Krótka rozprawa między trzemi osobami, Panem, Wójtem a Plebanem - Mikołaj Rej (jak polubić czytanie książek txt) 📖
Krótki opis książki:
Krótka rozprawa między trzema osobami… to dialog z 1543 roku polskiego poety Mikołaja Reja. Utwór ukazał się pod pseudonimem - Ambroży Korczbok Rożek.
Rej oprócz pisania zajmował się tłumaczeniem ale także był politykiem i teologiem. Uznawany za „ojca literatury polskiej”. Krótka rozprawa… zaczyna się od wiersza Ku dobrym towarzyszom. Utwór przedstawia spór tytułowych postaci, które reprezentują trzy ówczesne stany społeczne — szlachtę, duchowieństwo i chłopstwo. W rozprawie poruszane są problemy religijne, społeczne, obyczajowe i polityczne, które występowały w tamtych czasach. Jest to pierwszy utwór w którym wprowadzono mowę potoczną.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Mikołaj Rej
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Krótka rozprawa między trzemi osobami, Panem, Wójtem a Plebanem - Mikołaj Rej (jak polubić czytanie książek txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Mikołaj Rej
ty, panie, w garść piszczy660,
Bo, acz nierówno, ciągni sie661,
Boć być w jamie, panie lisie.
A tak, panie, ta utrata
Zniszczyła świat po ty662 lata,
Wiele zacnych domów zeszło,
I drugich więc bywa teszno663.
Kiedy przydą owy gody664
Niejedny tam więc przygody:
Jedni z wiosek postępują,
Drudzy płatów665 przypisują,
A ono, co nakupili,
Dawno drudzy zastawili.
A prędko ta pycha minie,
Gdy razem bram666 z wioską zginie.
My chudzina przedsie w męce,
Tłukąc sie przez cudze ręce,
Bo każdy folgując sobie,
Wszystko chce zwysić667 na tobie.
A tak, dziwno sie swiat toczy,
Krzywe ma fortuna oczy,
Choć nic tego nie baczymy,
Acz złe, wżdy sobie tuszymy.
Ale by sie każdy uznał,
A nad stan sie nie wyciągał668,
Wieręby snadź własniej było,
Każdemuby mniej szkodziło.
Jestli baczysz, żeś chudzina,
Pij piwo, a niechaj669 wina;
Nie czyń sie pawem670, jestliś kur,
Niemaszli671 sukniej672, wdziej kaptur.
Bo to już nastało dzisia,
Leda na kim szuba lisia,
A też lepak673 drugi wisi,
Zawiódł go zawojek lisi.
Ale bychmy poniechali674,
A na równym przestawali,
Znaczniejszeby domy były,
Wszegoby sie napełniły675.
A stąd on dostatek roście,
Czymby uczcić ony goście,
Którzy ten obyczaj wnoszą:
Jadą, chocia ich nie proszą,
I pan ich czasem nie czeka,
Co nadalej precz ucieka.
Niedba, by mu odeczcili676,
By go jedno w las puścili.
Ale snadź nie wytrwa głowa,
Zwłaszcza prosta na ty słowa.
Nasza rzecz, prostych, paciorki,
A wy przedsię szyjcie wzorki.
Pan
Wójcie, głębokoś snadź zabrnął,
Patrzaj, by sie nie ochynął677.
Barzoś na szrot puścił mowę678,
Radzęć, chowaj ciepło głowę,
A wszędy ruszasz679 zuchwałych,
A k’temu stanów niemałych:
Graczów, myśliwców, pijanic,
Wszytki sobie tu masz za nic,
Utratniki, białe głowy
Ruszasz zuchwałemi słowy.
Byś wiedział, że z tych każdy stan,
Zda sie sobie być wielki pan,
Wszytko sobie lekce waży,
Ni zwiesz, gdzie cie który zgładzi.
Ale snadź, mówiąc ku prawdzie,
Wielkieć zbytki wszędy najdzie680,
Które dziś stroją bogacze,
Bo tłusty, jako chce, skacze.
Owym to więc chudym wadzi
I zskapieją681 z tego radzi.
A iście rzadki z tej drogi,
Aby nie zepsiał682 na nogi,
Bo sie trafi taka wytecz683,
Iż sie więc obróci w niwecz.
Ale, by miał wiecznie chramać684,
Trudno przyrodzenie685 złamać.
Przedsie (sie) z tłustemi równać,
Jako w targu taniej nie dać.
Szaty
Zać sie dziś nie pstrzą sajany686,
Chocia ich drudzy nie znamy,
Abo owy stradyotki687
Toć dziś barzo dębią688 kmiotki.
Drugi więc swą wioskę mija,
Rozwiodła go z nią delija689.
Ów wżdy690 on691 nasz dawny jarmark,
Snadź wżdy nie tak krzyw nieborak.
Ale tam rzadko bywa pan,
Gdzie rządzi czuha692, dołoman693.
Drugiej aby nie poznali,
Więc ją rajtarką przezwali.
Ano to stara przewarka,
Rad bywa smard694, gdzie rajtarka695.
Aż już i drugich nie znają
Jako je więc przezywają.
Czasem drudzy krawca proszą:
„Uczyń mi, jako dziś noszą”.
A czemu nie jako wczora,
Zaż to iny rok z wieczora?
Więc do każdej inna sprawa,
Inakszy696 krok i postawa,
Bo w szyrokiej697 też szerzej krocz,
Strząsaj głową, czasem poskocz,
W węszej698 sie trzeba przygarbić,
Drobniej stępać, kuczmę699 skrzywić,
Niewysoko wznosić nogi,
Aby brząkały ostrogi,
Wąs pomuskać a czołem bić,
A to wszytko stoi za nic.
Gamraci700
Więc tu ze wsi do wsi jadą
I przezwali to biesiadą:
Anoby lepiej zwać nędzą,
Bo sobie szkapy wywędzą.
A zać ich więc mała rota,
Stoi całą noc u płota,
Rano pan woła gorzałki,
W stajni nie słychać opałki:
„Wywiedź konie, czas nam jechać”.
Ale wżdy źle nie pożegnać,
Więc sie rzkomo porywają
Ano ich nic nie wciągają.
Chodząc sie po izbie kłóci,
Trzykroć sie ode drzwi wróci,
A drugi sie rozniemoże701;
Cóż ci sie stało, nieboże?
Trzebaby702 różanej wódki
Wypędzić mu ze łba kotki.
Więc sie chodząc za bok chwyta,
Jestli703 co pozdno704 jadł, pyta.
Anoby jedno705 co dano,
Jadłby przedsię, chocia rano,
Więc pod rękę upatruje,
Jestli go panna żałuje.
Ale snadź by mi przyboleć,
Przedsię za jej zdrowie wypić.
To się czasem na czczo spiją,
Łby sobie piwem pomyją,
Kampustem706 sie popluskają,
A ostatek podrapają.
Czeladź woła: „Już czas wsiadać;
Boć nam nic nie dadzą śniadać707!
Koń stoi, podgina nogi,
Choć ma na łbie z pierza rogi,
A na szyi wisi dzwonek,
W tyle czyrwony ogonek.
Więc wsiadszy nań chce, by skakał,
On, by umiał, snadźby płakał,
Bo to już nie jadł drugą noc,
Zginęły mu skoki i moc.
Więc sie tak włócząc, nie służą,
A gdzie mogą, tu się dłużą.
A tak schodzą bracia naszy708,
Nie jeden się więc przestraszy;
Bo kiedy już nie będzie nic,
Dopieroby chciał rządnym709 być.
Ano było snadź lepiej wczas,
Dworzanie
Niż teraz, gdy na czym niemasz710.
Aleć i w owych przemory711,
Co sie cisną miedzy712 dwory,
Bo barzo mieszek713 niespory714,
Ciągnąć się715 na owy716 wzory,
A barzo717 nam tępią dziatki
Owy haftowane kwiatki,
Więc rzezane718 nogawiczki
Więc aksamitne trzewiczki,
Więc tu chodzi jako kurek719,
Natknął720 za bieretek721 piórek722,
Więc czapka mało nie wzleci,
Ale mieszek barzo śnieci723.
Ten przedsie przez pióro goni,
Jakoż sie obłamał łoni724,
A trudno ji725 naszychtować726,
Kiedy niemasz727 co weń schować.
Bo to złe nastało na nas,
Ten aksamit i ten hatłas728.
Już dziś sukno stoi za nic,
Mówią, iż w nim ciężko chodzić.
Lecz snadź więc ciężej, mój panie,
Gdy i tego nie dostanie,
A zszywa drugi ony729 płaty,
Co leda nacz730 podarł szaty,
Na kuglarstwa, na maszkary,
Czyniąc Cygany, Tatary.
Radby potym, by mógł, sprostał731,
By prawym Polakiem został.
Trudno więc odmieniać twarzy,
Gdy kto już w swym garnku warzy.
Kupcy
Więc i owi z niszych732 stanów,
Choć nie mają płatów733 z łanów,
Uprzejmie sie na to sadzą,
Nikomu naprzód nie dadzą.
Ale ty nie patrz na tego,
Ten snadnie zwetuje swego;
Ten jeszcze, co stracił łoni734,
Wszystko na tobie ugoni
Jedno funtem, drugie łokciem,
Trudna sprawa z chytrym nokciem735.
Bo by też nie miał domierzyć,
Musisz brać, kiedyć chce wierzyć.
Też ten nie myśli o wojnie,
Zejdzieć mu się rzeżąc736 strojnie,
Ale ty wżdy dla przestrachu,
Radzęć, myśl czasem o płachu737.
Bo gdy nastaną kłopoty,
Snadź więc omierzną738 forboty739.
Radbyś740 wtenczas smukierza741 miał,
Co by żelazem haftował,
Bo cudny wzór na kabat742 płach
I brzucha więc wżdy nie tak strach.
Ale snadź to próżne rzeczy
Różne stany mieć na pieczy,
Bo każdemu według sprawy
Różno smakują potrawy,
A drugi czasem o głodzie
Bywa więc mędrszy po szkodzie.
Jakożkolwiek w ludziech743 sprawa,
Wszem smakuje ta potrawa,
Każdy by swym sprawam744 sprostał,
Pokój
By jedno w pokoju został.
Bo to pierwszy klenot boży,
Z którego sie zgoda mnoży,
A co z tego roście potym,
Mało trzeba mówić o tym.
Ale zgoda bez miłości,
A miłość bez sprawiedliwości
Trudno sie snadź ma umnożyć,
Nie chcemyli niżej złożyć.
Abowiem snadź w każdym stanie
Wszędy dziś dobra myśl tanie.
Każdemu sie chce przewodzić,
Chocia drugi stoi za nic.
Ale by tak udziałano,
Żeby mierniej nalewano,
By możny baczył745 chudego746,
Wszytkoby udziałał z niego.
Ale gdy co poniewoli
Przydzie czynić, głowa boli.
Bo i ręka bielsza bywa,
Gdy jedna drugą umywa: