Żołnierz samochwał - Plaut (czytac .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Najbardziej znana i jedna z najlepszych sztuk Plauta. Swoją sławę zawdzięcza postaci żołnierza-samochwała, która stała się w literaturze europejskiej pierwowzorem licznych podobnych błazeńskich wojaków, tchórzliwych, lecz chełpiących się swoimi zmyślonymi zwycięstwami, przekonanych o własnej dzielności i powodzeniu u kobiet.
Pyrgopolinices, zakochany w sobie żołnierz-samochwał, pod nieobecność młodego ateńczyka Pleuksidesa porwał i wywiózł do swego domu w Efezie jego ukochaną imieniem Filakomazjum. Spieszący powiadomić o tym Pleuksidesa jego niewolnik, Palestrio, wpadł w ręce piratów i przypadkowo trafił do domu tego samego żołnierza. Rozpoznawszy Filakomazjum, bystry Palestrio potajemnie wysłał list do swojego poprzedniego pana, ściągnął go do Efezu i umieścił w gościnie u znajomego z sąsiedniego domu. Niestety, Sceledrus, wierny niewolnik żołnierza, przypadkowo staje się świadkiem schadzki dwójki młodych w domu sąsiada. Zmusza to Palestria do szybkiej reakcji. Sprytnym sposobem udaje mu się nie tylko przekonać Sceledrusa o niewinności Filakomazjum i zażegnać niebezpieczeństwo. Palestrio zauważa, że dzięki temu nadarza się okazja, by od żołnierza uzyskać dla Filakomazjum i dla siebie o wiele więcej. Aranżuje intrygę, w której oprócz dwojga kochanków weźmie udział także starszy sąsiad oraz najęta specjalnie w tym celu kuta na cztery nogi hetera Akroteleutium ze swą nie mniej rezolutną służącą.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Plaut
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Żołnierz samochwał - Plaut (czytac .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Plaut
tej chwili
Ktoś tam z waszych ludzi, z dachu, przez nasze impluvium
Widział, jak się całowali, tu u nas, ten przybysz
I Filokomazjum.
PALESTRIO
Któż to, kto ich widział?
PERIPLEKTOMENUS
Ano — —
Twój kolega.
PALESTRIO
Ale który?
PERIPLEKTOMENUS
Nie wiem, bo tak szybko,
Tak gwałtownie stąd się porwał.
PALESTRIO
Zdaje się, już po mnie.
PERIPLEKTOMENUS
Krzyczę za nim: „Co tu robisz — mówię — na tym dachu?”,
A on na to na odchodnym: „Małpę naszą ścigam”125.
PALESTRIO
A ja biedny ginąć muszę przez to podłe zwierzę!
A czy ona jest tu jeszcze?126
PERIPLEKTOMENUS
Gdym wychodził, była.
PALESTRIO
Idźże, powiedz, niech tu przejdzie czym prędzej — by w domu
Ją tu u nas zobaczyli. Chyba że chce tego,
Byśmy wszyscy niewolnicy przez to jej kochanie
Za najbliższych towarzyszy krzyże otrzymali!127
PERIPLEKTOMENUS
Już mówiłem. Chcesz co więcej?
PALESTRIO
Chcę. To jej zapowiedz,
Niechże na krok nie odstąpi natury kobiecej128
I niech stale ich naukom i sztukom hołduje!
PERIPLEKTOMENUS
W jaki sposób?
PALESTRIO
Aby tego, który ją zobaczy,
Przekonała swym gadaniem, że jej nie zobaczył.
Choćby ją sto razy widział, to jednak niech przeczy.
Toć129 ma na to usta, język, zdradliwość, przewrotność.
Gdy ją kto do muru przyprze — to niech go odeprze
Swą przysięgą na swój sposób: ma przecież pod ręką130
Fałsz w swej mowie, fałsz w swych czynach, fałsz nawet w przysiędze.
Ma pod ręką swe podstępy, pieszczoty, podejścia.
Bo kobieta, co jest chytra, ta nigdy nie prosi
Ogrodnika o przyprawy: ma przecież pod ręką
Ogród cały z przyprawami — do wszystkich swych szelmostw!
PERIPLEKTOMENUS
Jeśli jest tu, to jej powiem. Lecz nad czym, Palestrio,
Tak głębokoś się zamyślił?
PALESTRIO
Bądźże chwilę cicho,
Aż me plany w głowie zbiorę i aż się namyślę,
Co tu zrobić, jaki podstęp na złego kolegę,
Który widział ją w uściskach. — By to, co on widział,
Stało się czymś niewidzianym.
PERIPLEKTOMENUS
Namyślaj się tedy,
A ja tu odstąpię na bok.
Usuwa się na bok, ciągle obserwując Palestriona i jego mimikę
Popatrzcie no tylko131,
Jaką pozę on tu przybrał: czoło zmarszczył, myśli,
W piersi puka się palcami, jakby chciał wywołać
Z środka na wierzch swoje serce. Teraz się odwraca:
Lewą ręką się podpiera od lewego boku,
Prawą liczy coś na palcach. W bok prawy się palnął132!
Tak gwałtownie! Najwidoczniej plan mu się nie składa.
Teraz znów palcami trzasnął: myślami pracuje;
Raz wraz pozę swą odmienia — patrz, znów głową kręci:
I to mu się nie podoba, co teraz wynalazł.
Choć cokolwiek nam tu poda, nie poda surowo,
Lecz przegotowane świetnie133. Teraz znów „buduje”:134
Brodę podparł jak kolumnę. — Precz, precz z tym widokiem!
Nie, dalibóg, ta budowa mnie się nie podoba.
Bo poecie tak rzymskiemu135, słyszę, pysk podparto,
I dwaj stróże go pilnują cięgiem, dniem i nocą! —
Brawo! Co za szyk w tej pozie136: „Niewolnik z Komedii”!
On tu dziś nie spocznie pierwej, zanim nie dokona
Swych zamierzeń. — Już ma, myślę!
Gdy Palestrio zakamieniał w ostatniej pozie, głęboko zamyślony, Periplektomenus zaniepokojony woła do niego:
Nuże! Pracuj dzielnie,
Czuwaj, nie zasypiaj w pracy — albo może wolisz,
By cię rózgi rozbudziły, różując razami?137
szarpie go
Hej ty! Czyś się wczoraj upił? Słuchajże, Palestrio!
Słuchaj, mówię. Toż się ocknij! Już świta!
PALESTRIO
jakby półsenny, tak głęboko zamyślony
Już słucham.
PERIPLEKTOMENUS
jeszcze więcej podniecony
Czyż nie widzisz: wróg na karku, grzbiet twój zagrożony!138
Chwyć się mocy, by tu pomóc139, spiesz nieopieszale!
Gdzieś ich obejdź, gdzieś przez wąwóz przeprowadź twe wojsko,
Otocz zewsząd wraże140 wojska, naszym przyjdź z odsieczą.
Przetnij wrogom wszelki dowóz, sobie zaś zabezpiecz,
By spokojnie dojść cię mogło i twoich legionów
I jedzenie, i wożenie141, o to dbaj, to pilne!
Znajdź coś, wymyśl, podaj prędko jakiś plan poradny142,
Żeby to, co tu ktoś ujrzał, było nie ujrzane,
Ale to, co tu się stało, by się nie odstało.143
na stronie
Wielką rzecz ten człek poczyna, mocny mur muruje.
do Palestriona
Jeśli weźmiesz rzecz na siebie — ty jeden — tom pewien
Że my wrogów rozbijemy.
PALESTRIO
Tak, biorę na siebie.
PERIPLEKTOMENUS
To ja teraz cię zapewniam, że tego dokonasz,
Co zamierzasz!
PALESTRIO
Niech cię za to Jowisz144 błogosławi!
PERIPLEKTOMENUS
Powiedzże mi, coś wymyślił.
PALESTRIO
Język za zębami,
Gdy cię w wiodę w kraj podstępów; byś wiedział, że u mnie
Jest skład cały tych podstępów.
PERIPLEKTOMENUS
Ja ci ich nie ruszę.
PALESTRIO
Mój pan ma na sobie skórę — ze słonia, nie swoją,
I nie więcej ma rozumu niż — kamień.
PERIPLEKTOMENUS
Wiem o tym.
PALESTRIO
Teraz więc tak rzecz zaczynam, taki knuję podstęp,
By powiedzieć, że tu z Aten do Filokomazjum
Siostra bliźnia145 i rodzona z kochankiem przybyła,
Tak podobna, jak podobne jest mleko do mleka,
I u ciebie jest w gościnie.
PERIPLEKTOMENUS
Brawo, brawo, świetnie!
Tylko chwalić ten twój pomysł!
PALESTRIO
Gdyby zaś niewolnik,
Mój kolega, miał naskarżyć przed panem, żołnierzem,
Że ją widział, jak się tutaj z innym całowała,
To wykażę, że on widział u ciebie tę drugą146,
Jak ją ściskał i całował jej kochanek.
PERIPLEKTOMENUS
Świetnie!
Ja to samo mu odpowiem, gdy mnie żołnierz spyta.
PALESTRIO
Lecz mów, że są przepodobne; I Filokomazjum
Też to trzeba poobjaśniać, by się nie wsypała,
Gdy ją o to żołnierz spyta!
PERIPLEKTOMENUS
Strasznie sprytny podstęp.
Ale... gdy on zechce widzieć... obie razem? Wtedy
Co zrobimy?
PALESTRIO
Nic trudnego, toż trzysta powodów
Da się znaleźć: „Nie jest w domu”, „Wyszła gdzieś na spacer”,
„Śpi” lub „Jeszcze nie ubrana” — „W kąpieli”, „Coś pije”,
„Je śniadanie”, „Jest zajęta” lub: „Teraz nie może”,
„Nie ma teraz na to czasu” — wiele147 chcesz wymówek,
Byle odwlec, byle tylko, tak na pierwszy ogień
Skłonić go, by w to uwierzył, co mu się nakłamie.
PERIPLEKTOMENUS
Dobrze mówisz.
PALESTRIO
Idźże tedy, a gdy ją zastaniesz,
Każ jej, niechaj szybko wraca; i o tym jej powiedz,
Wskaż jej, poucz, niech pamięta dobrze nasze plany,
Cośmy tutaj ułożyli o tej bliźniej siostrze.
PERIPLEKTOMENUS
Ja ci świetnie ją wykształcę. Masz co jeszcze do mnie?
PALESTRIO
Tak, byś obszedł.
PERIPLEKTOMENUS
Więc już idę.
Wchodzi do domu.
PALESTRIO