O łajdactwach męskich - Pietro Aretino (wypożyczalnia książek TXT) 📖

strój służby. [przypis edytorski]

309. sparzyć się — odbyć stosunek płciowy (zwykle w odniesieniu do zwierząt). [przypis edytorski]

310. plugawiec (daw.) — osoba budząca wstręt zachowaniem lub wyglądem. [przypis edytorski]

311. staja (daw.) — dawna miara długości. [przypis edytorski]

312. Calicut — nazwa w polskim tłumaczeniu jest nieco myląca, wskazuje bowiem jedynie na miasto w Indiach. W oryginale: Caligutte, słowo oznaczające w dialekcie z Tarquinii (caligùtte) bardzo odległe miejsce fikcyjne (znane jest powiedzenie „Jedź do Caligutte, na kolację z księżycem!”). Termin bywa w tym dialekcie stosowany również w odniesieniu do indyjskiego Calicut, jednak polszczyzna nie oddaje w tym przypadku gry słów. [przypis edytorski]

313. trafunek (daw.) — traf, przypadek. [przypis edytorski]

314. wierę (starop.) — zaprawdę, zaiste; słusznie. [przypis edytorski]

315. oszwabić (posp.) — oszukać. [przypis edytorski]

316. święta Petronela — wł. męczennica, patronka Rzymu i podróżnych, wzywana także w przypadku gorączki. [przypis edytorski]

317. postronek — mocny, gruby sznur. [przypis edytorski]

318. uznać — tu: dowiedzieć się. [przypis edytorski]

319. theatrum (łac.) — teatr, przedstawienie teatralne. [przypis edytorski]

320. trybunał de la Rota — Trybunał Roty Rzymskiej (łac. Tribunal Rotae Romanae), jeden z trybunałów w Kurii Rzymskiej. [przypis edytorski]

321. wotum — przedmiot wieszany na ołtarzu w konkretnej intencji. [przypis edytorski]

322. kościół Świętego Wawrzyńca za Murami — bazylika mniejsza i kościół parafialny w Rzymie. [przypis edytorski]

323. kurta — obszerna kurtka. [przypis edytorski]

324. chuć — pożądanie seksualne. [przypis edytorski]

325. przezroczy (daw.) — przezroczysty. [przypis edytorski]

326. Signore (wł.) — pan, panie! [przypis edytorski]

327. sprawić — tu: wyprawić. [przypis edytorski]

328. Tyber — rzeka przepływająca przez Rzym. [przypis edytorski]

329. zaiste (daw.) — doprawdy. [przypis edytorski]

330. nie lza (daw.) — nie trzeba. [przypis edytorski]

331. zdawa się (daw. forma) — dziś: zdaje się. [przypis edytorski]

332. trza (daw.) — trzeba. [przypis edytorski]

333. juliusz — nazwa ówczesnej monety o wartości większej niż quatrina. [przypis redakcyjny]

334. quattrino (wł.) — moneta wł. używana od średniowiecza. [przypis edytorski]

335. przytomność (daw.) — obecność. [przypis edytorski]

336. przyrodzenie (daw.) — tu: natura, charakter. [przypis edytorski]

337. donna (wł.) — panna, dziewczyna, [ale również: kobieta, dama (w oryginale: madonna); red. WL]. [przypis redakcyjny]

338. kapcan (daw.) — biedak. [przypis edytorski]

339. czarnina a. czernina — czarna polewka, tradycyjna polska zupa z rosołu i krwi; w oryginale: migliaccio (wł.), słodka potrawa, która w niektórych regionach może jednak zawierać dodatek krwi. [przypis edytorski]

340. plac Navona — historyczny plac rzymski, słynny przede wszystkim z powodu fontanny Czterech Rzek. [przypis edytorski]

341. glansować — nadawać połysk. [przypis edytorski]

342. hycel (pot.) — nicpoń, hultaj. [przypis edytorski]

343. szankier — wrzód spowodowany chorobą weneryczną. [przypis redakcyjny]

344. pętlica (daw.) — pętla. [przypis edytorski]

345. kapłon — kastrowany kogut. [przypis edytorski]

346. serwatka — płyn pozostający po przeróbce mleka na ser. [przypis edytorski]

347. nie dziwota (daw.) — nic dziwnego. [przypis edytorski]

348. lamentacja (daw.) — płacz, lament. [przypis edytorski]

349. pacześ — wyczesane włókno lnu lub konopi. [przypis edytorski]

350. łozina (pot.) — witki wierzbowe. [przypis edytorski]

351. przędziwo — przędza. [przypis edytorski]

352. graca — narzędzie do pielenia lub spulchniania ziemi. [przypis edytorski]

353. winograd (daw.) — winorośl. [przypis edytorski]

354. doktor — tu: osoba wykształcona. [przypis edytorski]

355. źrały (daw.) — dojrzały, dorosły. [przypis edytorski]

356. zabiegliwy (daw.) — zapobiegliwy. [przypis edytorski]

357. oporządzać — tu: dbać, zajmować się. [przypis edytorski]

358. womity — wymioty, torsje. [przypis redakcyjny]

359. Dominus Teco — w oryginale: dominsteco, mieszanina łac. (Dominus) i wł. (Teco): Pan z Tobą. [przypis edytorski]

360. puślisko — rodzaj rzemienia, którym przytroczone jest strzemię do siodła. [przypis edytorski]

361. sodomita — tu: homoseksualista (użycie w kontekście historycznym), obecnie przeważnie w odniesieniu do zoofila. [przypis edytorski]

362. oczywista (daw.) — oczywiście. [przypis edytorski]

363. puls — tu: nadgarstek. [przypis edytorski]

364. drożyć się — cenić się, podbijać cenę. [przypis edytorski]

365. per Dominum Nostrum (łac.) — przez Pana Naszego. [przypis redakcyjny]

366. messire (fr.) — pan, mój panie; trudno powiedzieć, dlaczego tłumacz posługuje się tu odpowiednikiem francuskim dla wł. messere (tak jest w oryginale). [przypis edytorski]

367. dera a. derka — koc używany do okrycia konia. [przypis edytorski]

368. biały miesiąc — tu: miejsca intymne („nieopalone”), gra słów pomiędzy słońcem i księżycem (miesiącem). [przypis edytorski]

369. gotowizna (daw.) — gotówka. [przypis edytorski]

370. pater nostri (łac.) — Ojcze Nasz; [właściwie: Pater Noster, ale tłumacz pozostaje tu wierny oryginałowi, w którym użyta jest liczba mnoga: paternostri (wł.), jak np. zdrowaśki; red. WL]. [przypis redakcyjny]

371. Imola — miasto we wł. regionie Emilia-Romania. [przypis edytorski]

372. na schwał — nadzwyczajnie, doskonale. [przypis edytorski]

373. Don Feluccio — w oryginale: don Falcuccio. Znane jest rzymskie powiedzenie „rimanere come Don Falcuccio” (wł.): skończyć jak Don Falcuccio. Rzymski ksiądz zasłynął rozdaniem całego swojego majątku potrzebującym; pewnego ranka zbudził się i odkrył, że nie pozostała mu nawet koszula nocna. [przypis edytorski]

374. Mówicie mrocznie (...) i dziewkę publiczną? — dwie kwestie: Pippy i Nanny uzupełnione w tłumaczeniu Edwarda Boye na podst. oryginału włoskiego. [przypis edytorski]

375. krajczy (daw.) — urzędnik dworski krojący potrawy na stół królewski, potem tytuł honorowy. W oryginale scalco (wł.): w średniowieczu i renesansie służący odpowiedzialny na dworze włoskim za krojenie mięsa i podawanie go gościom. [przypis edytorski]

376. nosiciel brzemion — tu: nosiwoda (w oryginale wł.: acquaruolo). [przypis edytorski]

377. grosiwo — pewna suma pieniędzy. [przypis edytorski]

378. kazalnica (daw.) — ambona. [przypis edytorski]

379. Lucyper a. Lucyfer (rel.) — Szatan. [przypis edytorski]

380. in aeternum (łac.) — na wieki. [przypis redakcyjny]

381. owóż (daw.) — oto. [przypis edytorski]

382. ite in igne (łac.) — idźcie przez ogień. [przypis redakcyjny]

383. wpośród (daw.) — wśród. [przypis edytorski]

384. wartogłów (daw.) — osoba lekkomyślna, niezbyt zrównoważona, lekkoduch. [przypis edytorski]

385. balwierz — fryzjer i golibroda, niekiedy też namiastka aptekarza lub lekarza (cyrulik, felczer). [przypis edytorski]

386. na świętego Jura — tu: na święty nigdy (pot.). [przypis edytorski]

387. penitencjariusz — duchowny katolicki upoważniony do udzielania rozgrzeszenia w wypadku ciężkiego przewinienia. [przypis redakcyjny]

388. absolucja — rozgrzeszenie. [przypis edytorski]

389. Kyrie eleison (gr.), Porta inferi (łac.), Requiem aeternam (łac.) — tu: pierwsze słowa łacińskich modlitw za zmarłych. [przypis redakcyjny]

390. szerzyć się — tu: rozwodzić się nad czymś. [przypis edytorski]

391. Corte Savella, Torre di Nonna — historyczne więzienia rzymskie. [przypis edytorski]

392. Kapitol — jedno z wzgórz rzymskich, od XII w. znajdowała się tam siedziba władz Rzymu oraz sądu. [przypis edytorski]

393. podesta — naczelnik w miastach włoskich w XII–XVI w., mający władzę administracyjną i wojskową. [przypis redakcyjny]

394. jatka (daw.) — rzeźnia. [przypis edytorski]

395. uncja — jednostka masy lub objętości. [przypis edytorski]

396. Madonno — tu: kobieto, moja pani (w oryginale: madonna, a nie Madonna). [przypis edytorski]

397. igra (daw.) — igraszka, zabawa. [przypis edytorski]

398. ubrdać sobie (pot.) — ubzdurać sobie. [przypis edytorski]

399. fawor (daw.) — przychylność. [przypis edytorski]

400. federpusz — pióropusz (w oryginale: pennacchio). [przypis edytorski]

401. rozczyniać — przygotowywać ciasto (na chleb). [przypis edytorski]

402. trel — śpiew o wysokich tonach. [przypis edytorski]

403. biedrzeniec — roślina o białych lub różowych kwiatkach, zebranych w formie grona. [przypis edytorski]

404. obrać — tu: pozbawić. [przypis edytorski]

405. gmerk (hist.) — godło, stempel rzemieślniczy (w oryginle verderame: grynszpan, patyna). [przypis edytorski]

406. siennik — wypchany worek służący jako materac. [przypis edytorski]

407. Quinanima — imię (w oryginale: Quinimina). [przypis edytorski]

408. złożenie — tu: forma, postać, ułożenie, budowa. [przypis edytorski]

409. szeląg — historyczna drobna moneta polska, miedziana lub srebrna; zgrać się do ostatniego szeląga, dziś: do ostatniego grosza. [przypis edytorski]

410. epistoła (daw.) — list. [przypis edytorski]

411. przeczże — czemuż. [przypis edytorski]

412. pludry (daw.) — krótkie spodnie. [przypis edytorski]

413. jagoda (daw.) — policzek. [przypis edytorski]

414. pozór (daw.) — wygląd; postawa ciała. [przypis edytorski]

415. sonet w stylu złotym — w oryginale wł.: cantafavola scritta d’oro. Cantafavola to nudna lub nieprawdopodobna opowieść, bełkot, także tradycyjna ludowa opowieść rytmiczna o dość żartobliwym charakterze; scritta d’oro: napisana złotem, na złoto. Zatem całość można tłumaczyć jako pozłacany bełkot. [przypis edytorski]

416. błaźnica (daw.) — młoda kobieta, podlotek. [przypis edytorski]

417. Laudamus (rel., łac. dosł.: chwalmy) — tu: początek hymnu pochwalnego. [przypis edytorski]

418. respons (łac.) — odpowiedź (szczególnie w liturgii). [przypis edytorski]

419. szpargał — zbędny papier, niepotrzebna rzecz. [przypis edytorski]

420. manu propria (łac.) — własnoręcznie. [przypis redakcyjny]

421. przeto (daw.) — zatem. [przypis edytorski]

422. wydwarzać (daw.) — czynić coś pretensjonalnym, fałszywie wytwornym. [przypis edytorski]

423. Za wszystkie złoto świata (...) W wonny sok z pomarańczy zmieńcie swe uryny. — oryginalny wiersz autora, który rzekomo zainspirował Williama Shakespeare’a do stworzenia Sonetu 130., wpisującego się w nurt poezji opiewającej w sposób satyryczny wyidealizowane piękno. [przypis edytorski]

424. zwierzchni (daw.) — wierzchni. [przypis edytorski]

425. zwyknąć — robić coś zazwyczaj, mieć w zwyczaju. [przypis edytorski]

426. manela — metalowa ozdoba: naramiennik lub bransoleta. [przypis redakcyjny]

427. kiesa — woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]

428. kolera a. cholera — tu: złość, wściekłość. [przypis edytorski]

429. tuz (daw.) — as w grach karcianych. [przypis edytorski]

430. przepędzić — tu: spędzić. [przypis edytorski]

431. kardynał della Vella — w oryginale: de la Valle; prawdopodobnie Andrea della Valle (1463–1534), biskup i kardynał włoski. [przypis edytorski]

432. gracki (daw.) — zręczny, dzielny. [przypis edytorski]

433. sromota (daw.) — hańba, wstyd. [przypis edytorski]

434. oporządzić — tu: urządzić, załatwić, potraktować. [przypis edytorski]

435. postaw (daw.) — jednostka miary tkanin. [przypis edytorski]

436. Jan Medyceusz — prawdopodobnie Ludovico di Giovanni de’ Medici (1498–1526), słynny wł. kondotier. [przypis edytorski]

437. Mars (mit. rzym.) — rzymski bóg wojny. [przypis edytorski]

438. kolubryna — ciężkie działo oblężnicze. [przypis edytorski]

439. harcownik — żołnierz biorący udział w harcach, tzn. przed bitwą staczający z przeciwnikiem pojedynczą walkę. [przypis redakcyjny]

440. blanki — zwieńczenie murów obronnych w kształcie prostokątnych zębów; osłaniały łuczników. [przypis redakcyjny]

441. opończa — obszerny płaszcz lub peleryna bez rękawów. [przypis edytorski]