O łajdactwach męskich - Pietro Aretino (wypożyczalnia książek TXT) 📖

chociaż. [przypis edytorski]

28. podawać się na widok — pokazywać się. [przypis edytorski]

29. podwika (daw.) — kobieta. [przypis edytorski]

30. kęsek — kąsek. [przypis edytorski]

31. udatny (daw.) — udany. [przypis edytorski]

32. romański — w oryginale: romanesco (wł.), przymiotnik od średniowiecza oznaczający mieszkańca ówczesnego Rzymu. Zatem różnica między „romańskim” i „rzymskim” jest taka, jak między mieszkańcem miasta Rzym a obywatelem starożytnego mocarstwa Rzym, albo jak między rzymianinem a Rzymianinem. [przypis edytorski]

33. uciekł z obleganego Rzymu przez dziurę w murze — Autor nawiązuje do Sacco di Roma, zdobycia i złupienia Rzymu w 1527 r. przez zaciężne wojska hiszpańskie i niemieckie cesarza Karola V pod dowództwem Karola III de Bourbon-Montpensier. [przypis redakcyjny]

34. pospołu (daw.) — razem, wspólnie. [przypis edytorski]

35. signora (wł.) — pani. [przypis edytorski]

36. obaczyć (daw.) — zobaczyć, spostrzec. [przypis edytorski]

37. kmieć (daw.) — chłop, zamożny gospodarz. [przypis edytorski]

38. aliści (daw.) — ale, jednak, przecież, tymczasem. [przypis edytorski]

39. takoż (daw.) — tak samo, również, także. [przypis edytorski]

40. oczajdusza (daw.) — hulaka, hultaj. [przypis edytorski]

41. fanfaron — zarozumialec, chwalipięta. [przypis edytorski]

42. modła (daw.) — wzór, model, sposób. [przypis edytorski]

43. chełpić się (daw.) — chwalić się. [przypis edytorski]

44. szerokość jego bar — obecnie D. lm.: barów. [przypis edytorski]

45. spojrzenie ócz — obecnie D. lm.: (...) oczu. [przypis edytorski]

46. pozór (daw.) — tu: wygląd. [przypis edytorski]

47. zadurzyć się — zakochać się. [przypis edytorski]

48. mitra — rodzaj nakrycia głowy noszonego przez dostojników kościelnych. [przypis edytorski]

49. brokatela (daw.) — ciężka tkanina, przypominająca atłas lub adamaszek, przetykana jedwabiem. [przypis edytorski]

50. Jan Mateusz, właśc. Gian Matteo Giberti (1495–1543) — sekretarz kardynała Gulio de’ Medici (późniejszego papieża Klemensa VII), ulubieniec Leona X, przez Klemensa VII mianowany datariuszem i biskupem Werony. Bardzo wpływowa postać na dworze papieskim; krytykowany przez Aretina; w lipcu 1525 jeden z jego ludzi dokonał zamachu na pisarza. [przypis edytorski]

51. pastorał — laska będąca oznaką władzy dostojników kościelnych. [przypis edytorski]

52. cicha msza (rel.) — skromna msza czytana, bez muzyki. [przypis edytorski]

53. jąć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

54. androny — brednie, banialuki. [przypis edytorski]

55. zamtuz (daw.) — dom publiczny, burdel. [przypis edytorski]

56. szerokimi słowy — obecnie N.lm: (...) słowami. [przypis edytorski]

57. Kyrie eleison (rel., gr. Κύριε ελέησον) — „Panie, zmiłuj się”, formuła modlitewna w liturgii chrześcijańskiej. [przypis edytorski]

58. mieszek (daw.) — woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]

59. tedy (daw.) — zatem, więc. [przypis edytorski]

60. pęknąć od żalu — obecnie: pęknąć z żalu. [przypis edytorski]

61. mierzchnąć (daw.) — tracić blask, gasnąć. [przypis edytorski]

62. chocia (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]

63. dukat — złota moneta używana w Europie do XIX w. [przypis edytorski]

64. lancknechty — żołnierze piechoty niemieckiej uzbrojeni w piki, halabardy itp. [przypis redakcyjny]

65. czmychać — uciekać, wyjść szybko. [przypis edytorski]

66. szacowny — tu: wartościowy, mający duże znaczenie. [przypis edytorski]

67. materia — tu: przedmiot, obiekt, powód. [przypis edytorski]

68. jednakoż (daw.) — jednakże, jednak. [przypis edytorski]

69. skryba (daw.) — kopista, pisarz urzędowy, egzegeta Biblii. [przypis edytorski]

70. faryzeusz (rel.) — członek żydowskiego stronnictwa w Judei; tu przen.: obłudnik. [przypis edytorski]

71. Monte Mari — obecnie: Monte Mario, wzgórze w płn.-zach. Rzymie. [przypis edytorski]

72. puklerz — rodzaj tarczy. [przypis edytorski]

73. wraży (daw.) — wrogi. [przypis edytorski]

74. niźli (daw.) — niż. [przypis edytorski]

75. w stronie — ze strony, w kierunku. [przypis edytorski]

76. Monte San Spirito — Monte di Santo Spirito, wzgórze znajdujące się w Rzymie pomiędzy Janikulum i Watykanem. [przypis edytorski]

77. Bourbon-Montpensier de, Karol — w 1527 r. na czele wojsk hiszpańskich i niemieckich podbił Rzym. [przypis edytorski]

78. siła (daw.) — dużo, mnóstwo, wiele. [przypis edytorski]

79. Borgo — rione XIV (tradycyjna jednostka podziału administracyjnego Rzymu). [przypis edytorski]

80. przebrać się (daw.) — przejść, przedrzeć się. [przypis edytorski]

81. Banchi — Via dei Banchi Vecchi, ulica w centrum Rzymu. [przypis edytorski]

82. Zamek Świętego Anioła — grobowiec cesarza Hadriana znajdujący się na prawym brzegu Tybru w Rzymie (w pobliżu Watykanu), tradycyjnie służył papieżom jako twierdza i więzienie. [przypis edytorski]

83. nasz poczciwiec — tu: papież. [przypis redakcyjny]

84. schron (daw.) — schronienie. [przypis edytorski]

85. kolera a. cholera (daw.) — złość, wściekłość, furia, gniew. [przypis edytorski]

86. troskać się (daw.) — martwić się, niepokoić się, troszczyć się, zajmować się, dbać o. [przypis edytorski]

87. kleryk (rel.) — student seminarium duchownego; (daw.) duchowny katolicki niższej rangi. [przypis edytorski]

88. Zatybrze — wł.: Trastevere, rione XIII Rzymu. [przypis edytorski]

89. ciżba (daw.) — tłum, mnóstwo stłoczonych ludzi. [przypis edytorski]

90. Koloseum — amfiteatr w Rzymie, wybudowany w latach 70–80 n.e. przez Wespazjana i Tytusa. [przypis edytorski]

91. zdzierżyć (daw.) — tu: dotrzymać. [przypis edytorski]

92. snadnie (daw.) — łatwo, bez trudu. [przypis edytorski]

93. owładło — dziś popr. forma: owładnęło. [przypis edytorski]

94. z wylaniem (daw.) — wylewnie, z uczuciem. [przypis edytorski]

95. ostawić (daw.) — zostawić. [przypis edytorski]

96. dobrzeście uczynili (daw. składnia) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: dobrze uczyniliście. [przypis edytorski]

97. jeno (daw.) — jedynie, tylko. [przypis edytorski]

98. ułomek — ułamek, fragment, kawałek. [przypis edytorski]

99. bezeceństwo — ohyda, postępowanie budzące odrazę, bezwstyd. [przypis edytorski]

100. sak (daw.) — worek, torba podróżna. [przypis edytorski]

101. łupiestwo — rabunek, kradzież. [przypis edytorski]

102. sądzili się być bezpiecznymi — sądzili, że są bezpieczni; uważali się za bezpiecznych. [przypis edytorski]

103. łacno (daw.) — bez trudu, łatwo. [przypis edytorski]

104. na stronie — w miejscu oddalonym, z boku. [przypis edytorski]

105. ani chybi (daw.) — nieomylnie, tu: bez wątpienia. [przypis edytorski]

106. wrazić się (daw.) — wbić się; wryć się. [przypis edytorski]

107. wtóry — drugi. [przypis edytorski]

108. afekt (daw.) — uczucie. [przypis edytorski]

109. ongiś (daw.) — niegdyś, kiedyś, dawniej. [przypis edytorski]

110. plugastwo — obrzydlistwo, coś budzącego odrazę, paskudztwo. [przypis edytorski]

111. za żywa (daw.) — żywcem. [przypis edytorski]

112. in secula saeculorum (łac.) — na wieki wieków. [przypis redakcyjny]

113. rzewliwy (daw.) — pełen smutku, rzewny. [przypis edytorski]

114. dworować (daw.) — kpić, żartować. [przypis edytorski]

115. zaliż (daw.) — czyż, czy. [przypis edytorski]

116. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

117. wstąpić w stadło (daw.) — wyjść za mąż (stadło: para małżeńska). [przypis edytorski]

118. Kupidyn a. Kupido (mit. rzym.) — Amor, bóg miłości. [przypis edytorski]

119. wyzuty z czego — pozbawiony czego. [przypis edytorski]

120. nieszpory (rel.) — śpiewane nabożeństwo wieczorne w liturgii katolickiej. [przypis edytorski]

121. łożnica (daw.) — łoże, sypialnia. [przypis edytorski]

122. imaginacja (daw.) — wyobraźnia. [przypis edytorski]

123. meta — tu: kres, koniec, granica. [przypis edytorski]

124. Porta Inferi (łac.) — brama piekła. [przypis redakcyjny]

125. kumoszka — kobieta gadatliwa, plotkara. [przypis edytorski]

126. fama — pogłoska. [przypis edytorski]

127. szkalować — rozgłaszać nieprawdziwe, szkodliwe informacje. [przypis edytorski]

128. Kain (rel.) — pierworodny syn Adama i Ewy, który zabił swego brata Abla; tu przen.: bratobójca, zdrajca. [przypis edytorski]

129. kompan — towarzysz zabaw. [przypis edytorski]

130. pozór (daw.) — tu: pretekst. [przypis edytorski]

131. leva eius (łac.) — tu: uciec, wymknąć się. [przypis redakcyjny]

132. usty (daw.) — obecnie N.lm: ustami. [przypis edytorski]

133. zwikłany (daw.) — uwikłany. [przypis edytorski]

134. Amor (mit. rzym.) — bóg miłości. [przypis edytorski]

135. nie lza (daw.) — nie można, nie wolno. [przypis edytorski]

136. rankor — żal, uraza. [przypis redakcyjny]

137. wasal — ktoś zobowiązany do służby wojskowej u feudała w zamian za ziemię i opiekę. [przypis edytorski]

138. zdawa się (daw. forma) — zdaje się. [przypis edytorski]

139. synaczek (daw.) — syneczek. [przypis edytorski]

140. tym kształtem (daw.) — w ten sposób. [przypis edytorski]

141. uwiadomienie (daw.) — powiadomienie, zawiadomienie. [przypis edytorski]

142. miedziane czoło (daw.) — bezczelność, umiejętność kłamania w żywe oczy. [przypis edytorski]

143. coeli coelorum (łac.) — tu: najwyższe niebo (w znaczeniu: wola niebios). [przypis redakcyjny]

144. gniewliwy (daw.) — skłonny do gniewu, gniewny. [przypis edytorski]

145. osławiony — mający złą sławę; zniesławiony. [przypis edytorski]

146. w tym trakcie — w trakcie tego, w tym czasie. [przypis edytorski]

147. zali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]

148. przeczże (daw.) — czemu, czemuż; dlaczego. [przypis edytorski]

149. sposobny — stosowny, odpowiedni. [przypis edytorski]

150. strzyga — upiór karmiący się ludzką krwią. [przypis edytorski]

151. harpia (mit. gr.) — demon, uosobienie porywistego wiatru, potem także drapieżności i chciwości; przen: okrutna, wyrachowana kobieta. [przypis edytorski]

152. profit — korzyść, zysk. [przypis edytorski]

153. mrzeć — umierać. [przypis edytorski]

154. oręż — broń, uzbrojenie. [przypis edytorski]

155. dworność (daw.) — wykwintność, wytworność zachowania. [przypis edytorski]

156. karmicielka — tu: mamka. [przypis edytorski]

157. Judasz — tu: człowiek fałszywy, zdrajca. [przypis edytorski]

158. Pane Nostrum Quotidiano (łac.) — Chleba naszego powszedniego. [W rzeczywistości mieszanina łac. (nostrum) i wł. (pane, quotidiano), zatem po polsku oddaje to sformułowanie „chleba nostrum powszedniego”; red. WL]. [przypis redakcyjny]

159. oznaczony — tu: wyznaczony, naznaczony, przeznaczony. [przypis edytorski]

160. zemściłam się za brata mego męża (mit. rzym.) — Pigmalion, brat Dydony, zabił jej męża, Acharbasa; sformułowanie Nanny wskazuje raczej na szwagra, jednak należy pamiętać, że choć ta opowieść przypomina Eneidę, nie jest z nią tożsama. [przypis edytorski]

161. dworak — dworzanin. [przypis edytorski]

162. żak (daw.) — student. [przypis edytorski]

163. miasto a. miast (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]

164. krotochwilny (daw.) — zabawny, żartobliwy. [przypis edytorski]

165. ukradła ćwierć Wergiliusza — Opowieść Nanny o baronie jest parafrazą przygód Eneasza i Dydony z Eneidy Wergiliusza. [przypis redakcyjny]

166. zawołany — znakomity, znawca, biegły. [przypis edytorski]

167. kurtyzana — utrzymanka bogatych mężczyzn. [przypis edytorski]

168. materia (daw.) — tu: tkanina. [przypis edytorski]

169. oberżysta — właściciel oberży, zajazdu; karczmarz. [przypis edytorski]

170. wysłaniec — wysłannik, posłaniec. [przypis edytorski]

171. przepuścił przez groblę — tu: przeprowadził przez ogrodzenie. [przypis edytorski]

172.