząc, z nadętemi

»W ziemię patrzy wargami, lekarstwa żadnego

»Nie chce brać od tych, rany bo nie widzą jego.

»Jedzie z niem, oraz o żal pytać nie przestaje,

»I coby miał umniejszać, bolu mu przydaje;

»Od którego zaledwie już ten nie umiera,

»Gdy drugi przykrem plastrem rany mu otwiera,

»Przypominając żonę, co niefortunnego

»Jest kłopota jedyną przyczyną onego.

»Nie je, nie pije we dnie, sen utracił w nocy

»I siły przyrodzone nie mają swej mocy.

»Oczy się w najeżonem łbie skryły głęboko,

»Nos, rozwlokły po wyschłem obliczu szeroko,

»Nie tylko równać mu się gładkością królowi,

»Ale najszpetniejszemu zabrania1617 gburowi1618.

»Przykra do tego febra tak w skok nastąpiła,

»Iż w Arnie1619 zostać wszytkich zaraz przymusiła1620;

»A jeśli jeszcze co w niem było nieszpetnego,

»Ginie, jak z kwiatu różej, dawno urwanego.

»Prawda to, iż Jokonda żal z serca Faustowi,

»Ale jakoby się miał wymówić królowi,

»Barziej myśli; kłamcą być, zwłaszcza u takiego

»Pana, któremu gładkość równał brata swego,

»Szkaradna to rzecz, widzi, więc w dobrej pamięci

»I obietnice swoje i jego ma chęci.

»Atoli, aby dalej ku Tyczynu jechał,

»Chociaż schorzały, dziwnych środków nie zaniechał.

»Nie chce jednak, żeby go widział tak brzydkiego

»Król nagle, by nie baczył, iż żartował z niego.

»Ale przez list oznajmił, iż u wszytkich dziwy

»Będą wielkie, jeśli z nim brat przyjedzie żywy;

»Bo i niewczas podróżny i powietrza złego

»Odmiana do kresu go pędzą ostatniego;

»Gorączka tak go trapi z febrami zimnemi,

»Iż nie jest ten, jakiego udawał przed niemi.

»Rad beł król, o przyjeździe usłyszawszy jego,

»Bo i wielce poważał przyjaciela swego

»I nic barziej nie pragnął pod ten czas na świecie,

»Jeno widzieć schwaloną gładkość, jako wiecie.

»Ani on o tem myślił ani się frasował,

»Lub pośledni1621 w gładkości lub będzie przodkował;

»Wie dobrze, iż nie nazbyt źle dziać się z niem będzie,

»Choć niżej w porównaniu urodą z niem siędzie.

»Gdy przyjechał, złożenie1622 w pałacu mu daje,

»Cieszy go i nawiedza, częścią z niem przestaje;

»Dostatki wielkie w piciu i w jedzeniu noszą,

»Czczą, szanują, aby beł dobrej myśli, proszą.

»Ten truchleje: rozkoszna wdzięczność z członków spadła,

»Trupowi podobniejszy, twarz rumiana zbladła;

»Żadne gry z gonitwami, słodkie luteń strony

»Nie cieszą go, jak prędko wspomni złość swej żony.

»Naprzeciwko złożenia jego sala była

»Stara, lecz insze gmachy wszytkie przewyszszyła.

»Tam on sam dla ulżenia bolu serdecznego

»Często chodził, kompana nie biorąc żadnego.

»Tam się troskami karmił, łzy pił, dręczył srodze,

»Tam rozpuszczał nieszczęsnem wolne myślom wodze;

»Tam naostatek nalazł — ktoby się spodziewał? —

»Lekarstwo srogiem ranom, dla których omdlewał.

»W kącie samem, gdzie ciemność, jako noc, się zdała,

»Żadnego bowiem tamta część okna nie miała,

»Postrzegł balka1623, od muru kęs odwalonego,

»Przez który dawał promień blask słońca jasnego.

»Przystąpiwszy się, widzi rzecz zaraz cudowną

»I do wierzenia mało samemu podobną;

»Chocia w oczach ta sprawa toczyła się jego,

»Tuszył przecię, iż coś wzrok omamiło jego.

»Tą skałubiną1624 wszystkie królowej pokoje

»Widać było, te zwłaszcza, w których drogie swoje

»I skarby i klejnoty przedniejsze chowała

»I do nich żadna panna wniść nigdy nie śmiała

»Prócz świadomszej tajemnic. Tam, gdy rzucił okiem,

»Ujrzał karła, dybiącem co wszedł cicho krokiem;

»Który wziąwszy się w pasy dość ścisło z królową,

»Pod się ją chyżo rzucił jakąś fodzą1625 nową.

»Jokond mniema, widząc to, iż go sny bawiły:

»Tak rozerwane wtenczas jego zmysły były.

»Wytrzeszcza oczy: »Co to — mówi — prze Bóg żywy!

»»Spięż ja, czyli na jawie widzę takie dziwy?«

»Potem ledwie samemu uwierzywszy sobie,

»Na pojedynek, w trefnem co się wszczął sposobie,

»Patrząc, rzekł: »Takżeś i ty brzydką uwiedziona

»»Miłością, choć to króla przedniejszego żona?

»»Toć ja muszę swej za złe nie mieć, iż zgrzeszyła,

»»Bo przynamniej z raźnem się chłopcem pocieszyła,

»»I snadno ją wymówić to przede mną może,

»»Że z zbytniej chęci spólne znieważyła łoże.

»»Więc ta płeć ułomna jest od początku świata,

»»Gdy bystrej zwłaszcza krwi wrzeć młode każą lata.

»»Mniejsza to, choć z podlejszych sług wzięła jednego:

»»Ato ta ucześnikiem ma dziw1626 łoża swego!«

»Wstawszy nazajutrz, nie chce uchybić godziny;

»Będzieli jakie bitwy wczorajszej przyczyny

»Dawać nierówna para, aby widział, życzy.

»Patrzy, czeka, kwadransy z minutami liczy:

»Wnet panią, gdy przed karłem wprzód weszła, obaczy,

»Potem zdrajcę, co do niej znowu zmierzać raczy.

»Radzi sobie, ale ta przykro utyskuje,

»Iż on ją nie tak, jako ona go, miłuje.

»Dziwnie, słysząc te skargi, Jokond się zdumieje;

»Żal mu króla, co tak się niedobrze z niem dzieje,

»Barziej, kiedy czwartego dnia zaś ujrzał potem,

»Iż po karła onego z żalem i z kłopotem

»Trzykroć pannę królowa cicho posyłała,

»Ta zaś, iż do niej nie chciał przyść, odpowiedziała,

»Dla szeląga, który on utracił jednego,

»Gdy się grą z towarzystwem bawił dnia onego.

»Na tak cudowny widok Jokond rozwesela

»Oczy, zwykłej czołu twarz śliczności udziela;

»Ociera łzy, już lepszej pełen jest nadzieje,

»Płacz w radość mieni, sercem i usty się śmieje.

»Wraca się do pokoju swego, odmieniony,

»Tłuściejszy, z cerą lepszą, jak urumieniony.

»Z królem brat, słudzy inszy, co w niem upatrują

»Taką odmianę prędką, znowu się dziwują.

»A jeżeli król z serca życzył sobie tego,

»Aby wiedzieć mógł zaraz przyczynę nagłego

»Wesela, niemniej Jokond pragnie wszelakiemi

»Sposoby powiedzieć mu, jako go sztucznemi

»Oszukiwano po te czasy fortelami.

»Lecz chce, aby mu swemi wprzód stwierdził ślubami

»Słowa o tem nie mówić nigdy namniejszego,

»Nie gniewać się, póki duch będzie w ciele jego.

»Przysięga król zarazem na to, iż wszytkiemu

»Dosyć uczyni, choć co opak Jokond jemu

»Powie na osobliwą szkodę państwa jego,

»Na zniewagę korony albo uczciwego,

»Ani się mścić zarazem ani potem będzie

»W cudzem państwie i swojem, w inszych krajach wszędzie;

»Nakoniec podobieństwa nie poda żadnego,

»Przez które winowajca domyśli się czego.

»Dopiero mu powiada Jokond temi słowy,

»Jak już dla zdrad żony swej umrzeć beł gotowy,

»Straciwszy i dobrą myśl1627 i pociechy swoje,

»A z oczu tylko pędząc obfite łez zdroje.

»Gdy niewidomie psował frasunek go tęgi

»Dla zdrajczynej i ślubu łamce1628 i przysięgi,

»Co ulubiwszy z chłopców podlejszych jednego,

»Była mu kwoli w oczach nieszczęśliwych jego.

»Ato przecię tak ważne w wyszszem zamku było

»Lekarstwo, iż żal wczora wszystek uśmierzyło;

»Bo choć to na uczciwem szwank nieladajaki

»Odniósł, ale iż on sam nie beł jeden taki,

»Rad wielce. Tak z niem mówiąc, do dziury go wiedzie,

»Przez którą, jak na cudzej klaczy kształtnie jedzie,

»Jak kole ostrogami, jako nią kieruje

»Brzydkie karlisko, wnet mu palcem ukazuje.

»Tak szkaradny postępek widząc król swej żony,

»Strętwiał, twarz się zmarszczyła, oczy, jak szalony,

»Wywraca, prosto ścianą chce tam skoczyć oną.

»Lecz Jokond obietnicę, przysięgą stwierdzoną,

»Przypomina; tak zamilkł, gniew przykry połyka,

»Choć w pół serca uczynek bezecny go tyka;

»Z źrzenic skry szczere lecą, twarz pała ogniami,

»Gryzie wargi, włosy rwie i zgrzyta zębami.

»Potem rzekł: »Co mam czynić? Powiedz, bracie drogi.

»»Dla ciebie skarany być występek tak srogi

»»Nie może; bo co do mnie, jako stoję żywy,

»»Już bych ja, już gniew pomstą napasł sprawiedliwy«.

»»Opuśćmy — rzecze Jokond — oba zdradne żony,

»»A udajmy się wespół różne widzieć strony,

»»Abyśmy taki figiel cudzem oddawali,

»»Jaki naszem służkowie marni wyrządzali.

»»Obaśmy młodzi, oba rozkoszną pięknością

»»Tak uczczeni, iż trzeci naleźć się z trudnością

»»Będzie mógł dla jakiego porównania z nami.

»»Już tak, milcząc, puśćmy się rychło w drogę sami:

»»Snadno białych głów wszędzie dostaniemy takich,

»»Co z naszą wolą myśli będą też jednakich.

»»Jest gładkość, są pieniądze: wprzód się nie wróciemy,

»»Aż z tysiąca żon cudzych korzyść odniesiemy.

»»Wiesz dobrze, jako i czas i pielgrzymowanie

»»Dawniejsze troski z naszych serc i frasowanie

»»Niszczą, starą zaś miłość i serce zranione

»»Goją zabawy, z białą płcią indziej wznowione«.

»Król to słysząc, puścić się w drogę dnia onego

»Zaraz chce: tak mu rada podoba się jego.

»Wychodzą, giermków tylko dwu sobie obrawszy,

»Spólną miłość i spólną przyjaźń obiecawszy.

»Odmieniając się w szaty, już przeszli Francyą,

»Włoską ziemię, Niderland z wesołą Anglią,

»A

Idź do strony:

Darmowe książki «Orland szalony - Ludovico Ariosto (internetowa biblioteka naukowa txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz