Żołnierz samochwał - Plaut (czytac .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Najbardziej znana i jedna z najlepszych sztuk Plauta. Swoją sławę zawdzięcza postaci żołnierza-samochwała, która stała się w literaturze europejskiej pierwowzorem licznych podobnych błazeńskich wojaków, tchórzliwych, lecz chełpiących się swoimi zmyślonymi zwycięstwami, przekonanych o własnej dzielności i powodzeniu u kobiet.
Pyrgopolinices, zakochany w sobie żołnierz-samochwał, pod nieobecność młodego ateńczyka Pleuksidesa porwał i wywiózł do swego domu w Efezie jego ukochaną imieniem Filakomazjum. Spieszący powiadomić o tym Pleuksidesa jego niewolnik, Palestrio, wpadł w ręce piratów i przypadkowo trafił do domu tego samego żołnierza. Rozpoznawszy Filakomazjum, bystry Palestrio potajemnie wysłał list do swojego poprzedniego pana, ściągnął go do Efezu i umieścił w gościnie u znajomego z sąsiedniego domu. Niestety, Sceledrus, wierny niewolnik żołnierza, przypadkowo staje się świadkiem schadzki dwójki młodych w domu sąsiada. Zmusza to Palestria do szybkiej reakcji. Sprytnym sposobem udaje mu się nie tylko przekonać Sceledrusa o niewinności Filakomazjum i zażegnać niebezpieczeństwo. Palestrio zauważa, że dzięki temu nadarza się okazja, by od żołnierza uzyskać dla Filakomazjum i dla siebie o wiele więcej. Aranżuje intrygę, w której oprócz dwojga kochanków weźmie udział także starszy sąsiad oraz najęta specjalnie w tym celu kuta na cztery nogi hetera Akroteleutium ze swą nie mniej rezolutną służącą.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Plaut
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Żołnierz samochwał - Plaut (czytac .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Plaut
class="stanza-spacer">
Odwraca się, udaje, że odchodzi, ale zatrzymuje się w drzwiach, by podpatrzeć, co robi Sceledrus.
SCELEDRUS
do siebie
Ej, on mnie chyba nabrał! Jakże to łaskawie
Dał się niby przebłagać! Ja wiem, co on myśli:
By mnie zaraz spętali, skoro tylko żołnierz
Wróci z rynku do domu! I on, i Palestrio
Razem mnie chcą tak sprzedać. Ale ja zwąchałem
I dawno już wiem o tym. O, nie, już ja nigdy
Nie tknę się tej przynęty! Już ja tu gdzieś drapnę.
Na dni kilka się skryję, aże się uciszy
Całe to zamieszanie i gniewy przeminą.
Bom już dosyć przeskrobał, jak na lud występny.181
Lecz —
z nagłą decyzją
niech się co chce dzieje182, ja wracam do domu.
Wchodzi do domu żołnierza.
PERIPLEKTOMENUS
Więc poszedł. — No — wiem teraz na pewno, że często
Świnia, co jest zabita183, ma więcej rozumu:
By sobie dać to wydrzeć, że widział, co widział!
Bo jego oczy, uszy, jego przekonania
Tutaj do nas uciekły! Jak dotąd — jest świetnie;
Kobieta przedowcipnie nam się przysłużyła.
Teraz wracam „na senat”184, albowiem Palestrio
Jest teraz u mnie w domu — Sceledrusa nie ma —
Więc da się obradować „w najpełniejszej liczbie”.
Już idę — bo beze mnie zrobią losowanie!185
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
AKT TRZECI
Palestrio, Periplektomenus, Pleusikles.
PALESTRIO
wychodzi pierwszy z domu Periplektomenusa; mówi do wnętrza domu
Poczekajcie jeszcze trochę w progu, Pleusiklesie,
Wprzód wyglądnąć mi pozwólcie, czy nie ma zasadzki,
Jako że tu radzić chcemy. — Trza miejsca pewnego,
By wróg jakiś nam nie ściągnął łupów z tej narady.186
Dobra rada jest złą radą, gdy wróg z niej korzysta,
A gdy już wróg z niej korzysta — tobie musi szkodzić,
Bo najczęściej ktoś ci ściągnie, co dobrze uradzisz,
Gdy bez troski o ostrożność miejsce narad znajdziesz.187
A wrogowie, skoro tylko plan twój wymyszkują,
Twoim planem, twoim własnym, gębę ci zatkają,
Ręce twoje ci skrępują — i coś im chciał zrobić,
Tobie zrobią! Więc podglądnę, czy też tu z tej strony,
Albo z lewej, albo z prawej, jakiś się myśliwy
Nie podkrada z siecią słuchu188. —
rozgląda się
Nie, tu widok wolny,
Aż do końca tej ulicy. Świetnie. A więc wołam:
Pleusiklesie! Hej! Wychodźcie! Periplektomenie!
Wychodzą Periplektomenus i Pleusikles.
PERIPLEKTOMENUS
Otośmy na twe rozkazy.
PALESTRIO
Łatwo rozkazywać,
Gdy są ludzie tak porządni. — Ale chciałbym wiedzieć,
Czy rzecz mamy tak prowadzić, jakeśmy tu w domu
Uradzili?
PERIPLEKTOMENUS
Toż nic lepiej sprawie nie pomoże!
PALESTRIO
To najlepsze!189 — Pleusiklesie, cóż ty na to?
PLEUSIKLES
Jakże
Mógłbym tego nie uznawać, co wyście uznali?
do Palestriona
Któż mi więcej jest oddany niżli ty?
PALESTRIO
kłaniając się
Prześlicznie!
PERIPLEKTOMENUS
klepiąc po ramieniu Pleusiklesa
O, on już jest zawsze taki!
PLEUSIKLES
Ale to mnie męczy190
Nieszczęsnego. Tak mnie dręczy — i ciało, i duszę — —
PERIPLEKTOMENUS
Co cię dręczy? Nuże, gadaj!
PLEUSIKLES
Że tobie, w tym wieku
Ja narzucam takie sprawy, co godne młokosa,
Lecz nie ciebie i cnót twoich; ty się o to starasz
Z wszystkich sił — i wszystko dla mnie. I mnie chcesz dopomóc
W mej miłości; przy tym musisz takie rzeczy robić,
Których raczej w twoim wieku unikać się godzi,
A nie szukać! Wstyd mi tedy, że tobie w starości
Tyle tych kłopotów sprawiam.
PALESTRIO
wtrąca się
To ty się, człowieku,
Kochasz w całkiem nowy sposób, jeżeli się wstydzisz
Czegokolwiek z twoich czynów! Nie kochasz się wcale,
Pleusiklesie! Tyś nie amant, ale cień amanta!
PERIPLEKTOMENUS
urażony
Jak to? Więc ja w twoich oczach jestem taki stary?
Całkiem już z tamtego świata? Z trumny? Więc ty myślisz,
Że ja żyję już tak dawno? A przecież ja nie mam
Więcej niż pięćdziesiąt cztery, wzrok mam całkiem bystry,
Nogi chyże, ręce zwinne!
PALESTRIO
Choć ma białe włosy,
Jednak w swym usposobieniu wcale nie jest starcem.
Jest w nim jakiś doskonały, wrodzony zmysł życia!
PLEUSIKLES
poprawia się
Tak jest! Przecież ja to widzę, że tak jest, jak mówisz.
Wszakże ta życzliwość jego jest już — — wprost młodzieńcza!
PERIPLEKTOMENUS
udobruchany
Nawet, gościu, w miarę tego, jak mnie lepiej poznasz,
Lepiej poznasz mą życzliwość dla twojej miłości.
PLEUSIKLES
z grzecznym wyrzutem
Aż „poznawać” rzecz tak znaną!
PERIPLEKTOMENUS
[A trzeba samemu
Poznać miłość, gdy chcesz pomóc drugiemu w miłości.]191
By mieć przykład sam na sobie, nie szukać gdzie indziej.
Bo kto kiedyś sam nie kochał, ten pojąć nie zdoła,
Co ma w głowie zakochany. I ja też mam w sobie
Jeszcze coś z miłosnych soków i jeszczem nie oschły
Na to, co rozkoszne, miłe. A potrafię także
Dowcipnisiem być wytwornym, miłym biesiadnikiem
I nikomu się przy uczcie nie zwykłem sprzeciwiać.
Umiem wstrzymać się przy uczcie od rzeczy niemiłych,
Tyle mówić, co wypada — i tyle zamilczeć,
Gdy ktoś inny głos zabiera. A przy tym nie spluwam
I nie charkam, i nie siąkam: w Efeziem192 się rodził193,
Nie w Apulii — i nie jestem — jakiś animulczyk!
PALESTRIO
pół do publiczności, pół do Periplektomenusa
Co za miły „pół-staruszek”194, jeśli rzeczywiście
Nie brak mu tych wszystkich zalet, o których wspomina,
Toż go widać własną piersią Wenus wykarmiła!195
PERIPLEKTOMENUS
Więcej ci mej uprzejmości wykażę, niż powiem.
ale i tak chwali się w dalszym ciągu
Nigdy się do cudzej dziewki przy uczcie nie biorę,
Nie wyciągam rąk po pieczeń, kubków nie wywracam,
Ni też nigdy z mej okazji — że niby przy winie —
Kłótnia uczty nie zakłóci. Gdy mi ktoś niemiły,
idę sobie, nic nie gadam. Gdy leżę przy stole,
To dbam tylko o Wenerę, o miłość, wesołość!
PALESTRIO
Całe twe usposobienie to szczyt uprzejmości!196
Dajcie mi trzech takich ludzi: złotem czystym płacę!
PLEUSIKLES
Lecz nie znajdzie nikt drugiego, co by był w tym wieku
Więcej miły w każdej sprawie, więcej druh druhowi!
PERIPLEKTOMENUS
Będziesz widział, że młodzieńczą znajdziesz we mnie duszę:
Tyle doznasz w wszystkich sprawach usług z mojej strony.
Będziesz chciał mieć pomocnika twardego, szorstkiego,
Ja nim jestem! Będziesz chciał mieć kogoś łagodnego,
Powiesz, żem jest łagodniejszy niżli morze w ciszy.
Będę jeszcze przytulniejszy niż wietrzyk Favonius197!
Albo ci wyczynię z siebie jak najweselszego
Gościa czy też pieczeniarza, lecz pierwszorzędnego,
Lub smakosza najlepszego; a w tańcu, nareszcie,
Wprost niewieściuch żaden nie jest taki jak ja gibki!
PALESTRIO
do Pleusiklesa
Czegóż byś chciał jeszcze więcej — gdyby było można?
PLEUSIKLES
By się jeszcze móc odwdzięczyć za wszystko, jak trzeba,
No i tobie, bo wam sprawiam — widzę — moc kłopotów.
zwraca się do Periplektomenusa
Przykro mi, że ciebie zmuszam do takich wydatków.
PERIPLEKTOMENUS
Głupiś! To się zwie wydatek, co dasz na złą żonę
Lub na wroga — lecz co wydasz czy na przyjaciela,
Czy na gościa, co ci miły — to jest czysty dochód!
A i to za zysk uważa każdy człek rozsądny,
Co się wyda w boskich sprawach. Toteż dzięki bogom
Mam cię za co u mnie przyjąć, i to całą duszą:
Jedz, pij, baw się razem ze mną, oddaj się uciechom!
Wolnym198 jest i dom mam wolny; sam żyję dla siebie.
Wszakże mogłem, dzięki bogom, dzięki mym bogactwom —
Pojąć żonę i posażną, i z rodu świetnego —
Ale po co mam w dom wpuszczać — bydlę, co wciąż szczeka199?
PALESTRIO
Nie chcesz więc? Lecz dzieci płodzić to przecież rzecz miła.
PERIPLEKTOMENUS
Ale milsza rzecz, dalibóg, być człekiem swobodnym.
PALESTRIO
Ty doradzić umiesz mądrze — drugiemu i sobie.
PERIPLEKTOMENUS