Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Anafielas to epos autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego, opowiadający o dziejach Litwy z czasów panowania wielkiego księcia litewskiego Witolda Kiejstutowicza.
Książę Witold jest jej głównym bohaterem, pojawia się również książę Jagiełło, który później doprowadził do powstania unii Litwy i Korony. Anafielas to jedno z dzieł, dzięki którym Kraszewski jest bardzo ceniony przez Litwinów — w swoich utworach ocalił pogańską i wczesnochrześcijąńską historię Litwy. Epos był wydawany w latach 1843–46.
Kraszewski był jednym z najważniejszych — i najpłodniejszych — pisarzy XIX wieku. Wciągu 57 lat swojej działalności napisał 232 powieści, głównie o tematyce historycznej, społecznej i obyczajowej. Zasłynął przede wszystkim jako autor Starej baśni.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Józef Ignacy Kraszewski
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Anafielas - Józef Ignacy Kraszewski (wirtualna biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Ignacy Kraszewski
wydobył
Głos, co za chwilę na wieki miał zgasnąć.
— Ludu mój! — rzecze — klęski na was spadły!
Wróg niszczy Litwę i brańców zabiera!
Co dzień mniéj ludzi z wyprawy powraca,
I co dzień sioła szérocéj pustują324,
I co dzień pola szérzéj chwast pokrywa!
Głód na was patrzy! Bogi gościnności
Mór ciężki, karę na winnych zesłały!
Leci na Litwą i płachtą powiewa;
A gdzie się czarny pokaże posłaniec,
Sypią mogiły i po numach325 płaczą!
Grad wasze pola, ulewa ogrody,
A burza lasy co dzień niszczy straszniéj!
I jeszczeż o swych występkach wątpicie?
Jeszcze o gniewie Bogów swych nie wiecie?
Co dzień, to gorzéj! co dzień klęski srogie
Idą, jak płomień po lesie puszczony!
Ludzie padają i sioła się walą!
I Udegita płomienistą brodę
Zwiesił na niebie, czerwonemi oczy326
Spogląda na was i zemstę wam wróży!
Jeszczeż to Bogów błagać wam nie pora?
Oto ja za was na święty stos idę.
Może śmierć moja gniew Bogów ukoi,
Może krew moja zemstę zaspokoi.
Idę i spłonę za was, ludu Litwy!
Lecz bądźcie godni przebaczenia Bogów.
Długo ich zemsta nad ludem się zwleka,
I długo Perkun z piorunami czeka;
A kiedy piérwszy wyrzuci z swéj dłoni,
Nieprędko, dzieci, ujrzycie ostatni!
Trzeba wam wrócić do ojców prostoty,
Do pobożności, do zgody i cnoty;
A wówczas Bogi oblicze rozświecą
I łaski swoje na głowy wam zleją.
O dzieci! nie tak za ojców bywało,
Jako się teraz w naszéj Litwie dzieje!
Częściéj lud Bogów odwiedzał ołtarze,
Lepszemi dary zemstę ich zaklinał
I szczérszém sercem niósł dla nich ofiary.
Insze też czasy przeszły po téj ziemi —
Lata spokojne. Wróg jéj nie napadał,
I mór do pogan daleko gdzieś leciał,
I Perkun burzą nie niszczył zasiewów,
I Ziemiennikas dawał urodzaje,
I Atrymp wody utrzymywał w brzegach;
Podziemne duchy pobożnym służyły.
Nie, jak dziś dla was, szkodliwemi były.
Teraz Pilwite327 twarz od was odwraca,
Auszlawis chorób nasyła tysiące,
Których ni popiół ze Znicza ołtarzów,
Ani kapłanów nie leczy zaklęcie.
O dzieci moje! czas się upamiętać!
Niechaj podróżni swobodni wędrują;
Niech nikt gościowi nie odmówi chleba,
Ni dachu w słotę, ni w nocy posłania,
Ani ogniska, by osuszyć szaty;
Niech zgoda dzieci z ojcami połącza;
Niecił się brat z bratem nie waśni zajadle;
A wówczas Bogi twarz do was obrócą,
I miecz przez poły328 wyjęty nad wami
Nie dotknie karków litewskiego ludu. —
Tak mówił starzec; lud płakał, słuchając;
A wejdaloci na cztérech ołtarzach
Palili Bogóm błagalne ofiary.
Potém znów Krewe podniósł głos do ludu,
I długo mówił, i mówił ze łzami,
I żegnał wszystkich; wszyscy go żegnali,
Padali na twarz i łkając płakali.
Nareście329 ustał starzec, ręką skinął,
Stanął na stosie, wzniósł oczy do nieba,
Modlił się długo i lud błogosławił.
Usiadł; a ogień wziąwszy poświęcony,
Sam stos, ostatnią ofiarę, podpalił.
Wyschłe się drzewo zajęło, i w chwili
Gęsty dym starca osłonił dokoła.
Niekiedy tylko wiater330 go rozpędzał;
I wówczas widać było na wierzchołku,
Jak siedział niemy bez krzyku, bez jęku,
I zdał się wolno w płomieniach usypiać.
Trąby i rogi, śpiewy i piszczałki,
Razem z płomieniem dokoła zawrzały.
Nim Bodziawołos331 wałundę332 dosypał333,
Popioły tylko zostały z ofiary,
A starca tylko u ludu pamiątka.
I już nowego krewe wejdaloci
W wrota świątyni wesoło przywiedli;
Tłum go odgłosem powitał wesołym,
I łez wylanych przed chwilą zapomniał.
Kiedy ostatnia głównia334 dogasała,
Witol, z łez mokre ocierając oko,
Westchnął i spójrzał335 — przed nim liść wzlatywał;
I on za liściem w nieznajomą stronę
Puścił się, modląc do Boga podróżnych336.
Szedł smutny Wilol ze spuszczeną głową;
A miecz Krewejty zwieszony u pasa
Wlókł się po trawie, brzęczał po kamykach.
Za nim z Romnowe pomięszane337 głosy.
Jakby wspomnienia przeszłości, goniły.
Szedł ku południu, bo tam liść przewodnik
Leciał, wiatrami po drodze niesiony.
Piérwszy raz sam się puszczał w podróż długą;
Lecz chociaż świata mało widział okiem,
Przeczuł go duszą i zmierzył myślami.
Marząc, do lasu dostał się gęstego,
I usiadł spocząć na zieloném wzgórzu,
Pod wielką jakiejś rodziny mogiłą.
Na niéj, jak gdyby gwiazda z niebios spadła,
Leżały siwe w sześć promieni głazy.
Z strony południa zawarte kamieniem
Wrota mogiły, na resztę rodziny,
Ns dzieci ojców i ta mężów żony,
Zieloném darniem338 kryjąc się, czekały.
Tu usiadł Witol spocząć i podumać.
Gaj, szumiąc cicho, do snu go wyzywał;
I strumień święty, nad którego brzegiem
Choroby starte na szmatach wisiały,339
Szemrał, w gęstwinę lasu się wdzierając.
Zaledwie oczy lekki sen przymykał
I stos mu Krewy marzyć się zaczynał,
Usłyszał łoskot. Górą ptak przeleciał;
Kracząc, zawisnął ponad nim wysoko,
I znowu zniknął za drzew gałęziami.
Lecz w głosie ptaka, i locie, i pierzu,
Poznał, że puszczy nie był to mieszkaniec,
Ale duch zpod340 stop Perkuna puszczony,
Który po świecie zemstę jego nosił;
Powstał więc, jakby do walki wyzywał,
I oparł rękę na rękojeść miecza
Wtém białą drogą, wijącą się w gaju,
Ujrzał ku sobie idącego starca.
Siwą miał brodę, ubogie odzienie,
Laskę podróżną, nogi bez obówia341,
Na plecach sakwy, nakrycie na głowie,
Co sigonotów włóczęgów znaczyło
Zbliżał się, chwiejąc, powoli, i mruczał,
I na Witola zpode342 łba spozierał;
Stawał, szedł mowo; a gdy się z nim zrównał,
Odetchnął chwilę i tak go powitał:
— W imie343 Bentisa, w imię Kielo-Dewas344,
Bądź pozdrowiony, wędrowniku młody!
Wszak pewnie idziesz od strony Romnowe? —
— Z Romnowe, ojcze! — I ja się tam ciągnę.
Ale za późno: bo Krewe Krewejto,
święty nasz ojciec, pewnie się już spalił? —
— Kiedy ostatnia głównia stosu gasła,
Jam wówczas, starcze, z Romnowe wychodził. —
— Szkoda! straciłem do ludu przemowę!
A tak z daleka szedłem na ten obrzęd,
I po jałmużnę, którą już zapewne
Pomiędzy naszych rozdzielić musieli. —
— Śpiesz się, a może trafisz na jałmużnę.
Ja nie mam, czém ci dopomódz345 na drogę,
Sam jestem biedny, a idę daleko. —
— Niechaj cię Bogi szczęśliwie prowadzą.
Dokądże idziesz? —
— Na Litwę głęboką. —
— Wojak, czy dworak, czyś poseł xiążęcy346? —
— Podróżny tylko. — Wolny, czy poddany? —
— Spójrzyj347 na włosy, dość ci tego będzie;
Spójrzyj mi w oczy, ja ci nie odpowiém. —
— Do swoich pewnie, do ojca, do matki? —
— Jestem sierota, idę — do mogiły. —
— Do ojca? —
— Prawda. Zkądże348 wiész to? starcze! —
— Zkąd? Wszak mówiłeś, bym ci spójrzał w oczy;
A ja z twych oczu więcéj cóś poznałem,
Niż może chciałeś, żebym się dowiedział. —
— Nie mam tajemnic, z niczém się nie kryję. —
— Z niczém? Żartujesz ze starca, młodzieńcze!
Wielem ja ludzi widział już na świecie,
Wielem ja rzeczy ukrytych odgadnął;
I w twém jest sercu wielka tajemnica. —
— Może. Idź, starcze! Niech cię Kielo wiedzie.
Trafisz w Romnowe jeszcze na jałmużnę.
Ztąd349 niedaleko. Nie baw350 się, pośpieszaj.
Na prawo droga wiedzie na dolinę,
Kładka na rzece, i ujrzysz dąb święty. —
— Chwilę, mój młody! Czegoż się mam śpieszyć?
Wszakże usiadłeś spocząć pod mogiłą.
Spoczniemy oba. Bentis dopomoże,
I my się lepiéj zapoznamy z sobą. —
Witol nieufnie na starca poglądał:
Bo z oczu jego jakiś blask złowrogi,
Jakaś myśl dzika zdawała się łyskać;
Lecz na Bentisa zatrzymał się imie351;
Nie śmiejąc ruszyć, pozostał na miejscu.
Starzec swe sakwy na ziemi porzucił,
A sam powoli usiadł pod mogiłą.
Milczeli oba, spoglądali tylko.
Z podróżnych węzłów dobył sigonota
Mizerną strawę, i, szepcąc modlitwy,
Rzucił ofiarę, nim zaczął pożywać.
Witol w milczeniu spoglądał na niego.
— Idziesz daleko — rzekł mu wróżbit352 stary —
A z czémżeś, bracie, wybrał się na drogę?
Czy masz ty zapas? czy ufasz w gościnę? —
— W imie Nemejas i Peskis gdy wezwę,
Któż mi ogniska i chleba odmówi? —
— O! jest już Maras353 na Litwie od dawna,
A to znak przecię jest niegościnności.
Źleś się, mój młody, wybrał w długą drogę. —
— Mam łuk, by ptaka w południe zastrzelić,
I miecz, by drzewa na ogień narąbać. —
— Nie zawsze ptaki na podróżnych lecą,
Nie zawsze lasy będziesz miał na drodze.
A wiészże drogę do ojca mogiły? —
— Wiém — odpowiedział Witol zadziwiony,
Zmierzając starca oczy ciekawemi.
Lecz sigonota na dół spuścił głowę,
I znów spokojny jedzenie pożywał.
— Pozwól — rzekł potém — powróżyć na drogę. —
— Nie mam, mój ojcze, czém za wróżbę płacić. —
— A kiedy nie chcę od ciebie zapłaty? —
— To i ja wróżby od ciebie nie żądam. —
— Dasz mi twycb włosów garsteczkę w zastawie. —
— Nic nie dam, ojcze! — Witol powstał z ziemi
I chciał odchodzić. Lecz i starzec powstał;
Ale nie starcem; wzniósł się na mogile,
Urósł w wielkiego za chwilę olbrzyma,
I głową dosiągł najwyższego dębu,
A ręce długie, jak dębu konary,
Ku młodzieńcowi wyciągnął skwapliwie.
On za miecz porwał, i o drzewo sparty
Czekał napadu śmiało i spokojnie.