Senat szaleńców; Proza poetycka; Utwory radiowe - Janusz Korczak (czytac txt) 📖
Senat szaleńców obraduje w szpitalu psychiatrycznym: to miejsce, gdzie można wypowiedzieć wszystko, nawet najbardziej niedyskretne diagnozy społeczne, nawet najbardziej rewolucyjne propozycje reform. Sztuka została wystawiona w roku 1931 na deskach teatru Ateneum w Warszawie w reżyserii Stanisławy Perzanowskiej.
W zbiorku znajdziemy także zbiór modlitw „Sam na sam z Bogiem”, pełnych pokory i świętego zwątpienia, chwytające za serce „Felietony radiowe”, obyczajowo-filozoficzne dialogi „Bezwstydnie krótkie”, wakacyjne obrazki „Pedagogiki żartobliwej” i nowatorskie spojrzenie mądrego pedagoga na wielką postać biblijną w rozważaniu: jakim dzieckiem był mały Mojżesz? Ten ostatni utwór zachował się tylko jako przekład hebrajski, wydrukowany w październiku 1939 r. w piśmie „Omer” w Palestynie. Obecną publikację zawdzięczamy tłumaczeniu Ewy Świderskiej i Hanny Kirchner.
- Autor: Janusz Korczak
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Senat szaleńców; Proza poetycka; Utwory radiowe - Janusz Korczak (czytac txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Janusz Korczak
4. Jej palce delikatnie pogładzą twą główkę, która jeszcze nie wie, co to ból i strach.
5. W dłoń ujmuje obie twoje rączki, w ręce bierze obie twoje stopki, które jeszcze nie dotknęły ziemi.
6. Patrzy na ciebie, jakby całowała, bo tylko oczy matki potrafią cichym pocałunkiem błogosławić.
7. Jej oddech pieści łagodnie, a serce bijące mówi ci: bądź szczęśliwy.
8. Niech będą jasne twe sny, a ja będę się starać, by moja łza nie spadła na twoją twarzyczkę.
9. Odpędzę natrętną muchę, by nie dotknęła czoła, twych usteczek, twych oczu, nawet jednego włoska, nawet koniuszka włoska na twej głowie.
10. Lekko, leciutko wargi matki dotykają płótna tam, gdzie leżała rączka, co się poruszyła, a ono jeszcze ciepłe.
1. Powiedziała Jochewed do Amrama: — Ukryjmy naszego syna! A Amram na to: — Uczyń według rozumienia twego.
2. I znów rzekła Jochewed: — Schowajmy naszego chłopca! Zaś Amram: — Biada niewolnikowi, co sprzeciwia się rozkazom króla.
3. A może tak rzekł Amram: — Lepiej dziś to zróbmy, zanim nadejdzie bezlitosne jutro. Nie będzie nam jutro lżej: dziecko niechybnie porwą Egipcjanie; cóż nasze uczucia zmienią. A Jochewed na to: — Nie, nie, każda godzina, którą spędzam z mym dzieckiem, jest mi droższa nad wszystko. Czyż nie ty powiedziałeś, że faraon może zmienić rozkaz? Może jutro?
4. Albo tak: — Niechaj rośnie i nauczy się mówić, aby jego słowa stały mu się tarczą, tak jak moje ramię jest mu dziś puklerzem.
5. I jeszcze mówiła Jochewed: — Nie mam żywicy i smoły, nie skończyłam koszyka, brakuje mi trzciny. Dopiero gdy skończę koszyk, niechaj stanie się według rozkazu.
6. Na to Amram: — Nie zdołamy długo go ukrywać. A Jochewed: — Woda jest zimna; poczekajmy, aż Nil będzie cieplejszy.
7. Albo tak mówiła Jochewed: — Wybrałam miejsce. Zaniosłam go tam, lecz wróciłam.
8. Albo tak: — Jutro go zaniosę; pozwól, by został ze mną jeszcze jedną noc. Na co Amram: — Czyń, jak uważasz, lecz pamiętaj, że źle będzie z tym, kto przekroczy rozkaz królewski.
9. I jeszcze mówił Amram: — Dzień w dzień Egipcjanie wielu hebrajskich synów wrzucają do Nilu. A Jochewed na to: — Lepiej by nie rodzić hebrajskim niewiastom, niechaj nie rodzą się dzieci w tej ziemi, gdzie niebo jest niebem niewoli, słońce jest słońcem niewoli, a wody są wodami śmierci. Tak mówiła i gorzko płakała.
10. Pomyślałem sobie, że takimi słowami mogli mówić ze sobą Amram i Jochewed, pełni trwogi o losy swego syna Mojżesza, którego w owym czasie nazywano inaczej, bo jeszcze mało kto wiedział, że jest chłopcem.
1. Czytam: „I kryła go przez trzy miesiące”. Dlaczego nie przez rok, przez pół roku? Czytam: „I nie mogła ukrywać go dłużej”. Dlaczego?
2. Trudno jest ukrywać cokolwiek, tak by nie znalazł tego ten, kto szuka. Egipcjanie zaś z pewnością szukali chłopców, których ukrywali hebrajscy niewolnicy.
3. Trudno kłamać, gdy pytają: trzęsą się ręce, w oczach strach, a twarz to czerwienieje, to blednie.
4. Srogi jest rozkaz królewski; tak było zawsze. Tym, którzy nie posłuchali, groził karzący miecz; ukryty przez rodziców chłopiec miał być zabrany z domu i zgładzony. A jeśli tak, to już lepiej było oddać go wodzie niż bezlitosnemu żelazu.
5. Albo tak było: kto nie usłucha królewskiego rozkazu, zostanie zabity wraz ze swymi dziećmi.
6. Nasłuchuje Jochewed kroków, a serce jej mówi: — Pewnie już nadchodzą żołnierze, by zabić mego męża i obu mych synów. A gdy Mojżesz zapłacze, zrywa się przerażona z łóżka: — Nie wolno ci płakać, jeżeli masz pozostać wśród żywych.
7. Zaś mały Aaron pyta: — Mamo, czemu moja siostrzyczka jest chłopcem jak ja? Dlaczego twoja córka jest synem? A Jochewed: — Bądź cicho.
8. Zaś Egipcjanin mówi: — Twoje dziecko jest podobne do chłopca, a nie do dziewczynki. Jak mu na imię?
9. Hebrajska sąsiadka wie, zna prawdę i myśli posępnie: „Czemuż to mego syna wrzucono do rzeki, a chłopiec Amrama i Jochewed jest żywy i rośnie; czy oni i ich dziecko są lepsi ode mnie?”
10. Dzień i noc. Ranek, dzień, wieczór i noc. Co robić? Jutro, a może jeszcze dziś, wieczorem, kiedy zajdzie słońce nad Nilem.
1. Skąpe są słowa Biblii, lecz nie brakło w niej opowieści o tym, jak Jochewed „powlekła koszyk żywicą i smołą”. Szykowała go długo i starannie, wielokrotnie służył za kołyskę: czy mały może w nim leżeć, czy wygodnie mu będzie, kiedy nadejdzie czas?
2. W ciemnym kącie pokoju stoi trzcinowy koszyk, więc mały Aaron pyta: — Co to, dla kogo, po co? A matka: — Nic nie mów, synku, nie wolno pytać.
3. Ostatnia noc. Po raz ostatni Jochewed daje piersi swojemu synowi, by nie był głodny.
4. Już czas. Idzie. Kładzie go do koszyka i wynosi z domu. Czy zna już jakieś miejsce nad rzeką, gdzie zostawi trzcinowy koszyk? Ileż razy wybierała — tu go położę, nie — tam, nie — może tam.
5. Idzie. Czy spieszy się, czy też zwalnia kroku? Czy daleko do rzeki od domu Amrama? Czy Amram wie, że to dziś, teraz, już? Czy wysłała Aarona gdzieś dalej, by bawił się z innymi dziećmi, by nie wiedział?
6. Czy wpatruje się idąc w twarzyczkę Mojżesza, czy też patrzy prosto przed siebie? Biegnie czy idzie powoli, krok za krokiem, krok za krokiem?
7. Czy spotkała kogoś po drodze, kto spytał: — Dokąd niesiesz swą córkę? Na co ona: — To nie córka, lecz syn, a niosę go nad rzekę. Idę tam utopić mego syna.
8. Czy przysiadała po drodze na kamieniu lub pniu, by odpocząć: — Już nie mogę, tak ciężkie to brzemię; wczoraj byłeś taki lekki, mój mały, czemuż dziś tak ciężkie mam nogi i takie słabe ręce?
9. Czy przemawiała do niego i co mu mówiła, wiedząc jak każda matka, że dziecko nic nie rozumie, a przecież pojmie wszystko?
10. Różne prawdy poznałem, i takie, i inne, o tym, co kiedyś było i jak było, lecz nie wiem, którą wybrać spośród wielu, aby to była moja prawda i ostatnia o tym, co się zdarzyło trzy tysiące lat temu.
1. Widziałem niemało dzieci, widuję je i teraz. Kiedy pytam piastunki, w jakim wieku jest dziecko, a ona odpowiada, że ma trzy miesiące, to myślę sobie: „Taki był Mojżesz, gdy Jochewed go niosła nad rzekę, i ja taki byłem, i ty. Każdy był taki”.
2. Nie jestem uczonym, nie wiem, jakie pałace i jakie świątynie były w Egipcie — bo różne były w różnych czasach. Ale wiem, że tam, gdzie mieszkały dzieci biedaków, było ciasno i ciemno. Tak jak w naszych czasach.
3. Nie ukrywałem dziecka przed żołnierzami wroga, ale mogę zgadnąć, że Jochewed nie wynosiła Mojżesza zbyt często na powietrze. I dlatego lepiej znał noc niżeli dzień.
4. Wyobrażam sobie, jak dziecko mruży oczy ze zdziwienia, patrząc na drzewa zielone i na wysokie niebo; jak oddycha głęboko, pełną piersią wciągając powietrze, i cieszy się, że cały świat jest jasny, wielki i wesoły — prawda, że nie dla wszystkich, bo niekiedy podobny jest słońcu, a niekiedy nocy bez gwiazd.
5. Mały Mojżesz patrzy, marszczy czółko, gaworzy, słucha, cieszy się i rączki wyciąga do matki, a potem ziewa, milknie i zaczyna ssać palec. Każdy człowiek był taki, w starożytności i za naszych dni, zawsze i wszędzie.
6. Niewiele mówi Biblia o dzieciństwie Mojżesza. Tyle tylko, że płakał, gdy córka faraona znalazła go na brzegu rzeki.
7. Czy długo leżał, zanim go spostrzegła córka faraona? Czy płakał, gdy się zbudził? Czy był głodny? Czy przestraszył się, gdy zobaczył obcą twarz?
8. Nie byłem w Egipcie, nie stałem nad brzegiem Nilu i nie mogę powiedzieć: — To tu, w ten piasek, wsiąkały niegdyś łzy małego Mojżesza.
9. Ale widziałem wiele łez dzieci, co nie miały matki albo matka była daleko, biedna, opuszczona, płacząca.
10. Dobrze wiem, że zniknęły pałace i miasta, królestwa upadły, wyginęły narody, rzeki zmieniły koryta i dziś panuje pustynia, gdzie były ongiś ogrody i gaje. I tylko gwiazdy na niebie, łzy dzieci i gorycz matek są takie same jak dawniej.
1. Czytam: „Zaś siostra jego stanęła z daleka, by widzieć, co się z nim dziać będzie”. Pytasz mnie, skąd wiem, że była to siostra Mojżesza, a nie siostra Amrama. Nie wiem.
2. Czytam: „Pewien mąż z rodu Lewiego”; „I poczęła kobieta i porodziła syna”; „I stanęła siostra jego”. Napisane jest tylko: jego siostra. Czyja to była siostra, Mojżesza i Aarona, czy też siostra Amrama, którego żona urodziła syna?
3. Czytam: „Tedy poszła dzieweczka i przywołała matkę dziecięcia”. Nie wiem, co znaczy nad Nilem „dzieweczka”; duża dziewczyna czy mała dziewczynka?
4. Umiem liczyć i dlatego wiem, że Aaron był o trzy lata starszy od Mojżesza, bo napisano w Biblii: „Mojżesz miał osiemdziesiąt lat, Aaron zaś osiemdziesiąt trzy, gdy mówili do faraona”. Lecz nie wiem, ile lat miała Miriam.
5. Czy wiedziała, co czyni Jochewed, i dlatego przekradła się za matką nad brzeg rzeki, bo chciała się dowiedzieć, co stanie się z Mojżeszem? A może Jochewed jej powiedziała: — Idź, postój tam, ja nie mam siły, nie mogę.
6. A może poszły obie — razem czy osobno? Która niosła trzcinowy koszyk? Niewiele o tym w Biblii.
7. Czy Jochewed wiedziała, że dzieweczka ukradkiem idzie za nią? Czy sama jej powiedziała: — Postój tam. A jak dziewczyna czeka: stoi czy też to siada, to wstaje? Długo czy krótko? Czy daleko od rzeki czeka, czy też blisko? Czy skrywa się w cieniu palmy, czy chowa się w trzcinie?
8. Jak matka patrzyła na dziecko ostatni raz? Czy Mojżesz spał w koszyku? Jak wysoko stało słońce na niebie? Jak odeszła stamtąd Jochewed — biegła czy szła krok za krokiem?
9. O czym myślały obie? Co czuły? Czy dzieweczka czekała godzinę, czy wiele godzin? Jakże dłuży się czas, gdy czeka się w trwodze.
10. Nie wiem, jaka jest prawda o tym, ale będę jej szukał. Bo gdy szukasz zagubionej prawdy, znajdujesz inną, której nie szukałeś, ale ona jest bardzo potrzebna, żeby żyć jak człowiek, który zna i rozumie czasy i sprawy.
1. Kiedy to było — rano czy wieczorem? Jak wysoko było słońce nad rzeką?
2. Czytam: „Wyszła córka faraona, aby kąpać się w rzece, a jej panny przechadzały się nad brzegiem”. Królewska córka nie wychodzi sama, miała przy sobie panny i niewolnice.
3. Dlaczego panny się nie kąpały, dlaczego nie spostrzegły koszyka, przechadzając się nad brzegiem Nilu? Czemu królewska córka, zobaczywszy koszyk, nie zbliżyła się do niego sama, lecz posłała służebną, aby go przyniosła?
4. Powiedziane jest: „I zobaczyła koszyk”, a nie napisano, że usłyszała płacz dziecka, nim je zobaczyła. To znaczy, że Mojżesz nie płakał, lecz leżał sobie spokojnie — był syty, bo nakarmiony przez matkę nie czuł jeszcze głodu.
5. A może hebrajskie dzieci w egipskiej niewoli przywykły płakać cichutko, gdyż matki tak do nich mówiły: — Nie wolno wam głośno płakać, bo zabierze was Egipcjanin.
6. Wielka to była chwila, gdy córka faraona zobaczyła dzieciątko i zlitowała się nad nim. Przecież znała rozkaz faraona, znały go też jej panny i niewolnice — rozumiały, że to niemowlę, porzucone na brzegu rzeki, z hebrajskich jest dzieci.
7. „I zlitowała się nad nim córka faraona”. Zaiste, w innych księgach, u innych narodów także jest napisane, że nad porzuconym dzieckiem zlitują się i starzec, i żołnierz, i pastuch, i wilczyca.424
8. O czym radzą, co mówi córka faraona, a co jej towarzyszki? Czy nie lepiej zepchnąć koszyk z powrotem do rzeki? Co robić? Czy zanieść wyciągniętego z wody do pałacu? Ich słowa są niczym waga, waży się na niej los dziecka, które będzie przywódcą, i waży się los narodu, pozostającego w domu niewoli.
9. Czy pospieszne i błagalne było pytanie, które doszło do uszu królewskiej córki: — Czy chcesz, bym poszła i przywołała hebrajską mamkę, by wykarmiła ci dziecko?
10. Ta, która znała wartość słów wymawianych jako rozkaz królewski, odrzekła krótko: — Idź.
1. Pieśń nad pieśniami425 to będzie, którą miłość matczyna zaśpiewa. Pieśń radości, co tryska niczym źródło ze skały i jest jak manna zesłana z obłoku i jako góra Hermon426 wznosząca się do nieba. Nie jest to pieśń cytry, piszczałek i harf, lecz śpiew matczynego serca, a z oczu Amrama płyną radosne łzy.
2. Radujcie się, niebiosa, słońce blasku pełne i morze dalekie! Cieszcie się, planety, ciesz się, nocy cicha! Weselcie się, winnice i gaje palmowe, i wy, drzewa oliwne, i granaty, i lilie, i róże!
3. Śpiewajcie, ptaszki niebieskie i daniele, i barany, i kozy, i lwiątka, i pszczoły!
4. I ty, góro Synaj, i ty, rzeko Jordan, i szafirowe jezioro Genezaret, i wy, doliny mlekiem i miodem płynące. I ty, Jerozolimo, co będziesz427, a jeszcze cię nie ma! Nie narodził się
Uwagi (0)